Różne modele miłości romantycznej. Omów temat na podstawie wybranych utworów literatury romantycznej
Z
motywem miłości romantycznej możemy się spotkać w niemal wszystkich utworach
literackich tej epoki. Wynika to z faktu, że typowy bohater romantyczny to
nieszczęśliwy kochanek, a jego zawiedzione uczucie staje się motorem do
dalszych - twórczych działań. W życiu codziennym także możemy zetknąć się z
pojęciem romantyczna miłość - wielka, uwznioślona, szalona, ale bardzo często
jednostronna i rozczarowująca, często dostarczająca niemiłych rozczarowań.
Różne modele miłości mogą zostać zaprezentowane na podstawie takich utworów,
jak: "Dziady część IV", "Konrad Wallenrod",
"Kordian", "Nie-Boska komedia" i wiele, wiele innych.
"Dziady
część IV" - ujęta została w formie trzech upływających godzin. Pierwsza z
nich to tak zwana "Godzina miłości". Uczucie to przestaje być faktem
z życia ludzi, staje się natomiast ogromną, samoistną siłą kierującą ludźmi,
mogącą ich doprowadzić do klęski lub do pełni szczęścia. Dwoje młodych ludzi o
podobnych poglądach i ideałach zakochuje się w sobie, jednak różnice w
pochodzeniu i stanie majątkowym nie pozwalają im na pobranie się i
kontynuowanie szczęśliwego życia dalej. Bardzo często rodzice strony wyższego
stanu żenią, bądź wydają za mąż swe dziecko, nawet wbrew jego woli. Ostatnie
spotkanie, rozstanie i rozpacz to bardzo częste zjawisko w takich wypadkach.
Jednak w tym utworze mamy przedstawioną bardzo dogłębną analizę psychiki i
odczuć zawiedzionego kochanka a więc tego, co dzieje się w rozdartej duszy.
Nieszczęśliwa miłość doprowadza Gustawa do:
-
obłędu, do miotania nim poprzez powracające fale goryczy i cierpienia;
-
pragnienia śmierci i prób samobójstwa. Jednak uczucie miłości jest silniejsze
od śmierci - po samobójstwie Gustaw nadal odczuwa cierpienia związane z
miłością;
-
zwątpienia w prawdę, naukę i porządek świata;
-
stracie zaufania do kobiet ("Kobieto, puchu marny Ty wietrzna
istoto");
-
przekreślenia całego dotychczasowego życia - Gustaw przestaje istnieć dla świata.
"Konrad
Wallenrod" - to utwór, w którym bohater cierpi również z tego powodu, że
nie może być razem ze swą ukochaną Aldoną, ale nie jest to spowodowane różnicą
w pochodzeniu pomiędzy dwojgiem kochanków. Przyczyną ich nieszczęśliwej miłości
jest sytuacja polityczna, w jakiej znalazła się ich ojczyzna, oraz jedyna w
swoim rodzaju możliwość zmiany tego stanu rzeczy. Konrad jest bowiem mistrzem
Zakonu Krzyżackiego, ze strony którego grozi Litwie niebezpieczeństwo i jako
jedyny ma możliwość doprowadzić ten zakon do klęski, samemu jednak płacąc za to
ceną najwyższą - własnym życiem oraz szczęściem i miłością. Staje więc przed
dylematem: życie prywatne czy Ojczyzna. Wybiera jednak dobro Ojczyzny, czym
pozbawia się szczęścia rodzinnego, przynajmniej w życiu na ziemi.
Nieco
inny model miłości został ukazany w powieści Juliusza Słowackiego zatytułowanej
"Kordian". Wprawdzie tytułowe bohater również jest nieszczęśliwy z
powodu miłości, jednak w jego przypadku powodem przygnębienia nie jest ani
różnica pochodzenia, ani też konflikt pomiędzy dobrem Ojczyzny a dobrem
prywatnym. W I akcie poznajemy niezwykle wrażliwego i delikatnego młodzieńca -
poetę. Jak przystało na prawdziwego romantyka jest on zakochany w Laurze -
jednakże ona zachowuje się w stosunku do niego z pewnym dystansem, czasami
nawet lekceważąc go. Młodzieniec ten, nie potrafiący znależć sobie miejsca w
otaczającym go świecie popełnia samobójstwo. Wkrótce widzimy go w czasie
podróży po Europie w czasie której przekonuje się on, że miłość kobiet można kupić
za drogie prezenty, natomiast nie jest to nigdy miłość szczera. Tak więc
również Kordian jest bohaterem typowo romantycznie nieszczęśliwym, jednak jego
cierpienia są spowodowane zawodem doznanym ze strony kobiet, a nie sytuacją
polityczną bądź społeczną. Również u niego nieszczęśliwa miłość staje się
motorem dalszych działań na rzecz wolności kraju ojczystego.
"Nie-Boska
komedia" - to również utwór romantyczny, w którym spotykamy się z jeszcze
innym spojrzeniem na sprawę miłości. W życie rodzinne hrabiego Henryka wdziera
się poezja("Dziewica"), która doprowadza do rozbicia szczęśliwego
dotąd małżeństwa, jakie stanowią Maria i Mąż. Skutki tego są fatalne, gdyż
zaślepiony Mąż zaczyna unikać swej żony, która w krótkim czasie z żałości
umiera, pozostawiając hrabiemu Henrykowi małe dziecko - Orcia. Po kilku latach
bohater "Nie-Boskiej komedii" staje na czele obozu rewolucjonistów,
by wkrótce zginąć pod przeważającymi siłami wroga. Tak więc również hrabia
Henryk jest bohaterem typowo romantycznym, którego motorem do działania staje
się nieszczęśliwa miłość, a to nowe działanie też jest podporządkowane jakimś
nadrzędnym celom (walka o zachowanie statusu społecznego).
Problem walki narodowo - wyzwoleńczej w twórczości Adama Mickiewicza.
Utwory
polskich romantyków są nacechowane dużym patriotyzmem ze względu na sytuację w
jakiej znalazła się Polska po roku 1918. Z pośród utworów Mickiewicza należy
wymienić: "Grażynę", "Konrada Wallenroda", "Redutę
Ordona", "Dziady drezdeńskie", "Pana Tadeusza".
"Grażyna"
- poemat z 1823r. - akcja w średniowiecznej Litwie, gdzie rządzi Książe
Litawor, który nie chce podporządkować się władzy księcia Witolda. Wzywa na
pomoc Krzyżaków, jednak jego piękna żona - Grażyna ("...niewiasta z
wdzięków, a bohater z ducha...") - aby zapobiec hańbie i zdradzie
przebiera się w zbroję męża i walcząc przeciw najeźdźcom na czele rycerzy
litewskich ginie. Zagrożenie narodowe - tutaj wiążące się z Krzyżakami, może
zostać odparte jedynie poprzez wspólną walkę ("Spólna moc tylko zdoła nas
ocalić"). Litawor uświadamia sobie jaki niegodny czyn chciał popełnić i
zadaje sobie śmierć przy zwłokach żony - w ten sposób Mickiewicz ukazuje
niegodziwość postępowania przeciw własnej ojczyźnie. Grażyna jest uosobieniem
bohatera, który w obronie ukochanej ojczyzny i honoru nie waha się poświęcić
to, co ma najcenniejszego - własne życie, dzięki czemu to jej imię i sławę jej
czynu pamięć ludu przekaże potomnym ("Dziś żadnego nie znajdziesz w
nowogródzkiej gminie. Co by ci nie zanucił piosenki o Grażynie. Dudarze ją śpiewają,
powtarzają dziewki dotąd pole bitwy zwą polem L i t e w k i."). Pomimo, że
wszystkie postaci zostały przez poetę stworzone, ich twórca zadbał o ich
literackie uprawdopodobnienie oraz wiarygodność przywoływanych wydarzeń i
realiów historycznych, aby stworzony poemat silniej oddziaływał na odbiorców.
"Konrad
Wallenrod - powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich" - powieść
poetycka z 1828r, nieznacznie tylko odbiegająca tematem od "Grażyny".
Bohaterem jest młody Litwin, uprowadzony w dzieciństwie przez Krzyżaków i przez
nich wychowany. Dzięki temu, że złożył śluby zakonne i stał się mistrzem zakonu
ma - jako jedyny ze swego narodu - możliwość ocalić swą ojczyznę od zagrożenia,
jakie stanowią Krzyżacy. Nie widząc innego sposobu decyduje się Konrad
Wallenrod na walkę poprzez podstęp i zdradę("Jeden sposób, Aldono, jeden
pozostał Litwinom Skruszyć potęgę Zakonu: "Mnie ten sposób wiadomy. Lecz
nie pytaj dal Boga! Stokroć przeklęta godzina, W której od wrogów zmuszony
chwycę się tego sposobu"). Jednakże z tej sytuacji wynika tragizm tej
postaci, która dla dobra narodu, z którego się wywodzi musi poświęcić nie tylko
szczęście rodzinne i własne życie, ale także zrezygnować ze szczęścia wiecznego
("...Chcę znać zawczasu co mnie w piekle czeka"). Jednak dzięki temu
Mickiewicz ukazał jak ważny jest i powinien być problem walki o dobro ojczyzny
("...Jam niebo za młodu poświęcił..."). Jednocześnie postacią ślepego
wajdeloty - Halaban, poeta określa miejsce należne poecie i jego poezji, a
mianowicie przypominanie w chwilach największego zwątpienia celów i motywów
walki z najeźdźcą. Halaban proponuje też ("...narodowy kościół
pamiątek...") co oznaczać ma nieśmiertelność w ustach ludu oraz w
literaturze. Dzięki "Konradowi Wallenrodowi" Mickiewicz przekonuje,
że w walce o niepodległość państwa nie liczą się żadne koszty, ani środki
służące osiągnięciu upragnionego celu. Ukazuje więc, że dotychczasowe -
nieskuteczne sposoby walki zgodne z etyką rycerską i prostotą zadań
żołnierskich, należy zastąpić sposobami skutecznymi, choć niekoniecznie
zgodnymi z etyką chrześcijańską.
"Reduta
Ordona" to utwór powstały po upadku powstania listopadowego w celu
ilustracji wysiłków powstańczych i bohaterstwa ich uczestników. Stąd też
Mickiewicz wybrał do swych utworów dwie znamienite postacie: hrabiankę Emilię
Plater ("Śmierć pułkownika"), oraz Juliana Konstantego Ordona
("Reduta Ordona"). "Reduta..." to wiersz opowiadający o
dowódcy wolskiej placówki, który nie mogąc skutecznie przeciwstawić się przewadze
liczebnej wroga, w ostatniej chwili - gdy wróg już wdarł się do reduty
-wysadził się w powietrze zadając nieprzyjacielowi wielkie
straty.("...Widziałem go znowu! Widzę rękę - błyskawicę...|Wywija, grozi
wrogom, trzyma palną świecę...|Biorą go!... Zginął! - O nie! Skoczył w dół, do
lochów!(..)|Spojrzałem na redutę. - Wały, palisady, Działa, i naszych garstka,
i wrogów gromady -|Wszystko jak sen, znikło!...") Mimo, że rzeczywisty
pierwowzór przeżył powstanie i działał później na emigracji, Mickiewicz w swym
utworze uśmiercił go dla złożenia hołdu tym, którzy polegli w czasie powstania,
a także dla podkreślenia, że własne życie staje się mało znaczące wobec
wolności kraju ojczystego i rodaków.
"Dziady
cz. III" - wielki dramat romantyczny z 1832r. bohater Gustaw odnajduje
sens życia i doznaje przemiany duchowej, co jest symbolicznie ukazane w scenie
w celi więziennej. ("Tu umarł Gustaw, narodził się Konrad").
Odrodzony Konrad odnajduje swe miejsce w życiu w roli bojownika o wolność
ojczyzny, który gotów jest poświęcić swe życie. Utwór ten powstał w wyniku
włączenia się romantyków do walki w powstaniu listopadowym i zapowiadał nową
fazę twórczości tego okresu. W utworze tym przedstawione są wydarzenia z okresu
procesu wileńskiego, prześladowania młodzieży polskiej i jej cierpienia (Zan, Wasilewski,
Rollinson). Ukazana została również jej gotowość do najwyższych poświęceń w
imię ratowania ojczyzny (piosenka Feliksa: "Nie dbam, jaka spadnie
kara"). W widzeniu księdza Piotra wyjaśniona zostaje klęska powstania i
jednocześnie rola narodu polskiego - wybranego wśród innych narodów
słowiańskich. Polska miała być uosobieniem Chrystusa i jego mesjanistycznej
misji (poświęcenie się za innych ludzi lub narody). Konrad jest poetą, który
żąda umożliwienia mu kierowania narodem, a więc jest również bohaterem
zaangażowanym w realizację celów narodowych. ("Chcę czuciem rządzić, które
jest we mnie; Rządzić jak Ty wszystkimi zawsze i tajemnie: Co ja zechcę, niech
wnet zgadną, Spełnią, tym się uszczęśliwią, A jeżeli się sprzeciwią, Niechaj
cierpią i przepadną."). Jest też w "Dziadach" zawarta krytyka
części narodu polskiego, który uległ wpływom zaborców i przestał dbać o
zachowanie własnej tożsamości. Dotyczy to arystokracji, która związana z dworem
carskim troszcząc się jedynie o własny interes, zapomina o losie ojczyzny.
Przykłady tego odnajdujemy w scenie "Salon warszawski" zamykanej
wypowiedzią Piotra Wysockiego: "Nasz naród, jak lawa, Z wierzchu zimna i
twarda, sucha i plugawa, Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi; Plwajmy
na tę skorupę i zstąpmy do głębi"!).
"Pan
Tadeusz - Ostatni zajazd na Litwie" to największa epopeja narodowa z
1834r. przedstawiająca wydarzenia w Soplicowie z okresu wyprawy napoleońskiej
na Moskwę. Głównym, choć wcale nie tytułowym bohaterem jest Jacek Soplica,
który splamiony zabójstwem stolnika Horeszki po odmowie ręki jego córki - Ewy,
odkupienia swych win szukał w działalności politycznej, w bitwach pod
Hohenlindem, Jeną, w wąwozie Samosierra gdzie "...Obok Kozietulskiego był
ranny dwa razy...". Okazał się też ksiądz Robak (gdyż takie imię przybrał
Jacek Soplica) emisariuszem, więźniem politycznym i cierpiętnikiem "za
sprawę". ("Udało mi się nieraz do kraju przedzierać, Rozkazy wodzów
nosić, wiadomości zbierać, Układać zmowy - znają i Galicyjanie Ten kaptur mnisi
- znają i Wielkopolanie! Pracowałem przy taczkach rok w pruskiej fortecy, Trzy
razy Moskwa zraniła mi plecy, Raz już wiedli na Sybir; potem Austriacy W
Szpilbergu zakopali mnie w lochach do pracy..."). Biografia księdza Robaka
jest modelowym żywotem patrioty Polski porozbiorowej, a może nawet żywotem
symbolicznym. Jest on nie tyle indywidualnością co bohaterem uosabiającym losy
narodu polskiego. Dzięki dobrze spełnionej misji Jacek Soplica odkupuje swe
grzechy i pomimo tego, że umiera w wyniku odniesionych ran po powrocie do
Soplicowa, "Pan Tadeusz" ma pozytywny wydźwięk, gdyż kończy się
ślubem bohatera tytułowego - syna Soplicy co uświadamia odbiorcom, że siły
spożytkowane dla dobra ojczyzny zwracają się z nawiązką. Jak zostało to
zaprezentowane na przykładzie twórczości Adama Mickiewicza w wielu różnych
utworach okresu romantyzmu możemy dostrzec problem walki narodowo -
wyzwoleńczej.
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach