Stereotypy etniczne i narodowe. Etnocentryzm
Etnocentryzm – wartościująca postawa określająca afirmatywny stosunek do kultury własnej grupy
etnicznej lub do kultur innych grup (religijnych, rasowych, regionalnych) i równocześnie
deprecjonujący stosunek do kultury grupy obcej:
- własna kultura jest uważana za najlepszą, wzorcową, godną kontynuacji i naśladowania
- kultura obca oceniana jest przez pryzmat własnych standardów kulturowych , a różnice traktowane są
jako odstępstwa od normy i anomalie
Wszystkie definicje etnocentryzmu są do siebie podobne – kładą nacisk na jedność pozytywnych postaw
wobec własnej kultury i grup oraz negatywnych wobec obcej
Typy etnocentryzmu:
- fundamentalizm – ma charakter naturalny i powszechny, wynika z psychologicznego procesu
enkulturacji prowadzącego do psychokulturowej identyfikacji jednostki z własną grupą i jej wartościami
(stają się punktem odniesienia w wysiłkach zrozumienia świata), brak możliwości całkowitego oderwania
się od świata własnych wartości kulturowych.
- umiarkowany – przede wszystkim afirmatywna postawa względem własnych wartości z mniejszym
uwzględnieniem deprecjacji wzorów obcych (może wynikać z przekonania o wyższości własnej kultury, z
niewiedzy, z charakteru epoki itd.
- agresywny – najgroźniejszy, prowadzi zwykle do wykształcenia ruchu ideologicznego, propagującego
absolutną hegemonię własnych wartości i nietolerancją wobec innych norm (może przejawiać się jako
natywizm skrzyżowany z ksenofobią, dyskryminacją czy segregacją rasową, fanatyzmem religijnym)
Skutki etnocentryzmu;
- wzmocnienie identyfikacji z własną grupą, solidaryzm
- wzrost nieufności wobec tego, co inne, obraz świata podzielony na swoich i obcych – wzmacnia to
odporność grupy na zewnętrzne działania innowacyjne,
- utrudnienie komunikacji interetnicznej stanowiące podłoże różnorodnych konfliktów, sprzyjają temu
stereotypy negatywne, uprzedzenia etniczne, nietolerancja, akty dyskryminacji
Stereotypy narodowe i etniczne to funkcjonujący w świadomości potocznej skrótowy, uproszczony i
zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości, odnoszący się do narodów, grup etnicznych, ras, często
oparty na niepełnej lub fałszywej wiedzy o tych obiektach, utrwalony i nie ulegający zmianom. Stereotyp
ujawnia zakres swej stereotypowości w kontaktach z obiektywnymi faktami. Hetero stereotypy odnoszą się
do obcych grup, autostereotypy do grupy własnej. Stereotyp może być pozytywny lub negatywny
Stereotyp narodowy to uogólnienie dotyczące pewnego narodu oraz jego członków.
Stereotyp etniczny to schematyczny obraz danej grupy etnicznej lub wyobrażenie cech jej członków
związane z ich przynależnością do danej grupy, zwykle zabarwione emocjonalnie i wartościująco.
Uogólnienie dotyczące wielkiej liczby osób posiada ryzyko fałszu (zwłaszcza jeśli jest zabarwione
wartościująco) i pewność fałszu, jeśli ocenie poddaje się cechę inności.
Stereotyp etniczny powstaje gdy podmiot i przedmiot osiągają pewną tożsamość kulturową, nie ma między
nimi izolacji, ale kontakty nie są tak ożywione, jak między członkami grupy wewnętrznej – istnieje pewien
dystans.
Stopień, zakres i rodzaj stereotypu etnicznego zależy od:
- siły procesów społeczno – gospodarczych wywierających nacisk na kontakt grup
- reakcji politycznej drugiej strony na inicjatywę nawiązania kontaktów z pierwszej strony
- składu klasowego zbiorowości reprezentujących obie grupy w kontaktach
Badanie stereotypu etnicznego:
- poznanie obrazu grupy obcej jaki posiada grupa badana
- stwierdzenie co w tym obrazie odbiega od obiektywności spojrzenia na odrębność
- określenie przeszłych i obecnych kontaktów oraz dystansu
- określenie o ile fałszywy obraz grupy obcej wynika z wartościowania cech inności
Adam Mickiewicz "Dziady część III"