Wyszukiwarka:
Artykuły > Pozostałe >

Walka o kształt granic odradzającego się państwa polskiego w latach 1918-1922

Walka o kształt granic odradzającego się państwa polskiego w latach 1918-1922 11 listopada 1918 roku Polska po 123-letniej niewoli stała się państwem niepodległym. Jednakże gdy Sejm Ustawodawczy, wybrany 26.01.1919 r., zbierał się i rozpoczynał prace, na zachodnich i wschodnich rubieżach kraju toczyły się walki o przynależność państwową tych ziem. Walka o ustalenie granic trwała od 1918 roku, aż do 1922 roku, kiedy to przyznano Polsce część Śląska i przyłączono Wileńszczyznę. Praktycznie każdy skrawek granicy wschodniej i zachodniej został wywalczony zbrojnie. Na zachodzie - podczas powstań śląskich oraz walkach w Wielkopolsce; na wschodzie aż do 1921 roku toczyła się krwawa wojna ze Związkiem Sowieckim. Zobaczmy więc, jak odbywało się scalanie ziem polskich. W 1918 roku istniały dwie koncepcje odbudowy państwa polskiego - federalistyczna Józefa Piłsudskiego oraz inkorporacyjna Romana Dmowskiego. Piłsudski głosił konieczność zjednoczenia ziem polskich ze stanu w roku 1772, ale w formie federacji z udziałem Ukrainy, Białorusi i Litwy. Koncepcja ta była jednak nierealna; rządy Litwy nie chciały się zgodzić na jakąkolwiek współpracę z Polską, w Białorusi - nie było po prostu z kim pertraktować, zaś Ukraina była podzielona między dwa rządy i borykała się z problemem nacierającej armii radzieckiej. Roman Dmowski uważał, że Polska musi swoje ziemie po prostu odzyskać, bez układów z podbitymi narodami. Wobec realiów z 1918 roku wydaje się, że zwyciężyła właśnie ta koncepcja. ikonaGranica Zachodnia - Wielkopolska Zacznijmy od ustalenia się granicy na zachodzie. W Wielkopolsce, pomimo wyraźnej przewagi żywiołu polskiego, Niemcy nie byli gotowi ustąpić ze swych pozycji. Jeszcze w listopadzie 1918 roku skierowano tu z zachodu ochotnicze formacje Grenzschutzu i Haimatschutzu. Wzmocniło to nurt radykalny w obozie polskim. 3-5.12.1918 r. zebrał się Sejm Dzielnicowy zaboru pruskiego, w którym rolę wiodącą odgrywała endecja. Komisariat Naczelnej Rady Ludowej w składzie: ks. Stanisław Adamski, Wojciech Korfanty, Stefan Łaszewski, Adam Poszwiński, Józef Rymar i Władysław Seyda - próbował zapobiec rozlewowi krwi i negocjował z rządem niemieckim, stojąc na stanowisku oczekiwania wyroku konferencji pokojowej w sprawie przynależności Wielkopolski. Próby te rozbijały się o coraz ostrzejszy kurs polityki niemieckiej. Gdy 26.12.1918 r. do Poznania przybył Paderewski, grupy żołnierzy niemieckich dopuściły się prowokacji wobec flag polskich i alianckich oraz czynnej zniewagi wobec ludności polskiej. Nazajutrz doszło do pierwszych starć zbrojnych, które przekształciły się w Powstanie Wielkopolskie. W rejonach, gdzie przewaga Polaków była znaczna, usunięcie władz niemieckich i wojska nastąpiło szybko i bez większych strat. Ciężkie walki rozgorzały natomiast w Chodzieży, Inowrocławiu i Nakle. 8.01.1919 r. Naczelna Rada Ludowa w Poznaniu przejęła władzę na wyzwolonym obszarze. Na południu front oparł się wówczas na linii Rawicz-Ostrów Wlkp., na zachodzie powstańcy dotarli pod Międzychów i Zbąszyń, a na północy nad Noteć. Na czele oddziałów powstańczych stał mjr Stanisław Taczak. Działania zbrojne podjęły też organizacje polskie na Pomorzu. Jednak ich sytuacja była o wiele trudniejsza, gdyż w niektórych rejonach żywioł niemiecki miał tu przewagę, a przez obszar ten powracali żołnierze niemieccy z frontu wschodniego. W połowie stycznia Niemcy zgromadzili przeciw powstańcom znaczne siły i przystąpili do ofensywy. Akcja ich koncentrowała się w Bydgoszczy, Frankfurcie nad Odrą i na Dolnym Śląsku. 16.01.1919 r. dowódca armii wielkopolskiej został gen. Józef Dowbór-Muśnicki. Ochotnicze odziały powstańcze przekształcono w regularne wojsko. Powołano kilka roczników pod broń. Krwawe walki rozgorzały wokół Leszna, nad Odrą i Notecią. Komisariat NRL podjął akcję dyplomatyczną za pośrednictwem KNP w Paryżu oraz Paderewskiego, który właśnie stanął na czele rządu w Warszawie. Akcja ta doprowadziła do zawieszenia broni. Niemcy nie miały dość sił, by wznowić wojnę z państwami Ententy, a marszałek Foch rozciągnął warunki rozejmu z 11.11.1918 r. na front wielkopolski. 16.02.1919 r. przerwano walki. Obszar wyzwolony znalazł się pod kontrolą Komisariatu NRL i armii powstańczej. O jego losach zdecydować miał jednak ostatecznie traktat pokojowy z Niemcami.