Wyszukiwarka:

Wszędzie ------------------ Artykuły Newsy Informacje Linki Pliki

SYTUACJA W POLSCE PRZED WEJŚCIEM DO U.E. ORAZ WYMOGI STAWIANE Polityka ekologiczna państwa przed wejściem Polski do Unii Europejskiej "Polityka ekologiczna państwa" przygotowana przez polski rząd w 1990 r. była programem bardzo skutecznym w wyniku którego inwestycje na ochronę środowiska systematycznie wzrastały od 1991 roku. Podczas gdy w 1991 r. wyniosły one 0,8 mld USD (w 1988 r., ostatnim przed rozpoczęciem procesu transformacji ustrojowej - ok. 0,5 mld USD), to w 1998 r. - już 2,8 mld USD (1,6% PKB). Czynnik ten, a także konsekwencja we wdrażaniu mechanizmów prawnych i ekonomicznych polityki ekologicznej oraz znaczący wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa spowodowały, że nastąpiło istotne zmniejszenie presji na środowisko i poprawa stanu środowiska. Między innymi w latach 1988-1997 emisja pyłów do powietrza zmniejszyła się o 57%, emisja związków siarki o 48% i emisja związków azotu o 28%. W rezultacie zmniejszyło się zanieczyszczenie powietrza, szczególnie w regionach uprzemysłowionych. Ilość nieoczyszczonych ścieków odprowadzanych od rzek spadła w latach 1988-1998 o ponad 70%, co poprawiło jakość wód w rzekach, szczególnie z punktu widzenia wskaźników fizykochemicznych. Coraz bardziej racjonalne staje się także gospodarowanie odpadami, zwłaszcza odpadami przemysłowymi.. Chociaż w pierwszym okresie transformacji do poprawy stanu środowiska przyczyniła się zauważalna recesja gospodarcza, to jednak już od 1993 roku poprawa ta ma miejsce przy utrzymującej się wysokiej stopie wzrostu gospodarczego, co oznacza zmniejszające się ilości zanieczyszczeń w przeliczeniu na jednostkę PKB.W latach 1988-1998 ponad 2-krotnie wzrosła też powierzchnia obszarów chronionych, w tym ponad 2-krotnie powierzchnia parków krajobrazowych, a ponad 1,8-krotnie powierzchnia parków narodowych i rezerwatów przyrody. Poprawa stanu środowiska w Polsce jest faktem, który ma wpływ zarówno na poprawę samopoczucia społecznego, jak i na poprawę wizerunku Polski na forum międzynarodowym. Pomimo pozytywnych efektów uzyskanych w wyniku realizacji dotychczasowej polityki ekologicznej państwa wskaźniki zużywania zasobów naturalnych i stanu środowiska w Polsce, szczególnie odniesione do liczby ludności, dochodu narodowego i powierzchni obszarów zagrożonych, nadal są zauważalnie gorsze niż w wysoko rozwiniętych państwach Europy Zachodniej oraz Ameryki Północnej. Z drugiej strony Polska charakteryzuje się znaczną powierzchnią lasów, nie nadmiernie intensywną gospodarką rolną i leśną, posiada wciąż jeszcze bogate zasoby surowcowe oraz bogatą bioróżnorodność Różnice w podejściu do polityki ekologicznej w Polsce i U.E. Po II wojnie światowej istniała dość duża rozbieżność pomiędzy podejściem do ochrony środowiska w Polsce, a polityką ekologiczną w państwach Europy Zachodniej. W naszym kraju podejmowano przede wszystkim działania w sferze przyrodniczej, ukierunkowane głównie na tworzenie systemu obszarów chronionych. Natomiast przyjęty w krajach Wspólnoty model ochrony środowiska w realizacji celów ekologicznych daje priorytet nowoczesnym technologiom. Jego realizacja wymaga olbrzymich nakładów inwestycyjnych. Obecnie w Polsce nadal przeważa ochrona przyrody nad techniczną ochroną środowiska. Następstwem tego są rozbieżności w zakresie prawa ochrony środowiska oraz niskie nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska. Etapy procesu integracji w zakresie ochrony środowiska Proces integracji Polski z Unią Europejską w zakresie ochrony środowiska odbywa się w dwóch płaszczyznach. Pierwsza polegająca na transpozycji przepisów prawa Unii Europejskiej do prawodawstwa polskiego, powinna zostać zakończona w okresie przedakcesyjnym (tj. do 31 XII 2002 r.). Druga płaszczyzna obejmująca wdrożenie wymagań przepisów Unii Europejskiej, dotyczy zarówno okresu przedakcesyjnego jak i pierwszych lat akcesji, w zależności od wynegocjowanych okresów przejściowych. Strategia dochodzenia do zgodności z wymaganiami Unii Europejskiej obejmuje trzy etapy: Pierwszy etap, realizowany w latach 2000-2002 to proces realizacji celów krótkookresowych w trakcie ubiegania się o członkostwo w Unii Europejskiej ( zgodnie z przyjętym przez rząd założeniem uzyskania w 2002 r. gotowości do członkostwa w Unii), Do celów krótkookresowych o charakterze ogólnym należy m.in. zaliczyć: zmniejszenie negatywnego oddziaływania na zdrowie i środowisko tzw. "gorących punktów" ("hot spots"), do których należy zaliczyć m.in. część obszarów najsilniej uprzemysłowionych i zurbanizowanych, w tym duże źródła punktowego zanieczyszczenia wód powierzchniowych objęte Programem Bałtyckim, zakłady przemysłowe znajdujące się na "Liście 80", tereny po byłych bazach wojsk radzieckich oraz stare składowiska pestycydów i innych substancji niebezpiecznych; zmniejszenie liczby "gorących punktów"; pełną realizację Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi oraz "Narodowego programu przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej", niezbędną w ramach procesu akcesyjnego harmonizację przepisów prawnych z regulacjami obowiązującymi w Unii oraz reformę mechanizmów zarządzania ochroną środowiska, dostosowującą je do wymogów związanych ze wstąpieniem od Unii - wszystkie te działania traktowane jako główne "koło napędowe" zwiększające skuteczność realizacji polityki ekologicznej państwa; stworzenie warunków prawnych i organizacyjnych do realizacji przez Polskę międzynarodowych konwencji ekologicznych, pełne wdrożenie reformy zarządzania państwem we wszystkich ogniwach związanych z ochroną środowiska, szczególnie na szczeblu powiatowym i wojewódzkim oraz w odpowiednich ogniwach administracji niezespolonej; usprawnienie systemu przeciwdziałania powstawaniu nadzwyczajnych zagrożeń środowiska oraz rozbudowę systemu ratownictwa ekologicznego i likwidacji skutków takich zagrożeń; zapoczątkowanie szerokiego wprowadzania do realizacji polityki ekologicznej państwa nowoczesnych, skutecznych mechanizmów, metod i procedur prawnych, ekonomicznych, finansowych, planistycznych i w sferze zarządzania, których pełne wdrożenie powinno nastąpić w perspektywie średniookresowej (zostały one nieco bliżej opisane w rozdziale 5, poświęconym narzędziom i instrumentom polityki ekologicznej); Drugi etap realizowany w latach 2002-2010 to proces realizacji celów średniookresowych. Cele średniookresowe o charakterze ogólnym to istotna poprawa stanu środowiska oraz praktyczne wdrożenie przepisów i standardów ekologicznych funkcjonujących w Unii Europejskiej, przepisów konwencji międzynarodowych, regionalnych i globalnych, ustaleń umów dwustronnych z państwami sąsiadującymi, a także dalsze wzmocnienie instytucjonalne umożliwiające skuteczną realizację perspektywicznej strategii zrównoważonego rozwoju kraju. W tym czasie będzie kontynuowane wdrażanie nowoczesnych mechanizmów, metod i procedur realizacji polityki ekologicznej, rozpoczęte w ramach celów krótkookresowych. Trzeci etap realizowany po 2010 to proces realizacji celów długookresowych. Cele długookresowe wiążą się z perspektywiczną wizją zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, której podstawowe elementy to: doprowadzenie do ugruntowania konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju jako trwałej podstawy dla polityki gospodarczej i społecznej państwa, organów samorządowych oraz instytucji społecznych i obywateli, zarówno poprzez odpowiednie działania polityczne, prawno-administracyjne i organizacyjne jak i poprzez szeroką i aktywną edukację ekologiczną, sprzyjającą kształtowaniu proekologicznych postaw i zachowań; utrwalenie zasady skutecznej kontroli państwa nad strategicznymi zasobami przyrodniczymi (wody, lasy, surowce mineralne); pełna integracja polityki ekologicznej z polityką w poszczególnych sektorach gospodarczych, polityką przestrzenną i regionalną oraz polityką konsumencką, poprzez odpowiednią modyfikację istniejących programów sektorowych lub też opracowanie nowych, w pełni dostosowanych do przygotowywanej strategii zrównoważonego rozwoju kraju; dokonanie gruntownej przebudowy modelu produkcji i konsumpcji w kierunku poprawy efektywności energetycznej i surowcowej oraz minimalizacji negatywnego oddziaływania na zdrowie i środowisko wszelkich form działalności gospodarczej i rozwoju cywilizacyjnego; wypracowanie mechanizmów reagowania na nowe wyzwania w dziedzinie ochrony środowiska, pojawiające się w wyniku stosowania nowych technik i technologii; rezygnacja, w oparciu o zasadę przezorności, z niektórych osiągnięć nauki i techniki, które mogłyby wywołać negatywne oddziaływania na środowisko (np. z niektórych biotechnologii); maksymalnie możliwa odbudowa zniszczeń zaistniałych w środowisku przyrodniczym i stworzenie systemu zabezpieczającego przed ich ponownym powstawaniem (np. na skutek niedomagań mechanizmów rynkowych); utrzymanie i ochrona istniejących ekosystemów (w tym naturalnych siedlisk zwierząt i roślin) o cennych wartościach przyrodniczych i kulturowych; zachowanie odpowiednich obszarów, zwłaszcza obszarów o wysokich walorach turystyczno-rekreacyjnych, jako bazy dla efektywnego wypoczynku ludności; renaturalizacja obszarów cennych przyrodniczo, efektywny wzrost wartości produkcji w rolnictwie i leśnictwie poprzez lepsze wykorzystanie biologicznego potencjału rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej oraz poprzez podnoszenie technologicznej i ekologiczno-zdrowotnej jakości produktów, przy jednoczesnym przeciwdziałaniu nadmiernej intensywności procesów produkcyjnych oraz intensywności stosowanych metod uprawy i hodowli, która mogłaby zagrażać zachowaniu bioróżnorodności. Całość przygotowań do procesu integracji z Unią Eurpejską ujęty został w NARODOWYM PROGRAMIE PRZYGOTOWANIA POLSKI DO CZŁONKOSTWA W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA. „Polityka ekologiczna należy do najbardziej dynamicznie rozwijających się obszarów współpracy krajów UE. Dorobek prawny UE w zakresie ochrony środowiska zawiera ponad 300 aktów prawnych, z które mają na celu poprawę jakości środowiska, a wiele z nich służy równocześnie ochronie środowiska i eliminowaniu potencjalnych barier handlowych, jakie mogłyby powstać przy braku jednolitych standardów ekologicznych. Zakłada się, że integracja z UE obejmująca dostosowanie w sferze polityki i prawa w dziedzinie ochrony środowiska spowoduje stymulację rozwoju polskiej gospodarki i w konsekwencji pozytywne przemiany w dziedzinie ochrony środowiska; choć oczywiście nie można wykluczyć, iż wystąpią obszary, w których skutki integracji mogą być dla środowiska niekorzystne. W ostatnich latach odnotowaliśmy pewien postęp w poprawie stanu środowiska w Polsce, ale trudno go uznać za zadawalający. Energochłonność i materiałochłonność polskiej gospodarki, a także ilość wytwarzanych zanieczyszczeń w przeliczeniu na PKB są znacznie wyższe niż w krajach UE. Zbliżenie tych wskaźników oraz harmonizacja polityki i prawa w zakresie ochrony środowiska będzie stanowiło poważne wyzwanie dla naszego kraju. „Agenda 2000" – dokument w którym Komisja Europejska wskazuje na osiągnięcia i niedociągnięcia krajów stowarzyszonych w procesie integracji zwraca uwagę na fakt, że najprawdopodobniej żaden z krajów stowarzyszonych nie będzie w stanie spełnić wszystkich wymagań UE. Dlatego proponuje się krajom aplikującym wypracowanie, wspólne z UE, realistycznych, długoterminowych strategii pozwalających na stopniowe i efektywne dostosowywanie prawa i gospodarki do wymagań Wspólnoty. Wdrażanie tych strategii powinno rozpocząć się jeszcze przed formalnym przystąpieniem do UE. Mają one identyfikować kluczowe priorytety i cele, które powinny być osiągnięte do dnia przystąpienia do UE jak również proponować harmonogramy późniejszych prac dostosowawczych. Te harmonogramy (programy dostosowawcze) powinny być włączone do umowy akcesyjnej. Wszystkie nowe inwestycje realizowane przez kraje stowarzyszone już teraz powinny być zgodne z wymaganiami UE. Jak z tego wynika osiągnięcie ambitnego celu integracji w ochronie środowiska wymaga wzmożenia wysiłków dostosowawczych, lepszej koordynacji działań, zdefiniowania konkretnych celów, sposobów i terminów ich realizacji, określenia niezbędnych nakładów i źródeł pochodzenia środków a także zacieśnienia współpracy z UE oraz krajami członkowskimi i stowarzyszonymi. Ekologiczna Strategia Integracji - definicja Ekologiczna Strategia Integracji ma odzwierciedlać stanowisko rządu polskiego w zakresie zarządzania środowiskiem, które powinno być zgodne z przyjętą przez UE i nasz kraj zasadą ekorozwoju i programu działań dostosowawczych. Podstawową częścią ESI ma być uporządkowany program działań mających doprowadzić Polskę do spełniania ekologicznych wymogów członkostwa w UE. Precyzuje on główne cele i priorytety, proponuje mechanizmy dostosowań, harmonogram niezbędnych działań i sposoby ich realizacji, także źródła i instrumenty finansowania. Ekologiczna Strategia Integracji powinna wychodzić z założeń Polityki Ekologicznej Państwa i Narodowej Strategii Integracji, powinna uwzględniać zadania zapisane w Układzie Europejskim i wnioski wynikające z opinii Komisji Europejskiej o naszych przygotowaniach do członkostwa (AVIS). Przyjęcie ESI nie rozpoczyna przygotowań do integracji bo wiele w tej dziedzinie już zrobiono. Stanowi natomiast okazję do podsumowania dotychczasowych prac i nakreślenia kierunków działań na przyszłość. Określenie celu ESI Głównym Celem Ekologicznej Strategii Integracji jest optymalizacja procesu dostosowania Polski do wymagań ekologicznych Unii przy zachowaniu nadrzędności interesów społeczeństwa i Państwa. Powinna być nakierowana na osiągnięcie wzajemnie korzystnej współpracy Polski i UE obejmującej aspekty: polityczne - budowanie bezpieczeństwa ekologicznego, oraz gospodarczo - społeczne przez nawiązanie partnerskiej współpracy przy torowaniu strategii zrównoważonego rozwoju na całym kontynencie czyli: - uwzględniania ekologii w działalności gospodarczej a zwłaszcza w warunkach swobodnego przepływu usług, towarów, ludzi i kapitału, na których opiera się jednolity rynek, - poprawy efektywności wykorzystania naturalnych zasobów, - zagwarantowania trwałego, zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego, - zachowania dziedzictwa przyrodniczego. Strategia będzie porządkować wszystkie dotychczasowe przedsięwzięcia integracyjne, określi hierarchię planowanych działań, horyzonty czasowe dla ich realizacji, zidentyfikuje obszary procesu dostosowawczego wymagające największych nakładów, obszary potencjalnych zagrożeń wymagające szczególnej troski i wzmożonych nakładów. Ekologiczna Strategia Integracji powinna także określać rolę społeczeństwa w procesie "ekologicznej integracji". Jej zadaniem jest również identyfikacja działań na szczeblu lokalnym i regionalnym Czynniki mające wpływ na realizację Ekologicznej Strategii Integracji: - wewnętrzne: - realizacja celów Polityki Ekologicznej Państwa (1991) i Programu Wykonawczego do PEP (1995), - przebieg reform społeczno-gospodarczych i administracyjnych, - efektywność mechanizmów koordynacyjnych i finansujących procesy dostosowawcze, - możliwości budżetowe, - rozwój ekonomiczno-prawnego systemu opłat i kar oraz niskooprocentowanych pożyczek i dotacji wspierającego realizację proekologicznych zadań inwestycyjnych, tworzenie nowych instrumentów ekonomicznych, - utrzymanie poparcia społecznego dla transformacji gospodarki, integracji z Unią i działań na rzecz ekologii, - wzrost wskaźnika poziomu inwestycji proekologicznych w stosunku do PKB, - wzrost zagrożeń dla środowiska wynikających z procesu integracji czyli będących negatywnymi konsekwencjami "przyspieszenia gospodarczego", np. wzrost emisji gazów i zapotrzebowania na energię ze źródeł konwencjonalnych, zagrożenia bioróżnorodności itp. - dostępność kadr o odpowiednich kwalifikacjach w zakresie problematyki integracji znajomości języków obcych oraz stworzenie ekonomicznych zachęt w celu utrzymania wysokokwalifikowanego personelu w administracji, - zewnętrzne: - rozwój współpracy politycznej i gospodarczej, - postęp w tworzeniu prawa ochrony środowiska w UE i OECD. - poziom pomocy PHARE i ew. utworzenie nowego funduszu spójności dla krajów stowarzyszonych, - poziom akceptacji społeczeństwa w krajach członkowskich UE dla derogacji ekologicznych w krajach stowarzyszonych, a w szczególności w Polsce. Zadania : Wyróżnia się trzy etapy prac nad strategią: I. Faza wstępna, II. Faza strategicznego planowania, III. Faza wdrażania, Terminy realizacji: Wiele spośród wymienionych niżej zadań jest już w trakcie realizacji, a wdrażanie stategii będzie procesem ciągłym podlegającym okresowej ocenie i weryfikacji. Zakłada się, że wdrażanie programów implementacyjnych będzie miało miejsce także po formalnym przystąpieniu do UE i rozciągnie się w czasie na okres zgodny z wynegocjowanymi z UE derogacjami. ad.I. 1. opracowanie założeń do Ekologicznej Strategii Integracji, 2. ocena realizacji PEP i Programu Wykonawczego, 3. analiza porównawcza Polityki Ekologicznej Państwa i V Programu działań UE na rzecz ochrony środowiska, 4. wyłonienie tych obszarów PEP, których realizacja przyspiesza integracje z UE oraz uzupełnienie PEP o programy, które pozwolą dostosować krajową politykę ekologiczną do ekologicznej polityki 5. zweryfikowanie Programu Wykonawczego do PEP pod kątem jego zgodności z aktualną sytuacją społ-gospodarczą kraju, polityką regionalną, stanem środowiska, możliwościami finansowymi i instytucjonalnymi z uwzględnieniem wymagań integracyjnych, 6. Wstępne prace nad dokumentami do negocjacji, ad.II. 1. opracowanie planu dostosowania prawa ochrony środowiska do legislacji UE, a. opracowanie tabeli zgodności poszczególnych artykułów dyrektyw UE z odpowiednimi przepisami krajowymi i zidentyfikowanie różnic bądź braków w prawodawstwie polskim, b. określenie sposobu wyeliminowania zidentyfikowanych niezgodności prawa UE i Polski, c. przedstawienie harmonogramów działania w zakresie dostosowania prawa, tj. ustalenie przybliżonych terminów dostosowania prawa i jednostek odpowiedzialnych za usunięcie niezgodności, 2. Racjonalizacja i wzmocnienie instytucji odpowiedzialnych za egzekwowanie prawa w dziedzinie ochrony środowiska, a. określenie rozbieżności w kompetencjach, zasadach funkcjonowania oraz siłach i środkach administracji odpowiedzialnej za zarządzanie środowiskiem i wyegzekwowanie prawa w wybranych krajach członkowskich UE i Polsce, b. planowanie wzmocnienia systemu zarządzania ochroną środowiska i egzekucji ekologicznego prawa: - plany przekazania kompetencji do organów stopnia wojewódzkiego i samorządów i opracowanie odpowiednich regulacji prawnych, w szczególności w zakresie przekazania na szczebel samorządowy wydawania pozwoleń na korzystanie ze środowiska i ich egzekwowania w przypadku obiektów o lokalnym zakresie uciążliwości, - plany poprawy obsady etatowej, wyposażenia, organizacji pracy i warunków zatrudnienia kadr w administracji, c. plany niezbędnych nakładów (etaty, szkolenia, wyposażenie w komputery, sprzęt laboratoryjny etc.) na szczeblu centralnym, wojewódzkim i lokalnym, d. stworzenie resortowego centrum informacji i dokumentacji o problemach integracyjnych i stworzenie systemu przepływu informacji wewnątrzresortowej, pomiędzy organami administrację centralnej oraz między ministerstwem a społeczeństwem, 3. określenie sektorowych programów dostosowania gospodarki do standardów UE, a. sektory dla których należy opracować takie programy: -powietrze, -woda, -odpady, -ochrona przyrody i organizmy zmodyfikowane genetycznie, - ograniczanie zanieczyszczeń przemysłowych, zarządzanie ryzykiem, prawo horyzontalne (dyrektywy dot. dostępu społeczeństwa do informacji o ochronie środowiska, zintegrowanego podejścia do kontroli i ograniczania zanieczyszczeń, ocen oddziaływania na środowisko, rozporządzeń dotyczących zarządzania środowiskiem w zakładzie, - chemikalia, - hałas emitowany przez maszyny i środki transportu, - bezpieczeństwo jądrowe i ochrona przed promieniowaniem, b. przygotowanie sektorowych programów dostosowania: - ocena stanu środowiska w poszczególnych sektorach z punktu widzenia wymagań standardów UE, - określenie celów i zadań do realizacji ( przegląd Programu Wykonawczego do Polityki Ekologicznej Państwa pod kątem przystosowania gospodarki do spełniania ekologicznych wymogów UE, - wstępna, szacunkowa ocena kosztów dostosowania w poszczególnych sektorach, - określenie priorytetów działania, - zaplanowanie harmonogramu działań c. konsultacje z przemysłem w poszczególnych sektorach i partnerami społecznymi w celu uzyskania zgody (consensusu społecznego) na realizację programów wdrożeniowych, d. źródła finansowania realizacji optymalnego wariantu dla każdego sektora, * nakłady pokrywane przez przedsiębiorstwa, - środki własne, - niskooprocentowane pożyczki z NFOŚiGW oraz WFOŚIGW - kredyty komercyjne, ** budżet centralny, *** nakłady pokrywane przez samorządy - budżety lokalne, - niskooprocentowane pożyczki i dotacje NFOŚiGW oraz WFOŚiGW, - kredyty komercyjne, **** finansowanie zagraniczne PHARE, (ekologiczny fundusz akcesyjny UE?), ECOFUND, pomoc bilateralna krajów członkowskich ad.III. 1. opracowanie strategii negocjacyjnej, 2. transpozycja ( przeniesienie) prawa UE do prawodawstwa polskiego, 3. wdrażanie sektorowych planów dostosowania gospodarki do standardów UE 4. kontrola przestrzegania prawa i monitoring, 5. organizacja lobbingu w kraju i za granicą, 6. zacieśnienie kontaktów i współpraca z UE i krajami członkowskimi, Główne "obszary problemowe" Wynikiem przedstawionych różnic w podejściu do ochrony środowiska jak i środków finansowych przeznaczanych na ten cel są obecne trudności w negocjacjach z Unią Europejską dotyczące środowiska. Dotychczasowe zaniedbania głównie w zakresie technicznej ochrony środowiska uwidaczniają się przede wszystkim złym stanem jakości wód powierzchniowych i podziemnych, wysokim poziomem emisji przemysłowych oraz dużym ryzykiem katastrof. Z uwagi na trudności w dostosowaniu do wymogów Unii Europejskiej wielu dziedzin, Polska występuje o okresy przejściowe w odniesieniu do: jakości wód - okres przejściowy od 8-13 lat gospodarki odpadami - okres przejściowy od 3-10 lat, kontroli emisji lotnych związków organicznych powstałych wskutek magazynowania benzyny i jej dystrybucji - 7-letni okres przejściowy, bezpieczeństwa jądrowego i ochrony przed promieniowaniem - 4 letni okres przejściowy, jakości benzyny i olejów napędowych - 4-letni okres przejściowy, substancji zubożających warstwę ozonową - 3 letni okres przejściowy, kontroli ryzyka przemysłowego i zarządzania ryzykiem - 3-letni okres przejściowy. Do najbardziej kosztochłonnych a zarazem czasochłonnych obszarów negocjacyjnych należy poprawa jakości wód (13 mld euro). Najwyższe koszty związane będą z budową sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków (9,1 mld euro). W zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń przemysłowych oraz ryzyka nakłady inwestycyjne szacowane są na około 12 mld euro. Koszty kompleksowego uregulowania gospodarki odpadami wyniosą około 4 mld euro ("Informacje..." 2000). Nakłady na realizację polityki ekologicznej W krótkookresowym i średniookresowym horyzoncie czasowym (do 2010 r.) głównym kierunkiem inwestowania w dziedzinie ochrony środowiska będzie rozwiązanie problemów ochrony wód przed zanieczyszczeniem i zagospodarowania odpadów w takim stopniu, aby spełnić wymogi Unii Europejskiej. Niezbędne nakłady na te cele kształtują się następująco (tabela 1). Tabela 1 Nakłady inwestycyjne na dostosowanie polskiej gospodarki do wymogów Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska Nakłady w mld PLN, ceny 1999 r. Cele krótkookresowe (1999 - 2002) Cele średniookresowe (2003 - 2010) Ochrona wód przed zanieczyszczeniem 15,8 27,4 Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem 23,6 27,8 Gospodarowanie odpadami 5,2 10,6 RAZEM 44,6 65,8 Źródło: szacunki Ministerstwa Środowiska Sumy powyższe zostały szczegółowo wyliczone z uwzględnieniem wszystkich dyrektyw Unii Europejskiej, które były objęte negocjacjami przedakcesyjnymi Środki, o których mowa wyżej będą pochodziły z różnych źródeł (tabela 2). Tabela 2 Przewidywane źródła finansowania nakładów inwestycyjnych na dostosowanie polskiej gospodarki do wymogów Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska Żł Nakłady w mld PLN, ceny 1999 r. Cele krótkookresowe (1999-2002) Cele średniookresowe (2003-2010) Środki własne 20,8 36,9 Budżet państwa 1,7 2,9 Fundusze ekologiczne 14,5 18,3 Pomoc zagraniczna 3,0 0,8 Fundusze strukturalne 0,9 6,8 RAZEM 40,8* 65,8 Źródło: szacunki Ministerstwa Środowiska * przewiduje się uzupełnienie brakujących środków na pokrycie potrzeb inwestycyjnych dla celów krótkookresowych na drodze zwiększenia zaangażowania środków własnych i funduszy ekologicznych, w wyniku zmian systemu mechanizmów stymulujących działania proekologiczne i zwiększających dochody funduszy Nakłady inwestycyjne na pozostałe cele polityki ekologicznej, nie ujęte w negocjacjach przedakcesyjnych z Unią Europejską, takie jak ochrona przed hałasem i wibracją, ochrona różnorodności biologicznej, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne, edukacja ekologiczna, rozwój monitoringu (poza ochroną wód i powietrza) i niektóre inne, nie przekroczą 25% kwot przytoczonych w pp. 187. Oznacza to, że łączne nakłady inwestycyjne na realizację polityki ekologicznej państwa powinny w okresie 2000 - 2010 wynieść: 138,0 mld zł. Przewiduje się, że struktura tych nakładów w całym okresie 2000-2010, ze względu na źródło pochodzenia, będzie następująca: · środki własne przedsiębiorstw - 50 % · fundusze ekologiczne - 30 % · budżet państwa - 7 % · pomoc zagraniczna - 5 % · fundusze strukturalne Unii Europejskiej - 8 % Będą podejmowane wysiłki, w miarę możliwości, na rzecz zmiany tej struktury, w kierunku wzrostu udziału budżetu państwa kosztem funduszy ekologicznych. Dla osiągnięcia poziomu nakładów, o których mowa w pp. 189, zachodzi potrzeba utrzymywania na stałym poziomie nakładów na ochronę środowiska w stosunku do wielkości PKB i wysokości łącznych nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej (w 1998 r. było to odpowiednio 1,6% i 8,0%), przy założeniu stałego, 5% corocznego wzrostu dochodu narodowego w tym okresie. Oznacza to, że przy nakładach na ochronę środowiska w 1999 r. na poziomie 9 mld zł powinny one stopniowo wzrastać w latach 2000-2010 do 16,2 mld zł rocznie. Łączne nakłady w latach 2000-2010 wyniosłyby wtedy 141,5 mld zł, co z niewielką rezerwą zapewniałoby środki na realizację polityki ekologicznej państwa. Podsumowanie Ostatnie dziesięciolecie XX wieku odznacza się poprawą jakości środowiska, co z jednej strony jest następstwem intensyfikacji działań na rzecz jego ochrony generowanych w znacznym stopniu poprzez zobowiązania stowarzyszeniowe Polski z Unią Europejską, z drugiej zaś jest wynikiem restrukturyzacji gospodarki oraz zwiększenia nakładów finansowych na ochronę środowiska. Pomimo tego, proces wdrażania wymagań ekologicznych Unii Europejskiej będzie kosztowny i długotrwały. Ogólna suma nakładów inwestycyjnych szacowana jest na ponad 40 mld euro. Największe zaniedbania techniczne występują w zakresie wyposażenia miast i siedli wiejskich w kanalizację i oczyszczalnie ścieków, zbiorniki odchodów zwierzęcych oraz kompleksowy system gospodarki odpadami. W przemyśle nadal brakuje nowoczesnych, proekologicznych technologii produkcji, a także kontroli ryzyka. W przygotowaniach Polski do członkostwa w Unii Europejskiej wśród najtrudniejszych problemowych obszarów dostosowawczych znalazły się takie zagadnienia jak jakość wód i gospodarka odpadami. Integracja Polski z Unią Europejską stwarza duże szanse dla przyspieszenia procesu zrównoważonego rozwoju kraju. Wzrost wyposażenia miast i obszarów wiejskich m. in. w infrastrukturę ochrony środowiska oraz zastosowanie nowoczesnych proekologicznych technologii wpłynie zarówno na podniesienie jakości środowiska jak i wartości inwestycyjnej terenu. Oceny oddziaływania na środowisko, wykonywane na etapie projektowania, pozwolą zmniejszyć koszty strat wyrządzonych w środowisku i zdrowiu mieszkańców oraz uniknąć wielu konfliktów społecznych. Oczekiwać należy także wzrostu świadomości ekologicznej i odpowiedzialności w procesie zarządzania środowiskiem. Wydaje się jednak, że przyjęcie modelu ochrony przyrody Unii Europejskiej, naraża na potencjalną degradację obszary chronione, które nie zostaną desygnowane do tworzonej obecnie sieci NATURA 2000. Koncepcja ta nie zapewnia ochrony wielu korytarzom ekologicznym i innym cennym zwłaszcza pod względem krajobrazowym obszarom. Implementacja prawa Unii Europejskiej w zakresie ochrony przyrody jest konieczna, jednak krajobraz naszego kraju znacznie różni się od występującego w większości państw Unii Europejskiej i wymaga regionalnych rozwiązań. Elementem wyróżniającym są przede wszystkim mało przekształcone doliny rzeczne oraz zachowana ciągłość wielu systemów przyrodniczych. Warto wspomnieć, że walory te w wielu państwach Europy Zachodniej zdegradowano i obecnie pracuje się nad ich przywracaniem, co jest długotrwałym i bardzo kosztownym procesem.