Poezja wykazuje zróznicowanie tematyczne na wiersze programowe, spoleczne, refleksyjne, milosne i pejzaze. Twórcami byli Adam Asnyk, Maria Konopnicka, Felicjan Falenski. A. Asnyk w wierszu "Daremne zale, prózny trud..." twierdzi, ze upadly wartosci romantyczne. Czas zerwac z przeszloscia - "Trzeba z zywymi naprzód isc" - poszukiwac nowe idealy. "Prózny zal" romantyków, gdyz mysli pozytywistycznej nic nie jest w stanie stlumic.
Utwór "Do mlodych" jest apelem do pozytywistów. Nawoluje do poszukiwan twórczych, które dadza odbiorcy mozliwosc szerszego patrzenia na swiat. Pomimo, ze kazda epoka posiada wlasne cele, nie nalezy deptac "przeszlosci oltarzy". Pozytywista winien przejac czesc dorobku poprzedników, dobudowac wlasne idee i przekazac potomnym. Asnyk podkresla znaczenie tradycji. Wiersz jest odpowiednikiem "Ody do mlodosci". Sonety "Nad glebiami" mówia, ze cecha rzeczywistosci jest przemijanie. Ze slawy, milosci i czynów czlowieka korzystac beda jego nastepcy. Jezeli u Polaków nie wygasnie idea wolnosci, jezeli nie zapadna w letarg; nie popelnia "samobójstwa ducha", to Polska odrodzi sie w doskonalszym ksztalcie - "przystrojona w królewski diadem". Sonety zawieraja koncepcje ewolucji wywolywanej postepem i samodoskonaleniem ludzkosci. "Karmelkowy wiersz" krytykuje szalencza, przesadna, romantyczna milosc. "Ulewa" ukazuje pejzaz tatrzanski. Tworzy on nastrój nostalgii; szary, mroczny, przygnebiajacy. Nastrój jest metafora "epoki pozbawionej marzen". Utwór ukazuje pesymizm i samotnosc podmiotu lirycznego. Wiersz "Limba" tworzy portret romantyka-epigona - przyrównuje go do wspanialego drzewa. Opuszcza ono korone nad "ciemnymi glebiami", nad "spienionymi wodami". Idealista nie chce zatracic wlasnego spojrzenia na swiat. Woli przepasc w zapomnienie niz dolaczyc do pozytywistów. Wiersze pejzazowe wykazuja dazenie do polaczenia postepu z tradycja. Poeta posluguje sie w utworach bogata metaforyka i symbolika.
M. Konopnicka w utworze "Wolny najmita" porusza problem chlopa pouwlaszczeniowego. Autorka ukazuje, iz ustawa podatkowa nie przewidziala klesk nieurodzaju. Chlop nie mial z czego oplacic naleznosci, wiec porzucal dom, stawal sie "wolny". Slowo wolny pierwotnie oznacza jedna z najwyzszych wartosci. Tu zmienia znaczenie w zestawieniu z sytuacja najmity - staje sie ironia. Losem chlopa nie interesowal sie dawny wlasciciel, gdyz wygasly powinnosci panszczyzniane. Poetka "wspólodczuwa" z bohaterem. Ukazuje swiat przenikniety swiadomoscia krzywdy. Wiersz "A jak poszedl król na wojne..." mówi o nierównosci spolecznej. Ofiarami wojny sa ubodzy, prosci ludzie. Nie doceniany jest ich wklad w zwyciestwo; umieraja w zapomnieniu. Wladcy natomiast nie odnosza szkód na zdrowiu; sa pompatycznie witani przez lud. Utwór opiera sie na paraleli-kontrascie. "Rota" stanowi utwór patriotyczny; jest wyrazem buntu przeciw germanizacji. Muzyke skomponowal F. Nowowiejski. W wierszu "Contra spem spero" (wbrew nadziei) Konopnicka, podobnie jak romantycy, uwaza, iz dazenie do niepodleglosci nie powinno odbywac sie na drodze ugodowej. Istnieja tu kontrasty miedzy pozytywistyczna wiedza a wiara, miedzy terazniejszoscia "wystyglych duchów" a przyszloscia "wskrzeszenia". Utwór stanowi zapowiedz nurtu neoromantycznego. Wiersze cechuje melodyjnosc. Poetka uzywa róznorodnych srodków stylistycznych: anafory, powtórzenia, przerzutnie, stylizacje gwarowa
Adam Mickiewicz "Dziady część III"