Strumienie dzielimy na grupy :
strumienie rynkowe zwane ekwiwalentnymi – charakteryzują się bezpośrednim związkiem między strumieniem przepływu pieniężnym a strumieniem dóbr i usług ( np. akt kupna i sprzedaży, wynagrodzenie za pracę),
strumienie transferowe -,przepływ pieniądz w jedna stronę a z drugiej strony nie ma świadczenia ( np. renta, emerytura)
strumienie kredytowe – skutkiem bankowej kreacji pieniądza (spłata kredytu nie jest dochodem dla banku , w tym momencie likwidowane są określone zasoby pieniężne)
Te trzy strumienie są strumieniami przepływów pieniężnych w/g kryterium przedmiotowego
strumień oszczędności to strumień zatrzymany w ruchu ( jest tu zatrzymany strumień pieniężny, który staje się zasobem .( wg kryterium podmiotowego).
Kryterium podmiotowe:
finanse gospodarstw domowych, ludności,
finanse budżetu państwa ,samorządów terenowych , poza budżetów,
finanse ubezpieczeń,
finanse banków i instytucji kredytowych,
finanse przedsiębiorstw,
Cech wyróżniające przedmiot finanse przedsiębiorstw od przedmiotu podstawy finansów to :
spojrzenie mikroekonomiczne na finanse przedsiębiorstw,
spojrzenie jak na wiedzę pragmatyczną ( stosowaną),
ograniczenie zakresu badań do wyodrębnionej sfery działalności jednostki,
badanie wpływu regulacji prawnej na postawę przedsiębiorcy.
Podsumowując treść, metody i sposoby oceny gospodarki finansowej różnią nasz przedmiot.
Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa może być realizowane przy pomocy określonych instrumentów.
Gospodarkę finansową przedsiębiorstwa określamy jako czynności polegające na racjonalnym uruchomieniu strumieni pieniężnych oraz ich posiadaniu czyli tworzeniu oszczędności, przy czym jeżeli tworzymy te oszczędności musimy uwzględnić opłacalność związaną z nie uruchomieniem pewnego , większego lub mniejszego zasobu pieniędzy. Jeżeli mamy do czynienia ze strumieniem zatrzymanym oszczędności wtedy musimy uwzględnić opłacalność związaną z nie uruchomieniem tego strumienia .
Gospodarkę finansową możemy rozumieć jako mechanizm ciągłego, odpowiednio zorganizowanego procesu gromadzenia przychodów , dochodów i realizacji wydatków. Da się wyodrębnić cały splot przeróżnych rozliczeń.
Dokonujemy klasyfikacji z punktu widzenia przedmiotowego i podmiotowego.
Wyodrębnienie przedmiotowe to rozliczenia z pozyskiwaniem kapitału.
(jaki rodzaj mamy rozliczeń to wyodrębnienia wg klasyfikacji przedmiotowej, a kto dokonuje tych rozliczeń to będzie klasyfikacja podmiotowa.)
Wyodrębnienie przedmiotowe tych rozliczeń – możemy zauważyć , że będą występowały rozliczenia związane z pozyskiwaniem kapitału obcego lub własnego i to pozyskiwanie tego kapitału i rozliczenia z tym związane będą prowadzone na podstawie rachunku opłacalności , który rodzaj kapitału w danym momencie przedsiębiorstwo powinno wykorzystać.
Będą również:
a. rozliczenia związane ze sposobem rozliczeń i wydatków związanych na inwestycje czy to będą rzeczowe inwestycje czy inwestycje finansowe ,
b. będą także rozliczenia związane z zakupem materiałów ,
c. rozliczenia związane z wypłatą wynagrodzeń,
d. rozliczenia związane z opłacaniem składek itp.
e. Rozliczenia podatkowe,
I w ten sposób jeżeli wyodrębniamy rozliczenia z punktu widzenia czego te rozliczenia dotyczą to wtedy wyodrębniamy je z punktu widzenia kryterium przedmiotowego.
Jeżeli chcemy spojrzeć na te rozliczenia z punktu widzenia podmiotu czyli kto dokonuje tych rozliczeń to wtedy możemy dokonać wyodrębnienia , że będziemy mieli procesy :
rozliczeń z pracownikami,
rozliczenia z instytucjami ubezpieczeniowymi,
rozliczenia z budżetem
rozliczenia z kontrahentami,
Gospodarka finansowa to prowadzenie nieustannej działalności w sferze operacji pieniężnej. Jest ona ciągłym procesem w ramach którego dokonuje się ciągły ruch i dokonuje się zmiana przepływów.( przepływy pieniężne spotykają się na swojej drodze z innymi przepływami).
Na gospodarkę możemy patrzeć jako na działanie na proces, mechanizm, ruch a więc na działanie dynamiczne.
W ramach tej gospodarki finansowej możemy wyodrębnić pewne grupy czynności :
czynności poprzedzające ruch pieniądza( z uwzględnienia ryzyka i czasu)
czynności związane z rzeczywista realizacją operacji pieniężnych,
czynności polegające na zapisie operacji finansowych mających miejsce poprzednio i na podstawie tego zapisu operacji dokonujemy analizy tego co zostało zrealizowane , jakie zaszły te zjawiska finansowe po to żeby można było wnioskować w zakresie ukształtowania tych zjawisk w przyszłości.
Te czynności możemy określić także jako fazy albo etapy i wyodrębnić trzy podstawowe etapy:
etap przygotowania,
etap realizacji,
etap ewidencji, analizy, wnioskowania.
Ten trzeci etap jest niezbędny po to, żeby można było dokonywać , realizować, prowadzić racjonalnie wszelkie procesy przedsiębiorstwa.
Jaki sens ma prowadzenie gospodarki finansowej?
Jakie cele stawiane są przed całym przedsiębiorstwem?
Celem przedsiębiorstwa jest:
pewna działalność zarobkowa,
jest osiągnięcie określonych zamierzeń ,określonych przedsięwzięć,
uzyskanie nadwyżki ekonomicznej,( nadwyżka powinna być wyrażona w pieniądzu , może być traktowana jako dążenia do uzyskania nadwyżki finansowej w stosunku do wyłożonego kapitału w przedsiębiorstwie.)
Cele przedsiębiorstwa jednoosobowego:
otrzymanie nadwyżki służącej do pokrycia potrzeb konsumpcyjnych właściciela ,
pokrycie potrzeb rozwojowych,
Cele spółek akcyjnych:
osiągnięcie nadwyżki ,która zagwarantuje zapłacenie dywidend akcjonariuszom spółki,
niekiedy walne zgromadzenie rezygnuje z wypłaty dywidend , kierując się motywem rozwojowym,
Cele przedsiębiorstw państwowych:
teoretycznie - jest uzyskiwanie nadwyżki zapewniającej wysokie nie podatkowe dochody budżetowi czy też skarbowi państwa,
W gospodarce naszej istnieją dwa przedsiębiorstwa państwowe:
państwowe przedsiębiorstwa samorządowe,
Państwowe przedsiębiorstwa menadżerskie ,
Cele przedsiębiorstwa menadżerskiego:
uzyskanie zysku bo od niego zależą wynagrodzenia menadżerów,
Cele przedsiębiorstwa samorządowego:
dochód czysty ( zysk + wynagrodzenia pracownicze),
Celem wspólnym dla wszystkich przedsiębiorstw jest:
dążenie do uzyskania wzrostu efektywności, rozumianej jako stosunek pożądanej kategorii nadwyżki ( zysk, dochód czysty) do zaangażowanego kapitału
Celem działalności przedsiębiorstwa jest uzyskiwanie efektywności sprzyjającej interesowi zarobkowemu właścicieli, wzrostowi wartości przedsiębiorstwa .
Wartość przedsiębiorstwa to nie tylko księgowa wycena jego majątku, lecz również takie elementy, jak :
jego pozycja na rynku,
możliwości pozyskiwania kapitału,
opinia w bankach i wśród kontrahentów,
Gospodarka finansowa powinna sprzyjać wzrostowi nadwyżki finansowej , ale i realizacji inwestycji rzeczowych, które nie zawsze idą w parze z powiększaniem bieżącego wyniku finansowego, powinna przyczyniać się do inwestycji finansowych, które w perspektywie posłużą zwiększaniu efektywności.
Za cel gospodarki finansowej uznać trzeba , obok powiększenia efektywności, także reprodukcję rozszerzoną kapitału własnego. Cele te mogą być realizowane przez gospodarkę finansową na drodze bardzo zróżnicowanych operacji, które wymagają szczegółowej analizy, prowadzonej z punktu widzenia przedsiębiorcy, jako długookresowej strategii bieżącej, taktyki finansowej.
Sprawne działanie gospodarki finansowej powinno stworzyć podstawę do osiągania wysokiej efektywności i rozwoju firmy.
Gospodarka finansowa powinna być prowadzona racjonalnie. Ową racjonalność można rozpatrywać na dwóch płaszczyznach:
zewnętrznej,
wewnętrznej,
Płaszczyzna „ zewnętrzna” to całość gospodarki przedsiębiorstwa , w tym także finansowej.
Płaszczyzna „ wewnętrzna” to gospodarka finansowa rozpatrywana w sposób izolowany.
Kryteria oceny gospodarki finansowej, rozpatrywanej w sposób izolowany, są:
zachowanie płynności finansowej , co oznacza zdolność do terminowego regulowania wszelkich zobowiązań,
obniżka kosztów finansowych; kryterium to należy traktować na zasadzie racjonalności, tzn. obniżać te koszty, które mają istotne znaczenie , a nie powodują ujemnych skutków( np. zmniejszenie wydatków na reklamę, które w konsekwencji przyczynia się do ograniczenia popytu)
Pożądaną obniżkę kosztów mogą przede wszystkim umożliwiać tanie obce źródła finansowania, dotyczy to m innymi kredytów i pożyczek bankowych, długoterminowych pożyczek typu obligacyjnego oraz krótkoterminowych np. w postaci kredytu towarowego. Tu kwestia oceny jest m.in. porównanie opłacalności zastosowania, a także dostępności własnych i obcych źródeł finansowania. W odniesieniu do własnych źródeł finansowania , w zależności od formy organizacyjno- prawnej, istnieje możliwość korzystania z różnych form dopływu kapitału własnego.
Mówiąc o racjonalności obu kryteriów, które powinny być jednocześnie spełnione, można dostrzec, że w konkretnej sytuacji owe kryteria mogą być sprzeczne. Otóż przykładowo w Polsce, obecnie jednym z najtańszych lub nawet wolnym od opłat źródłem finansowania jest kredyt towarowy. Wyraża się to niekiedy w niepłaceniu odsetek dostawcy. Wynika to z trudności płatniczych i bariery krajowego popytu, co powoduje często rozregulowanie systemu rozliczeniowego i jest zaprzeczeniem spełnienia kryterium płatności .
Efektywna gospodarka finansowa to taka, która umożliwia rozwój przedsiębiorstwa przy możliwie najniższych kosztach finansowych.
Gospodarka finansowa przedsiębiorstwa funkcjonuje w warunkach gospodarki rynkowej, w której istnieją i działają różne instytucje, właściwe dla tego sposobu gospodarowania, a więc:
rynek pieniężny i kapitałowy z charakterystycznymi dla nich przedmiotami obrotu ( różnymi rodzajami papierów wartościowych) i instytucjami : giełdą papierów wartościowych, biurami maklerskimi, brokerskimi, rozbudowanym systemem bankowym, poza bankowymi instytucjami pośrednictwa finansowego ( są to np. kasy oszczędnościowo – budowlane, towarzystwa kredytu hipotecznego, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne i powiernicze oraz inne).
Obok ogólnych reguł funkcjonowania – prowadzenie gospodarki finansowej określone jest przez system prawno- finansowy państwa ( kodeks handlowy, kodeks cywilny i szeroko pojęty system finansowy, w tym podatkowy i bankowo- kredytowy).
System finansowy określamy jako zespół norm prawnych, zasad organizacyjnych i szeroko rozumianych instytucji, służących wykonaniu funkcji rozdzielczej i stymulacyjnej , a w związku z tym – regulowaniu przez władze państwowe i samorządowe zjawisk finansowych.
Przez normy prawne określa się tu głównie przepisy z zakresu prawa gospodarczego i finansowego
Zasady organizacyjne stanowią przede wszystkim o formach i trybie regulacji procesów finansowych .
Instytucje – to zarówno podmiotowe , jak i przedmiotowe rozwiązania i konstrukcje służące regulacji zjawisk finansowych( np. urzędy skarbowe czy podatki i ich budowa).
W znaczeniu podmiotowym przez instytucje należy rozumieć organy , które zajmują się działalnością finansową np. ministerstwo finansów, izby skarbowe, banki, zakłady ubezpieczeniowe)
W znaczeniu przedmiotowym za instytucję finansową będziemy rozumieli różne konstrukcje ekonomiczno – prawne takie jak podatek, odsetki, kredyt, składka ubezpieczeniowa, opłaty, odsetki.
Część pieniędzy wypada z ruchu okrężnego w postaci:
płac
innych wynagrodzeń
dochodów właścicieli
funduszy celowych
amortyzacji
podatków i nie podjętych świadczeń na rzecz instytucji finansowych
spłaty pożyczek
Kiedy dokonujemy rozliczenia utargu pozyskujemy również środki na kolejny cykl w postaci np. dotacji i subwencji.
Dotacje- jeżeli przedsiębiorstwo sprzedaje po cenie urzędowej to na dany wyrób uzyskuje dotacje przedmiotową z budżetu ( jest to wyrównanie utargu ) np. działania związane z ochroną środowiska.
Utarg rozliczony zasila nowy cykl.
Ruch okrężny ubogi – przedsiębiorstwa usługowe ( bez bloku produkcji ), przedsiębiorstwa handlowe ( bez bloku produkcji ).
Aby zrealizować ruch okrężny musimy spełnić prawidłowości:
1.w ruchu okrężnym wyróżniamy 3 fazy ruchu:
faza zaopatrzenia
faza produkcji
faza zbytu
2. wszystkie fazy powinny występować kolejno po sobie ale i jednocześnie
3. rozmieszczenie składników rzeczowych w ruchu okrężnym zależy od :
rodzaju działalności
jakości gospodarowania
Inny jest w długim procesie produkcyjnym, budownictwie bo tam składniki majątkowe są długo zamrożone a inny w przedsiębiorstwach przemysłu lekkiego, przy krótkim procesie produkcji.
Jakość gospodarowania to podejmowanie w przedsiębiorstwie decyzji o charakterze długo albo krótko terminowym np. lokowania środków.
Konsekwencje ruchu okrężnego dla gospodarki finansowej przedsiębiorstwa:
w 1 i 3 fazie mamy doczynienia z wyodrębnieniem zjawisk finansowych. W 1 fazie ( zaopatrzenia ) pozyskujemy środki i zamieniamy na wartości rzeczowe a w 3 fazie ( zbytu ) wartości rzeczowe zamieniamy na środki pieniężne i dokonujemy dalszego podziału środków.
ruch okrężny ma charakter otwarty – zarówno w fazie zaopatrzenia i w fazie zbytu następuje powiązanie z funduszami zewnętrznymi. Jest to powiązanie z bankami, instytucjami ubezpieczeniowymi, kontrahentami. Może mieć charakter bierny i czynny:
o bierny – kiedy przedsiębiorstwo pozyskuje środki dla siebie
o czynny- kiedy pozyskuje środki na rynku finansowym
w ruchu okrężnym produkty zachowują się nie jednakowo bo część się zużywa całkowicie i przechodzi w nowy wyrób ( to są środki obrotowe ) a te które są wykorzystywane w wielu cyklach ruchu okrężnego i mało się zużywają to są środki trwałe. Wyodrębnienie środków trwałych i obrotowych ze względu na proces zażywania się ich to konsekwencja ruchu okrężnego, to wyodrębnienie jest dalszą podstawą wyodrębnienia , bo cykl w przedsiębiorstwie jest różny. Przyjęto kryterium czasu tj. 1 rok.
Środki produkcji które się zużywają w ciągu roku to środki obrotowe a te które się nie zużywają w ciągu roku to środki trwałe.
w ruchu okrężnym zauważamy nierównomierny i równomierny ruch okrężny środków obrotowych. Nierównomierny – występuje przy zjawiskach sezonowości ( np. przemysł przetwórczy )
W- wartość
t- czas
Ruch równomierny to stałe zapotrzebowanie na określone środki obrotowe.
stałe potrzeby powinny być finansowane funduszami własnymi a zmienne z funduszy kapitałów obcych.
Przedsiębiorstwo nie jest w stanie zabezpieczyć stałych potrzeb z własnych funduszy i część ich będzie finansowana z kapitałów obcych a koszt obsługi stałych potrzeb będzie większy ( np. bo są odsetki od kredytów ). Aby wyeliminować obce środki należy zmniejszyć zakres działania.
wyodrębnienie funduszy własnych i obcych.
Ryzyko i niepewność w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwo podejmując decyzje odnoście działalności przygotowuje i wykonuje prognozy co do przyszłych warunków gospodarczych.
W gospodarce do końca trudno przewidzieć z dokładną precyzją czy decyzje będą słuszne czy nie. Zachodzą jednak pewne prawidłowości – im dłuższego okresu dotyczy decyzja tym większe jest ryzyko.
Każda decyzja może być niewłaściwa.
Może przynieść:
mniejsze korzyści od oczekiwanych ( przychód, dochód, większe koszty )
może nie uzyskać korzyści w ogóle ( wychodzi na 0 )
może uzyskać stratę
Ryzyko występuje wtedy gdy podejmujący decyzję nie może przewidzieć z całkowitą pewnością przyszłych zdarzeń, zna natomiast nie tylko różne etapy podjętej decyzji lecz także prawdopodobieństwo powiązane z każdym z wyników.
Można je określić statystycznie.
Ryzykiem nazywamy statystyczne prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia losowego o charakterze negatywnym dla dotkniętego nim podmiotu.
Występuje wtedy gdy prawdopodobieństwo realizacji zamierzonego zadania dla spełnienia się tych określonych warunków zawiera się od x do 1
O < P ( X ) < 1
P ( X ) – zmienna losowa
Statystycznie pojęciem ryzyka określa się sytuacje w której co najmniej jeden z elementów składających się na nią nie jest znany ale znane jest prawdopodobieństwo jego wystąpienia.
Skutki takiej decyzji dla przedsiębiorstwa będą niewłaściwe.
Ryzyko jest mierzalne, można je oszacować, jest powszechne, tym się różni od niepewności że jej policzyć się nie da.
Niepewność- występuje gdy podejmujący decyzje wie że wszystkie zdarzenia są dopuszczalne ale nie zna prawdopodobieństwa które się z jego elementami wiążą.
Nie jest możliwe określenie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia losowego.
Niepewność – jest ona niepoliczalna bo brak jest statystycznych parametrów dla oszacowania tego zdarzenia losowego.
Niepewność – dotyczy głównie zdarzeń pojedyńczych , nietypowych.
Jakie czynniki wpływają na występowanie ryzyka:
źródłem ryzyka mogą być czynniki makroekonomiczne a wiec niezależne od przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa
mogą być czynniki mikroekonomiczne związane z sektorem w którym działa przedsiębiorstwo oraz charakterystyczne dla przedsiębiorstwa.
Czynniki makroekonomiczne:
Źródłem ryzyka mogą być:
czynniki makroekonomiczne niezależne od przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa takie jak:
§ niekorzystna koniunktura w kraju,
§ występowanie zjawisk inflacyjnych
§ zmiany sytuacji rynkowej
§ zmiany polityki fiskalnej i monetarnej
§ zmiana ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej w kraju
§ ograniczenie skłonności do inwestowania
§ zmiany w stosunkach z zagranicą
§ polityka przyjęta przez banki
§ wzrost kosztów obcych źródeł finansowania
§ niestabilny lub nieskuteczny system prawny
Czynniki mikroekonomiczne:
Związane z sektorem, w którym działa przedsiębiorstwo oraz charakterystyczne dla przedsiębiorstwa, do których zaliczyć można:
.zmiany struktur organizacyjnych i własnościowych,
.nieodpowiednie proporcje w źródłach finansowania majątku
postępująca dekapitalizacja majątku i narastające zacofanie techniczne,
wzrost konkurencji,
dyferencjacja w poziomie zmian technologii i innowacjach,
niekorzystna struktura majątku przedsiębiorstw,
niewłaściwe decyzje dotyczące zarządzania przedsiębiorstwem.
Przedsiębiorstwo przed skutkami ryzyka broni się poprzez:
rzetelną analizę koniunktury gospodarczej,
wykorzystywanie bieżących informacji dotyczących szeroko rozumianej polityki gospodarczej i społecznej,
obserwację rozwoju stosunków z zagranicą
Przedsiębiorca może zmniejszyć wielkość ryzyka występującego przy podejmowaniu decyzji, gdy:
będzie uwzględniał opinię ekspertów,
utworzy w przedsiębiorstwie rezerwy na pokrycie skutków nieprzemyślanych decyzji
skorzysta z usług towarzystw ubezpieczeniowych
Najbardziej ogólny podział ryzyka pozwala wyróżnić:
ryzyko właściwe funkcjonujące na zasadach prawa wielkich liczb( np. pożary, klęski)
ryzyko subiektywne związane z niedoskonałością człowieka, który może subiektywnie ocenić prawdopodobieństwo wystąpienia określonych zjawisk,
Z punktu widzenia przedmiotu ryzyko można podzielić na:
ryzyko inwestycyjne,
ryzyko transakcyjne,
ryzyko kredytowe,
ryzyko papieru wartościowego,
ryzyko kursu walutowego,
ryzyko stopy procentowej,
ryzyko płynności,
Przyjmując kryterium rodzajowe można wymienić między innymi:
ryzyko gospodarcze,
ryzyko polityczne,
ryzyko rynkowe, w tym ryzyko handlu zagranicznego,
ryzyko bankowe,
Przy uwzględnieniu zakresu oddziaływania ryzyka można wyodrębnić:
ryzyko powszechne,
ryzyko dotyczące sektora lub gałęzi ( np. przemysł żywieniowy)
ryzyko przedsiębiorstwa
W każdym przedsięwzięciu wyróżniamy dwa rodzaje ryzyka:
operacyjne,
finansowe,
Ryzyko operacyjne:
Na poziom ryzyka operacyjnego wpływa możliwość aktywnego oddziaływania na sprzedaż, cenę, i koszty.
Istotna jest struktura majątku, którym dysponuje przedsiębiorstwo.
Jeżeli wzrasta udział majątku trwałego w strukturze majątku przedsiębiorstwa to zwiększa się również ryzyko operacyjne prowadzonej działalności.
Ryzyko finansowe:
Ryzyko finansowe zależy przede wszystkim od struktury źródeł finansowania przedsiębiorstwa. Jeżeli wzrasta udział funduszy( kapitałów) obcych w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa, to zwiększa się również ryzyko finansowe w przedsiębiorstwie.
Jednocześnie w niektórych przypadkach wzrasta udział kapitałów obcych w finansowaniu przedsiębiorstwa, może spowodować wzrost rentowności jego kapitału własnego ponad rentowność kapitału ogółem w przedsiębiorstwie.
Przedsiębiorstwa funkcjonują po to aby uzyskać przychody z różnych źródeł np. ze sprzedaży np. wyrobów gotowych lub usług.
Źródła przychodów:
przychody ze sprzedaży,
pozostałe przychody operacyjne,
przychody finansowe
Od czego zależy wielkość przychodów?
od ilości sprzedanych produktów, towarów lub świadczonych usług
od ceny po której te towary zostaną sprzedane
Od czego zależy ilość?
· od popytu na dany produkt,
· podaż ( możliwość· produkcyjna przedsiębiorstwa)
· wysokości ceny,
· umiejętności marketingowej,
Żeby zwiększyć udział w rynku przedsiębiorstwo może dokonywać rat, bonifikat lub upustów w celu zachęcenia ( jednostkowa cena jest niższa ale przychód z ogólnej sprzedaży jest większy).
Pozostałe przychody operacyjne to przychody z tytułu określonych (są to należne kwoty niezwiązane z podstawową działalnością przedsiębiorstwa) pozostałych działalności.
POZOSTAŁE PRZYCHODY OPERACYJNE
przychody ze sprzedaży lub wpływy z likwidacji środków trwałych,
przychody powstające w wyniku rozwiązania rezerw,
przychody z umorzonych lub przedawnionych zobowiązań,
przychodem będzie aktualizacja ( wzrost) wartości posiadanych zapasów,
przychodem będą otrzymywane odszkodowania, kary, grzywny,
przychodem są otrzymywane dotacje, subwencje lub dopłaty , darowizny oraz nieodpłatne składniki majątku
PRZYCHODY FINANSOWE
( żeby przedsiębiorstwo mogło je uzyskać musi najpierw dokonać określone operacje finansowe z których będzie mogło uzyskać przychody finansowe).
należności z tytułu posiadanych przez przedsiębiorstwo udziałów w innych przedsiębiorstwach ( podmiotach gospodarczych) np. darowizny, udziały w zyskach podmiotów zależnych,
naliczenie odsetek od powierzonych innym podmiotom środków finansowych,( np. pożyczka, lokata w banku).
zyski ze sprzedaży posiadanych papierów wartościowych,
dodatnie różnice kursowe ( dot. Transakcji z partnerami zagranicznymi),
Przychody przedsiębiorstwo uzyskuje w oparciu o określone koszty.
KOSZTY W PRZEDSIĘBIORSTWIE
Kosztami będą te rodzaje wydatków , które są związane z bieżącą działalnością przedsiębiorstwa.
Wydatkiem nazywamy każdorazowe pomniejszenie ( wypływ) środków z kasy czy rachunku bankowego przedsiębiorstwa.
NIE KAŻDY WYDATEK BĘDZIE KOSZTEM.
Problematyka kosztów jest bardzo istotna.
Od właściwej ewidencji kosztów zależy dochód i podatek.
Do kosztów uzyskania przychodu nie można zaliczyć:
nakładów o charakterze inwestycyjnym ( wyjątkiem są środki trwałe których wartość nie przekracza 3.500 zł.)
wydatków związanych z płaceniem kar, grzywien, odszkodowań itp.
wydatki które z punktu widzenia ustawodawcy są uznawane za zbędne ( nadmierne wydatki na reklamę, amortyzacja drogich samochodów osobowych itp.)
SPOSOBY EWIDENCJI KOSZTÓW W PRZEDSIĘBIOESTWIE:
kalkulacyjny układ kosztów,
porównawczy układ kosztów,
Kalkulacyjny układ kosztów stosują zwykle te przedsiębiorstwa, które wytwarzają produkcję o zróżnicowanej strukturze asortymentowej i dla prawidłowego skalkulowania cen poszczególnych jej asortymentów muszą znać koszt własny każdego rodzaju produktu.
Porównawczy układ stosują te przedsiębiorstwa które mają produkcję jednorodną i nie ma potrzeby dokonywania szczegółowej kalkulacji jednostkowego kosztu wytworzenia. Ważne jest natomiast określenie:
jaka część poniesionych w danym czasie kosztów odnosi się do produkcji sprzedanej w tym właśnie okresie.
Podział kosztów na IV grupy ( wg rodzaju):
koszty rzeczowe,
koszty osobowe ( pracy)
koszty finansowe,
koszty pozostałe,
Koszty rzeczowe wyodrębniamy podgrupy:
a. koszty związane ze zużyciem surowców, materiałów i energii potrzebnej do prawidłowego procesu produkcji w przedsiębiorstwie,
b. koszty związane ze zużyciem rzeczowych składników majątku trwałego przedsiębiorstwa ( odpisy amortyzacyjne),
itp.
obniżanie kosztów ( racjonalna polityka ) zezwala na swobodę wyboru metod odpisów amortyzacyjnych ( swoboda ograniczona przepisami podatkowymi). W zależności od metody będą różne długości (amortyzacje) i wielkości (kwoty) odpisu amortyzacyjnego. Ograniczenia : ustawodawstwo podatkowe – lista obiektów które muszą być amortyzowane metodą liniową
c. koszty zużycia tzw. usług obcych, takich jak usługi transportowe, telekomunikacyjne , remontowe
Przy tych kosztach przedsiębiorstwo może dążyć do obniżki poprzez:
dokonanie wyboru, czy te usługi wykonywane będą przez usługi obce czy zorganizuje przedsiębiorstwo wewnętrzną służbę, która będzie świadczyła tego typu usługi. Decyzje podejmowane są na bieżąco( w zakresie usług obcych).
KOSZTY PRACY
Ważną grupą kosztów są w przedsiębiorstwie koszty związane z zatrudnieniem pracowników. W ich skład , obok wynagrodzenia za bezpośrednio wykonaną pracę będą wchodziły również inne wydatki pracodawcy na rzecz zatrudnionych, nie objęte wynagrodzeniem za bezpośrednią pracę.
Będą to:
wynagrodzenia za czas nie przepracowany,
specjalne wypłaty: premie , gratyfikacje, nagrody,
świadczenia w naturze,
świadczenia ubezpieczenia społecznego
koszty opieki społecznej i socjalnej
koszty działalności szkoleniowej
III grupa –KOSZTY FINANSOWE
płacone przez przedsiębiorstwo odsetki i prowizje od kredytów i pożyczek zaciągniętych na finansowanie bieżącej działalności produkcyjnej
dyskonto potrącane przez nabywcę ( najczęściej bank) przy zakupie weksli, czeków obcych,
straty na sprzedaży papierów wartościowych,
ujemne różnice kursowe,
rezerwy tworzone na pewne lub prawdopodobne straty dotyczące prowadzonych przez przedsiębiorstwo operacji finansowych,
Przedstawione rodzaje kosztów dotyczą trzech sfer działalności przedsiębiorstwa:
Ø podstawowej działalności produkcyjnej,
Ø podstawowej działalności operacyjnej,
Ø działalności finansowej.
IV grupa – POZOSTAŁE KOSZTY
Przedsiębiorstwo ponosi jednak również pewne koszty nie związane bezpośrednio z żadną z tych sfer działalności. Będą to tzw. koszty ogólnozakładowe. Jako przykład takich kosztów można byłoby wymienić koszty ogólnego zarządu przedsiębiorstwa jak również wliczone w ciężar kosztów koszty delegacji służbowych itp.
Efektywność gospodarowania i finansowania przedsiębiorstw.
Utarg jest podstawowym przychodem przedsiębiorstwa . Jest efektem zrealizowanej sprzedaży.
Sprzedaż może być traktowana dwojako:
memoriałowa,- w tym ujęciu sprzedaż polega na udostępnieniu produktu , wykonaniu usługi jej zafakturowanie i ewentualnym przyjęciu wykonanej pracy przez zleceniodawcę ( bez środków pieniężnych).Sprzedaż memoriałowa nie jest elementem finansów bo nie występuje przepływ strumienia pieniężnego.
kasowa,- jest to zarówno wpływ gotówki jak też pieniędzy bezgotówkowych na rachunek bankowy.
Sprzedaż w ujęciu kasowym czyli utarg jest zjawiskiem finansowym . Ów utarg stanowi podstawowe źródło finansowania ponawianych cykli działalności przedsiębiorstwa.
Poziom utargu zależy od:
cen realizacji,
struktury asortymentowej,
fizycznych rozmiarów sprzedaży.
Utarg można podzielić na :
koszt,
nadwyżkę,
Nadwyżka
Z makroekonomicznego punktu widzenia finansowym wyrazem nadwyżki ekonomicznej jest akumulacja pieniężna brutto. Inaczej można ją określić jako akumulację pieniężną netto zwiększoną o amortyzację ( cash flow brutto = akumulacja + amortyzacja).
Akumulacja netto stanowi różnicę pomiędzy utargiem a kosztami odnoszącymi się do tego utargu ( nadwyżka utargu nad kosztami) jest to tzw. akumulacja ze sprzedaży. Akumulacja ta skorygowana o saldo zysków i strat nadzwyczajnych stanowi akumulację z całokształtu działalności.
Akumulacja pieniężna jest zjawiskiem finansowym tzn. musi występować zawsze jako konkretna suma pieniędzy.
Akumulacja pieniężna zwana inaczej akumulacją finansową może składać się z:
VAT-u
akcyzy,
zysku brutto,
Jeżeli jakiś element nie występuje to części składowe są redukowane o ten element i tak jeśli nie występuje VAT i akcyza to akumulacja powinna być równa zyskowi brutto.
Zysk może być utworzony z dotacji budżetowej a akumulacja nie może być utworzona z dotacji budżetowej.
Akumulacja pieniężna w skali kraju jest wielkością zagregowaną , stanowi sumę osiągniętą na poszczególnych wyrobach i usługach.
W przedsiębiorstwie wysokość akumulacji zależy od poziomu cen, kosztów, fizycznych rozmiarów sprzedaży, asortymentu sprzedaży. Im wyższy jest poziom cen tym większa może być akumulacja przy założeniu, niezmienności popytu.
Dla celów podatkowych koszt jest ściśle określony. Inny może być jednak koszt wyliczony w deklaracji podatkowej inny natomiast jest rzeczywisty – wynikający z nie sprzedania części towarów i usług.
Nadwyżka ekonomiczna nie jest pojęciem jednoznacznym. Inna jest nadwyżka w pojęciu makroekonomiczym z punktu widzenia państwa, a inna w ujęciu mikroekonomiczym z punktu widzenia przedsiębiorstwa.
Także typ własności i forma organizacyjna wyznacza charakter nadwyżki ekonomicznej .
W przedsiębiorstwach prywatnych nadwyżką finansową jest zysk netto ( zysk po opodatkowaniu) powiększony o amortyzację. Jest to bowiem źródło pomnażania kapitału i tworzenia dochodów osobistych właścicieli.
Podobnie jest w skomercjalizowanych przedsiębiorstwach państwowych tą nadwyżką finansową może być zysk netto powiększony o amortyzację pod warunkiem zainteresowania ni kadry kierowniczej i ewentualnej załogi. W obu tych przypadkach podstawową rolę odgrywa zysk ponieważ zależy od trafności podejmowanych decyzji podczas gdy amortyzacja jest naliczana automatycznie w sposób podyktowany obowiązującymi przepisami prawnymi.
W innych typach przedsiębiorstw państwowych za nadwyżkę finansową można uznać kwotę obejmującą wynagrodzenia pracownicze oraz zyski netto i amortyzację , z tym że szczególnie aktywną rolę odgrywają tu płace ( ich maksymalizacja lub utrzymanie jeśli jest to możliwe w realnej , nie zmienionej postaci) wynika to z roli samorządu pracowniczego, wpływającego na sposób postępowania przedsiębiorstwa.
W drobnych przedsiębiorstwach prywatnych nadwyżką finansową jest różnica między przychodem a poniesionymi wydatkami.
W skład tej nadwyżki wchodzą wydatki na konsumpcję właściciela i dalszy rozwój firmy.
Ekonomicznie akumulację można określić jako finansowy odpowiednik nadwyżki ekonomicznej netto w skali makro.
Występują różnice:
akumulacja odnosi się do utargu
nadwyżka ekonomiczna częściowo występuje w utargu, w części zaś w wytworzonych ale niesprzedanych wyrobach i usługach.
Akumulacja różni się od nadwyżki o różnicę remanentów towarów, wyrobów gotowych, usług, produkcji w toku wytworzonej ale nie sprzedanej.
W zależności od różnic remanentów akumulacja może być większa lub mniejsza od nadwyżki ekonomicznej.
Różnica między akumulacją a nadwyżką wywodzi się również z faktu że pewne elementy nadwyżki ekonomicznej tkwią w kosztach , dotyczy to ogółu kosztów finansowych.
Niekiedy także dla celów bodźcowych część wynagrodzeń ( premie, nagrody) znajdują się w zysku, chociaż są one w rzeczywistości kosztami .
Zysk stanowi główną treść nadwyżki finansowej rozpatrywanej z mikroekonomicznego punktu widzenia ( w większości przedsiębiorstw). Rola zysku wynika z funkcji jaką może on pełnić w przedsiębiorstwie.
Funkcje zysku ( można je określić jako zbiór podstawowych reguł):
1. zysk jest najbardziej ogólny i wszechstronnym miernikiem oceny pracy przedsiębiorstwa,
przyjęcie zysku jako miernika oceny pracy przedsiębiorstwa wynika z jego walorów w tej roli:
jest on wskaźnikiem odzwierciedlającym efekty działalności,
ma syntetyczny charakter,
ma najszersze pole recepcji( wiąże się ze wszystkimi elementami gospodarki przedsiębiorstwa),
jest zawsze skawntyfikowany ( określony jednoznacznie ilościowo)
2.zysk może motywować właścicieli kapitału i załogi do pomnażania jego,
w przedsiębiorstwie prywatnym zysk jest naturalnym motywem podejmowania dalszej realizacji działalności, jest on bowiem w tym zakresie czynnikiem sprawczym ( motorycznym). Jest tak dlatego, że zysk powoduje powstanie dochodów osobistych właścicieli oraz tworzy podstawę do pomnażania wartości ich kapitału. W Firmach państwowych istnieje potrzeba zbudowania mechanizmu zainteresowania kierownictwa i załogi kształtowaniem zysku. Służyć temu mogą premie wypłacane z zysku , a także ocena jakości działania kierownictwa przez pryzmat osiągniętego zysku.
3. zysk stanowi źródło samofinansowania rozwoju przedsiębiorstwa. Zysk jest istotnym źródłem zwiększania kapitału własnego a pośrednio pozycji firm na rynku . Jest to czynnik wzmagający zainteresowanie właścicieli ( kadry kierowniczej i ewentualnie załogi) wynikiem finansowym. Z pewnym uproszczeniem można to sprowadzić do polepszenia warunków trwania i rozwoju pracy, a przynajmniej do utrzymania dotychczasowej jego sytuacji.
Podstawowe postacie wyniku finansowego w przedsiębiorstwie
Wynik finansowy netto ( zysk netto) stanowi różnicę pomiędzy wynikiem działalności operacyjnej ( w tym na operacjach finansowych) skorygowanym o saldo wyniku na operacjach nadzwyczajnych ( straty i zyski nadzwyczajne) a obowiązkowymi obciążeniami z tytułu podatku dochodowego i płatności z nim zrównanych.
Wynik działalności operacyjnej jest różnicą między sumą należnych przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i innych składników majątku wyrażonych w rzeczywistych cenach sprzedaży z uwzględnieniem dotacji , upustów, rabatów i innych zwiększeń lub zmniejszeń , bez VAT i ewentualnie akcyzy a wartością sprzedanych wyrobów , usług, towarów i składników majątkowych po koszcie wytworzenia lub cenie nabycia , powiększonych o koszty ogólnego zarządu, koszty operacyjne oraz podatki wliczone w koszty sprzedawcy.
Jako zysk na operacjach finansowych traktujemy różnicę między przychodami z operacji finansowych ( udziały własnościowe w innych przedsiębiorstwach, papiery wartościowe i zyski z ich sprzedaży, oprocentowanie lokat, dodatnie różnice kursowe) a kosztami prowadzonych operacji finansowych ( zapłacone odsetki i prowizje od pożyczek i zobowiązań , straty poniesione na sprzedaży papierów wartościowych, ujemne różnice kursowe).
Przychody z działalności operacyjnej
_
koszty działalności operacyjnej
=
Wynik na działalności operacyjnej
+
Przychody finansowe
-
Koszty finansowe
=
Wynik brutto na działalności gospodarczej
+
Zyski nadzwyczajne
-
Straty nadzwyczajne
=
Wynik finansowy brutto
-
Podatek dochodowy
=
Wynik finansowy netto
Do analizy jakości osiągniętego zysku „ w czasie” i w przestrzeni stosujemy odmienne postacie analityczne.
Ze względu na postać możemy wyróżnić:
wskaźniki absolutne
wskaźniki realne,
Wskaźniki absolutne:
a. kwota zysku,
b. przyrost zysku,
Kwota zysku wskazuje na rozmiar uzyskanego efektu finansowego obliczanego w kwocie złotych.
Będąc miarą efektywności i rzeczywistym źródłem samofinansowania wskaźnik ten:
nie nadaje się do porównań w czasie i przestrzeni pozwalających na wyciąganie jednoznacznych wniosków co do zmiany w jakości gospodarowania.
sama kwota zysku bez powiązania jej z poziomem zaangażowanego kapitału względnie poniesionych nakładów, nie daje obrazu skali osiągnięć ekonomicznych
w warunkach inflacji porównywanie zmian zysku w różnych okresach wymaga doprowadzenia do porównywalności
Przyrost zysku
Uczynienie z przyrostu zysku podstawy oceny przedsiębiorstwa może w krótkim horyzoncie czasu wydatnie zwiększyć masę zysku. Jednak może to zagrażać pogorszeniem kondycji przedsiębiorstwa w skutek źle realizowanych oszczędności ( unikanie remontów, nakładów na bezpieczeństwo pracy, nadmierne ograniczenia w płacach) w imię preferowania szybkiego, bieżącego przyrostu zysku ze szkodą dla możliwości rozwojowych, a nawet dla przetrwania w długim okresie podmiotu gospodarczego. Wskaźnik ten wypaczony jest przez zjawiska inflacyjne, stąd może być stosowany w warunkach ustabilizowanej cenowo gospodarki.
Te wskaźniki nie są stosowane do oceny w przedsiębiorstwie bo mają dużo wad.
Relatywne wskaźniki wyniku finansowego mają dla celów analizy działalności przedsiębiorstwa przewagę nad miernikami absolutnymi, ze względu :
na możliwość dokonywania przy ich pomocy badań służących ocenie zjawisk w ujęciu dynamicznym oraz porównań między różnymi rodzajami działalności i przedsiębiorstwami,
na konstrukcję są one w znacznym stopniu przy wnioskowaniu uzależnione od przejawów inflacji ponieważ wartość licznika i mianownika podlega w przybliżeniu jednakowym zmianom .
Przy relatywnych wskaźnikach wyniku finansowego można wyróżnić:
1. współczynnik rentowności, których rezultat wyrażony jest w procentach,
2. wskaźniki zyskowności przedstawiające jednostki pieniężne określające wartości zysku przypadające na pewną wielkość3. ( sprzedaż, koszty, kapitał np. 1 zł. Zysku na 1.000 zł sprzedaży)
Wskaźniki te stanowią relacje pewnych postaci wyniku finansowego do podstawy , którymi są różne formy wielkości sprzedaży, kosztów, majątku ( aktywa) czy też kapitału.
Wskaźnik rentowności to wskaźniki podobne do wskaźników zyskowności nie mają nic wspólnego z rentownością , dotyczą kwestii wyniku finansowego.
Kategoria wyniku finansowego : treść wskaźnika = WSKAŹNIK
Wskaźnik rentowności sprzedaży ( zyskowności)
ZYSK OPERACYJNY : SPRZEDAŻ NETTO
Wskaźnik ten informuje o wysokości zysku wygospodarowanego na działalności typowej, który przypada na każdy 1 zł. wykonanego obrotu ( w relacji do przychodów ze sprzedaży netto) lub procent wartości przychodów. Omawiany wskaźnik uwidacznia efektywność działania w podstawowej dziedzinie, do której przedsiębiorstwo zostało powołane. Jeśli dla dokonania ocen porównawczych dokonuje się eliminacji z miernika pewnych wielkości finansowych ( np. koszty oprocentowania pożyczek, różnice kursowe , skutki strat i zysków nadzwyczajnych). Możliwe jest dokonanie badań analitycznych między przedsiębiorstwami tego samego sektora.
Marża zysku brutto = zysk brutto: sprzedaż
Miernik ten daje bardziej ogólny pogląd na rentowność sprzedaży, bowiem uwzględnia – obok wyników operacyjnych – także zyski poza operacyjne i efekty nadzwyczajne. Informuje zatem jaka wartość zysku , wyrażona w złotych lub w procentach przypada na sprzedaż brutto lub netto.
Zyskowność sprzedaży = zysk netto: sprzedaż netto
Omawiany miernik wskazuje jaki jest realny uzysk w postaci zysku pozostającego w przedsiębiorstwie otrzymuje się z przychodu ze sprzedaży netto.
Rentowność kosztów=
( zysk netto +- zmiana kosztu) 100
koszty własne +- zmiana kosztu
Wskaźnik rentowności kosztów jest relacją zysku do kosztów własnych. Stanowi on miarę efektywności poniesionych nakładów. Wskaźnik ten jest w porównaniu z miernikiem rentowności sprzedaży bardziej podatny na manipulację oraz wahania , bowiem zmiana w poziomie kosztów powoduje także korektę licznika o tę samą kwotę . W związku z tym nawet niewielkie i przypadkowe zmiany w poziomie kosztów mogą silnie wpłynąć na wielkość miernika.
Zyskowność majątku=
Zysk netto
Majątek
Majątek może być ujmowany najczęściej ze względu na dostępność danych- według wartości księgowej lub- co byłoby bardziej poprawne- rynkowej.
Wskaźnik zyskowności ( rentowności) majątku zwany także wskaźnikiem zwrotu z inwestycji ilustruje efektywność przedsiębiorstwa w zakresie gospodarowania aktywami i dlatego można go uznać za miarę jakości gospodarowania . Jego wadą jest to, że nie uwzględnia on wpływu struktury źródeł finansowania. Stąd analiza musi być przynajmniej uzupełniona wskaźnikiem rentowności( zyskowności) własnego kapitału.
Rentowność kapitału
Najogólniej można stwierdzić, że miernik ten odzwierciedla opłacalność inwestowania w daną firmę . Jego wysokość powinna być wyższa od stopy inflacji i kształtować przynajmniej na poziomie rynkowej stopy procentowej.
Wskaźnik ten można także porównać z oprocentowaniem kredytów udzielanych przez bank centralny- redyskontowego lub lombardowego. Najniższym progiem opłacalności jest oprocentowanie z wkładów terminowych.
RK = (Zysk netto x 100) : kapitał własny
Podział wyniku finansowego może być realizowany poprzez 3 metody:
kalkulacyjną,
wynikową,
mieszaną.
Metoda kalkulacyjna polega na kształtowaniu zysku wg normatywów , które odnoszą się do pewnego nośnika np. premia z zysku dla załogi w relacji procentowej do płac. Ten system jest jednak słabo przystawalny do gospodarki rynkowej i stąd właściwie funkcjonuje tylko w odniesieniu do zysku NBP .Zysk w NBP kalkulowany jest w relacji do różnego typu podstaw ( np. funduszu rezerwowego oraz funduszu płac) tu nawet nie występuje w pełni metoda kalkulacyjna ponieważ wpłata zysku do budżetu ma charakter rezerwowy ( wpłaca się bowiem pozostałość po dokonaniu odpisów)
Metoda wynikowa która jest metodą dominującą polega na procentowym obciążeniu zysku na rzecz budżetu i dowolnym ukształtowaniu podziału pozostałości zysku.
Metoda mieszana – jej elementy występowały do niedawna w przedsiębiorstwach państwowych. Dotyczyło to odpisu na rzecz budżetu w postaci obowiązkowej dywidendy . W spółkach akcyjnych w wysokości 8% zysku netto na rzecz zasilenia kapitału zapasowego.( do wysokości 1/3 kapitału akcyjnego).
Zasilenie finansowe przedsiębiorstwa
Kapitał zastosowany do finansowania działalności bieżącej i rozwojowej przedsiębiorstwa może pochodzić z różnych źródeł i dopływać w różnej formie. Jeżeli za kryterium przyjmujemy źródło pochodzenia kapitału to wyróżniamy:
źródła zewnętrzne – finansowanie zewnętrzne
źródła wewnętrzne – finansowanie wewnętrzne
Finansowanie zewnętrzne obejmuje kapitał pieniężny i rzeczowy, jaki dopływa do przedsiębiorstwa od podmiotów w zróżnicowanej formie z wyłączeniem strumienia pieniężnego z tytułu sprzedaży wyrobów , towarów lub świadczenia usług.
Finansowanie zewnętrzne można podzielić na :
zewnętrzne własne,
zewnętrzne obce,
Zasilanie finansowe przedsiębiorstwa
Kapitał zastosowany do finansowania działalności bieżącej i rozwojowej przedsiębiorstwa może pochodzić z różnych źródeł i dopływać w różnej formie. Jeżeli za kryterium przyjmiemy źródło pochodzenia kapitału to wyróżnimy:
źródła zewnętrzne – finansowanie zewnętrzne,
źródła wewnętrzne – finansowanie wewnętrzne,
Finansowanie zewnętrzne obejmuje kapitał pieniężny i rzeczowy Jaki dopływa do przedsiębiorstwa od podmiotów w zróżnicowanej formie z wyłączeniem strumienia pieniężnego z tytułu sprzedaży wyrobów , towarów lub świadczenia usług.
Finansowanie zewnętrzne można podzielić na :
zewnętrzne własne,
zewnętrzne obce,
Finansowanie zewnętrzne własne
Uzyskanie kapitału ze źródeł zewnętrznych własnych następuje w różnej postaci w zależności od formy prawnej przedsiębiorstwa. Kapitał dopływa do przedsiębiorstwa między innymi w postaci :
wkładów,
udziałów,
z tytułu sprzedaży akcji z pierwszej i kolejnej emisji,
dotacji,
wpłaty wpisowego itp..
Ważną cechą finansowania zewnętrznego własnego jest to że uzyskany kapitał pieniężny lub rzeczowy pozostaje do dyspozycji przedsiębiorstwa przeważnie na czas nieokreślony . Konsekwencją bezterminowego angażowania kapitału jest powstanie stosunków własnościowych z których wynika prawo do udziałów w podziale zysku lub obowiązek uczestniczenia w pokrywaniu strat. Ponadto uzyskany ze źródeł zewnętrznych własnych kapitał stanowi z reguły bazę gwarancyjną dla wierzycieli.
Finansowanie zewnętrzne obce obejmuje wiele form zasilania przedsiębiorstw w kapitał. Dopływ tego kapitału następuje poprzez rynek finansowy i jego segmenty, poprzez rynek towarowy oraz w drodze szczególnych form finansowania. Podstawową cechą finansowania zewnętrznego obcego na tle zewnętrznego własnego jest to że kapitał odstępowany jest przedsiębiorcom na czas określony i w uzgodnionym terminie podlega zwrotowi. W tym przypadku powstają skutki dłużnicze. Istotną cechą tego finansowania jest także to, że od pożyczonego kapitału należy z reguły płacić odsetki. Kapitał obcy może być w części utracony w wyniku występujących strat wtedy gdy dla ich pokrycia okaże się niewystarczający kapitał własny.
Finansowanie zewnętrzne
I. własne I . obce
emisja akcji 1. poprzez rynek finansowy
dopłaty akcjonariuszy a. Kredyty krótkookresowe
udziały b. Kredyty w r-ku kredytowym
dopłaty wspólników c. Kredyty wekslowe
wkłady wpisowe d. Kredyty pod zastaw
dotacje ruchomości
pozostałe e. Pozostałe kredyty
II. długoterminowe pożyczki i kredyty
A . pożyczka obligacyjna,
b. pozostałe pożyczki
c. kredyty inwestycyjne i hipoteczne
III. poprzez rynek towarowy
kredyty dostawcy
kredyt odbiorcy
IV. szczegółowe formy finansowania
faktoring
leasing
Finansowanie wewnętrzne polega w szczególności na uzyskiwaniu środków finansowych poprzez przekształcenia majątkowe i przez gromadzenie( kształtowanie ) kapitału. Poszczególne sposoby mają różny wpływ na finansowanie działalności bieżącej i rozwojowej przedsiębiorstwa. Przemiany majątkowe bezpośrednio oddziałują na kształtowanie płynności finansowej a w konsekwencji na finansowanie działalności operacyjnej oraz pośrednio na finansowanie działalności rozwojowej.
Zasilenie wewnętrzne w środki finansowe następuje głównie w wyniku realizacji przychodów ze sprzedaży wyrobów lub usług. Choć środki te napływają z zewnątrz do przedsiębiorstwa to nie można ich zaliczyć do finansowania zewnętrznego . Mamy tu bowiem do czynienia z zamianą formy rzeczowej w formę pieniężną, charakterystyczną dla ruchu okrężnego środków w przedsiębiorstwie.
Drugim ważnym źródłem finansowania wewnętrznego a zarazem specyficznej transformacji majątku jest fundusz amortyzacji i stosowany mechanizm jej naliczania.
Przedsiębiorstwo może także uzyskać środki pieniężne sprzedając te składniki majątku, które nie mają wpływu na jego zdolności produkcyjne i ogólne prawidłowe funkcjonowanie. Podobne skutki na proces finansowania będą wywierały podejmowane w przedsiębiorstwie działania racjonalizatorskie prowadzące do skrócenia czasu ruchu okrężnego środków.
Źródłem finansowania wewnętrznego może być zysk i strata.
Jeżeli sprzedaż zapewnia zysk i nie jest on w całości przejmowany przez budżet i właścicieli to zysk jest czynnikiem wzrostu majątku i kapitału przedsiębiorstwa. Oznacza to że jest równocześnie źródłem finansowania wewnętrznego .
Mogą być tym źródłem tworzone w przedsiębiorstwie rezerwy długookresowe np. fundusz emerytalny.
Przynoszą one korzyści:
są traktowane jako koszty uzyskania przychodów i wpływają na obniżenie podstawy opodatkowania,
naliczone składki pozostają do dyspozycji przedsiębiorstwa przez okres zatrudnienia pracownika
Finansowanie wewnętrzne
z transformacji majątku
a. z bieżących wpływów
b. z odpisów amortyzacyjnych
c. ze sprzedaży zbędnego majątku
d. z przyspieszenia obrotu kapitału ]
e. pozostałe źródła,
poprzez kształtowanie kapitału
f. zatrzymanie zysku
g. kształtowanie długookresowych rezerw, funduszy emerytalnych,
Cechy kapitału własnego i obcego
Podstawowe zalety kapitału własnego:
stabilne źródło finansowania działalności przedsiębiorstwa
wpływa na zwiększenie płynności finansowej przedsiębiorstwa
stanowi bazę gwarancyjną dla wierzycieli
angażowany jest na czas nieokreślony i stanowi podstawę do powstania stosunków własnościowych
ze stosunków własnościowych wynika prawo do udziału w podziale zysku
Wady kapitału własnego:
nie zawsze przynosi oczekiwane korzyści ( gdy występują straty to on się uszczupla)
w zależności od formy prawnej przedsiębiorstwa właściciel uczestniczy bądź nie uczestniczy w jego stratach
straty uszczuplają kapitał własny
w sytuacji upadłości i likwidacji przedsiębiorstwa roszczenia właścicieli są zaspakajane po uregulowaniu zobowiązań wobec różnych wierzycieli
jest mniej elastyczny niż kapitał obcy ( bo możemy realizować przedsięwzięcie tylko wtedy gdy mamy potrzebny kapitał)
Cechy kapitałów obcych
Zalety:
stanowi elastyczne źródło finansowania
umożliwia podjęcie i realizację przedsięwzięć przekraczających własne możliwości finansowe,
jego wykorzystanie może wpływać na obniżenie obciążeń podatkowych oraz wzrost rentowności kapitału własnego
wierzyciel z reguły nie ma prawa głosu przy podejmowaniu decyzji w przedsiębiorstwie ( dawca kapitału)
umożliwia kształtowanie optymalnej struktury kapitału
Wady
oddawany jest do dyspozycji danego przedsiębiorstwa na określony czas po którym podlega zwrotowi
wierzyciel ma prawo do odsetek
uzyskanie kapitału obcego często wymaga zabezpieczeń lub gwarancji
w warunkach inflacji wierzyciele mogą żądać dodatkowych gwarancji aby zapewnić realne wartości pożyczonego kapitału
wraz ze wzrostem zadłużenia może się zmienić struktura kapitału w przedsiębiorstwie i może rosnąć ryzyko i koszt kapitału obcego
wysoki stopień zadłużenia może prowadzić do przyznania pewnych uprawnień wierzycielowi
w przypadku likwidacji przedsiębiorstwa wierzyciel zaspakajany jest przed właścicielem
Czynniki wpływające na strukturę kapitału
forma organizacyjno – prawna przedsiębiorstwa
sytuacja finansowa danego przedsiębiorstwa
stan gospodarki
stan rynku finansowego i jego segmentów
Forma organizacyjno prawna określa w pewnym stopniu możliwości pozyskiwania kapitału pierwotnego w postaci kapitału zakładowego, akcyjnego, funduszu założycielskiego czy udziałowego. Determinuje także zakres i sposoby zwiększania tych kapitałów a w konsekwencji także kapitału własnego. Z kolei kapitał własny przedsiębiorstwa i finansowany nim majątek stanowi zabezpieczenie, bazę gwarancyjną przy pozyskiwaniu kapitału obcego.
Sytuacja finansowa danego przedsiębiorstwa
Ważne znaczenie w kształtowaniu struktury kapitału ma sytuacja finansowa przedsiębiorstwa . Jeżeli osiąga ono wysoką efektywność, wyrażoną dynamiką zysku, wzrostem zyskowności kapitału własnego to z reguły nie ma trudności, przykładowo w przypadku spółki akcyjnej z podwyższeniem kapitału akcyjnego lub pozyskaniem w różnej formie kapitału obcego.
Stan gospodarki, który cechuje wzrost z reguły wpływa na zwiększenie zainteresowania przedsiębiorstw podejmowaniem inwestycji rozwojowej. W ustabilizowanej i rozwijającej się gospodarce łatwiej uzyskać niezbędny kapitał.
Stan rynku finansowego i jego segmentów
Formy pozyskiwania kapitału zależą także od sprawnie działającego rynku finansowego i jego segmentów. Sytuacja w gospodarce w tym także finansowa przedsiębiorstw realizowana polityka fiskalna państwa oraz polityka systemu bankowego wpływają na koszt kapitału.
Kształtuje się on również , między innymi w zależności od relacji między podażą kapitału a popytem kapitału oraz od tego czy jest to kapitał własny czy obcy czy jest angażowany na czas określony , długoterminowo lub krótkoterminowo.
Kapitały angażowane w przedsiębiorstwie pełnią szereg funkcji:
Kapitałowi własnemu przypisuje się pełnienie :
funkcji gwarancyjnej
funkcji roboczej
Kapitał obcy:
funkcja robocza
Funkcję gwarancyjną kapitału należałoby rozważać w stosunku do przedsiębiorstwa które mają odrębną od współwłaścicieli osobowość prawną. Taka odrębność cechuje spółki kapitałowe. W spółkach tych funkcje gwarancyjną powinien spełniać kapitał akcyjny lub kapitał zakładowy. Z reguły kapitał ten poza szczególnymi przypadkami tj. gdy następuje jego obniżenie i umorzenie akcji lub udziałów nie może ulegać zmniejszeniu.
Funkcję roboczą pełni kapitał własny i obcy. Polega ona na tym, że kapitał stanowi źródło finansowania podejmowanych przez przedsiębiorstwo zadań ,których rezultatem powinna być nadwyżka przychodów nad kosztami. Zaangażowany kapitał „ pracuje” przynosząc korzyści zarówno przedsiębiorstwu jak i wierzycielom. Ponieważ kapitał obcy odstępowany jest na konkretnych warunkach ( chodzi tu głównie o stopę procentową uwzględniającą ryzyko i okres angażowania kapitału oraz formę zabezpieczenia) i w konkretnym celu , to dłużnicy posługują się powierzonym kapitałem jak własnym. W związku z tym pełni on podobnie jak kapitał własny funkcję roboczą.
Elementarne metody finansowania przedsiębiorstwa
Procesy gospodarcze w przedsiębiorstwie są finansowane różnymi metodami.
Wyróżniamy następujące metody finansowania :
samofinansowanie
samospłata
kredytowanie bankowe
dotowanie
czerpanie środków z rynku finansowego
Samofinansowanie
Jest źródłem wewnętrznym , własnym .
Występuje samofinansowanie:
szerokie,
wąskie,
Szerokie – pokrywanie wydatków z wszelkiego rodzaju własnych przychodów. Odbywa się to automatycznie.
Wąskie – to przeznaczenie własnych nadwyżek finansowych na finansowanie procesów wzrostu.
Do nadwyżki zaliczamy;
dochód ( zysk) netto
amortyzacja
rozwiązywane rezerwy celowe( na nieosiągalne należności na ryzyko, na przecenę)
Cechą jest to że najpierw należy zgromadzić fundusze na finansowanie ( częściowo albo całkowicie).
Fundusz ten stanowi zgromadzony i nierozdysponowany zysk netto, amortyzację i rozwiązywane rezerwy celowe.
Wadą jest że trzeba wygospodarować fundusze.
Samozapłata
Jest odwrotnością procesu samofinansowania . Przy samofinansowaniu najpierw wygospodarowuje się fundusze a następnie podejmuje działalność.
Przy samospłacie najpierw uzyskuje się określony przedmiot i dzięki jego eksploatacji odtwarza się środki na spłatę zobowiązania.
Tu także można mówić o samospłacie w szerokim i wąskim znaczeniu tego określenia. Jest to albo pokrywanie zobowiązań „ brutto”( handluje się pożyczonymi towarami „ netto” ( pokrywanie zobowiązań rozwojowych).
Na pozór samospłata nie odpowiada gospodarce rynkowej lecz systemowi nakazowo- rozdzielczemu.. Jednak w gospodarce rynkowej typowym przykładem samospłaty jest leasing.
Kredytowanie bankowe
Zaleta jest optymalne oddziaływanie na efektywność. Kredyt bowiem zmusza do kalkulowania opłacalności.
Kredyt trzeba spłacić w terminie wraz z odsetkami. Jest to w przeciwieństwie do samofinansowania forma elastyczna.
Kredyt można swobodnie kształtować zależnie od tempa realizacji inwestycji ( zwalniać lub przyspieszać jego wykorzystanie) w stosunku do pierwotnych założeń. O ile samofinansowanie jest procesem mało elastycznym , w tym sensie , że nie można go realizować powyżej zgromadzonego funduszu, o tyle z punktu widzenia kredytobiorcy – kredyt jest nieograniczoną formą finansowania.
Dotowanie
Jest formą bezzwrotnego finansowania z budżetu – podlega obecnie totalnej krytyce i jest w praktyce stopniowo eliminowane.
Jest to bowiem źródło darmowe i przedsiębiorstwo w związku z jego wykorzystaniem nie ponosi żadnych kosztów, z wyjątkiem starań o jego uzyskanie. Z psychologicznego punktu widzenia nacisk położony jest tu na staranie się o ową dotację, a nie na rzeczywistą poprawę rezultatów działalności .Oznacza to, że dzięki dotacji utrzymuje się na koszt społeczeństwa nieefektywną działalność.
Występowanie dotacji jest jednak przynajmniej z dwóch przyczyn uzasadnione 1. gdy o ocenie decyduje lub współdecyduje władza państwowa i owa cena kształtowana jest w konsekwencji relatywnie na niskim poziomie. Jest to dotacja przedmiotowa, tworząca zysk,
2.gdy jest to działalność o niebagatelnym znaczeniu społeczno- gospodarczym, a nie przynoszące jednak bezpośrednio zwrotu nakładów przynajmniej w postaci amortyzacji ( np. budowa dróg, jeśli za ich wykorzystanie nie pobiera się opłaty).
Rynek finansowy jako źródło zasilania finansowego przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwa mogą finansować swoją działalność ze środków pożyczonych bezpośrednio na rynku finansowym.
Z szerokiej gamy instrumentów finansowych funkcjonujących na tym rynku tylko część z nich może być wykorzystywana przez przedsiębiorstwo jako źródło pozyskiwania przez nie kapitału.
Spośród instrumentów rynku pieniężnego w takiej roli występują bony komercyjne, ( commercial paper) oraz komercyjne weksle iwestycyjno – terminowe nazywane w skrócie „ „ kwitami” oraz kredyt towarowy, zaś w przypadku rynku kapitałowego jako źródło zasilania w kapitał przedsiębiorstw występują obligacje przedsiębiorstw oraz akcje.
Majątek z punktu widzenia roli jaką spełnia w procesach gospodarczych dzieli się na
majątek trwały,
majątek obrotowy,
Podział majątku na trwały i obrotowy jest konsekwencją ruchu okrężnego środków. Charakterystyczną cechą majątku trwałego jest to, że jest on wykorzystywany w działalności gospodarczej na ogół w wielu cyklach produkcyjnych przez stosunkowo długi okres , dłuższy niż jeden rok i nie wchodzi w naturalnej postaci do wytworzonego produktu.
Środki trwałe więc przenoszą w każdym procesie produkcyjnym na wytworzony produkt gotowy tylko niewielką część swojej wartości.
Składniki majątku trwałego możemy sklasyfikować wg funkcji, które one pełnią w procesach gospodarczych . Można więc wyodrębnić cztery podstawowe grupy majątku trwałego:
rzeczowy majątek trwały,
wartości niematerialne i prawne,
finansowy majątek trwały,
należności długoterminowe.
Do rzeczowego majątku trwałego możemy zaliczyć:
a. grunty własne,
b. budynki o różnym przeznaczeniu np. hale, magazyny, biurowce, budynki mieszkalne,
c. budowle np. bocznice kolejowe, gazociągi, wodociągi,
d. urządzenia techniczne i maszyny,
e. środki transportu
f. inwentarz żywy,
g. inwestycje rozpoczęte,
h. zaliczki na poczet inwestycji,
Do wartości niematerialnych i prawnych zaliczamy:
nabyte prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania ,o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż rok,
koszty organizacji poniesione przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu przedsiębiorstwa,
wartość firmy, którą jest różnica między ceną nabycia określonego przedsiębiorstwa ( lub jego części) a niższą od niej wartością rynkową wszystkich składników majątkowych przedsiębiorstwa
koszty zakończonych prac rozwojowych przez które rozumie się badania albo w inny sposób uzyskana wiedzę, której wynik może być wykorzystywany do produkcji nowych lub ulepszonych określonych produktów lub technologii
Do finansowego majątku trwałego przedsiębiorstwa
udziały w obcych podmiotach gospodarczych
pożyczki długoterminowe udzielane innym przedsiębiorstwom
długoterminowe papiery wartościowe, które uznano za lokaty , a ich termin realizacji przypada co najmniej po upływie roku
Do należności długotermniowych zaliczamy :
Przedsiębiorstwo może zaliczyć do majątku trwałego te środki, które :
1. wykorzystuje dłużej niż jeden rok
2. w momencie przekazania kompletne i zdatne do użytkowania
3. jego własnością lub współwłasnością
4. przeznaczone na jego potrzeby lub do oddania w użytkowanie na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej na podobnym charakterze,
Na majątek trwały przedsiębiorstwa składają się środki trwałe, które przedsiębiorstwo:
1. zakupiło,
2. wytworzyło, przebudowało,
3. otrzymało bezpłatnie w formie darowizny, spadku lub w inny nieodpłatny sposób,
4. przyjęto w formie aportu ( wkład niepieniężny) od udziałowca, akcjonariusza lub wspólnika
5. użytkuje w oparciu o umowę najmu, darowizny lub leasingu
· Wartość· początkową nowych środków trwałych, które przedsiębiorstwo wykorzystuje w procesach gospodarczych zalicza się do majątku trwałego w wysokości rzeczowej ceny nabycia lub kosztów poniesionych na ich wytworzenie, rozbudowy lub modernizacji.
· Wartość· początkową nabywanych używanych środków trwałych ustala się w wysokości rzeczywistej ceny zakupu powiększonej o koszt transportu, remontu, zainstalowania.
· Środki trwałe , które przedsiębiorstwo otrzymało nieodpłatnie powiększają wartość· majątku przedsiębiorstwa o kwotę stanowiącą wartość· rynkową tego środka w dniu otrzymania go chyba, że umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość· w niższej wysokości.
· Wartość· środków trwałych wniesionych do przedsiębiorstwa w postaci aportu zwiększa kwotę ustaloną przez dany podmiot gospodarczy samodzielnie, przy czym nie może być· ona wyższa od ich wartości rynkowej.
Do środków trwałych nie zalicza się:
1. dzieł sztuki,
2. eksponatów muzealnych,
3. mebli i dywanów,
4. książek,
5. środków dydaktycznych,
6. urządzeń rozbieralnych stanowiących wyposażenie placów i zaplecza budów
7. urządzeń sygnalizacyjnych
Zużycie środków trwałych może mieć charakter:
1. zużycia fizycznego,
2. zużycia ekonomicznego ( moralnego),
Zużycie fizyczne środków trwałych polega na zmianie ich początkowych
Właściwości i zależy bezpośrednio od materiałów , z których środki trwałe były wykonane, konstrukcji tych środków , od stopnia ich wykorzystania itp.
Można wyróżnić dwa rodzaje fizycznego zużycia:
1. zużycie wynikające z uczestnictwa środka trwałego w procesach produkcyjnych
2. zużycie wynikające z oddziaływania na ten sam środek trwały sił przyrody i warunków zewnętrznych takich jak deszcz, śnieg, zmiany temperatury itp.
Zużycie ekonomiczne zwane moralnym środka trwałego polega na utracie przez te środki wartości jeszcze przed upływem okresu ich rzeczywistego fizycznego wykorzystania. Może to być spowodowane przez :
1. tempo postępu technicznego,
2. skonstruowanie bardziej wydajnych środków trwałych,
3. unowocześnienie technologii produkcji wytworzenia środków trwałych,
4. import nowocześniejszych linii produkcyjnych,
5. brak popytu na wyroby wytworzone przez dane środki trwałe
6. konieczność7. zmian charakteru produkcji,
O środki trwałe przedsiębiorstwo powinno dbać , przywracać utracone właściwości środka trwałego poprzez remonty.
Proces zużywania fizycznego i ekonomicznego środka trwałego powodujący w konsekwencji zmniejszenie się wartości majątku trwałego określa się mianem umorzenia.
Natomiast to samo zmniejszenie w procesie produkcji wartości środka trwałego poprzez stopniowe przenoszenie ich wartości na nowe produkty wytworzone za ich pomocą i zaliczane do kosztów produkcji prowadzonej przez przedsiębiorstwo działalności gospodarczej nazywa się amortyzacją.
Funkcje amortyzacji
1. funkcja umorzeniowa,
2. funkcja kosztowa,
3. funkcja finansowa,
Funkcja umorzeniowa polega na korekcie wartości początkowej środka trwałego przez uwzględnienie zużycia fizycznego i ekonomicznego.
Funkcja kosztowa polega na obciążeniu kosztów przedsiębiorstwa kwotą wyliczonej amortyzacji.
Funkcja finansowa polega na gromadzeniu funduszy pieniężnych przeznaczonych na reprodukcję środka trwałego.
W naszym kraju w celu ustalenia odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych przyjęto zasady, że podstawą dla tych odpisów jest wartość początkowa środka trwałego. Możliwe są cztery sposoby ustalenia wartości początkowej a mianowicie:
1. cena nabycia,
2. koszt wytworzenia,
3. wartość4. rynkowa,
5. indywidualne ustalenie wartości początkowej , gdy inny sposób nie jest możliwy.
W praktyce stosowane są cztery grupy metod amortyzacji środka trwałego jakimi są:
1. metoda naturalna,
2. metoda czasowa,
3. metody specjalne,
4. metoda jednorazowego odpisu.
Metoda naturalna amortyzowania środków trwałych zwana jest również metodą produkcyjną , bierze za podstawę do wyliczenia nakłady na środki trwałe oraz efekt jaki można uzyskać dzięki wykorzystaniu tego środka .
Uzależnia więc wysokość stawek amortyzacyjnych od wielkości produkcji w ujęciu fizycznym w danym okresie . Metoda ta może być wykorzystywana przez przedsiębiorstwa które mają produkcje jednorodną.
Metoda czasowa -przedsiębiorstwo najczęściej stosuje czasowe metody amortyzacyjne na fundusz amortyzacyjny do których zaliczamy :
1. metodę liniową,
2. metodę degresywną
a. metoda malejącej wartości bieżącej
b. metoda zmodyfikowana ( łącząca metody czasową i degresywną)
c. metoda wykorzystująca sumy lat użytkowania,
3. metoda progresywna ( która jest odwrotnością metody degresywnej).
Metoda liniowa jest najprostszą, najczęściej stosowaną metodą liczenia amortyzacji. Polega ona na tym ,że cały okres użytkowania wartość odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych jest jednakowa niezależnie od intensywności wykorzystywania jego środka i jego rzeczywistego zużycia . Przy zastosowaniu tej metody więc równomiernie rozkłada się wartość środka trwałego na poszczególne lata użytkowania.
Metoda degresywna polega na zastosowaniu malejących odpisów amortyzacyjnych od środka trwałego w miarę upływa lat ich użytkowania.
Jest to uzasadnione tym, że w miarę upływu lat zmniejsza się przydatność środka trwałego oraz jego wartości .
Dlatego też na początku okresu użytkowania , gdy przy pomocy tego środka można wykonać większą ilość określonych wyrobów odpisy są większe, a następnie się zmniejszają, gdy środek trwały się zużywa i dodatkowo wymaga nakładów na remonty, które co prawda przywracają utraconą w procesie produkcji wartoś
Adam Mickiewicz "Dziady część III"