Wielkie polemiki epoki romantyzmu. Wykorzystaj odpowiednie przykłady literackie
|
|
|
|
Polemika pomiędzy
zwolennikami klasycyzmu (do tej grupy należało starsze pokolenie uczonych i
literatów, m.in. Jan Śniadecki, Kajetan Koźmian, L.Osiński, Franciszek
Dmochowski), a orientacją młodych romantyków (Kazimierz Brodziński, Maurycy
Mochnacki, Adam Mickiewicz). Spór rozegrał się w latach 1818-1830.
Reprezentatywne głosy w tej sprawie to "O klasyczności i
romantyczności" K.Brodzińskiego, wykładającego postulaty romantyków i
Jana Śniadeckiego "O pismach klasycznych i romantycznych" -
rozprawa broniąca tradycyjnych reguł klasycznych i atakująca młodziutki
romantyzm. Morały "starych" to: -niepoprawność
poetycka - romantycy bowiem nie trzymali się reguł klasycznych, ustalonych
jeszcze w starożytności, sięgali do tradycji ludowej i tworzyli nowe gatunki.
-zabobon
i nieuctwo - tak bowiem rozumieli fantastykę i mistycyzm utworów
romantycznych: "czary, gusła i upiory - płód spalonego zabobonem
umysłu". -brak
dobrego smaku - bo wszystko co odbiegało od reguł klasycznych, Było
dziwaczne, "barbarzyńskie" wydawało się im pozbawione tej zacnej
cechy. Co na ten
temat mieli do powiedzenia młodzi romantycy? -prostota
i uczucie powinny być istotą poezji, -zwłaszcza
kultura ludowa jest wspaniałym i prawdziwym źródłem literatury - daje klucz
do zrozumienia prawdy o narodzie, -poezja
nie musi podążać szlakiem klasycznym, ma prawo stać się wyrazem uczuć i
teatrem wyobraźni, być oryginalna, -"czucie"
ważniejsze jest od "gustu", bo tkwi w sercu człowieka, podczas gdy
gust zależy od wykształcenia, -miłość
ojczyzny i poszukiwanie jej we własnej historii jest obowiązkiem twórców
młodego pokolenia tak dotkniętego kraju. Powyższą
teorię romantyków w 1822 uformował w ballady Adam Mickiewicz,
"Romantyczność": Czucie i wiara silniej mówią do mnie Niż mędrca
szkiełko i oko Powyższy
cytat jest kwintesencją romantycznej ideologii, która zmienia hierarchię
wartości: nie nauka i mądrość są najważniejsze w poznaniu świata, lecz czucie
i wiara.Jest to głos w klasyczno-romantycznej polemice, głos, który przyznaje
rację dziewczynie i ludowym wierzeniom.Wielkie uczucie potrafii wiele
zdziałać, są żeczy i sprawy, których człowiek nie wyjaśni racjonalnie, że nie
wszystko co prawdziwe można zbadać "szkiełkiem i okiem". Innym
utworem, w którym pojawia się spór klasyków z romantykami są
"Dziady" część IV: Gustaw
prezentuje i udowadnia poglądy romantyczne, ksiądz, zgodnie z uwczesną
postawą duchowieństwa - pogląd klasyczny. Szermierzem
romantyzmu okazał się Maurycy Mochnacki, który odpowiedział Janowi
Śniadeckiemu ("Niektóre uwagi nad poezją romantyczną") gdzie
udowadniał wartość literatury romantycznej. Polemika
Słowackiego z Mickiewiczem zawarta w "Kordianie". Znajdujemy ją w: 1. Prologu
(różne koncepcje poezji). Osoba I wyobraża pogląd Mickiewicza - poezję
mesjanizmu, poświęcenia wybitnej jednostki, jaką jest poeta, która to
koncepcja przynosi w konsekwencji uśpienie biernego. Osoba II z kolei głosi
poezję tyrtejską (poglądy części emigrantów). Jest sprzeczna wobec pierwszej
teorii, walczy domaga się aktywności i czynu. Lecz i ta nie jest zwycięska.
Osoba III wyraża najprawdopodobniej pogląd Słowackiego. Jest to mit poezji
jako "narodowej urny pamięci", "kufra", który przechowa
wartości narodu, by wydobyć je i wykorzystać w sposobnej chwili. 2.
Monologu Kordiana na Mont Blanc (wyraźna aluzja do Wielkiej Improwizacji
Konrada z "Dziadów"). Kordian, umieszczony na szczycie Europy
głosi: "jam jest posąg człowieka na posągu świata". W swoim
poetyckim natchnieniu podobny jest do konrada, podobnie jak tamten, jest w
stanie poruszyć kosmos siłą poezji. Lecz wykazuje słabość, a nawet komizm
takiej postawy. Niezdecydowanie ujawnia się w wahaniu: działać, czy może na
przykład rzucić się w "lodowe szczeliny"? Ostatecznie wysuwa
propozycję "Winkerlida", która choć przypomina mickiewiczowski
mesjanizm, stanowczo prezentuje jego realniejszą, bardziej racjonalną wersję.
3.
Szpitalu wariatów (opinia o koncepcji mesjanizmu narodowego, głoszonej przez
Mickiewicza) Doktor o satanicznym wyglądzie prezentuje dwóch wariatów, którzy
uosabiają mesjanizm. Pierwszy wariat twierdzi, że jest krzyżem, do którego
przybito Chrystusa - to on nieszczęsne drzewo poświęcił się by unosić
zbawiciela. Wariat drugi, na podobieństwo mitologicznego Atlasa, utrzymuje na
wzniesionych rękach niebo. Nie może opuścić rąk, bo wówczas niebiosa zwalą
się na ziemię i zniszczą ludzkość. Obaj obłąkani są mesjaszami i święcie
wierzą w swe posłannictwo. Czy zatem mesjanizm, który głosi Mickiewicz, nie
jest przypadkiem teorią obłąkanych? W
"Beniowskim" dygresja Pieśni V, która zawiera nowy program
poetycki, ustalony przez Słowackiego: Chodzi mi o to, aby język giętki
powiedział wszystko, co pomyśli głowa; Poezja ma
być prosta i zrozumiała, łączyć pokolenia. Poezja musi także dawać, być
pożyteczną, poeta musi stać "na czele ludu", prowadzić i nauczać.
Konrad z "Dziadów" mówi zaś: "Samotność. Cóż po ludziach czym
śpiewak dla ludzi!". Mickiewiczowski poeta śpiewa "sam sobie",
na siebie bierze cały ciężar walki, "ucho ludu" jest mu zupełnie
zbędne! "Poeta zbawiciel" z "Dziadów" poniósł klęskę,
późniejsza koncepcja Mickiewicza uczyniła zeń wiernego sługę papieża i
słowianofila. Słowacki odrzuca taką propozycję. W miejsce bezproduktywnego
mesjanizmu wprowadza tyrteizm, zrozumiałość, służbę celom wspólnym. 'Nie
pójdę z wami" - mówi wprost do Mickiewicza i jego popleczników.
"Pójdę gdzie indziej! - I lud pójdzie za mną!" Polemika
Fredry z ideałami romantyzmu, zawarta w "Ślubach panieńskich".
Dyskusja przejawia się w: -ukształtowaniu
głównych postaci. W "Dziadach" postać kochanka uosabiał Gustaw, w
"Ślubach Panieńskich" spotykamy Gucia. Zdrobnienie to ośmiesza
romantycznego nieszczęśnika, że Gustaw mógł cierpieć do granic obłędu,
popełnić samobójstwo z miłości to zrozumiałe, lecz czy mógłby uczynić to ktoś
o imieniu Gucio? Charakter głównego amanta jest także odmienny: trzpiot,
zdobywca serc, inteligentny rozrabiaka, który osiąga to co sobie umyślił - to
parodia nieszczęśliwca i raz tylko zakochanego bohatera romantycznego. Albin
to karykatura bohatera romantycznego. Cierpi i płacze jak Werter, to typ
człowieka jęczącego, miękkiego i nader gadatliwego. Gdy Gucio każe mu milczeć
pozostają mu jeszcze wzdychania. Klara i Aniela - dwie zupełnie różne osobowości.
Aniela bliższa jest typowi romantycznej heroiny, lecz ukochana Albina to
zupełne przeciwstawienie Lotty, Laury czy wybranki mickiewiczowskiego
Gustawa. Klara jest błyskotliwa, inteligentna, zbuntowana a nawet złośliwa,
pragnie sterować swoim życiem jest postacią aktywną, a tego dotąd nie bywało.
-definicji miłości "antyromantycznej". Tamta miłość była nagła, pełna bólu i wyznań, miłość pierwsza i jedyna. Niestety przeszkody nie pozwalały na szczęśliwe spełnienie związku. Panna była innego stanu, lub wydawano ją za mąż, a kochanek cierpiał srodze, do granic obłędu i próby samobójczej śmierci. Fredro ujmuje sprawę inaczej, w jego komedii uczucie nie spada z księżyca, lecz się stopniowo rozwija. Gucio walczy o swoje uczucie - miłość potrzebuje czynu, a nie płaczliwych wywodów Albina. Utwór kończy się małżeństwem, bo tylko szczęśliwe uczucie ma sens. |
|
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach