Wyszukiwarka:
Artyku³y > Streszczenia >

„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...

„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd[1] na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu ksiêgach wierszem.

Adama Mickiewicza
Najwybitniejsze dzie³o polskiego romantyka powsta³o w Pary¿u, a praca nad nim trwa³a przez oko³o dwa lata i zosta³a ukoñczona w 1834 r. Pomys³ „poematu sielskiego” zrodzi³ siê zapewne w okresie pobytu Mickiewicza w Wielkopolsce, a jego realizacja sz³a opornie przede wszystkim ze wzglêdu na atmosferê panuj±c± w Pary¿u i k³opoty osobiste. O owej atmosferze, od której ucieka³ w ¶wiat „lat dziecinnych”, pisze poeta w Epilogu („ O tym ¿e dumaæ na paryskim bruku, / Przynosz±c z miasta uszy pe³ne stuku, / Przekleñstw i k³amstwa, niewczesnych zamiarów, / Za pó¼nych ¿alów, potêpieñczych swarów”). Tu tak¿e wyra¿a najg³êbsze swoje marzenie: „O, gdybym kiedy do¿y³ tej pociechy, / ¯eby te ksiêgi zb³±dzi³y pod strzechy” tworz±c poemat wyros³y ze szczerej têsknoty za krajem, który mu, dawno niewidziany, w pamiêci  „ ...zawsze zostanie / ¦wiêty i czysty jak pierwsze kochanie”.

¦wiat przedstawiony i sposoby jego kreowania
Miejscem wydarzeñ jest Soplicowo i jego najbli¿sza okolica - ziemie litewskie le¿±ce nad Niemnem (realna, okre¶lona geograficznie, zamkniêta i uporz±dkowana okre¶lonymi punktami topograficznymi: dwór, sad, ogród, karczma, za¶cianek, zamek, las. Swoisty mikrokosmos, centrum ¶wiata)

Czas fabu³y obejmuje: piêæ dni lata 1811 oraz jeden wieczór i nieca³y dzieñ roku 1812[2]. Liczne epizody siêgaj± do: wieku XVII: najazd szwedzki (ks. VI) i  czasów Stanis³awa Augusta (mowa Podkomorzego o modzie, ks.I).

T³em historycznym wydarzeñ jest epoka napoleoñska (sytuacja przed wkroczeniem Napoleona na Litwê: ks.I; wie¶ci o zbli¿aj±cych siê wojskach: ks. VI; radosny opis wiosny 1812 r. ks. XI). Go¶æmi na zarêczynach Zosi i Tadeusza s± legionowi dowódcy: Jan Henryk D±browski, Karol Kniaziewicz, Ludwik Pac, Kazimierz Ma³achowski (zgranie rytmu historii i rytmu natury).

Fabu³a utworu toczy siê wokó³ procesu o maj±tek (w±tek g³ówny). W chwili, gdy rozpoczyna siê akcja konflikt zogniskowa³ siê wokó³ zamku.

Historia konfliktu siêga roku 1792, kiedy to w czasie wojny polsko-rosyjskiej, zwanej w poemacie „ko¶ciuszkowsk±”, Rosjanie oblegali zamek magnata Horeszki. Wówczas to Jacek Soplica, zubo¿a³y szlachetka, kieruj±c siê chêci± osobistej zemsty zabija Stolnika. Targowiczanie znaczn± czê¶æ dóbr magnackich nadaj± jego rodzinie, a resztê rozdzielili miêdzy wierzycieli. Nikt wówczas nie kwapi³ siê z przyjêciem zamku, którego remont i utrzymanie wymaga³o znacznych nak³adów finansowych. Wreszcie romantyczny „Panicz bogaty, krewny Horeszków daleki”, bo „po k±dzieli” (po matce), upodoba³ sobie ruiny. Wówczas jednak Sêdzia (brat Jacka,  zarz±dzaj±cy maj±tkiem), kierowany wrodzonym pieniactwem niespodziewanie równie gor±co zapragn±³ pozostaæ jego w³a¶cicielem. Rozpocz±³ siê wiêc mêcz±cy proces[3].

Z w±tkiem tym nierozerwalnie zwi±zane s±: dzieje Jacka Soplicy, który konflikt wywo³a³. Wraz z rozwojem akcji pojawia siê kolejny w±tek - pogmatwane losy mi³o¶ci Tadeusza i Zosi przeplataj±ce siê z „polowaniem” Telimeny na mê¿a. Watek poboczny stanowi spór o charty.

Bohaterowie
W utworze mamy do czynienia z bohaterem zbiorowym reprezentuj±cym jednolity stan spo³eczny - szlachtê.

Obraz szlachty w dziele jest wszechstronny i wyczerpuj±cy poniewa¿ znajdujemy tu przedstawicieli wszystkich „szczebli ekonomicznych”:

·      magnateriê (Stolnik Horeszko);

·      szlachtê ¶rednia, folwarczn± (rodzina Sopliców);

·      szlachtê zagrodow±, za¶cianek Dobrzyñski (Matyjasz Dobrzyñski, Bartek zwany Prusakiem, Maciej zwany Kropicielem, Bartek zwany Brzytewk±, Maciej zwany Konewk±).

 

Ze wzglêdu na temat utworu bohaterowie b±d¼ to prezentuj± sk³ócone domy, b±d¼ to sporowi sekunduj±.

Soplicowie: — Sêdzia, — jego starszy brat, Jacek (ksi±dz Robak, Bernardyn), — syn Jacka, dwudziestoletni Tadeusz.

Spo¶ród „domowych” nale¿y wymieniæ: — Wojskiego Hreczechê, — Wo¼nego Protazego Baltazara Brzechalskiego.

Horeszkowie: — czternastoletnia wnuczka Stolnika, Zosia, — krewny, „po k±dzieli”, Hrabia, — godny obroñca dobrego imienia rodu, stary s³uga, Gerwazy Rebaj³³o, zwany: Klucznikiem, Pó³kozicem, Mopankiem, Szczerpcem.

Do rozstrzygniêcia sporu powo³ano Podkomorzego, który przybywa z ¿on± i córkami..

Go¶æmi Sopliców s± ponadto: — Rejent Bolesta zwany Kaznodziej±, — Asesor.

 

Bohaterowie poematu czêsto zamiast lub obok imion nosz± charakterystyczne imioniska - okre¶lenia wynikaj±ce z honorowych funkcji, jakie pe³ni± w tradycyjnej spo³eczno¶ci szlacheckiej:

Wojski - w dawnej Polsce opiekun rodzin rycerzy, którzy wyruszyli na wojne; Wo¼ny - tu: dawny ni¿szy urzêdnik sadowy, do którego obowi±zków m.in. nale¿a³o og³aszanie uchwa³ s±dowych; Klucznik - szafarz na dawnych dworach; Podkomorzy - wysoki urzêdnik ziemski, m.in. pe³ni±cy funkcjê sêdziego w sporach granicznych; Rejent - pomocnik pisarza sadowego; Asesor - dowódca policji ziemskiej; Stolnik - wysoki urz±d ziemski.

 

W „Panu Tadeuszu”  Mickiewicz dokonuje swoistego s±du nad dawn± Polsk±. Oskar¿a szlachtê o:

·      dumê i pychê (Stolnik po¶wiêci³ szczê¶cie córki, bywa³ bezwzglêdny w kaptowaniu zwolenników i odrzucaniu niepotrzebnych ju¿ stronników; ponad wszystko ceni³ sobie dumê rodow± i wp³ywy. Ginie zamordowany przez Jacka porwanego szalonym gniewem do którego go wcze¶niej sprowokowa³),

·      warcholstwo (Jacek nie zna granic swojej fantazji kawalerskiej; Gerwazy prowokuje bójkê w zamku),

·      anarchiê (brak autorytetu w³adzy, rozpêdzanie sejmików - opis serwisu Wojskiego),

·      przedk³adanie prywaty ponad interes publiczny (Gerwazy niszczy plany Robaka, Jacek zabija Stolnika, gdy ten broni siê przed Moskalami, Sêdzia przyjmuje maj±tek Horeszki z r±k zaborcy)

·      k³ótliwo¶æ (ks. V „K³ótnia”, ks. VII „Rada”)

Jednocze¶nie poeta idealizuje obraz przesz³o¶ci narodowej:

·      ekspiacja Jacka (walk± z broni± w rêku, przywdzianiem sukni mnisiej i dzia³alno¶ci± emisariusza odkupi³ dawne grzechy; dwukrotnie w³asn± piersi± os³ania „ostatniego Horeszkê” i Gerwazego; umiera w wyniku odniesionych ran szczerze wyznawszy swe winy Gerwazemu i bratu; symbol odrodzenia narodu)

·      rezygnacja z zemsty i przebaczenie (postawa umieraj±cego stolnika, który wybacza Jackowi, reakcja Gerwazego na spowied¼ Jacka),

·      umi³owanie kraju ojczystego (Tadeusz wys³awiaj±cy piêkno litewskiej przyrody; udzia³ Horeszki w wojnie o konstytucjê 3 maja; reakcja szlachty na wie¶æ o Napoleonie; koncert Jankiela; przywi±zanie do tradycji i obyczaju - Soplicowo centrum polszczyzny; gotowo¶æ do s³u¿by ojczy¼nie)

·      solidarno¶æ wobec zagro¿enia bytu narodowego (przekszta³cenie siê zajazdu w bitwê z Moskalami),

·      m³ode pokolenie realizuj±ce idee wolno¶ci i równo¶ci (uw³aszczenie ch³opów przez Tadeusza i Zosiê)

W efekcie tych zabiegów „Pan Tadeusz” przedstawia obraz szlacheckiego raju, w którym ¿ycie toczy siê w harmonii z natur±, a historia nie jest si³± niszcz±c±. Dominuje mit kraju lat dziecinnych i idealizacja natury. Humior os³abia tragizm i zmienia gro¼ne wady w ¶miesznostki. Brak w tek¶cie zapowiedzi klêski wyprawy Napoleona na Moskwê.

Swoiste mitologizowanie Polski szlacheckiej, ¶wiadomo¶æ odchodzenia w zapomnienie tego wszystkiego, co stanowi³o istotê ¶wiata szlacheckiego, podkre¶la przymiotnik „ostatni” (Wo¼ny, Wojski, Stolnik, Gerwazy, Podkomorzy, Hrabia, reprezentanci szlachty za¶ciankowej; zajazd, uczta, serwis, polonez itp.)

Soplicowo centrum polszczyzny
Kultywowanie obyczajów szlacheckich jest e poemacie dowodem na przywi±zanie do tradycji narodowej a zatem dowodem najwy¿szego patriotyzmu:

·      g³ebokie poszanowanie stanowiska, wieku i p³ci (mowa Wojskiego o grzecznosci, sposób siadania i wstawania od sto³u, kolejno¶æ mówienia),

·      kultywowanie „prostych” domowych zachowañ,

·      tradycyjne podtrzymywanie dawnych rycerskich zajêæ (polowanie),

·      poszanowanie w³o¶cian i ¯ydów,

·      strój (kontusz, ¿upan).

„Pan Tadeusz” - epopej±
Utwór jest dzie³em ³±cz±cym cechy wielu gatunków literackich:

·      gawêdy szlacheckiej (narrator przyznaje siê do niewiedzy, wprowadza nawiasowe uwagi, w których chwali lub gani bohaterów przyjmuj±c punkt widzenia jednego z nich),

·      ba¶ni (przypisywanie przyrodzie cudowno¶ci, np. opis matecznika, ogrodu, astronomii Wojskiego),

·      powie¶ci psychologicznej (wszechwiedz±cy narrator ukazuje psychiczne i spo³eczno-historyczne czynniki wp³ywaj±ce na dzia³ania bohaterów),

·      poezji lirycznej (narrator zamienia siê w podmiot liryczny wyra¿aj±cy swoje uczucia. Tu: oda),

·      parodii romansu (mi³osne perypetie Tadeusza i Telimeny),

·      powie¶ci historycznej (opisy wydarzeñ wojennych),

·      poematu heroikomicznego (sceny walki z Moskalami)

£±czy tragizm (spowied¼ Jacka Soplicy) z komizmem (rada w za¶cianku, zaloty Hrabiego do Zosi), realizm (opis uczty) z liryzmem (opisy przyrody).

Nie mo¿na wiêc nazwaæ „Pana Tadeusza” epopeja w rozumieniu czysto teoretycznym. Poemat ten sta³ siê nim dziêki temu, ¿e za takow± zechcia³ go uznaæ naród.

Ukazuje bowiem:

·      bohaterskie czyny wybitnych postaci,

·      rysuje wielobarwn± panoramê ¿ycia,

·      bohaterem zbiorowym uczyniony  w nim zosta³ naród polski,

·      ukazuje prze³omowy moment w ¿yciu owego narodu: zwa¶niona spo³eczno¶æ rodowa jednoczy siê przeciwko narodowemu wrogowi, przy czym ch³opi podniesieni zostaj± do godno¶ci cz³onków narodu,

·      znajdujemy w nim spolszczone aluzje do tradycyjnego wzorca eposu - liczne inwokacje, w tym do Ojczyzny i do Matki Boskiej, co odzwierciedla charakterystyczny dla spo³eczno¶ci kult,

Jêzyk
Utwór napisany zosta³:

·      trzynastozg³oskowcem ze ¶redniówk± po siódmej sylabie, o parzystych rymach;

·      wierszem stychicznym umo¿liwiaj±cym epick± rozlewno¶æ i potoczysto¶æ opowie¶ci;

·      jêzykiem plastycznym, eksponuj±cym ruch i barwê; z charakterystyczn± dla Mickiewicza hiperbolizacj± opisywanych zjawisk;

·      dziêki nadaniu przyrodzie cech ludzkich, a ludziom - cech ¶wiata zwierz±t, ro¶lin i zjawisk natury - obydwie przestrzenie przenikaj± siê nawzajem tworz±c duchowa jedno¶æ (np. bitwa po której nastêpuje burza; opis dwu stawów i spotkanie pok³óconych kochanków)

--------------------------------------------------------------------------------

[1] w dawnej Polsce powszechna forma likwidacji zatargów s±siedzkich wynikaj±ca ze s³abo¶ci i niedo³êstwa ¶rodków egzekucyjnych w³adzy wykonawczej. Gdy nale¿a³o wyrugowaæ dzier¿awcê, któremu kontrakt up³yn±³, a który wzbrania³ siê p³aciæ czynsz, prawny w³a¶ciciel, z prawomocnym wyrokiem w d³oni, odwo³ywa³ siê do starosty. Ten zwo³ywa³ okoliczn± szlachtê i zaje¿d¿a³ maj±tek, aby oddaæ go w posiadanie w³a¶cicielowi. Zajazd zatem by³ prawnie dopuszczon± form± dzia³ania.

[2] Ks. I : pi±tkowe popo³udnie dnia pierwszego; ks. II i III toczy siê dnia drugiego; ks. IV i V - trzeciego; ks. VI, VII i VIII - czwartego i ks. IX i X - we wtorek pi±tego dnia 1811 roku. Ksiêgi XI i XII prezentuj± wydarzenia roku 1812.

[3] Pierwsza instancja (Nowogródek) - tzw. ziemstwo, s±d podkomorski, przyzna³ zamek Sêdziemu.  S±d G³ówny (Grodno) uchyli³ wyrok na rzecz Hrabiego. Senat (Petersburg) uchyli³ poprzednie orzeczenie i nakaza³ ponowne rozpatrzenie sprawy s±dowi podkomorskiemu. Ten ponownie zawyrokowa³ na rzecz Sêdziego. S±d w Grodnie na ponown± apelacjê Hrabiego, za¿±da³ od pierwszej instancji dodatkowych dokumentów. W ten sposób, gdy rozpoczyna siê akcja utworu, sprawa po raz trzeci powróci³a do s±du w Nowogródku.

https://wiaty7.pl/nasze-wyroby/kategoria/wiaty-rowerowe/ opony do wozka widlowego http://isanok.pl/pl/661_materialy_partnera/22477_porzadek_w_ogrodzie_jak_go_wprowadzic.html