ROZWÓJ TERYTORIALNY STANÓW W PIERWSZEJ POŁOWIE XIX W.
Po uzyskaniu niepodległości Stany Zjednoczone obejmowały w
końcu XVII w. tereny od Wielkich Jezior na północy niemal do Zatoki
Meksykańskiej na południu i od Oceanu Atlantyckiego po rzekę Missisipi. Były to
tereny rozległe i wtedy tylko w części zasiedlone.
Mimo to Stany wkrótce rozpoczęły powiększać swój obszar. W
1803 odkupiły od Francji ogromną Luizjanę leżącą na Zachód od Missisipi , co
otworzyło im drogę do Oceanu Spokojnego. Od Hiszpanii , również za pieniądze
uzyskali Florydę i teren po ujście Missisipi a przez to zapewnili sobie dostęp
do morza Karaibskie-go. Wreszcie po wojnie z Meksykiem powiększyły swe
terytorium przez przyłączenie Teksasu , Nowego Meksyku , Kalifornii i Utah.
Liczba stanów tworzących państwo wzrosła z 13 do 34. W ten sposób do połowy XIX
wieku ustalone zostały granice państwa na kontynencie amerykańskim i od tej
pory - jeśli nie liczyć Alaski odkupionej od Rosji w 1867 - pozostały nie zmienione
do dzisiaj.
ZASIEDLANIE
NOWYCH TERENÓW
Nowo nabyte obszary należące poprzednio do Francji ,
Hiszpanii czy Meksyku w rzeczywistości znajdowały się w rękach plemion
indiańskich. Amerykanie wraz z objęciem władzy na tych terenach zaczęli je
stopniowo i powoli zaludniać.
Odbywało się to wśród niezliczonych walk z Indianami ,
których wypierano , nie cofając się przed żadnymi środkami. Niejednokrotnie
mordowano podstępem wodzów plemiennych , na mocy układów przenoszono całe
szczepy na nowe tereny o gorszej ziemi i zamykano je w rezerwatach lub wybijano
stada bawołów , stanowiących podstawę bytu Indian.
ZMIANY
GOSPODARCZE
Posuwanie się osadników ku zachodowi możliwe było dzięki
napływowi imigrantów z Europy , który rozpoczął się w pierwszej połowie XIX
wieku. Ten wzrost liczby ludności oddziaływał także na stosunki gospodarcze.
Pod tym względem istniały wyraźne różnice między
północno-wschodnią częścią kraju , najstarszą i najgęściej zaludnioną , a
południową. Na północy już od dawna powstawał przemysł zwłaszcza metalurgiczny
i tekstylny. Opierał się on na bogatych złożach surowców w górach Appalachach.
Na południu natomiast podstawę gospodarki stanowiło
rolnictwo. Znaczna część ziemi znajdowała się w rękach wielkich właścicieli ,
którzy uprawiali na niej kukurydzę , tytoń a zwłaszcza bawełnę.
Plantatorzy ze stanów południowych zatrudniali najczęściej
niewolników murzyńskich. Choć większość krajów europejskich zakazała już handlu
niewolnikami jako nie licującego z godnością ludzką , to jednak do Stanów nadal
przemycano z Afryki znaczne transporty “czarnego hebanu” do pracy na
plantacjach bawełny.
DEMOKRACI
I REPUBLIKANIE
Już w końcu XVIII w. wytworzyły się w Stanach dwie partie: demokratyczna
i republikańska. Kilkadziesiąt lat później partia republikańska
osiągnęła przewagę na północy a demokratyczna na południu. W partii
demokratycznej dominowali ludzie o poglądach konserwatywnych. Chcieli oni
zapobiec wszelkim zmianom mogącym uszczuplić ich wpływy. Ponieważ nie odgrywali
decydującej roli w stolicy Stanów Waszyngtonie , pragnęli aby postanowienia o
ważniejszych zagadnieniach mogły podejmować władze każdego stanu , a nie
wspólny rząd federalny.
Partia republikańska dominowała przede wszystkim wśród
przemysłowców na północy kraju. Ci byli zainteresowani w rozwoju gospodarczym
zwłaszcza w rozwoju przemysłu.
WALKA
Z NIEWOLNICTWEM
Dla gospodarki przemysłowej praca niewolników nie miała
znaczenia. Nic więc dziwnego , że wśród społeczeństwa Północy powstał ruch
zwany abolicjonizmem, domagający się zniesienia niewolnictwa.
Początkowo miał on podłoże tylko humanitarne i nie
przedstawiał większej siły politycznej. Jednakże w miarę jak niewolnictwo coraz
wyraźniej hamowało rozwój kapitalizmu , abolicjonizm zdobywał sobie nowych
zwolenników i siła jego poważnie rosła.
Wrogość wobec systemu niewolniczego powiększały
okrucieństwa plantatorów i wybuchające na skutek tego powstania Murzynów.
Najbardziej znany był bunt w Wirginii w 1830r. Powstało wówczas specjalne
stowarzyszenie do walki z niewolnictwem.
Do rozwoju abolicjonizmu przyczyniła się także literatura.
W znanej powszechnie książce CHATA WUJA TOMA autorka Harriet Beecher
Stowe w sposób dramatyczny opisywała położenie i prześladowania Murzynów.
RYWALIZACJA
DEMOKRATÓW I REPUBLIKANÓW
Obie partie starały się o uzyskanie przewagi. Ponieważ
stany “wolne” (te w których nie było niewolnictwa) rozwijały się szybciej niż
“niewolnicze” południowcy chcieli , aby w nowo tworzonych zachodnich stanach
wprowadzono niewolnictwo. W ten sposób bowiem mogliby utrzymać swoją przewagę.
W 1820 zawarto kompromis. Ustalono w nim , że nowe stany
położone bardziej na południu mają pozostać “niewolniczymi” , a na północy -
“wolnymi”. Jednakże w końcu lat pięćdziesiątych południowcy zerwali to
porozumienie. Ostra walka rozgorzała o stan Kansas , w którym siłą wprowadzono
niewolnictwo wbrew woli większości mieszkańców.
ABRAHAM
LINCOLN
Napięcie stosunków między Północą a Południem doszło do
szczytu w 1860 roku. Prezydentem wybrany został wówczas republikanin Abraham
Lincoln. Był on synem ubogich farmerów i dzięki własnej ciężkiej pracy
osiągnął pozycję znanego adwokata. Ponieważ Lincoln pragnął stopniowego
likwidowania niewolnictwa i utrzymania jedności państwa jego wybór podziałał na
południowców jak wyzwanie.
SECESJA
POŁUDNIA
Już w końcu 1860 jeden z najbardziej niewolniczych stanów ,
Karolina Południowa ogłosił wystąpienie (czyli secesję) z Unii. Na początku
1861 roku 11 stanów południowych po wystąpieniu z Unii utworzyło KONFEDERACJĘ
POŁUDNIOWĄ ze stolicą w Richmond i wybrało własnego prezydenta Jeffersona
Davisa. W kwietniu 1861 roku południowcy pierwsi zaatakowali wojska Unii.
Północ , czyli Unia była wyraźnie silniejsza od
Konfederacji. Tworzyły ją 23 stany z 22 mln ludności , podczas gdy na południu
mieszkało tylko 9 mln w tym aż 4 mln niewolników. Na północy znajdowało się 4/5
wszystkich zakładów przemysłowych i 2/3 kolei żelaznych.
W pierwszym okresie wojny , w latach 1861-1863 szala
zwycięstwa wahała się to na korzyść Unii to Konfederacji. Konfederacja odniosła
wiele sukcesów militarnych , a jej wojska próbowały nawet zaatakować
Waszyngton. Południowcy posiadali bowiem bitne oddziały i po ich stronie
wypowiedziała się większość oficerów (z wyjątkiem oficerów floty).
STANOWISKO PAŃSTW EUROPEJSKICH.
Konfederacja liczyła także na pomoc z zewnątrz. Sądzono ,
nie bez podstaw .że stanom niewolniczym sprzyjać będą państwa Europy
Zachodniej. Liczono zwłaszcza na rząd angielski gdyż przemysł tego kraju nie
mógł się obejść bez bawełny amerykańskiej. Anglia groziła interwencja ale nie zdecydowała
się na wystąpienie. Powodem była postawa społeczeństwa angielskiego , które w
większości sympatyzowało z Północą. Tak było zresztą na całym świecie gdyż
sprawa zniesienia niewolnictwa zyskała wielką popularność.
ZNIESIENIE NIEWOLNICTWA.
Lincoln początkowo za swój cel uważał utrzymywanie jedności
państwa a nie likwidację niewolnictwa. Nie on rozpoczął wojnę a nawet po jej
wybuchu gotów był szukać kompromisu. Ostatecznie jednak 1863 ogłosił akt o
zniesieniu niewolnictwa na obszarze zbuntowanych stanów niewolniczych (w całych
Stanach zostało ono zniesione ostatecznie w 1865 roku ).
AKT O “DOMOSTWACH”.
Ważne również było ogłoszenie w 1862 ustawy o “domostwach”.
Pozwalała ona zajmować niemal za darmo działki ziemi na wolnych dotąd terenach.
Dzięki niej uzyskano poparcie dla Unii ze strony mas ludności w samych Stanach
a później także napływ licznych rzesz imigrantów którzy liczyli na osiedlenie
się na własnym kawałku ziemi.
Obie ustawy , o zniesieniu niewolnictwa i o “domostwach”
miały charakter rewolucyjny i spowodowały zgłaszanie się do armii Unii rzesz
robotników i farmerów.
ZWYCIĘSTWO UNII.
Przewaga militarna wojsk Północy stawała się coraz większa
, pod koniec wojny były one dwa razy silniejsze niż oddziały konfederacji.
Jeszcze wyraźniejsza była przewaga gospodarcza Unii. W takiej sytuacji klęska
Południa była nieunikniona.
Nie pomógł talent wojskowy dowódcy Konfederacji Roberta
Lee. Wojska Północy pod wodzą generałów Ulissesa Granta i Williama Shermana
pustoszyły coraz bardziej stany południowe , pozbawiając Konfederację
wszelkiego oparcia. Ostatecznie w kwietniu 1865 generał Lee poddał się z
resztkami swych wojsk.
Niedługo jednak przeżył zwycięstwo jego główny twórca-
Abraham Lincoln. Świeżo obrany powtórnie prezydentem został 14 IV 1865 roku parę
dni po kapitulacji zabity w teatrze przez fanatycznego zwolennika południowców.
SKUTKI WOJNY SECESYJNEJ.
Bezpośrednio po zakończeniu wojny kraj boleśnie odczuwał
jej skutki. Duże były straty w ludziach a na rozległych obszarach działania
wojenne pozostawiły ogromne zniszczenia. Południe przez 10 lat poddane było
rządom wojskowym które
dotkliwie dawały się we znaki. Zwolennicy Konfederacji nie
dawali za wygraną. Swoje wpływy starali się utrzymać wszelkimi sposobami np.
próbowali zastraszyć przeciwników terrorem tajnej organizacji KU-KLUX-KLAN.
Niemniej w rywalizacji między republikanami z Północy a demokratami z Południa
przez kilkadziesiąt lat zdecydowaną przewagę mieli ci pierwsi aż wreszcie
dotychczasowe różnice między tymi partiami uległy niemal całkowitemu
zniwelowaniu.
Na dalszą metę jednak skutki wojny secesyjnej były
pomyślne. Zwycięstwo Unii oznaczało bardziej jednolite rządy w całym kraju co
ułatwiało rozwój polityczny i gospodarczy (uprawnienia władz stanowych
pozostały zresztą i nadal dość szerokie). Ogromna fala imigracji , do której
przyczyniła się ustawa o “domostwach” pomogła zagospodarować obszerne połacie
“Dzikiego Zachodu”. Tworzono na nich liczne gospodarstwa farmerskie. Farmerzy
nie znajdowali się w korzystnej sytuacji , zależni byli od towarzystw
kolejowych i banków. Wywołało to nawet ruch farmerów , domagających się zmiany
istniejących stosunków. Produkcja rolnictwa amerykańskiego powiększała się
jednak szybko. Dotychczasowe skupienie przemysłu w stanach północno-wschodnich
ulegało stopniowemu rozładowaniu , powstały natomiast liczne zakłady na
wybrzeżu zachodnim i na południu. Poważne znaczenie miało także zniesienie
niewolnictwa Murzynów i zapewnienia im praw politycznych. Co prawda nie dano
Murzynom ziemi co wkrótce uzależniło ich od plantatorów , zatrudnionym w
przemyśle płacono dużo mniej niż białym , a równość polityczna w znacznej
mierze pozostała na papierze. Niemniej
jednak bez
zmian , które przyniosła ze sobą wojna
domowa , nie byłby możliwy wielki rozwój gospodarczy kraju w drugiej połowie
XIX wieku.
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach