SPRAWOZDANIE FINANSOWE
Muszą one być planowane. Przy sporządzaniu bierze się pod uwagę zeszłe sprawozdania. Potrzeba trzech lat aby powiedzieć coś o firmie. Sprawozdania te podlegają rewizji finansowej (robią to biegli).
1stycznia 95 roku weszła ustawa o rachunkowości. Jednym z warunków stowarzyszenia z UE jest regulacja zasad rachunkowości ustawą. Do końca 95 roku sprawy te regulował Minister Finansów rozporządzeniem.
Ustawa określa m.in. warunki jakim powinny odpowiadać sporządzane sprawozdania finansowe.
Ustawa nakłada obowiązek sporządzania przez jednostki sprawozdań finansowych na dzień:
kończący rok obrotowy
zakończenia działalności
poprzedzający i zakończenia likwidacji
poprzedzający i zakończenia postępowania upadłościowego
poprzedzający zmianę formy prawnej
Roczne sprawozdanie finansowe każdej jednostki objętej przepisami ustawy składa się z:
bilansu
rachunku zysków i strat
sprawozdania z przepływów środków pieniężnych, jeżeli sprawozdanie podlega obowiązkowemu badaniu
informacji dodatkowej
BILANS
Bilans zawsze sporządza się na określoną konkretną datę, np. 31 grudnia 1998r lub 30 czerwca 1998r. Nie musi to być ostatni dzień miesiąca czy też roku, jeżeli takie są potrzeby sporządzającego bilans (upadłość, likwidacja, zmiana zarządu).
Niewątpliwie natomiast wygodnie jest mieć bilans robiony na koniec miesiąca. Wiele rozliczeń przebiega w cyklu miesięcznym.
Bilanse roczne zawsze są robione na ostatni dzień miesiąca kończącego rok obrachunkowy. Jeżeli rok obrachunkowy trwa od 1 stycznia do 31 grudnia to tym dniem będzie 31 grudnia. Na każdy dzień bilans sporządzają np. banki. Gdy zmienia się zarząd bilans jest sporządzany w dniu, kiedy chce zarząd, a nie na koniec roku obrachunkowego.
Bilans jest ustaleniem pozycji finansowej firmy na datę jego sporządzenia.
Bilans przedstawia: co firma posiada, co firma jest winna, co należy do właścicieli, udziałowców,
To co firma posiada = aktywa
To co firma jest winna i to co należy do właścicieli, udziałowców = pasywa
Wszystko co jest w firmie należy do firmy, nie do właścicieli. Jeśli właściciel posiada 100% akcji firmy, to tylko te akcje są jego własnością.
Ze względu na sposób księgowania, to znaczy zasadę rejestracji każdego zdarzenia zawsze jako równych co do wielkości dwóch zapisów, jednego po stronie winien(debet), a drugiego po stronie ma(kredyt).
SUMA AKTYWÓW = SUMA PASYWÓW
Technicznie formą prezentacji bilansu jest zawsze dwustronna tabela.
Stronę prawą bilansu „pasywa” zwykle prezentuje się w dwóch częściach:
kapitały własne
dług
DŁUG dzieli się na dwie części:
zobowiązania bieżące
zobowiązania długoterminowe
Przyjmuje się zwyczajowo, że zobowiązania zapadające w okresie jednego roku od daty, na którą sporządza się bilans, uznaje się za bieżące. Zobowiązania zapadające po okresie jednego roku od dnia na który sporządza się bilans uznaje się za długoterminowe (ale tylko z nazwy). Zasadą jest również, że ta część długu długoterminowego, która zapada w okresie roku jest traktowana w bilansie jako zobowiązanie bieżące i odpowiednio pomniejsza część długoterminową długu.
Zobowiązania bieżące (najważniejsze pozycje):
papiery komercyjne (bony dłużne, weksle, pap. dłużne przedsiębiorstwa, bony handlowe) i inne zobowiązania wekslowe
krótkoterminowe kredyty bankowe
zobowiązania z tytułu dostaw i usług – rachunki do zapłacenia
zobowiązania publiczno-prawne
zobowiązania z tytułu wynagrodzeń i świadczeń
zaliczki i przychody przyszłych okresów
inne zobowiązania bieżące
części zobowiązań długoterminowych
bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów
Zobowiązania długoterminowe
obligacje (powyżej 5 lat, jeśli poniżej to są to zwykłe bony)
kredyty długoterminowe (poza częścią bieżącą)
inne zobowiązania zapadające w okresach dłuższych niż rok
Rezerwy na pokrycie przyszłych zobowiązań i strat np. z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń, zawartych kontraktów na instrumenty pochodne, rozliczeń w związku z toczącymi się postępowaniami sądowymi przeciwko firmie, utraty należności od odbiorców utraty wartości posiadanych udziałów i akcji w innych firmach, przyszłych podatków są traktowane jako zobowiązania krótko albo długoterminowe zależne od oceny jaką jest perspektywa ich zajścia.
Kapitały własne = aktywa – zobowiązania
Części składowe kapitałów własnych:
majątek obrotowy (pieniężny lub niepieniężny) wniesiony do firmy przez właścicieli, udziałowców lub akcjonariuszy (z tytułu akcji, udziałów) przysługuje ich posiadaczom udział w dochodach i po rozwiązaniu firmy i jej likwidacji udział w tym, co pozostaje po spieniężeniu majątku i zaspokojeniu wierzycieli. Akcja czy też udział nie daje współwłasności w majątku spółki, lecz tylko roszczenie o wydanie odpowiedniej części jaka wypadnie z likwidacji
zatrzymane zyski z lat ubiegłych (był zysk i nie został przekazany akcjonariuszom, udziałowcom)
nie podzielony wynik finansowy roku obrotowego
Pomniejszone o: niepokryte straty z lat ubiegłych, strata roku obrotowego, należne lecz nie wniesione wkłady (wyłącznie pieniężne) na poczet kapitału.
Nieruchomość używana na podstawie wieczystego użytkowania nie jest majątkiem firmy a także to co jest przedmiotem obrotu i sprzedaży.
Prawo dopuszcza opłatę akcji w jednej czwartej części ich wartości nominalnej, w takim przypadku w bilansie kapitały własne są wykazywane w pełnej kwocie a następnie pomniejszone o wniesione kwoty.
Kapitał z aktualizacji wyceny
W warunkach wysokiej (dwucyfrowej) inflacji i występowania w aktywach majątku nie wg jego rzeczywistej wartości lecz często wg cen sprzed lat, minister finansów zarządza co jakiś czas aktualizację wartości księgowej części majątku, tj. zwiększenie wartości z jaką ma figurować w księgach firmy. W pasywach finansowy skutek przeszacowania występuje w części kapitał własny jako kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny. W przedsiębiorstwach państwowych i firmach, które powstały z ich przekształcenia, stanowi to często dominującą część „kapitałów własnych”.
PASYWA w bilansie umieszcza się w określonej kolejności, a mianowicie wg terminu ich zapadalności zaczynając od tych najbardziej oddalonym momencie ich zapadalności i kończąc na tych, które w istocie są zapadłe lub mogą w każdej chwili zapaść (od zobowiązań długoterminowych do krótkoterminowych).
Pasywa
kapitały własne
zobowiązania długoterminowe
zobowiązania krótkoterminowe
AKTYWA – co firma posiada – majątek firmy.
To co firma posiada składa się z majątku trwałego i obrotowego.
Kryterium podziału: czas użytkowania-cezura czasowa: rok.
Ustawa o rachunkowości nie określa dolnej granicy wartości środka trwałego jako kryterium zaliczania lub nie zaliczania danego składnika majątkowego do tej kategorii.
Majątek trwały:
rzeczowy majątek trwały
wartości materialne i prawne
finansowy majątek trwały
należności długoterminowe
Majątek rzeczowy:
nieruchomości stanowiące własność lub współwłasność
urządzenia i maszyny
środki transportu
koszty inwestycji rozpoczętych (koszty poniesione w realizacji inwestycji, które zostaną oddane do użytkowania łącznie z odsetkami, prowizjami, różnicami kursów, przedpłatami i zobowiązaniami powstałymi w toku realizacji inwestycji)
inwentarz żywy o przewidywanym okresie używania więcej niż rok
obcy majątek używany na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, jeżeli na użytkowniku ciąży obowiązek dokonywania od tego majątku odpisów amortyzacyjnych.
Nie jest majątkiem firmy nieruchomość używana na podstawie wieczystego użytkowania. Obcy środek podlegający ewidencji poza bilansem a w przypadku zakupu lub otrzymania aportem – wartość niematerialna i prawna. Nie jest również to co jest przedmiotem obrotu i sprzedaży a więc nie jest używane na własne potrzeby.
Wartości niematerialne i prawne
Nie można ustalić dolnej granicy składników majątku niematerialnych i prawnych – kwalifikuje się nie mające rzeczowej formy składniki majątkowe wykorzystywane w działalności firmy dłużej niż rok, aby można go było zaliczyć do majątku trwałego
prawa do wynalazków i patentów
licencje
prawa do znaków towarowych
prawa autorskie
wartość firmy
koszty zakończonych prac badawczo-rozwojowych, których wyniki mogą być wykorzystane w nowej lub ulepszonej produkcji
prawa do wieczystego użytkowania
koszty organizacji spółki akcyjnej przy jej powoływaniu lub rozwoju
AMORTYZACJA (umorzenie).
Majątek trwały, rzeczowy oraz niematerialny i prawny podlegają umorzeniu. Podstawą umorzenia jest dokonywanie odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej składników majątku trwałego lub jego wartości zaktualizowanej i traktowania tego odpisu jako kosztu jest plan amortyzacji. Plan zawiera dla każdego składnika majątku rzeczowego i każdego tytułu (pozycji) wartości niematerialnej i prawnej o wartości początkowej w dniu przyjęcia do używania wyższej niż 2 tys. zł., stawką procentową umorzenia i roczną kwotę umorzenia.
Ustawa o rachunkowości pozostawia firmom dość znaczną swobodę wyboru sposobu umorzenia (liniowe, degresywne, progresywne)
Wartości niematerialne i prawne objęte 5 letnim okresem amortyzacji stawka roczna 20%
wartość firmy
koszty prac badawczo-rozwojowych
koszty organizacyjne ponoszone przy zakładaniu spółki
prawo do spół. własnościowego lokalu użytkowego 40 lat (25%)
inne tytuły niematerialne i prawne – nie więcej niż 10 lat
budynki i budowle 2,5 – 10% 10 – 40%
środki transportu 6-17%
Nie amortyzuje się:
gruntów z wyjątkiem odkrywki, dzieł sztuki i eksponatów muzealnych.
Natomiast w rozumieniu przepisów podatku dochodowego CIT tylko amortyzacja według zasad i stawek określonych w rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych jest uznawana za koszt uzyskania przychodu.
Trwałe składniki majątku o wartości początkowej od 2000 zł w dół mogą być jednorazowo w całości umorzone w dniu przekazania do użytkowania.
Majątek trwały rzeczowy jak i niematerialny wykazuje się w bilansie wg wartości księgowej netto.
Wartość księgowa netto (WKN) to wartość początkowa tj. cena nabycia lub koszt wytworzenia powiększony o ewentualne ulepszenia, minus dokonane odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe).
Ulepszenia o charakterze inwestycyjnym stają się majątkiem (aktywa).
WKN = wartość początkowa – amortyzacja
Amortyzacja jest obowiązkowa (obligatoryjna) wpisana w koszty majątku rzeczowego. Tylko w przypadku, kiedy maszyny nie pracują lub będą likwidowane można nie przeprowadzać amortyzacji.
FINANSOWY MAJĄTEK TRWAŁY
udziały i akcje w innych jednostkach nabyte w celu wywierania trwałego wpływu na nie lub czerpanie z nich korzyści oraz nabyte w podobnym celu długoterminowe papiery wartościowe
udzielone pożyczki długoterminowe
MAJĄTEK OBROTOWY
zapasy (np. produkcja w toku, nie wysłany towar)
należności i roszczenia (rachunki do otrzymania)
papiery wartościowe przeznaczone do obrotu
środki pieniężne
ZAPASY
Na zapasy składają się:
materiały – to co nabyto i wyprodukowano na potrzeby własnej działalności gospodarczej
półprodukty i produkty w toku – nie zakończony proces produkcji lub przetwarzania
wyroby gotowe – zakończona produkcja lub przetwarzanie ale przed sprzedażą lub przekazaniem do sprzedaży
towary – rzeczowe składniki majątkowe nabyte z przeznaczeniem do dalszej odsprzedaży bez poddawania ich procesom przetwarzania
zaliczki na poczet dostaw
NALEŻNOŚCI NETTO I ROSZCZENIA
należności z tytułu dostaw i usług
należności z tytułu podatków i innych tytułów publiczno-prawnych
należności dochodzone na drodze sądowej
ŚRODKI PIENIĘŻNE
Najwyższy stopień płynności tj. w warunkach poprawnie funkcjonującego rynku aktyw płynnych, do którego płynności porównywane są wszystkie pozostałe aktywa na podstawie łatwości i kosztów wymaganych do ich zamiany na gotówkę.
Na środki pieniężne składają się:
krajowa i zagraniczna gotówka i bony pieniężne w kasie. Rozchody i przychody gotówki w kasie, które nie są udokumentowane dowodami kasowymi (dowody wpłaty i dowody wypłaty) uznawane odpowiednio za niedobory lub nadwyżki kasowe
krajowe i zagraniczne środki pieniężne na rachunkach bankowych bieżących i terminowych
czeki obce i weksle obce o terminie wykupu do 3 miesięcy (o terminie dłuższym zalicza się do papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu)
ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW
Poniesione z góry wydatki, które dotyczą częściowo lub całkowicie przyszłych okresów np.:
ubezpieczeniowa składka roczna zapłacona w czerwcu za cały rok (12 miesięcy)
zapłacone z góry odsetki i prowizje od kredytów i pożyczek
zapłacona z góry pierwsza część spłaty kapitału od kredytu długoterminowego
OGÓLNIE: nierozliczone koszty finansowe
Różnice kursowe powstałe w związku z wyceną na dzień bilansowy środków pieniężnych w walutach obcych zalicza się do przychodów lub kosztów operacji finansowych .
Ujemne różnice kursowe wynikające z przeliczenia stanu na dzień bilansowy nie spłaconych kredytów bankowych w walutach obcych, zalicza się do kosztów operacji finansowych, a dodatnie do przychodów przyszłych okresów.
WYCENA AKTYWÓW
Składniki aktywów prezentowane są na lewej stronie bilansu wg ściśle określonej kolejności, a mianowicie od aktywów niepłynnych poczynając, rzeczowy majątek trwały, grunty, budynki, budowle a na aktywach o najwyższym stopniu płynności (gotówce) kończąc.
AKTYWA
Majątek trwały
rzeczowy
niematerialny
finansowy
należności długoterminowe
Majątek obrotowy
zapasy
należności
papiery wartościowe
gotówka i pozycje równorzędne
AKTYWA FINANSOWE I NIEFINANSOWE
Specyfikacja aktywów nazywanych finansowymi polega na tym, że są one roszczeniami o zapłatę (np. należności z tytułu dostaw). W przypadku aktywów nie finansowych (np. posiadany budynek) nie występuje roszczenie do kogokolwiek o zapłatę.
Bilans wg dopasowania stopnia płynności (aktywów) i okresu zapadalności (pasywów).
Złota reguła bilansowa:
Majątek trwały = kapitały własne + zobowiązania długoterminowe
Aktywa niepłynne Pasywa o odległej dacie zapadalności
Majątek trwały i aktywa długoterminowe Kapitały własne i zobowiązania długoterminowe
Aktywa płynne Pasywa o bliskiej zapadalności
Majątek obrotowy(aktywa bieżące)
Zobowiązania krótkoterminowe (bieżące)
RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT (RACHUNEK WYNIKÓW)
Ma on dwoisty wymiar: służy celom finansowo-księgowym(Uzyskane przychody – poniesione koszty ), oraz posiada aspekt fiskalny. Zawsze sporządza się za okres od ... do.
Dzień bilansowy = dzień, na który sporządza się bilans.
Zamknięcie ksiąg rachunkowych na dzień kończący rok obrotowy następuje nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia tego zdarzenia. Rachunek zysków i strat ukazuje jakie przychody i jakie koszty, a więc i jaki zysk albo stratę należy przypisać okresowi, za który sporządza się rachunek. Rachunek wyników obejmuje przychody oraz koszty związane z tymi przychodami niezależnie od terminu ich zapłaty czyli ujmuje pozycje przychodów i kosztów memoriałowo a nie kasowo.
Pozycje jakie musi zawierać rachunek wyników i sposób ich prezentacji określa ustawa o rachunkowości. Rachunek wyników może być sporządzany stosownie do potrzeb dla dowolnego okresu (dzień, miesiąc, kwartał, rok). Rachunek zysków i strat może być wg uznania sporządzającego przedstawiany w postaci porównawczej lub kalkulacyjnej. Różnią się one sposobem ujęcia kosztów.
W wariancie porównawczym koszty są pogrupowane wg rodzaju.
W rachunkowości obowiązuje zasada współmierności przychodów i kosztów. Nie stosuje się jej do kosztów ogólnych sprzedaży, pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych, przychodów i kosztów finansowych, zysków i strat nadzwyczajnych.
W wariancie kalkulacyjnym nie przedstawia się kosztów w ujęciu rodzajowym lecz w ujęciu poszczególnych typów (rodzajów) działalności, dzieląc koszty na pośrednie i bezpośrednie. Wyodrębnia się koszty sprzedaży i koszty ogólne zarządu. Najczęściej stosowane są; kalkulacja podziałowa i doliczeniowa.
Koszty stałe a koszty zmienne.
Przez koszty stałe i zmienne rozumiemy całkowitą wartość, a nie koszt na jednostkę (np. kosztem stałym będzie roczny czynsz za wynajęcie hali produkcyjnej, a kosztem zmiennym np. zużycie paliwa).
Koszty bezpośrednie i pośrednie (zmienne, stałe).
Firmy w których ewidencja i rozliczenie kosztów jest ograniczone do układu rodzajowego (4) mogą zestawić wyłącznie w układzie porównawczym rachunku zysków i strat.
Firmy które prowadzą ewidencję i rozliczenie kosztów wg typu działalności (5) mogą zestawiać wyłącznie układ kalkulacyjny rachunku zysków i strat.
Dla umożliwienia opracowania obu wariantów rachunku konieczne jest ewidencjonowanie i rozliczanie kosztów w ujęciu rodzajowym oraz kalkulacyjnym.
SCHEMAT RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT W UKŁADZIE PORÓWNAWCZYM
przychody netto +/- zmiana stanu produktów - koszty uzyskania przychodów = zysk/strata na sprzedaży + pozostałe przychody operacyjne - pozostałe koszty operacyjne = zysk/strata operacyjna + przychody finansowe - koszty finansowe = zysk netto na działalności gosp. + zyski nadzwyczajne - straty nadzwyczajne = zysk/strata finansowa (zysk/strata brutto, wynik finansowy brutto) - dodatkowe obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego (podatek dochodowy bieżący i odroczony, inne obowiązkowe obciążenia) = zysk/strata netto (wynik finansowy netto).
WARIANT KALKULACYJNY
przychody netto - koszty sprzedanych produktów i towarów = zysk/strata na sprzedaży brutto - koszty sprzedaży + koszty ogólne zarządu = zysk/strata brutto na sprzedaży + pozostałe przychody operacyjne - pozostałe koszty operacyjne = zysk/strata operacyjna + przychody finansowe - koszty finansowe = zysk/strata brutto na działalności gosp. + zyski nadzwyczajne - straty nadzwyczajne = zysk/strata brutto (wynik finansowy brutto) - obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego = zysk/strata netto (wynik finansowy netto).
Przejście z porównawczego do kalkulacyjnego
koszty wg rodzaju (porównawczy) - koszty sprzedaży - koszty ogólne zarządu +/- zmiana stanu produktów
= koszty sprzedaży towarów i produktów (kalkulacyjny)
Bilans sporządza się na początku i na końcu roku obrachunkowego (np. 1 stycznia, 31 grudnia). W rachunku wyników prezentuje się dane za ubiegły i bieżący rok obrotowy. Rachunek wyników mierzony jest wynikami operacji działalności firmy w okresie między poszczególnymi momentami bilansowymi.
Oczywistym łącznikiem między bilansem i rachunkiem jest zysk netto, gdyż do czasu jego podziału powiększa fundusze własne, stąd w rachunku określany jest zyskiem bilansowym (powiązania są znacznie szersze).
Podstawowe równanie bilansowe
aktywa = zobowiązania + fundusze własne
Fundusze własne- to wniesione pieniężne i nie pieniężne środki przez właściciela, udziałowców, akcjonariuszy.
Aktywa = zobowiązania + kapitały wniesione + przychody - koszty.
Przychody i koszty- to przejściowe rachunki funduszy własnych do czasu księgowego ujawnienia się zysku (wzrost funduszu własnego) lub straty (spadek funduszu własnego).
Wyjaśniają one źródła zmian w funduszach własnych i wskazują, które operacje i jak zwiększają fundusze własne (przychody i zyski nadzwyczajne), a które zmniejszają (koszty i straty nadzwyczajne).
Równanie bilansowe tak jak każde równanie jest zawsze równością obu stron. Jeśli operacja dotyczy tylko jednej strony równania (np. aktywa) to ich powiększeniu o jakąś liczbę towarzyszy równocześnie ich zmniejszeniu o taką samą liczbę.
Wzrost przychodów zwiększa fundusze własne brutto. Wzrost kosztów zmniejsza fundusze własne brutto.
Nadwyżka przychodów nad kosztami to zysk powiększający fundusze własne.
Przykład 1
Zakup materiału za gotówkę w kwocie 10000 zł oznacza, że aktywa w pozycji „gotówka” zmniejszą się o 10000 zł, a aktywa w pozycji „zapasy” zwiększą się o 10000 zł, bez wpływu na poziom przychodów i kosztów, a więc również bez wpływu na poziom funduszy własnych (operacje na pasywach).
Przykład 2
Zaciągnięcie kredytu długoterminowego w kwocie 10000 zł w celu spłaty kredytu krótkoterminowego w tej samej kwocie , „Zobowiązania krótkoterminowe” spadają o tę samą kwotę, o którą zwiększają się „zobowiązania długoterminowe” bez wpływy na poziom przychodów i kosztów, a tym samym samych funduszy własnych (operacje na pasywach)
Nadwyżka przychodów nad kosztami to zysk powiększający fundusze własne.
W rachunku wyników zysk brutto to księgowy wynik przed opodatkowaniem.
Obowiązkowe obciążenia wyniku to podatek dochodowy bieżący i podatek dochodowy odroczony. Nie jest to podatek naliczony od księgowego zysku brutto.
Wynik podatkowy (dochód) = przychody - koszty.
Oznacza to, że zysk netto z rachunku wyników może być:
równy zyskowi brutto
niższy od zysku brutto
wyższy od zysku brutto
przy stracie brutto może występować zysk netto
przy zysku brutto może wystąpić strata netto.
W celu wyliczenia podatku kierując się przepisami prawa podatkowego prowadzi się równoległą ewidencję umożliwiającą skorygowanie przychodów księgowych in plus i in minus o te, które prawo podatkowe uznaje lub nie za przychód i ustala się w ten sposób przychody podatkowe. Analogicznie następuje eliminacja kosztów nie uznawanych za koszt podatkowy i dodanie kosztów uznawanych przez prawo podatkowe i ustala się koszty podatkowe.
Przepływy środków pieniężnych (CASH FLOW). (najważniejszy aspekt patrzenia na firmę)
Są częścią sprawozdań finansowych, które z ustawy podlegają badaniu i ogłaszaniu (spółki akcyjne o aktywach, sprzedaż netto, zatrudnienie większe niż określają ustawy). Przepływy pieniężne sporządza się za okres od do, analogicznie jak rachunek wyników. Dzielimy je na dwie kategorie: bezpośrednie (spis z natury wydatków) i pośrednie. Do przepływów pieniężnych bierzemy tylko operacje kasowe (wpływy i wypływy z kasy).
Przychód a wpływ, koszt a wydatek.
Przychód i koszt to pojęcie księgowe i podatkowe.
Wpływ i wydatek to pojęcia kasowe.
nie każdy przychód jest wpływem (sprzedażna kredyt)
nie każdy wpływ jest przychodem (zaciągnięty kredyt)
nie każdy koszt jest wydatkiem (amortyzacja)
nie każdy wydatek jest kosztem (spłata kredytu).
Rachunek wyników (zestawia przychody i koszty firmy [rachunek księgowy]).
obejmuje pozycje memoriałowe, które w okresie sprawozdawczym nie są jeszcze wpływem gotówki lub jej wydatkiem.
obejmuje pozycje, które nigdy nie staną się wydatkiem,
obejmuje pozycje działalności inwestycyjnej i finansowej.
nie obejmuje pozycji, które w okresie sprawozdawczym stanowiły wydatki, ale kosztem staną się dopiero gdy powstanie przychód ze sprzedaży,
nie obejmuje pozycji, które pojawiły się jako wpływ lub wydatek, ale nie są i nigdy nie będą przychodem czy też kosztem.
Zdolność do bieżącego wywiązywania się z zapadających zobowiązań to płynność.
Rachunek wyników a zwłaszcza wynik netto nie daje odpowiedzi na pytanie czy firma ma płynność, i czy w okresie sprawozdawczym uległa ona poprawie czy pogorszeniu. Płynność jest warunkiem koniecznym bezpiecznej działalności.
Rachunek wyników nie zawiera informacji z jakich źródeł pochodziły wpływy, ile z zew. i które a ile z wew. Rachunek wyników nie zawiera również informacji na jakie cele wydano uzyskane wpływy. Rachunek wyników i zysk netto nie zawiera dostatecznej informacji dla bezpieczeństwa działalności firmy i konieczne jest jego uzupełnienie o sprawozdanie z przepływów pieniężnych.
Sprawozdanie o przepływach pieniężnych jest zestawieniem wszystkich wpływów gotówkowych i tylko gotówkowych oraz wszystkich wydatków gotówkowych i tylko gotówkowych.
Wpływy i wydatki gotówkowe zestawia się w 3 kategoriach:
A) gotówka z działalności operacyjnej i wydana na działalność operacyjną
gotówka z działalności inwestycyjnej i wydana na działalność inwestycyjną
C) gotówka z działalności finansowej i wydana na działalność finansową.
Ustalenie poziomu gotówki z działalności operacyjnej.
Część A przepływów pieniężnych:
Wynik netto (zysk/strata)
dodać;
pozycje które nie wymagały wydatku gotówki bądź stanowią koszt finansowy:
amortyzacja,
ujemne różnice kursowe/koszt finansowy,
odsetki i dywidendy zapłacone,
utworzone rezerwy w ciężar kosztów,
podatek dochodowy odroczony,
pozycje aktywów, które zwolniły gotówkę
spadek zapasów,
spadek należności i roszczeń,
spadek czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów/koszty poniesione dotyczące przyszłych okresów,
pozycje pasywów, które zwolniły gotówkę
wzrost zobowiązań krótkoterminowych z wyjątkiem kredytów
wzrost rozliczeń międzyokresowych biernych (rezerwy na koszt przyszłych okresów) i przychodów przyszłych okresów (nadwyżka dodatnia lub ujemna różnic kursowych z wyceny)
minus
przychody niegotówkowe i wydatki niekosztowe
korekta amortyzacji
rozwiązanie rezerw
dywidendy wypłacone
odsetki naliczone nie otrzymane
dodatnie różnice kursowe z wyceny gotówki, udziałów, papierów wartościowych.
pozycje aktywów, które zużyły więcej gotówki
wzrost zapasów
wzrost należności i roszczeń
wzrost czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów
pozycje pasywów, które zużyły więcej gotówki
spadek zobowiązań
spadek roszczeń międzyokresowych biernych.
=GOTÓWKA Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ
Wynik A uzupełnia się o gotówkowe skutki działalności inwestycyjnej, które mogą być w ogóle nie odzwierciedlone w rachunku wyników okresu sprawozdawczego.
(B) Przepływy gotówkowe z inwestycji (ustalenie poziomu gotówki z działalności inwestycyjnej).
zwiększa gotówkę:
sprzedaż majątku
(trwałego, rzeczowego, niematerialnego, akcji i udziałów, papierów wartościowych)
zwrot udzielonych pożyczek
otrzymane dywidendy
zmniejsza gotówkę
zakup majątku
(trwałego, rzeczowego, niematerialnego, akcji i udziałów, papierów wartościowych)
udzielone pożyczki.
=GOTÓWKA Z DZIAŁALNOŚCI INWESTYCYJNEJ
Sprzedaż majątku trwałego wchodzi do rachunku wyników po stronie przychodowej i kosztowej
wg kwoty uzyskanej ze strony sprzedaży jako pozostałe przychody operacyjne,
wg wartości księgowej netto tj. wartości początkowej pomniejszonej o amortyzację, jako pozostałe koszty operacyjne.
W rezultacie jeśli sprzedaje się składnik majątku trwałego za cenę niższą niż jego wartość księgowa netto to wzrost przychodu operacyjnego jest mniejszy niż wzrost kosztu operacyjnego, co w wyniku finansowym oznacza stratę równą różnicy przychodu i kosztu.
W gotówkowym ujęciu występuje tylko wpływ ze sprzedaży, odpowiednik kosztu operacyjnego nie występuje w ogóle, gdyż wystąpił jako wydatek inwestycyjny przy zakupie.
Wyniki A i B uzupełnia się o część C
Gotówka na działalności finansowej
Gotówkę zwiększają
ciągnienie kredytów,
emisja papierów komercyjnych,
emisja obligacji,
emisja akcji.
Gotówkę zmniejszają
spłaty kredytów,
wykup papierów komercyjnych,
wykup obligacji,
wypłata dywidend i innych z zysku netto,
zapłacone odsetki,
płatności z umów leasingu finansowego.
=GOTÓWKA Z OPERACJI FINANSOWYCH
Gotówka z działalności operacyjnej A + inwestycyjnej B + finansowej C = zmiana stanu gotówki netto D .
Stan kasy na początek roku + zmiana stanu gotówki netto = stan kasy na koniec roku.
Rachunek wyników, bilans i przepływy pieniężne są wzajemnie powiązane w czasie. Wynik bilansowy jest częścią składową funduszy własnych bilansu danego roku, którego suma aktywów i pasywów są równe. Część aktywów bieżących "środki pieniężne" na koniec roku, to wynik przepływów pieniężnych w trakcie roku obrotowego plus stan kasowy na początek roku.
Analiza sprawozdań finansowych.
Jest to przekształcenie danych w użyteczną informację, którą można wykorzystać w podejmowaniu decyzji.
Cele analizy:
przegląd firmy dla potrzeb inwestycyjnych lub ustalenia analiz szczegółowych
przewidywanie przyszłych wyników
diagnoza problemów zarządczych, operacyjnych itp.
ocena zarządu.
Potrzeby informacyjne i cele analityczne użytkowania są bardzo różne, ale niezależnie od celów analizy i potrzeb jej użytkowników, tylko przegląd wszystkich możliwych wyników analizy stwarza szansę sformułowania prawidłowych ocen.
Minimalne wymagania to;
zaudytowane (zweryfikowane) przez renomowaną firmę sprawozdania finansowe
pełne raporty audytora
dane za okres minimum 3 ostatnich lat ze szczegółowymi objaśnieniami
informacje podnoszące wiarygodność podstaw analizy.
Współczynniki płynności bieżącej
płynność bieżąca – relacja (CR)
majątek obrotowy = gotówka + należności + zapasy : zobowiązania krótkoterminowe
płynność szybka – relacja (QR)
majątek obrotowy – zapasy : zobowiązania krótkoterminowe
Wskaźniki płynności bieżącej i szybkiej są liczbami niemianowanymi. Oba wskaźniki maleją, to znaczy krótkoterminowa płynność jest coraz niższa. Brak istotnej różnicy w wysokości obu wskaźników oznacza, że zapasy nie są istotną częścią aktywów. Wskaźnik płynności bieżącej mniejszy od jedności oznacza, że majątek obrotowy netto jest ujemny. Bieżące zobowiązania są wyższe niż bieżące aktywa.
Majątek obrotowy – zobowiązania krótkoterminowe = majątek obrotowy netto
Wskaźnik płynności bieżącej i szybkiej mniejsze od jedności, wskazują na to, że jeśli wszystkie zobowiązania zapadalne od roku trzeba by było zapłacić natomiast ta posiadana gotówka i należności bieżące wymagalne w okresie roku nie wystarczyłyby na pokrycie długu. Nie oznacza to natomiast, że firma nie ma gotówki na bieżące płatności czy też, że ma utraconą płynność. Płynność jest dopóty dopóki występują płynne aktywa, jest na miarę posiadanych płynnych aktywów niezależnie jaka jest ich relacja do bieżących zobowiązań. Tak długo jak firma ma dostęp do kredytów może mimo ujemnego kapitału obrotowego netto i niskiej czy nawet bardzo niskiej płynności (wskaźniki bliskie zeru) pogarszają bieżąco zapadające zobowiązania. W rezultacie środki pieniężne, czyli majątek obrotowy rośnie odpowiednio i zobowiązania krótkoterminowe też powiększają się o tę samą kwotę.
Jeszcze silniejszy wpływ na wskaźniki płynności ma zaciągnięcie kredytu długoterminowego jeśli wpływy są przeznaczone na zwiększenie majątku obrotowego (np. kasa) lub spłaty zobowiązań krótkoterminowych. Zobowiązanie długoterminowe poza bieżącymi odsetkami do zapłacenia i ratami przypadającymi w okresie roku nie wchodzi do mianownika relacji płynności i następuje zdecydowana poprawa wskaźników.
Wskaźniki płynności interpretowane są jako wielkości graniczne. Akceptowany ich poziom jest zróżnicowany branżowo; w każdym przypadku płynność bieżąca niższa od jedności lub niewiele wyższa , uważana jest za zagrażającą wypłacalności. Płynność szybka zdecydowanie niższa od jedności jest także traktowana jako realne zagrożenie płynności.
Najgorsza kombinacja tych relacji to płynność bieżąca mniejsza od 1 przy płynności szybkiej bliskiej 0.
Ogólnie uważa się, że:
właściwy poziom płynności bieżącej to relacja 2:1 mimo skurczenia się aktywów bieżących o połowę wystarczy na pokrycie bieżących zobowiązań
zdecydowanie wyższa płynność oznaczać może nadmierne zapasy, nadmierne należności, złą gospodarkę pieniężną, słabe wykorzystanie możliwości kredytowych, nie wykorzystanie tarczy podatkowej i dźwigni finansowej
relacja zdecydowanie niższa od 2:1 może oznaczać zagrożenie wypłacalności
CR QR
Agros 4,57 4,38 - złe
Arineks 1,82 1,28 - dobre
Zasada 0,86 0,63- złe
Współczynniki płynności (CR i QR) wylicza się wyłącznie dla firm produkcyjno – handlowych.
Organizacje finansowo – ubezpieczeniowe mają inaczej liczone wskaźniki płynności.
Banki wyliczają zgodnie z zaleceniami MFW.
PŁYNNOŚĆ I= (gotówka+ rachunki bieżące w banku centralnym+ papiery dopuszczone do dyskonta w Banku Centralnym+ należności krótkoterminowe): (zobowiązania wobec banku centralnego+ zobowiązania do instytucji finansowych+ zobowiązania wobec klientów i budżetu+ papiery dłużne)
PŁYNNOŚĆ II= (gotówka+ rachunek bieżący w banku centralnym+ papiery dopuszczone do dyskonta w Banku Centralnym+ należności krótkoterminowe): (pasywa)
Okres odzysku, tj. ilość dni na jaką sprzedaż zamrożona jest w należnościach
DNI = należności : sprzedaż netto/360
W przypadku wyliczania wskaźników, w których używa się liczb z bilansu (np. należności) i rachunku wyników (np. sprzedaż netto) przelicznik liczby dni musi być dopasowany do liczby branej z rachunku wyników:
360 dni – gdy sprzedaż dotyczy całego roku.
Jeśli mamy obliczyć wskaźnik dla okresu krótszego niż rok liczba dni musi być dopasowana do okresu z jakiego bierze się dane z rachunku wyników. Jeśli obliczamy okres odzysku dla sprzedaży netto w kwartale, to zamiast 360 dni bierzemy 90 dni, jeśli dla półrocza to 180 dni, dla miesiąca – 30 dni.
Wyniki takich wyliczeń mogą być porównywane tylko z analogicznymi okresami, tj. odpowiednio miesiąc, kwartał, rok.
Porównywanie z innymi okresami jest pozbawione sensu.
Obrót zapasami
koszty sprzedanych towarów
przeciętny zapas w okresie
Wskaźnik obrotu zapasami jest miarą płynności zapasów jako części aktywów bieżących.
W praktyce zapasów nie można wykorzystać jako źródła gotówki do pokrycia zobowiązań. Spowodowałoby to wstrzymanie produkcji i wkrótce sprzedaży. Jeśli więc wskaźnik obrotu jest niski (niższy niż standard w branży) to jest to oznaka, że sprzedaż idzie wolno, że zapasy są niechodliwe. Może jednak istnieć merytoryczne uzasadnienie i racjonalne powody by zwolnić tempo obrotu zapasami, np. w związku z koniecznością zrealizowania dużego zamówienia lub w przewidywaniu niedoborów, bądź wzrostu cen.
Współczynniki struktury kapitałowej i długoterminowej wypłacalności
dług od aktywów
(zobowiązania krotko- + długoterminowe) : aktywa
Wskaźnik długu to udział zobowiązań w pasywach.
zadłużenie długoterminowe do kapitalizacji (aktywów netto)
Kapitalizacja (aktywa netto) to suma roszczeń do aktywów firmy poza zobowiązaniami krótkoterminowymi i podatkowymi (podatek odroczony).
zadłużenie długoterminowe : kapitalizacja
Wskaźnik długu do kapitalizacji to typowe relacje przeglądowe, które wskazują czy w ogóle dalej interesować się daną firmą i dokładnie wymierzyć jakie ryzyko pociąga za sobą dana struktura kapitałowa firmy.
Wskaźnik ten jest często wykorzystywany jako negatywna klauzula w umowach kredytowych, zakazująca kredytobiorcy przekraczanie określonego poziomu zadłużenia do aktywów netto.
wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem
zysk przed podatkiem i odsetkami : odsetki
Jest to bardzo istotny wskaźnik dla banków i instytucji finansowych, a tym samym dla firm, których znaczącą częścią pasywów są kredytowe zobowiązania krótko i długoterminowe.
Ze względu na to, że płynność bieżąca takich firm opiera się wyłącznie na ciągłym refinansowaniu zapadających zobowiązań kredytowych czyli zaciąganiu nowych długów z pewną nadwyżką nad długami zapadającymi, aby można było je terminowo spłacić, firmy ogromne znaczenie przywiązują do priorytetu obsługi kredytowej, odsetkowej i kapitałowej.
Uchybienie terminowi płatności kredytowych choćby o jeden dzień może być tylko rezultatem ewidentnej pomyłki, rażącego zaniedbania lub dowodem na utratę płynności.
Podatki mogą być nie zapłacone w terminie – urząd nalicza odsetki.
Płace mogą być nie zapłacone w terminie – pracownicy mają roszczenie o odsetki.
Dostawca może miesiącami nie otrzymywać należnej mu zapłaty – naliczy odsetki i bez gotówki z góry nie będzie sprzedawał.
Zobowiązania wobec banków muszą za wszelką cenę być zawsze terminowo regulowane.
Wskaźnik pokrycia odsetkowego znacząco pogorszył się z 4 razy do 5 razy, co jest przede wszystkim następstwem bardzo znaczącego wzrostu zobowiązań kredytowych, a tym samym naliczanych odsetek do zapłaty. Wysokość pokrycia odsetkowego jest jednak nadal komfortowo bezpieczna.
Z analizy przepływów pieniężnych wiemy, że zysk w warunkach memoriałowych księgowań może w istotny sposób różnić się od efektów gotówkowych. Odsetki płaci się raczej gotówką a nie zyskiem. Realna ocena stopnia pokrycia wymaga więc uwzględnienia ujęcia kasowego.
Najlepszym przybliżeniem zdolności do płacenia odsetek jest gotówka z operacji (część A przepływów pieniężnych).
Zakłada się, że:
zadowalający poziom wskaźnika pokrycia pozwala refinansować zobowiązania wraz z ich zapadaniem, tym samym nie muszą być one kryte wewnętrznymi środkami
jeśli relacja dług / fundusze własne jest na akceptowanym poziomie to firma powinna mieć możliwość ponownego zaciągania kredytów na poziomie ich spłat
Jeśli firma nie generuje wewnętrznej gotówki na miarę potrzeb lub inaczej, wydaje ponad to co generuje wew., kontynuacja takiego postępowania w warunkach dostępu do zewnętrznego zasilania piętrzy problemy gotówkowe w przyszłości w sytuacji z konieczności pogarszających się wskaźników długu i płynności.
Zadowalający wskaźnik pokrycia to:
wielokrotność jedności
nie wykazująca drastycznego pogorszenia w analizowanych okresach
w ujęciu gotówkowym nie odbiegająca drastycznie w dół od wyniku memoriałowego
akceptowalna relacja dług / fundusze własne jest branżowo zróżnicowana ze wg na różne wymagania co do struktury aktywów, ale jest to relacja nie odbiegająca zdecydowanie w górę od 1:1
ANALIZA WSKAŹNIKOWA BILANSU
Wskaźnik wykorzystania zasobów
1. Sprzedaż / gotówka
2. Sprzedaż / kapitał obrotowy
3. Sprzedaż / majątek trwały
4. Sprzedaż / aktywa
5. Sprzedaż / zapasy
6. Sprzedaż / należności
Miary pozycji rynkowej
P/E= cena rynkowa / zysk z akcji
EPS= zysk na akcji
P/BV= cena / wartość księgowa akcji
Źródła informacji do analizy
bilans
rachunek wyników
przepływy pieniężne
noty objaśniające do sprawozdań finansowych
publikacja wyniku kapitałowego
Niezależnie od potrzeb użytkownika , ocena sytuacji wymaga poznania wszystkich kategorii wskaźników . Jakiekolwiek odchylenia od normy ogólnej lub branżowej wymagają wyjaśnienia przyczyn . Wskaźniki mają wyłącznie walor porównawczy , muszą więc być prezentowane w kontekście branżowym lub czasowym . Źródła informacji przesądzają o jakości informacyjnej wskaźników . Potwierdzenie jakości informacji zawartej w sprawozdaniach są oficjalne raporty renomowanych firm audytorskich , oczywistość istnienia odpowiedzialności karnej zarządu za niepełne lub fałszywe informacje i przeświadczenia ,że nie istnieje informacja , której ustawa nie nakazuje objąć sprawozdaniem finansowym , a jeśli taka informacja istnieje to , że jest uwzględniona w analizie .
Akceptacja wyników analizy wymaga dostępu do aktualnych raportów globalnych , wszechstronnych i całościowych typu DUE DILIGENCE .
STRUKTURA KAPITAŁU , DŹWIGNIA FINANSOWA I TARCZA PODATKOWA
Analiza struktury kapitału dotyczy źródeł finansowania działalności przedsiębiorstwa poczynając od środków wniesionych przez właścicieli – udziałowców , które mają długoterminowy charakter , a kończąc na funduszach bieżących , które są tylko przejściowe , a tym samym bardziej ryzykowne .
Źródła tych funduszy są liczne i różnorodne . W istocie jednak wybór można sprowadzić do alternatywnych : dług albo fundusze własne . DŁUG- powstaje na podstawie umowy, która zwykle przewiduje spłatę przyznawanych środków w bliższej lub dalszej przyszłości i jako procent cenę.
Fundusze własne - z kolei to zaangażowanie właścicieli – udziałowców na cały czas istnienia firmy i jej ewidencję . Fundusze własne są więc podstawowym kapitałem ryzyka .
Z punktu widzenia stabilności firmy i jej zdolności do sprostania wystawieniu się na ryzyko niewypłacalności , kapitał ten pozostaje zainwestowany również w niesprzyjających czasach . Alternatywne dostępne źródła funduszy pociągają za sobą różne stopnie ryzyka . Relacja długu i funduszy własnych w znacznym stopniu określa zdolność firmy do wypełniania zobowiązań w okresach niskich wpływów . Właściwa kompozycja struktury kapitałowej to zapewnienie wystarczającej ilości długu , aby zwiększyć zwrot z funduszy własnych przez wykorzystanie środków w projektach przynoszących więcej niż koszty kredytów potrzebnych do ich realizacji , a z drugiej strony nie narazić firmy w okresie niskich wpływów na niewypłacalność . Odsetki muszą być zapłacone niezależnie od okoliczności .
Im większa część w strukturze kapitału stanowi dług tym większe stałe obciążenia (odsetki ) i zobowiązania do spłat kapitału i większe prawdopodobieństwo łańcucha przypadków prowadzących do niezdolności do zapłaty zapadłych odsetek i rat kapitałowych . Jest to nie tylko kwestia rosnącego wraz ze wzrostem udziału długu ryzyka . Każda firma ze znacznym udziałem długu zwłaszcza krótkoterminowego postrzegana jest przez rzeczywistych i potencjalnych kredytodawców jako działająca na krawędzi krańcowego ryzyka .
W toku działalności wykorzystuje się różne formy długu :
kredyt kupiecki
obligacje z zabezpieczeniem lub bez zabezpieczenia
weksle
zakupy na raty
leasing , itp.
Odsetki i opłaty związane z długiem są jego kosztem explicite , policzenie tych kosztów długu jest proste . Zwykle odsetki płatne są w okresie zadłużenia , na końcu okresu lub potrącane z góry z kapitału (dyskonto).
W firmach odsetki są kosztem uzyskania dochodu . W przypadku więc gdy dochód do opodatkowania jest nie mniejszy niż kwota odsetek , ich koszty będą w istocie mniejsze, równy 1 minus stopa podatku dochodowego : aktualnie podatek dochodowy wynosi 34% więc na przykład jeśli oprocentowanie kredytu wynosi 20% PA ,to
Efektywny procent = (1 – 34 )*2 = 13,2 %
Dług operacyjny – krótkoterminowe lub rewolwingowe zobowiązania powstające w toku codziennej działalności firmy . Dług ten jest często wolny od odsetek . W wielu firmach jest to największa część zobowiązań ze względu na ich nieoprocentowanie to jest zerowy koszt kredytu , firmy maksymalizują dopuszczalny jego zakres ( w przepływach pieniężnych wzrost zobowiązań koryguje zysk netto w górę , w celu uzyskania gotówkowego wyniku z operacji, a spadek zobowiązań koryguje w dół ) .
Jeśli dostawcy stosują określone bodźce do przyspieszania płatności (np. 5/0 , N/15) co oznacza upust 5% w przypadku zapłaty przed terminem dostawy lub płatności w terminie 15 dni bez upustu , to koszt rezygnacji z upustu i zapłata w 15 dni po dostawie oznacza koszt utraconych korzyści w skali roku : 365/15 *0,05 = 121,6%.
Inny typ długu operacyjnego to weksle ( papiery komercyjne ) i zakupy na raty . Papier komercyjny o wartości 0,5 mln zł oprocentowany na 20% rocznie w związku z dyskontem potrąconym z góry daje emitentowi tylko 0,5 *0,8 = 0,4 mln zł , a efektywny koszt emisji papieru wynosi 0,1: 0,4 = 25% plus 2% opłaty skarbowej płatnej z góry , tj. 0,02 * 0,5 = 0,01 czyli 0,11: 0,39 = 28,2% przed opodatkowaniem .
Uzupełnienie funduszy własnych długiem następuje ( pomijając niezdolność czy niechęć właścicieli – udziałowców do stosownego powiększenia funduszy własnych , a więc pomijając sytuację braku wyboru pomiędzy funduszami własnymi , a długiem jako formami finansowania działalności firmy ) z dwóch powodów dźwigni finansowej tak długo jak odsetki są niższe od przychodu , który można osiągnąć dzięki środkom kredytowym , nadwyżka idzie na dobro funduszy własnych . Dźwignia finansowa jest obosiecznym mieczem . Jeśli koszt długu (odsetki 20% PA ) jest niższy niż zwrot z aktywów
Stopa zwrotu z aktywów = zysk netto + odsetki ( 1 – stawka podatkowa ) / aktywa
Stopa zwrotu z funduszy własnych = zysk netto / fundusze własne
to stopa zwrotu z funduszy własnych jest wyższa niż ta , która byłaby bez wykorzystania długu . Jeśli jednak stopa zwrotu z aktywów np. 15% jest niższa niż koszt długu 20% , to stopa zwrotu z funduszy własnych jest ........ niż ta, która byłaby bez zaciągania długu .
Dźwignia finansowa może być pozytywna ( stopa zwrotu z aktywów wyższa niż koszt długu ) i negatywna ( stopa zwrotu z aktywów niższa niż koszt długu ) .
Tak więc dźwignia finansowa pozytywnie wpływa na wyniki operacyjne gdy zwrot z funduszy własnych przewyższa zwrot z aktywów całkowitych . Wpływ dźwigni finansowej może być mierzony następującym indeksem:
Indeks dźwigni finansowej = stopa zwrotu z funduszy własnych / stopa zwrotu z aktywów .
Indeks dźwigni finansowej jest miarą efektywności wykorzystania długu w działalności firmy.
We wszystkich latach dźwignia finansowa jest pozytywna ( indeks większy od jedności ) z umiarkowaną siłą działającą na poprawę stopy zwrotu z funduszy własnych . Indeks dźwigni finansowej jest miarą efektywności wykorzystywania długu w działalności firmy . Siłą z jaką działa dług pozytywnie lub negatywnie mierzy wskaźnik dźwigni finansowej , który jest relacją :
Wskaźnik dźwigni finansowej = aktywa / fundusze własne
Wskaźnik dźwigni finansowej jest rosnący , na każdą złotówkę funduszy własnych przypada coraz więcej aktywów od 1,5 zł w 96 roku do 1,9 zł w 97 roku .
Podstawowe ryzyko wynikające z działalności firmy , której struktura kapitałowa jest silnie lewarowana , to ryzyko utraty gotówki w sytuacji zbiegu niekorzystnych okoliczności . Dług oznacza zobowiązanie do ponoszenia stałych płatności odsetkowych i kapitałowych .
Niektóre stałe płatności mogą być w okresie braku gotówki odroczone , ale te związane z obsługą długu nie mogą bez wywołania niekorzystnych następstw , być niezapłacone . Innym problemem , który stwarza nadmierny dług to zwykle utrata finansowej elastyczności w działaniu możliwości pozyskania środków z rynku kapitałowego , itp. ze względu na negatywne klauzule zawarte w umowach kredytowych i ogólnie umowach związanych z zaciągniętymi długami .
Tarcza podatkowa – w firmach odsetki są kosztem uzyskania dochodu . W przypadku więc gdy dochód do opodatkowania jest nie mniejszy niż kwota odsetek , ich koszt będzie w istocie mniejszy , równy 1 minus stopa podatku dochodowego ; aktualnie podatek dochodowy wynosi 34% , więc jeśli oprocentowanie kredytu wynosi np. 20% , to efektywny procent : [ 1 – 0,34 ] * 2 = 13,2%.
Ciągłe finansowanie działalności kredytem , np. odnawialnym pozwala trwale osiągnąć korzyści niższego opodatkowania . Odsetki w kwocie z rachunku wyników powyżej dla roku 97 wynoszą 531260 zł i dają przy stawce podatkowej 0,34 korzyść równą 180628 zł , a dyskontując stopę oprocentowania kredytu , ich wartość obecna jest PV= 180628:0,2 = 903142zł , a więc w przybliżeniu wartość zysku bilansowego za rok 97.
Tarcza podatkowa jest łącznie określana przez stopę podatkową i zdolność do uzyskiwania dochodu pokrywającego koszty odsetkowe. W przypadku gdy w pewnych latach dochód nie pokrywa odsetek , przepisy podatkowe w niektórych krajach pozwalają stratę przenieść wstecz i uzyskać zwrot podatku do wysokości kwot zapłaconych w kilku poprzednich latach . Jeśli zaś w tych latach również wystąpiły straty i nie można zrefundować podatku , to można stratę przenieść w przód i wykorzystać jako tarczę podatkową w kolejnych latach .
Analogicznie (tarczowe ) skutki mają opłaty z tytułu leasingu operacyjnego i część opłat leasingu finansowego . Jeśli prawo podatkowe pozwala traktować je jako koszty uzyskania dochodu .
Ważony średni koszt kapitału
Ważony średni koszt kapitału = ( dług / pasywa ) * koszt długu + ( fundusze własne / pasywa ) * koszt funduszy własnych
Koszt długu = oprocentowanie pożyczek i kredytu
Koszt funduszy własnych = stopa zwrotu z aktywów
Dług / pasywa + fundusze własne / pasywa =1
Kapitałowe decyzje inwestycyjne , analiza TVM
Trzy podstawowe procesy decyzyjne:
decyzje operacyjne
decyzje inwestycyjne
finansowania
Decyzje inwestycyjne mają strukturę czasową przewidywanych nakładów i efektów. Nakłady muszą być ponoszone przez pewien czas , którego długość wynika ze specyfiki technologii , np. w przypadku budowy elektrowni atomowej około 8 lat , a w przypadku budowy hotelu 2 lata . Efekty tych nakładów są również rozłożone w czasie . Czasami potrzeba nawet wielu lat działalności operacyjnej ( eksploatacja ) aby zwróciły się nakłady i pojawiła się nadwyżka .
przychody
koszty
nakłady efekty
W przypadku rozłożenia nakładów i efektów w czasie poszczególne pozycje wartościowe nakładów ( tj. kosztów ) i efektów ( tj. przychodów ) mimo, iż są wyrażone w tych samych jednostkach pieniężnych , np. zł. Nie mogą być dodawane ani odejmowane , gdyż różnią się oznaczeniem czasowym, w różnych latach są wydatkowane i otrzymywane.
Nie można więc zsumować wydatków w poszczególnych latach , ustalić kosztu inwestycji , przez zsumowanie oczekiwanych przychodów w poszczególnych latach , ustalić oczekiwanych przychodów z inwestycji , ani przez ich różnicę ustalić ostatecznego , oczekiwanego efektu zamierzonej inwestycji.
Nie ma ekonomicznego sensu dodawania i odejmowania pozycji o różnych mianach czasowych , nie są one współmierne .
Pierwsza zasada finansów : złotówka jutro jest warta mniej niż złotówka warta dzisiaj .
PYTANIE : o ile mniej ?
O różnicę między nominałem a wartością bieżącą nominału .
Jak wyliczyć wartość bieżącą nominału ( wydatku lub wpływu ), który wystąpił w jakimś momencie w przyszłości .
Wprowadzamy pojęcie stopy zwrotu ( r ) jako relacji :
Przyrost wartości w jednostce czasu / początkowa wielkość wartości
Stopa= ( X1 – X0) /X0
Jeśli oczekiwana stopa zwrotu wynosi r to wielkość X po upływie jednego okresu wyniesie X ( 1+r ) , a bieżąca wartość tej wielkości będzie X ( 1+r ) / ( 1+r ) =X
Przykład : jeśli r=8%, X=1000zł , a okres czasu 1 rok,
to oczekiwana wartość 1000zł po okresie roku wynosi : 1000[1+0,08]= 1080, a bieżąca wartość kwoty1080 zł którą otrzymamy ( lub zapłacimy ) za rok wynosi 1080 / 1,08 = 1000 zł .
Wielkość odsetkowa 8% / 100% =0,08 lub wielkość procentowa 8% którą wykorzystuje się dla ustalenia bieżącej wartości przyszłych wydatków lub przychodów to stopa dyskonta , czyli pomniejszania wartości przyszłej w celu jej wyrażenia w jednostkach na wybrany moment czasu , na przykład dzień dzisiejszy.
Stopę dyskonta zawsze podaje się jako wielkość odnoszącą się do okresów rocznych . W ten sposób można określić bieżącą wartość dowolnego wydatku lub przychodu , który ma się pojawić w dowolnym momencie przyszłości .
Jeśli stopa dyskonta wynosi10% , bieżąca wartość kwoty 1000zł , którą mamy otrzymać lub wydać za rok :
1000 / 1+0,1 = 909zł
za 2 lata 1000 /( 1+0,1 )^2 =826 zł
ogólnie : bieżąca wartość kwoty x wynosi X /( 1+r )n
gdzie : r - odsetkowa stopa dyskontowa , n – liczba okresów ( w przypadku półrocznych r/2 , w przypadku kwartalnych r/4, w przypadku miesięcznych r/12, w przypadku dni r/365).
Przykład.
Jaka jest obecna wartość kwoty 1000 zł, która mamy wydać za 72 dni, jeżeli stopa dyskontowa wynosi 15% i przyjmujemy, że rok liczy 360 dni? 1000[1+(15%/100%*72/360)]=100(1+0,3)=970 zł.
Jeżeli w wyniku dyskonta każdą przyszłą wartość wyrazimy jako wartość bieżącą , to tym samym wszystkie te wartości będą wyrażone w tych samych i takich samych jednostek pieniężnych i wtedy można na nich wykonywać operacje dodawania i odejmowania ; są one współmierne. NPV – wartość bieżąca netto = suma zdyskontowanych wpływów.
NPV>0 – inwestowanie ma sens.
Jeśli NPV=0 to inwestycja nie powiększa zaangażowanego kapitału , a jeśli NPV<0 to stopa zwrotu zaangażowanych środków jest ujemna inwestycja pomniejsza posiadane fundusze.
Przy danym rozkładzie wydatków i wpływów w czasie bieżąca ich wartość jest tym niższa im wyższa jest stopa dyskonta .
Przy danej stopie dyskonta koszty i przychody tym słabiej wpływają na wartość bieżącą netto im bardziej są oddalone od momentu , na który je dyskontuje się . Szczególną interpretację posiada stopa dyskonta , przy której NPV=0 .Taka stopa dyskonta nazywana jest wewnętrzną stopą zwrotu IRR.
Zdyskontowane stopą IRR wydatki i wpływy równoważą się stąd NPV=0 , w podanym wyżej przykładzie sekwencji wpływów i wydatków , które można przedstawić następująco:
ROK WPŁYW/ WYDATEK
- 500
0
–1000
1000
1000
1000
1000
NPV=0 przy stopie dyskonta 36,9% , czyli dla tak rozłożonego w czasie strumienia wpływów pieniężnych IRR=36,9%
W większości przypadków kapitałowe inwestycje finansowe mają strukturę czasową wydatki i i uzyskiwane dzięki temu wpływy są rozłożone w czasie .
Typowym przykładem takich aktywów finansowych są wszelkie instrumenty rynku pieniężnego (bony pieniężne zakupione poniżej wartości nominalnej sprzedawane papiery dyskontowe) i kapitałowego (obligacje i akcje).
Rynek pieniężny to ta część rynku finansowego , na którym występują instrumenty finansowe o terminie zapadalności w zasadzie krótszym niż rok .
Znaczna część instrumentów rynku pieniężnego ma charakter wierzycielskich papierów dyskontowych , tzn. są pożyczką udzielaną ich emitentowi , a odsetki są potrącane z góry , ale płatne w terminie zapadalności pożyczki .
Taki charakter mają m.in. bony skarbowe emitowani przez Ministerstwo Finansów na okresy 8, 13 , 26 , 39 , 52 tygodni ; bony pieniężne emitowane przez NBP ; bony komercyjne emitowane przez firmy ; transakcje REPO i REVERSE REPO .
Bony skarbowe mają zazwyczaj standardową wartość nominalną, w Polsce 1000 zł i są emitowane na standardowe okresy nie dłuższe niż 52 tygodnie , stale w tym samym dniu tygodnia ( w poniedziałek ) w formie przetargu dla uprawnionych uczestników , którzy składają oferty nabycia określonej liczby pakietów bonów ( 100 sztuk w pakiecie ) deklarując kwotę jaką zapłacą za 100 zł wartości bonów .
Ci , których oferty zostaną przyjęte w następnym dniu płacą na wskazany rachunek kwotę wynikającą z iloczynu zadeklarowanej stawki wielokrotności 100 zł w nabywanym pakiecie . W dniu zapadalności bonu jego posiadacz otrzymuje wartość nominału , tj. 10000 zł .
Przykład:
1 lutego odbył się przetarg bonów skarbowych 8 i 52 tygodniowych . Za bony 8 tygodniowe najwyższa przyjęta przez emitenta cena = 98,13 zł za 100 zł .
Jaką oznacza to stopę dyskonta w skali roku ?
Za każdy bon o nominale 10000 zł nominału bonu została przyjęta , zapłaci 10000/ 100 * 98,13 = 9813 zł .
Po upływie 8 tygodni otrzyma 10000zł , czyli nadwyżkę przychodu finansowego nad kosztem finansowym .:
10000-9813=187 zł , czyli stopa zwrotu wynosi 187/10000=0,0187 tj.1.87% a w ujęciu rocznym
8 tygodni = 8*7=56 dni przy obliczaniu oprocentowania bonów stosuje się zasadę : rok=360 dni , czyli 360 / 56*0.0187 = 0,1202, czyli zastosowano stopę dyskonta 12,02%
Na bony 52 tygodniowe przyjęta oferta wynosiła 89,81 za 100 zł bonu
10000/100*89,81=8981zł
kwota dyskonta= 10000-8981=1019zł , co daje stopę zwrotu 1019/10000=0,1019, czyli 10,19%
w układzie rocznym : 52*7 = 364 dni
0,1019*360/364=0,10078
Przyjęto roczną stopę dyskonta 10,08% czyli prawie o 2 punkty procentowe niższą niż dla bonów 8 tygodniowych.
W ten sposób wylicz się efektywną stopę dyskontową ( stopę zwrotu dla pożyczkodawcy , a tym samym koszt finansowy dla pożyczkobiorcy ) dla wszystkich instrumentów dyskontowych rynku pieniężnego.
Możliwe staje się bezpośrednie porównywanie efektywności inwestowania w dowolne , różne instrumenty finansowe bądź też porównywanie alternatywnych źródeł pozyskiwania finansowania z rynku pieniężnego .
WYCENA OBLIGACJI
Obligacje to dłużny papier wartościowy długoterminowy .
Dłużny gdyż nabywca obligacji pożycza emitentowi obligacji kwotę wskazaną na niej . Sam dokument obligacyjny jest dowodem na zaistniałą relację pożyczkodawca- pożyczkobiorca . Pożyczka taka jest papierem wartościowym , bo w przeciwieństwie do innych kredytów lub pożyczek może być przedmiotem transakcji kupna-sprzedaży na otwartym rynku . W istocie jest tak pomyślana aby swobodnie mogła być kupowana/sprzedawana .
Długoterminowość zgodnie z przyjętą definicją oznacza , że zobowiązanie zapada w terminie nie krótszym niż rok od daty emisji : emitent ma całkowitą swobodę wyboru długości okresu . Obligacja pozwala zwykle zaciągnąć pożyczkę u wielu wierzycieli , np. emitowana w 98 roku piąta pożyczka roczna składała się z 36 mln sztuk obligacji po 100zł każda .
Niektóre rodzaje obligacje np. skarbowe , emitowane przez ministerstwo finansów mają standardową wartość nominalną ( np. obligacje indeksowane rocznie (IR) oraz obligacje roczne o stałym oprocentowaniu (RS) mają wartość nominalną 100zł , a obligacje 5-cioi 10-cio letnie wartość nominalną 1000zł )
Zasadniczo emitent ma całkowitą swobodę wyboru wartości jednostkowego nominału , a nawet po dokonaniu wyboru może warunkować , iż sprzedaż może być tylko pakietami . Ze względu na emitenta obligacje dzieli się na skarbowe , przedsiębiorstw i komunalne , itp.
Można również rozróżnić obligacje ze względu na walutę , w której są wyrażone czy też na rynek , na którym są oferowane
Istotne jest rozróżnienie obligacji ze względu na sposób ich oprocentowania : o stałym oprocentowaniu i o zmiennym oprocentowaniu .
Przy stałym oprocentowaniu pozostaje ono niezmienne przez cały okres od emisji do wykupu i zależnie od ustalonego w obligacji sposobu wypłaty , czy też naliczania odsetek ( kwartalnie , półrocznie , rocznie , w dniu wykupu ( zerokuponowe) zaliczanie na poczet zakupu kolejnej emisji , itp. ) Posiadacz otrzymuje stały procent od wartości nominalnej , np. od obligacji o nominale 1000zł oprocentowane stałą roczną stopą 17 % i odsetkach wpłacanych co pół roku , posiadacz w dniu odsetkowym jest uprawniony do otrzymania 1000*0,17/12 = 85
( roszczenie o wypłatę odsetek ulega przedawnieniu po upływie 3 lat od dnia w którym należności z tytułu odsetek staną się wymagalne , tj. od terminu wykupu )
Przy zmiennym oprocentowaniu konieczne jest jednoznaczne ustalenie zasad zmienności . Następuje to zwykle przez zdefiniowanie stopy , która jest podstawą do ustalenia konkretnej wysokości zmiennego oprocentowania w każdym momencie , które posłuży do obliczenia należnych odsetek od wartości nominalnej obligacji. Najczęściej wykorzystywanymi stopami referencyjnymi dla ustalenia sposobu zmienności oprocentowania obligacji są :
-wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych na okres 12 miesięcy , ogłaszany co miesiąc przez prezesa GUS powiększony o określoną marżę wyrażoną liczbą punktów % lub bazowych ( 1 punkt % np. różnica między 17 a 16% ma wartość 100 punktów bazowych ) Tak ustalane jest np. zmienne oprocentowanie obligacji indeksowych rocznych i indeksowych 3 letnich .
WSKAŹNIKI POMIARU ZMIAN POZIOMU CEN
CPI ( wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych )
Zmiany CPI = inflacja
PPI ( ceny hurtowe )
Deflator PKB
W przypadku obligacji wyrażonych w walutach i sprzedawanych na rynkach za granicą stopą referencyjną jest często dla USD LIBOR ( stopa % depozytów oferowanych na rynku międzynarodowym ). W Londynie 1 lub 2 , 3 lub 6 miesięcznych , a dla EURO EURIBOR stopa % kredytów oferowana na europejskim rynku międzynarodowym powiększonym o określoną marżę wyrażoną w punktach bazowych .
Oprocentowanie długoterminowych obligacji rządowych USA (10-cio i 30-to letnich ) powiększone o określoną marżę wyrażoną w punktach bazowych . Jest to zwykle alternatywna dla LIBORu stopa odniesienia . Oprocentowanie obligacji zmienia się więc tak jak zmienia się stopa odniesienia : wzrasta , spada lub pozostaje bez zmian .
Cena emisyjna obligacji tj. cena po której wprowadza się obligacje na rynek , jak również kurs obligacji w obrocie wtórnym może być niższa niż cena nominalna , tj. ustalona na dokumencie obligacyjnym i wtedy obligacja jest sprzedawana / kupowana z dyskontem .
Cena emisyjna : kurs w obrocie wtórnym może być wyższa niż wartość nominalna obligacji i wtedy obligacja jest sprzedawana / kupowana z premią .
CENA EMISYJNA LUB CENA KUPNA-SPRZEDAŻY
większa od ceny nominalnej = obligacja sprzedawana z premią
mniejsza od ceny nominalnej = obligacja sprzedawana z dyskontem
po cenie nominalnej = AT PAR
Zasadą jest , że cena emisyjna i kurs kupna-sprzedaży w obrocie wtórnym jest podawana nie w zł , czy też w walucie w jakiej określony jest nominał pożyczki , tylko w % wartości nominału .
21.04.99 obligacja IRO300 z datą wykupu 1,03.00 miała kurs 95,7%
obligacja OS1003 z datą wykupu 12.10.03 miała kurs 106,3%
obligacja TZ1100 z datą wykupu 06.11.00 miała kurs 99,5%
Przedsiębiorstwo występujące na rynku jako pożyczkodawca , pożyczkobiorca lub w obu rolach na raz .
Jako pożyczkobiorca musi dostosować swoją ofertę do sytuacji na rynku i zaproponować konkurencyjną wobec już dostępnych instrumentów rynku pieniężnego i kapitałowego stopę wzrostu .
Podobnie jako inwestor przedsiębiorstwo poszukuje wśród alternatywnych kierunków inwestycji na rynku pieniężnym i kapitałowym najbardziej wydajnych inwestycji .
Powstaje więc problem wyceny wartości obligacji , tj. odpowiedź na pytanie : ILE ZAPŁACIĆ ZA KONKRETNĄ OBLIGACJĘ ? np. wartość nominalna 1000 zł , wykup za 10 lat , oprocentowanie stałe 8% , odsetki płatne kwartalnie , stopa dyskontowa 12% : (12%/100=0.12) jako wielkość odsetkowa .
Wartość obligacji to bieżąca wartość strumienia wpływów pieniężnych (PV) :
Obligacja daje 40 kwartalnych płatności odsetkowych w kwocie 1000*8%/100%/4=20zł i wpłatę nominału 1000zł po 40 kwartałach : 12%/100/4=0,03 wyrażamy dyskonto jako kwartalną wielkość odsetkową. Dyskontujemy 39 wielkości odsetkowych 20zł i wykup nominału 1000+ ostatni kupon odsetkowy 20zł po upływie 40 kwartałów .
PV=20/1,03+20/(1,03)^2+20/(1,03)^3+...+20/(1,03)^39+20/(1,03)^40
WARTOŚĆ BIEŻĄCA DOWOLNEJ STAŁEJ WIELKOŚCI wylicz się ze wzoru
C[(1/r)-1/(1+r)^n] - obliczanie PV strumienia o stałej wielkości C
C- stała dyskontowana wielkość
r- stopa dyskonta w wyrażeniu odsetkowym
n- liczba okresów
W przykładzie: C=20zł , r+12%/100/4=0,03 , n=10*4=40
PV=20[1/0,03-1/(0,03(1.03)^40))+1000/1,03^40=766,7
Obligacja może być kupowana/sprzedawana za cenę 766,7 zł. Czy warto zapłacić żądaną kwotę za konkretną obligację i która z obligacji jest najlepszą inwestycją .
Jeśli obligacja jest sprzedawana poniżej jej wartości nominalnej ( tj. wartości uwidocznionej na dokumencie i tym samym wypłacanej przez emitenta w dniu wykupu ) to mówi się, że obligacja jest sprzedawana z dyskontem.
Jeśli obligacja jest sprzedawana powyżej jej wartości nominalnej , to mówi się , że obligacja jest sprzedawana z premią .
Efektywność inwestycji w różne obligacje ustala się obliczając stopę dochodu z obligacji(YTM)
STOPA DOCHODU={ kupon odsetkowy+pro rata dyskonto (lub – pro rata premia )}/ {(wartość nominalna + cena zakupu)/2}
Gdy obligacja sprzedawana jest z premią kurs>nominał, to minus pro rata premia
Gdy obligacja sprzedawana jest z dyskontem kurs
Adam Mickiewicz "Dziady część III"