POLITYKA FINANSOWA jest to działalność państwa, polegająca na kierowaniu procesami produkcji, podziału, wymiany, spożycia i akumulacji rzeczowej za pomocą metod i instrumentów pieniężnych. W zależności od tego jakimi narzędziami posługuje się polityka finansowa, można wyróżnić jej rodzaje:
• polityka budżetowa,
• polityka kredytowa,
• polityka ubezpieczeniowa.
KOMPETENCJE:
Minister Finansów
• udziela upoważnień do wydawania w imieniu Ministra Finansów decyzji i innych aktów administracyjnych oraz podpisywania innych dokumentów w określonych w tych upoważnieniach sprawach,
• przewodniczy na posiedzeniach Kierownictwa Ministerstwa, skład, zasady i tryb działania Kierownictwa określają odrębne przepisy.
• do wyłącznej decyzji Ministra Finansów należy obsada stanowisk: dyrektora i wicedyrektora izby skarbowej, naczelnika urzędu skarbowego, dyrektora urzędu kontroli skarbowej, dyrektora i zastępcy dyrektora izby celnej, naczelnika urzędu celnego.
• do wyłącznej kompetencji Ministra Finansów należy, w ramach właściwości wynikającej z przepisów ustaw, występowanie do Prezesa Rady Ministrów o powołanie lub odwołanie z określonych stanowisk i funkcji.
• Minister Finansów desygnuje swoich przedstawicieli do: rad nadzorczych i komisji rewizyjnych spółek prawa handlowego oraz innych jednostek organizacyjnych z udziałem Skarbu Państwa, międzynarodowych instytucji finansowych.
Sekretarz Stanu
• w czasie nieobecności Ministra Finansów: zastępuje Ministra, podpisuje rozporządzenia i zarządzenia wydawane przez Ministra Finansów oraz wydawane wspólnie z innymi ministrami lub w porozumieniu z Ministrem Finansów, ogłaszane w Dzienniku Ustaw lub Monitorze Polskim, oraz inne akty prawne dotyczące wewnętrznych uregulowań w resorcie finansów,
• sprawuje nadzór nad działalnością izb skarbowych i urzędów skarbowych,
• koordynuje prace dotyczące rejestracji i identyfikacji podatników,
• koordynuje sprawy związane z informatyzacją resortu
• w sprawach karnych skarbowych: sprawuje nadzór nad postępowaniem mandatowym, rozstrzyga spory o właściwość między finansowymi organami dochodzenia, rozpatruje wnioski o uchylenie prawomocnych postanowień o umorzeniu postępowania przygotowawczego w sprawach o wykroczenia skarbowe,
• nadzoruje realizację zadań wynikających z ustawy o ochronie danych osobowych,
• wykonuje zadania należące do właściwości Ministra Finansów, wynikające z ustawy o Inspekcji Celnej,
• nadzoruje współpracę z Europejskim Urzędem ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF),
• nadzoruje redagowanie i wydawanie "Biuletynu Skarbowego Ministerstwa Finansów",
• podejmuje decyzje w sprawach przekraczających kompetencje dyrektora Departamentu Organizacji Skarbowości, nie zastrzeżonych dla Ministra Finansów,
• sprawuje nadzór nad zadaniami realizowanymi przez Departament Organizacji Skarbowości.
Sekretarz Stanu jako Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej:
• wykonuje zadania wynikające z ustawy o kontroli skarbowej, a w szczególności:
o powołuje i odwołuje inspektorów kontroli skarbowej oraz wicedyrektorów urzędów kontroli skarbowej,
o określa zadania i sprawuje kontrolę urzędów kontroli skarbowej,
o organizuje pracę inspektorów kontroli skarbowej zatrudnionych w Ministerstwie,
o upoważnia inspektorów kontroli skarbowej w urzędach kontroli skarbowej do przeprowadzania kontroli poza terenem ich właściwości miejscowej, a także decyduje o zmianie inspektora prowadzącego postępowanie kontrolne,
o ustala plany kontroli,
o sprawuje nadzór nad działalnością inspektorów kontroli skarbowej oraz pracowników operacyjnych,
o organizuje szkolenia inspektorów kontroli skarbowej oraz pracowników operacyjnych,
o przedstawia Ministrowi Finansów półroczne informacje na temat wszczętych w danym półroczu postępowań karnych skarbowych i kontrolnych oraz spraw, w których wystąpiono o przekazanie informacji objętych tajemnicą bankową,
• podpisuje korespondencję do ministrów i wojewodów w sprawach wynikających z ustaleń kontroli,
• uczestniczy w pracach międzynarodowych organizacji i instytucji zajmujących się kontrolą skarbową,
• współdziała ze służbami finansowymi innych państw, zajmującymi się zwalczaniem międzynarodowej przestępczości finansowej,
• sprawuje merytoryczny nadzór nad zadaniami realizowanymi przez: Departament Kontroli Skarbowej, Biuro Dokumentacji Skarbowej.
Sekretarz Stanu pełni funkcję Przewodniczącego Głównej Komisji Orzekającej w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Sekretarz Stanu jest członkiem Komitetu Rady Ministrów.
Sekretarz Stanu
• w imieniu Ministra Finansów podejmuje decyzje i zajmuje stanowisko we wszystkich sprawach związanych z planowaniem i wykonywaniem budżetu państwa,
• nadzoruje i koordynuje opracowywanie założeń makroekonomicznych do projektu budżetu państwa, a w szczególności: szacunków przewidywanych dochodów budżetowych, maksymalnego deficytu budżetowego i źródeł jego finansowania,
• nadzoruje i koordynuje:
o opracowywanie analiz, ocen i prognoz stanu finansowego państwa, a zwłaszcza: stanu równowagi finansowej sektora publicznego, bilansu płatniczego państwa, stanu zadłużenia Skarbu Państwa, sytuacji finansowej jednostek gospodarczych, poziomu inflacji,
o prace nad systemem cen,
o prace nad przygotowaniem projektu budżetu państwa,
o bieżącą realizację budżetu państwa, w tym podejmuje decyzje o: przekazywaniu środków bieżących dysponentom głównym, uruchamianiu rezerw celowych, dokonywaniu oprocentowanych lokat w Narodowym Banku Polskim w przypadku występowania przejściowych nadwyżek na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa, blokadach wydatków budżetowych,
o prace nad przygotowaniem wykazu wydatków, które nie wygasają z upływem roku budżetowego oraz planów finansowych realizacji tych wydatków,
o opracowywanie sprawozdania rocznego z wykonania budżetu państwa oraz innych materiałów o przebiegu realizacji budżetu,
o opracowywanie dla jednostek sektora finansów publicznych: systemu klasyfikacji dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów, zasad prowadzenia rachunkowości i planów kont w zakresie dotyczącym budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, zasad gospodarki finansowej jednostek nie posiadających osobowości prawnej, sprawozdawczości budżetowej,
o prace dotyczące zasad kształtowania wydatków budżetowych administracji rządowej,
o prace związane z finansowaniem usług zdrowotnych, w tym dotyczące: finansowania jednostek budżetowych służby zdrowia, gospodarki finansowej Kas Chorych, monitorowania sytuacji finansowej w samodzielnych zakładach opieki zdrowotnej,
• podejmuje decyzje w sprawach przekraczających kompetencje dyrektorów departamentów, nie zastrzeżonych dla Ministra Finansów,
• sprawuje merytoryczny nadzór nad zadaniami realizowanymi przez: Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki, Departament Budżetu Państwa, Departament Finansowania Sfery Budżetowej, Departament Finansowania Bezpieczeństwa Państwa.
Podsekretarz Stanu
• nadzoruje i koordynuje prace związane z obsługą organizacyjną i medialną Ministra Finansów,
• nadzoruje prace wynikające z udziału Ministra Finansów w pracach Rady Ministrów, Komitetu Rady Ministrów, Sejmu, Senatu oraz Komisji parlamentarnych,
• nadzoruje realizację zadań wynikających z ustawy o finansach publicznych w zakresie kontroli finansowej i audytu wewnętrznego,
• nadzoruje realizację zadań wynikających z ustawy o dostępie do informacji publicznej,
• nadzoruje realizację zadań wynikających z ustawy - Prawo prasowe i rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie organizacji i zadań rzeczników prasowych w urzędach organów administracji rządowej,
• nadzoruje współpracę z Federacją Rosyjską w dziedzinie finansów,
• nadzoruje współpracę z Międzynarodowym Bankiem Współpracy Gospodarczej oraz koordynuje sprawy związane z Międzynarodowym Bankiem Inwestycyjnym,
• koordynuje sprawy związane z obsadzaniem stanowisk i nadzorowaniem Radców Finansowych w Ambasadach RP,
• wydaje decyzje i inne akty administracyjne oraz podpisuje dokumenty dotyczące wykonywania uprawnień i czynności przewidzianych dla Ministra Finansów w stosunku do Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. w zakresie gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń kredytów eksportowych,
• nadzoruje prace związane:
o z przygotowywaniem projektów wewnętrznych aktów prawnych Ministra Finansów regulujących strukturę i organizację Ministerstwa oraz projektów upoważnień do wydawania w imieniu Ministra Finansów decyzji i innych aktów administracyjnych,
o z organizacją posiedzeń Kierownictwa i realizacją ustaleń podejmowanych przez Kierownictwo,
• koordynuje pracę Gabinetu Politycznego w zakresie ustalanym przez Ministra Finansów w odrębnym trybie,
• podejmuje decyzje w sprawach przekraczających kompetencje dyrektorów departamentu i biur wymienionych poniżej, nie zastrzeżonych dla Ministra Finansów,
• sprawuje merytoryczny nadzór nad zadaniami realizowanymi przez: Departament Koordynacji Kontroli Finansowej i Audytu Wewnętrznego, Biuro Ministra, Biuro Prasowe.
W imieniu Ministra Finansów Podsekretarz Stanu nadzoruje: Centrum Kształcenia Kadr Skarbowości w Białobrzegach, Ośrodek Doskonalenia Zawodowego Kadr Resortu Finansów w Warszawie, Ośrodek Wypoczynkowo - Szkoleniowy "Bałtyk" w Jastrzębiej Górze.
Podsekretarz Stanu
• odpowiada za realizację polityki podatkowej,
• nadzoruje prace nad przebudową prawa podatkowego,
• nadzoruje prace związane z wykonywaniem egzekucji administracyjnej, zabezpieczaniem wykonania zobowiązań podatkowych oraz wykonywaniem i zabezpieczaniem wykonania orzeczeń o przepadku mienia,
• nadzoruje prace związane z realizacją ustawy o doradztwie podatkowym oraz orzecznictwem w sprawach przewidzianych w tej ustawie,
• podejmuje decyzje w sprawach przekraczających kompetencje dyrektorów departamentów, nie zastrzeżonych dla Ministra Finansów,
• sprawuje merytoryczny nadzór nad zadaniami realizowanymi przez: Departament Podatków Bezpośrednich, Departament Podatków Pośrednich, Departament Systemu Podatkowego, Departament Podatków Lokalnych i Katastru.
Podsekretarz Stanu jako Główny Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych, realizuje przewidziane w ustawie o finansach publicznych zadania głównego rzecznika dyscypliny finansów publicznych, a w szczególności:
• powołuje i odwołuje rzeczników dyscypliny finansów publicznych, właściwych w pierwszej instancji oraz ich zastępców,
• sprawuje nadzór nad rzecznikami dyscypliny finansów publicznych, właściwymi w pierwszej instancji w zakresie pełnionej przez nich funkcji,
• sygnalizuje Ministrowi Finansów istotne uchybienia powodujące naruszanie dyscypliny finansów publicznych,
• przygotowuje wnioski o ukaranie za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, wnoszone przez Ministra Finansów,
• wyraża zgodę na odstąpienie od popierania wniosku o ukaranie, złożonego przez prezesa regionalnej izby obrachunkowej,
• udziela, bądź odmawia, poparcia wnioskom, kierowanym do Ministra Finansów, o zatarcie kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych,
• składa Ministrowi Finansów roczne zbiorcze sprawozdanie z działalności rzeczników dyscypliny oraz ocenę przestrzegania dyscypliny finansów publicznych,
• przygotowuje projekty aktów prawnych w zakresie dotyczącym odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych oraz opiniuje projekty innych aktów prawnych z punktu widzenia wpływu proponowanych rozwiązań na stan dyscypliny finansów publicznych,
• przygotowuje, w uzgodnieniu z Przewodniczącym Głównej Komisji Orzekającej, programy szkolenia rzeczników dyscypliny oraz członków komisji orzekających,
• sprawuje merytoryczny nadzór nad zadaniami realizowanymi przez: Biuro ds. Dyscypliny Finansów Publicznych.
Podsekretarz Stanu
• nadzoruje prace związane z gwarancjami i poręczeniami udzielanymi przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne, oraz sprawuje nadzór nad funkcjonowaniem Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych w Banku Gospodarstwa Krajowego,
• nadzoruje prace nad systemem finansów samorządu terytorialnego,
• nadzoruje prace związane z planowaniem, ustalaniem i przekazywaniem poszczególnych części subwencji ogólnej jednostkom samorządu terytorialnego,
• podejmuje decyzje o podziale rezerw poszczególnych części subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego,
• nadzoruje prace dotyczące zasad kształtowania wydatków budżetowych administracji samorządowej,
• nadzoruje realizację zadań wynikających z ustawy o grach losowych, zakładach wzajemnych i grach na automatach,
• podejmuje decyzje w sprawach przekraczających kompetencje dyrektorów departamentów i biur, nie zastrzeżonych dla Ministra Finansów,
• sprawuje merytoryczny nadzór nad zadaniami realizowanymi przez: Departament Gwarancji i Poręczeń, Departament Gier Losowych i Zakładów Wzajemnych, Departament Finansów Samorządu Terytorialnego.
Podsekretarz Stanu jako Generalny Inspektor Informacji Finansowej:
• realizuje zadania wynikające z ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł, zwanej dalej "ustawą", a w szczególności:
o bada przebieg transakcji, o których Generalny Inspektor Informacji Finansowej został powiadomiony na zasadach określonych w ustawie,
o inicjuje procedury wstrzymywania transakcji, co do których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ich przedmiotem są wartości majątkowe pochodzące z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz informuje uprawnione organy o dokonaniu lub możliwości dokonania takiej transakcji,
o opracowuje i przekazuje uprawnionym organom dokumenty uzasadniające podejrzenie popełnienia przestępstwa,
o inicjuje i podejmuje inne działania mające na celu przeciwdziałanie wykorzystywaniu polskiego obrotu finansowego do legalizacji dochodów pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł, w tym szkolenie pracowników instytucji obowiązanych w zakresie realizacji zadań nałożonych na te instytucje w ustawie,
o sprawuje kontrolę przestrzegania przepisów ustawy,
o współpracuje z zagranicznymi instytucjami zajmującymi się zapobieganiem wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł,
o przekazuje upoważnionym podmiotom informacje finansowe,
• upoważnia pracowników Departamentu Informacji Finansowej do przeprowadzenia kontroli w zakresie przestrzegania przepisów ustawy przez instytucje obowiązane,
• sprawuje merytoryczny nadzór nad zadaniami realizowanymi przez: Departament Informacji Finansowej.
Podsekretarz Stanu
• nadzoruje prace związane: z opracowywaniem strategii oddziaływania na państwowy dług publiczny i strategii zarządzania długiem Skarbu Państwa, z bieżącym zarządzaniem długiem Skarbu Państwa, z organizowaniem rynku skarbowych papierów wartościowych, z zaciąganiem pożyczek i kredytów krajowych i zagranicznych,
• nadzoruje obsługę zadłużenia krajowego oraz finansowania krajowego, w tym w szczególności:
o planowanie i wykonywanie części 79 budżetu państwa - obsługa długu krajowego oraz przychodów i rozchodów ewidencjonowanych w części 98 budżetu państwa, w szczególności związanych z operacjami zaciągania i spłaty krajowych zobowiązań Skarbu Państwa, finansujących niedobór budżetu państwa,
o planowanie i wykonywanie budżetu państwa w części 78 budżetu państwa - obsługa długu zagranicznego oraz części 98 budżetu państwa, w zakresie wykonania planu przychodów i rozchodów, objętych finansowaniem zagranicznym,
• koordynuje prace związane z przygotowywaniem stanowiska Ministra Finansów w sprawie polityki kursowej,
• sprawuje nadzór nad koordynacją współpracy z Unią Europejską w dziedzinie finansów i pełni funkcję Krajowego Urzędnika Zatwierdzającego,
• w imieniu Ministra Finansów wykonuje zadania w zakresie obsługi środków finansowych pochodzących z Unii Europejskiej,
• nadzoruje w Ministerstwie działania dostosowawcze, wynikające z procesu integracji z Unią Europejską,
• nadzoruje pomoc dla sektora finansowego w ramach programu PHARE,
• prowadzi w dziedzinie finansów sprawy negocjacji o członkostwo Polski w Unii Europejskiej,
• nadzoruje planowanie polityki dewizowej i jej wykonywanie,
• nadzoruje współpracę z międzynarodowymi instytucjami finansowymi, a także rządami innych krajów w dziedzinie finansów,
• prowadzi w Ministerstwie sprawy związane ze współpracą z międzynarodowymi organizacjami będącymi agendami Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz Radą Europy,
• nadzoruje prace związane z likwidacją Funduszu Obsługi Zadłużenia Zagranicznego,
• podejmuje decyzje w sprawach przekraczających kompetencje dyrektorów departamentów wymienionych niżej, nie zastrzeżonych dla Ministra Finansów,
sprawuje merytoryczny nadzór nad zadaniami realizowanymi przez: Departament Długu Publicznego, Departament Obsługi Funduszy Pomocowych, Departament Polityki Zagranicznej, Departament Międzynarodowej Integracji Gospodarczej.
Podsekretarz Stanu
• kieruje pracami nad systemem finansowym przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa oraz systemem finansowania przemysłu, budownictwa, transportu i łączności, gospodarki morskiej, rolnictwa, leśnictwa, ochrony środowiska, przedsiębiorstw komunalnych oraz spółdzielczości, a także koordynuje prace nad systemem finansowania jednostek samorządu rolniczego,
• koordynuje w Ministerstwie prace związane z polityką regionalną,
• nadzoruje planowanie i realizację wpłat z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa oraz wydaje decyzje w trybie odwoławczym,
• podejmuje decyzje w sprawie systemu i stawek dotacji podmiotowych i przedmiotowych, w tym dotacji na finansowanie ulg ustawowych w przewozach autobusowych i kolejowych w zakresie przewidzianym dla Ministra Finansów, oraz opracowuje informacje o wysokości wydatkowanych na ten cel środków budżetowych,
• podpisuje, w imieniu Ministra Finansów, decyzje w sprawie udzielania pomocy ze środków budżetowych, przeznaczonych na wsparcie restrukturyzacji i osłony likwidacji przedsiębiorstw ( EFSAL ),
• podpisuje, z upoważnienia Ministra Finansów, decyzje organu założycielskiego, podejmowane w porozumieniu z Ministrem Finansów, w sprawie wszczęcia postępowania naprawczego w przedsiębiorstwach państwowych,
• kieruje pracami analityczno - prognostycznymi w zakresie kształtowania płac w podmiotach objętych przepisami ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców,
• kieruje pracami analitycznymi w zakresie monitorowania pomocy publicznej administrowanej przez resort finansów oraz nadzoruje zgodność udzielania tej pomocy z aktami prawnymi regulującymi jej dopuszczalność,
• wykonuje zadania przypisane Ministrowi Finansów jako ministrowi właściwemu, wynikające z przepisów ustawy o prywatyzacji i komercjalizacji; opracowuje plan przychodów i wydatków budżetu państwa, związanych z prywatyzacją, a także ocenę realizacji budżetu w tym zakresie,
• sprawuje nadzór, w zakresie gospodarki finansowej, nad Agencją Rynku Rolnego, Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (z wyjątkiem spraw zastrzeżonych dla Krajowego Urzędnika Zatwierdzającego), wykonuje zadania przypisane Ministrowi Finansów wobec Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, a także współdziała z Agencją Rozwoju Przemysłu S.A.,
• określa, w imieniu Ministra Finansów, warunki i tryb dokonywania dopłat do odsetek od niektórych kredytów udzielonych ze środków Krajowego Funduszu Mieszkaniowego, tryb rozliczeń z bankami z tytułu przejściowego wykupienia odsetek od kredytów mieszkaniowych, wysokość wynagrodzenia prowizyjnego dla Banku Gospodarstwa Krajowego z tytułu udzielenia premii termomodernizacyjnej,
• opracowuje propozycje stanowiska Ministerstwa w zakresie ustalania cen leków refundowanych i wydatków Kas Chorych na refundację leków oraz sprawuje nadzór nad pracami Zespołu do Spraw Gospodarki Lekami przy Ministrze Zdrowia,
• nadzoruje prace związane z opracowywaniem założeń i realizacją polityki Ministra Finansów wobec instytucji finansowych, w tym zwłaszcza banków i zakładów ubezpieczeń,
• wydaje decyzje i zezwolenia z zakresu właściwości Ministra Finansów, zgodnie z ustawą o działalności ubezpieczeniowej, ustawą - Prawo bankowe i ustawą - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi,
• nadzoruje prace nad systemem rachunkowości prowadzonej przez podmioty gospodarcze,
• wykonuje zadania należące do właściwości Ministra Finansów na podstawie ustawy o rachunkowości oraz ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie,
• nadzoruje prace związane z opracowywaniem założeń i realizacją polityki Ministra Finansów wobec instytucji finansowych, w tym zwłaszcza banków i zakładów ubezpieczeń,
• wydaje decyzje i zezwolenia z zakresu właściwości Ministra Finansów, zgodnie z ustawą o działalności ubezpieczeniowej, ustawą - Prawo bankowe i ustawą - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi,
• podejmuje decyzje w sprawach przekraczających kompetencje dyrektorów departamentów, nie zastrzeżonych dla Ministra Finansów,
• sprawuje merytoryczny nadzór nad zadaniami realizowanymi przez: Departament Finansów Gospodarki Narodowej, Departament Polityki Regionalnej i Rolnictwa, Departament Instytucji Finansowych, Departament Rachunkowości.
W imieniu Ministra Finansów Podsekretarz Stanu Jan Czekaj nadzoruje: Komisję Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, Komisję Papierów Wartościowych i Giełd, Krajową Izbę Biegłych Rewidentów, Komitet Standardów Rachunkowości.
Podsekretarz Stanu
• realizuje zadania wynikające z ustawy Kodeks celny, a w szczególności:
o koordynuje prace nad założeniami polityki celnej w zakresie przewidzianym dla Ministra Finansów, współdziała w kształtowaniu polityki celnej państwa,
o nadzoruje realizację budżetu państwa w zakresie ustalonym dla organów celnych,
o nadzoruje przygotowywanie projektów aktów prawnych w zakresie dotyczącym prawa celnego, funkcjonowania Służby Celnej i organów celnych,
o wnioskuje do Ministra Finansów o obsadę stanowisk dyrektorów izb celnych, ich zastępców oraz naczelników urzędów celnych,
o nadzoruje funkcjonowanie izb i urzędów celnych,
o nadzoruje wykonywanie kontroli celnej oraz sprawowanie dozoru celnego przez izby i urzędy celne,
o nadzoruje funkcjonowanie kontroli wewnętrznej w izbach i urzędach celnych,
o kształtuje politykę kadrową w organach celnych,
o zatwierdza programy szkoleń dla administracji celnej, w tym prowadzonych przez ośrodki szkoleniowe funkcjonariuszy celnych oraz nadzoruje ich realizację,
o prowadzi postępowania w sprawach celnych, określonych w Kodeksie celnym,
o wykonuje zadania w zakresie obsługi środków finansowych pochodzących z Unii Europejskiej, a przeznaczonych na usprawnienie funkcjonowania administracji celnej,
o współpracuje z organami celnymi innych państw oraz organizacjami międzynarodowymi,
• podejmuje decyzje w sprawach przekraczających kompetencje dyrektorów departamentów wymienionych poniżej, nie zastrzeżonych dla Ministra Finansów,
• sprawuje merytoryczny nadzór nad zadaniami realizowanymi przez Departament Ceł, Departament Organizacji Służby Celnej oraz Departament Kontroli Celnej.
Podsekretarz Stanu jako Szef Służby Celnej wykonuje zadania wynikające z ustawy o Służbie Celnej, a w szczególności:
• mianuje, zawiesza w pełnieniu obowiązków i zwalnia ze służby funkcjonariuszy celnych w zakresie określonym przepisami ustawy o Służbie Celnej,
• przeprowadza konkurs na zastępcę Szefa Służby Celnej i dyrektora izby celnej,
• dokonuje przeniesień służbowych funkcjonariuszy celnych do innego urzędu,
• orzeka kary dyscyplinarne w odniesieniu do dyrektorów izb celnych, ich zastępców oraz funkcjonariuszy celnych pełniących służbę w Ministerstwie.
Dyrektor Generalny Ministerstwa Finansów
na podstawie i w zakresie określonym odrębnymi przepisami zapewnia funkcjonowanie, warunki działania, a także organizację pracy Ministerstwa, a w szczególności:
• sprawuje nadzór nad wszystkimi komórkami organizacyjnymi Ministerstwa w zakresie prawidłowego wykonywania zadań określonych przez Ministra Finansów, z wyłączeniem Gabinetu Politycznego Ministra,
• wykonuje czynności wynikające z ustawy o służbie cywilnej, ustawy o pracownikach urzędów państwowych i ustawy - Kodeks pracy, oraz ustala regulamin pracy dla pracowników Ministerstwa,
• nadzoruje przebieg prac nad przygotowaniem projektu i układu wykonawczego budżetu w części dotyczącej Ministerstwa oraz nadzoruje jego realizację,
• wykonuje zadania określone w ustawie o zamówieniach publicznych dla kierowników urzędów,
• sprawuje nadzór nad realizacją zadań określonych dla kierowników jednostek organizacyjnych w ustawie o ochronie informacji niejawnych oraz zadań związanych z obroną cywilną, ochroną przeciwpożarową oraz z pracami organizacyjno-planistycznymi w zakresie mobilizacyjnego przygotowania Ministerstwa,
• sprawuje bezpośredni nadzór nad wykonywaniem zadań przez Departament Prawny, Departament Budżetu Resortu i Spraw Majątkowych, Departament do Spraw Informatyzacji Resortu, Biuro Kontroli Resortowej, Biuro Ochrony Informacji Niejawnych, Biuro Kadr i Szkolenia,
• sprawuje nadzór nad Zakładem Obsługi Ministerstwa Finansów, Ośrodkiem Kształcenia i Doskonalenia Funkcjonariuszy Celnych w Otwocku-Świdrze oraz Ośrodkiem Szkoleniowym Funkcjonariuszy Celnych w Muszynie.
Dyrektor Generalny w imieniu Ministra Finansów:
• nadzoruje wykonywanie zadań określonych w zarządzeniu Ministra Finansów w sprawie organizacji i trybu działania kontroli resortowej; w wypadku, gdy wykonywanie zadań, o których mowa wyżej, dotyczy urzędów kontroli skarbowej, izb i urzędów celnych, Departamentu Kontroli Skarbowej, Departamentu Informacji Finansowej, Departamentu Organizacji Służby Celnej, Dyrektor Generalny w zakresie sprawowanego nadzoru współdziała z Sekretarzem Stanu, Generalnym Inspektorem Kontroli Skarbowej, Generalnym Inspektorem Informacji Finansowej lub Szefem Służby Celnej,
• dysponuje częścią 19 budżetu państwa oraz nadzoruje prace nad przygotowywaniem projektu tej części budżetu,
• nadzoruje obsługę finansowo- księgową resortu finansów,
• koordynuje prace związane z realizacją Umowy Definitywnej pomiędzy Skarbem Państwa i FSM S. A. a Fiat Auto Sp. A. Turyn,
• w porozumieniu z właściwymi członkami Kierownictwa Ministerstwa nadzoruje funkcjonowanie systemu informatycznego w Ministerstwie i podległych Ministrowi Finansów jednostkach organizacyjnych oraz zapewnia jego współdziałanie z systemami informatycznymi innych instytucji, organizacji państwowych i samorządowych.
BIURA I DEPARTAMENTY
• Biuro ds. Dyscypliny Finansów Publicznych
• Biuro Dokumentacji Skarbowej
• Biuro Kadr i Szkolenia
• Biuro Audytu Wewnętrznego
• Biuro Międzynarodowych Relacji Skarbowych
• Biuro Ministra
• Biuro Ochrony Informacji Niejawnych
• Biuro Prasowe
• Departament Budżetu Państwa
• Departament Budżetu Resortu i Spraw Majątkowych
• Departament Ceł
• Departament Organizacji Służby Celnej
• Departament Kontroli Celnej
• Departament Długu Publicznego
• Departament Finansowania Bezpieczeństwa Państwa
• Departament Finansów Gospodarki Narodowej
• Departament Finansów Samorządu Terytorialnego
• Departament Finansowania Sfery Budżetowej
• Departament Gier Losowych i Zakładów Wzajemnych
• Departament Gwarancji i Poręczeń
• Departament Informacji Finansowej
• Departament ds. Informatyzacji Resortu
• Departament Instytucji Finansowych
• Departament Kontroli Skarbowej
• Departament Koordynacji Kontroli Finansowej i Audytu Wewnętrznego
• Departament Międzynarodowej Integracji Gospodarczej
• Departament Obsługi Funduszy Pomocowych
• Departament Organizacji Skarbowości
• Departament Podatków Bezpośrednich
• Departament Podatków Lokalnych i Katastru
• Departament Podatków Pośrednich
• Departament Podatku Akcyzowego
• Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki
• Departament Polityki Regionalnej i Rolnictwa
• Departament Polityki Zagranicznej
• Departament Rachunkowości
• Departament Prawny
• Departament Systemu Podatkowego
• Zakład Obsługi Ministerstwa Finansów
NARODOWY BANK POLSKI
Narodowy Bank Polski, NBP, bank centralny w Polsce, utworzony w 1945. Główne jego zadania dotyczą kreacji i emisji pieniądza oraz kontroli i kredytowania – na bazie kredytu refinansowego – banków komercyjnych. Do 1989 prowadził również działalność operacyjną w sferze kredytowania podmiotów gospodarczych i osób oraz gromadzenia lokat pieniężnych, którą przejęły wyłonione z NBP tzw. banki komercyjne.
W 1993, po wyłonieniu ze struktury NBP Polskiego Banku Inwestycyjnego, całkowicie zaprzestał on działalności operacyjnej.
Misja NBP
Narodowy Bank Polski jako bank centralny Rzeczypospolitej Polskiej podejmuje działania na rzecz stabilności monetarnej i stabilności systemu finansowego, służące stworzeniu podstaw długotrwałego rozwoju gospodarczego.
Zadania NBP oraz kształt systemu bankowego określa Art. 227 Konstytucji RP oraz ustawa o Narodowym Banku Polskim i ustawa Prawo bankowe, uchwalone przez Sejm 19 sierpnia 1997 r.
Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Zgodnie z opracowaną przez Radę Polityki Pieniężnej Średniookresową strategią polityki pieniężnej na lata 1999 - 2003, średniookresowym celem NBP jest obniżenie inflacji poniżej poziomu 4% do 2003 r.
W ramach zadań wykonywanych dla stabilności krajowego systemu finansowego NBP współuczestniczy w sprawowaniu nadzoru bankowego, podejmuje działania na rzecz systemu płatniczego, a także promuje rozwój bezpiecznej infrastruktury rynku finansowego. Czynnikami sprzyjającymi realizacji tych zadań są m.in.: monitorowanie i analizowanie sytuacji na rynkach finansowych oraz sytuacji gospodarczej, a także ścisła współpraca z instytucjami nadzorującymi pozostałe segmenty rynku finansowego.
Istotnym elementem działalności NBP są przedsięwzięcia o charakterze edukacyjnym. Ich celem jest propagowanie w społeczeństwie wiedzy o gospodarce i rynkach finansowych. Poprzez organizowanie i inicjowanie badań naukowych NBP przyczynia się do wzrostu świadomości ekonomicznej społeczeństwa oraz poprawy poziomu informacji ekonomicznej dla organów państwa i sektora finansowego.
Realizując wszystkie swoje funkcje, Narodowy Bank Polski przywiązuje duże znaczenie do oczekiwań i potrzeb swoich klientów. W tym celu wprowadza nowoczesne standardy obsługi klienta, podnosząc w ten sposób jakość świadczonych usług.
Organy NBP
Podstawowymi organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd NBP.
Rada Polityki Pieniężnej
Zgodnie z art. 227 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Ustawy o Narodowym Banku Polskim, Rada Polityki Pieniężnej jest organem NBP.
Rada Polityki Pieniężnej ukształtowała się w dniu 17 lutego 1998 r.W skład Rady wchodzą:
• Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP,
• oraz 9 członków, powołanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat.
Członkowie Rady Polityki Pieniężnej powoływani są na 6 lat. Zgodnie z art. 12 Ustawy o NBP, Rada Polityki Pieniężnej:
• ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej,
• składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego,
• ustala wysokość stóp procentowych NBP,
• ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,
• określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,
• zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP,
• przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,
• ustala zasady operacji otwartego rynku.
Rada Polityki Pieniężnej dokonuje oceny działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej i chwala zasady rachunkowości NBP, przedłożone przez Prezesa NBP. Skład Rady Polityki Pieniężnej.
• Przewodniczący Rady Polityki Pieniężnej
o Prezes NBP
• Członkowie Rady Polityki Pieniężnej
Prezes
Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na 6-letnią kadencję. Jest odpowiedzialny za organizację i funkcjonowanie Narodowego Banku Polskiego. Ta sama osoba nie może być Prezesem NBP dłużej niż dwie kadencje.
Prezes NBP:
• jest przełożonym wszystkich pracowników NBP,
• przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, Komisji Nadzoru Bankowego oraz reprezentuje NBP na zewnątrz.
• reprezentuje interesy Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz, o ile Rada Ministrów nie postanowi inaczej, w międzynarodowych instytucjach finansowych, Prezes NBP przy wydawaniu zarządzeń podlegających ogłoszeniu oraz decyzji administracyjnych ma prawo używania pieczęci z godłem państwowym.
Zarząd
Działalnością Narodowego Banku Polskiego kieruje Zarząd. W jego skład wchodzą: Prezes NBP - jako przewodniczący oraz 6-8 członków zarządu, w tym 2 Wiceprezesów NBP.
Zarząd NBP realizuje uchwały Rady Polityki Pieniężnej oraz podejmuje uchwały w sprawach nie zastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP.
Do zakresu działania Zarządu NBP należy w szczególności:
• podejmowanie uchwał w sprawie udzielania bankom upoważnień do wykonywania czynności obrotu dewizowego,
• realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej,
• okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego,
• nadzorowanie operacji otwartego rynku,
• ocena funkcjonowania systemu bankowego,
• uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP,
• uchwalanie prowizji i opłat bankowych stosowanych przez NBP oraz ustalanie ich wysokości,
• określanie zasad gospodarowania funduszami NBP,
• określanie zasad organizacji i podziału zadań NBP,
• określanie zasad polityki kadrowej i płacowej NBP,
• uchwalanie rocznego sprawozdania z działalności NBP,
• sporządzanie bilansu NBP oraz rachunku zysków i strat,
• opracowywanie bilansów obrotów płatniczych państwa z zagranicą,
• przygotowywanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady Polityki Pieniężnej.
Polityka pieniężna
Celem polityki pieniężnej realizowanej przez Narodowy Bank Polski jest obniżanie inflacji, a w dalszej perspektywie stabilizacja cen, co jest niezbędne do zbudowania trwałych fundamentów długofalowego wzrostu gospodarczego.
Od 1999 r. NBP dąży do realizacji tego celu, wykorzystując tzw. strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. W jej ramach bank centralny określa cel inflacyjny w postaci liczbowej, a następnie dostosowuje poziom oficjalnych stóp procentowych tak, by maksymalizować prawdopodobieństwo jego osiągnięcia. NBP utrzymuje poziom stóp procentowych spójny z realizowanym celem inflacyjnym, wpływając na wysokość nominalnych krótkoterminowych stóp procentowych rynku pieniężnego. Stopy rynku pieniężnego oddziałują na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych.
Wykorzystywany przez NBP system instrumentów polityki pieniężnej pozwala na odpowiednie kształtowanie rynkowych stóp procentowych.
Instrumenty banku w procesie realizacji polityki pieniężnej
Instrumenty Narodowego Banku Polskiego obejmują: operacje otwartego rynku (minimalną rentowność krótkookresowych operacji otwartego rynku określa stopa referencyjna), rezerwę obowiązkową oraz kredyty refinansowe.
Operacje otwartego rynku
Operacje otwartego rynku to transakcje prowadzone przez bank centralny z bankami komercyjnymi, dokonywane z inicjatywy banku centralnego. Poprzez operacje otwartego rynku bank centralny staje się aktywnym i równorzędnym uczestnikiem rynku pieniężnego. W zakres operacji otwartego rynku wchodzą: warunkowa i bezwarunkowa sprzedaż lub kupno papierów wartościowych czy dewiz, a także emisje własnych papierów dłużnych przez bank centralny.
Operacje otwartego rynku wpływają na poziom krótkoterminowych stóp procentowych na rynku międzybankowym. W konsekwencji równoważą popyt i podaż środków utrzymywanych przez banki komercyjne w banku centralnym.
Najprostszą formą operacji otwartego rynku jest operacja bezwarunkowa. W ramach tego typu operacji bank centralny może kupić bądź sprzedać papiery wartościowe. Zakup papieru wartościowego przez bank centralny dostarcza płynności (dodatkowych środków) systemowi bankowemu, natomiast sprzedaż papieru wartościowego tę płynność absorbuje.
Najczęściej stosowanym przez banki centralne rodzajem operacji otwartego rynku są natomiast operacje warunkowe. W ramach operacji warunkowych bank centralny może kupić (repo) lub sprzedać (reverse repo) papiery wartościowe. Operacja warunkowego zakupu polega na zakupie papieru przez bank centralny od banku komercyjnego, z jednoczesnym zobowiązaniem banku komercyjnego do odkupienia tego papieru wartościowego po określonej cenie i w określonym terminie. Zakup papieru wartościowego przez bank centralny w ramach operacji warunkowej jest odpowiednikiem zabezpieczonego kredytu udzielonego bankowi komercyjnemu przez bank centralny. Operacja warunkowej sprzedaży polega na sprzedaży papieru przez bank centralny bankowi komercyjnemu, z jednoczesnym zobowiązaniem banku komercyjnego do odsprzedania tego papieru wartościowego po określonej cenie i w określonym terminie. Sprzedaż papieru wartościowego przez bank centralny w ramach operacji warunkowej jest odpowiednikiem lokaty złożonej przez bank komercyjny w banku centralnym.
W ramach operacji otwartego rynku bank centralny może także emitować własne papiery dłużne, za pomocą których absorbuje nadwyżki płynnych środków z banków komercyjnych.
Rezerwa obowiązkowa
Bank centralny nakłada na banki obowiązek utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Rezerwa ma na celu łagodzenie wpływu bieżących zmian płynności systemu bankowego na stopy procentowe rynku międzybankowego. Odgrywa ona również rolę w ograniczaniu nadpłynności sektora bankowego.
Rezerwę obowiązkową stanowi wyrażona w złotych część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych przez bank, podlegających zwrotowi, z wyjątkiem środków przyjętych od innego banku krajowego, a także pozyskanych z zagranicy na co najmniej 2 lata.
Rezerwa obowiązkowa utrzymywana jest na rachunkach w NBP.
Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustalana jest przez Radę Polityki Pieniężnej. Od 28 lutego 2002 r. stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 4,5% dla wszystkich rodzajów depozytów, będących podstawą naliczania rezerwy.
Środki rezerwy obowiązkowej nie są oprocentowane. NBP może zwolnić bank realizujący program postępowania naprawczego z obowiązku utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Za zwolnione środki rezerwy banki zobowiązane są zakupić papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub NBP.
Operacje kredytowo-depozytowe
W sytuacji prowadzenia przez NBP podstawowych operacji otwartego rynku z 28-dniowym terminem zapadalności może dochodzić do znacznych wahań krótszych, zwłaszcza jednodniowych, stóp rynku międzybankowego. Łagodzeniu tych wahań służą operacje kredytowo-depozytowe, prowadzone z bankami komercyjnymi z ich inicjatywy: kredyt lombardowy oraz lokaty terminowe banków w NBP (depozyt na koniec dnia). Stopy wykorzystywane w operacjach kredytowo-depozytowych wyznaczają przedział wahań jednodniowych stóp rynku pieniężnego.
Kredyt lombardowy
Kredyt lombardowy umożliwia elastyczne pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności w bankach komercyjnych. Udzielany jest przez NBP na podstawie zawartej z bankami umowy ramowej na następujących zasadach:
• zastawem są skarbowe papiery wartościowe, a wysokość kredytu nie może przekroczyć 80% ich wartości nominalnej,
• termin spłaty kredytu przypada w następnym dniu operacyjnym po dniu jego udzielenia,
• warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia spłata kredytu zaciągniętego w poprzednim dniu operacyjnym.
Górną granicę zadłużenia banków w NBP z tytułu kredytu lombardowego wyznacza zasób możliwych do zastawienia skarbowych papierów wartościowych będących w posiadaniu banków. Stopa kredytu lombardowego (stopa lombardowa) jako podstawowa stopa banku centralnego z reguły pełni funkcję stopy maksymalnej, określającej krańcowy koszt pozyskania pieniądza na rynku międzybankowym.
Lokata terminowa banków w NBP (depozyt na koniec dnia)
Narodowy Bank Polski oferuje bankom komercyjnym możliwość składania przez nie krótkookresowego (jednodniowego) depozytu w banku centralnym. Lokaty przyjmowane są przez bank centralny do końca dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu wraz z należnymi odsetkami ma miejsce w następnym dniu operacyjnym. Oprocentowanie lokat (stopa depozytowa) będzie niższe od minimalnego oprocentowania operacji otwartego rynku z 28-dniowym terminem zapadalności (stopy referencyjnej).
Lokaty terminowe w NBP pozwalają bankom komercyjnym na zagospodarowanie nadwyżek płynnych środków. W efekcie przeciwdziałają spadkowi krótkookresowych stóp na rynku międzybankowym poniżej stopy depozytowej.
Lokaty oprocentowane są według stopy zmiennej ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej.
Działalność statystyczno analityczna
Narodowy Bank Polski w szerokim zakresie realizuje zadania statystyczno-analityczne, które obejmują:
• określenie projektów i sposobu realizacji polityki pieniężnej,
• objaśnianie uwarunkowań realizacji polityki pieniężnej,
• monitorowanie zjawisk w sferze realnej i ich związków z polityką,
• gromadzenie i publikowanie danych na temat sektora bankowego, bilansu płatniczego oraz zadłużenia zagranicznego państwa.
Nowym wyzwaniem w zakresie prac statystyczno-analitycznych jest dostosowanie ich do standardów obowiązujących w Europejskim Banku Centralnym.
Działania na rzecz systemu płatniczego
Jedną z podstawowych funkcji NBP jest podejmowanie działań na rzecz systemu płatniczego, którego sprawność i bezpieczeństwo są istotnymi warunkami stabilności sektora finansowego. Wypełniając powyższą funkcję - poza emisją pieniądza, będącego przedmiotem transferu w postaci gotówkowej i bezgotówkowej - Narodowy Bank Polski, wzorem banków centralnych krajów o rozwiniętej gospodarce rynkowej, odgrywa w polskim systemie płatniczym trzy podstawowe role:
• Regulacyjną - jako podmiot wydający regulacje w dziedzinie systemu płatniczego. Ustawowe zadania NBP w tej dziedzinie obejmują: określanie warunków otwierania i prowadzenia rachunków banków przez NBP, określanie sposobu przeprowadzania rozrachunków międzybankowych oraz określanie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków. Narodowy Bank Polski aktywnie współpracuje z innymi podmiotami (m.in. Ministerstwem Finansów, Związkiem Banków Polskich) przy opracowywaniu aktów prawnych dotyczących systemu płatniczego.
• Nadzorczą nad systemem płatniczym, czego przejawem jest promowanie wszelkich działań mających na celu eliminację ryzyka systemowego oraz poprawę bezpieczeństwa i efektywności poszczególnych systemów płatności poprzez zapewnienie ich zgodności ze standardami i rekomendacjami międzynarodowymi.
• Operacyjną - jako właściciel i operator systemu rozrachunku brutto w czasie rzeczywistym (systemu SORBNET) i systemów rozrachunku papierów wartościowych (systemu SKARBNET dla bonów skarbowych i systemu SEBOP dla bonów pieniężnych NBP), jako bank prowadzący rachunki banków i innych klientów, w tym przede wszystkim jednostek budżetowych, a także jako uczestnik systemów płatności. NBP pełni też funkcję agenta rozrachunkowego dla systemów rozliczeniowych Krajowej Izby Rozliczeniowej SA oraz systemu rozrachunków papierów wartościowych prowadzonego przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych SA.
Obecnie priorytetowym kierunkiem działalności Narodowego Banku Polskiego w dziedzinie systemu płatniczego jest dostosowanie polskiego systemu płatniczego do standardów obowiązujących w Unii Europejskiej. Ponadto, NBP promuje rozwój bezgotówkowych form płatności oraz automatyzację obrotu płatniczego.
Narodowy Bank Polski przywiązuje dużą wagę do współpracy w omawianej dziedzinie ze środowiskiem bankowym oraz z innymi podmiotami aktywnymi na obszarze systemu płatniczego. Jedną z form tej współpracy jest działalność Rady ds. Systemu Płatniczego, organu opiniodawczo-doradczego przy Zarządzie NBP. W skład Rady wchodzą przedstawiciele podmiotów odgrywających kluczową rolę w dziedzinie systemu płatniczego. NBP współpracuje też z innymi bankami centralnymi w tej dziedzinie, w szczególności z Europejskim Bankiem Centralnym, oraz z instytucjami międzynarodowymi zaangażowanymi w rozwój systemów płatności.
Funkcje banku centralnego
W rozwiniętej gospodarce rynkowej bank centralny odgrywa kluczową rolę. Pełni on trzy podstawowe funkcje, jako:
Bank emisyjny - jest jedyną instytucją mającą wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych, będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski określa wielkość emisji oraz moment wprowadzenia pieniądza gotówkowego do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, organizuje on obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.
Bank banków - NBP organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Pełniąc funkcję banku banków, sprawuje on kontrolę nad działalnością banków komercyjnych, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego. NBP odgrywa ponadto coraz większą rolę w zakresie nadzoru nad systemami płatności w Polsce.
Centralny bank państwa - Narodowy Bank Polski prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.
Poza funkcjami nadzorczymi bank centralny pełni w stosunku do banków komercyjnych funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa banków i zgromadzonych w nich wkładów pieniężnych oraz zachowanie płynności w systemie bankowym. Narodowy Bank Polski występuje w tej funkcji również jako kredytodawca ostatniej instancji. W przypadku wystąpienia przejściowych kłopotów z płynnością bank komercyjny może otrzymać od banku centralnego pomoc finansową: albo w formie kredytu redyskontowego, albo kredytu lombardowego.
Nadzór bankowy
Nadzór nad bankami, oddziałami i przedstawicielstwami banków zagranicznych w Polsce od dnia 1 stycznia 1998 r. sprawuje Komisja Nadzoru Bankowego. Dodatkowo od dnia 1 stycznia 2002 r. banki, które są podmiotami dominującymi w stosunku do innych podmiotów lub działają w holdingu finansowym lub holdingu o działalności mieszanej, objęte są nadzorem skonsolidowanym Komisji.
Do zadań Komisji należy w szczególności:
• określanie zasad działania banków, zapewniających bezpieczeństwo środków pieniężnych zgromadzonych przez klientów w bankach,
• nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw, statutu i innych przepisów prawa oraz obowiązujących je norm finansowych,
• dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego banków, i przedstawianie ich Radzie Polityki Pieniężnej, oraz wpływu polityki pieniężnej, podatkowej i nadzorczej na ich rozwój,
• opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego i ustalanie trybu jego wykonywania.
W skład Komisji wchodzą:
1. przewodniczący Komisji - Prezes NBP,
2. zastępca przewodniczącego Komisji - Minister Finansów lub delegowany przez niego sekretarz lub podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów,
3. przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
4. Prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego,
5. Przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych i Giełd lub jego zastępca,
6. przedstawiciel Ministra Finansów,
7. Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego.
Do uczestniczenia w pracach Komisji Nadzoru Bankowego z głosem doradczym został ponadto delegowany przedstawiciel Związku Banków Polskich w sprawach dotyczących regulacji nadzoru bankowego oraz zasad działania banków zapewniających bezpieczeństwo środków pieniężnych zgromadzonych przez klientów w bankach.
Decyzje i określone przez Komisję Nadzoru Bankowego zadania wykonuje i koordynuje Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego, który jest wyodrębnioną organizacyjnie jednostką Narodowego Banku Polskiego. Działalnością GINB kieruje Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego.
Celem nadzoru bankowego, określonym przez ustawodawcę, jest zapewnienie:
• bezpieczeństwa środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych,
• zgodności działalności banków z przepisami ustawy Prawo bankowe, ustawy o Narodowym Banku Polskim, statutem oraz decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.
Czynności podejmowane w ramach nadzoru bankowego polegają w szczególności na:
• badaniu wypłacalności, płynności płatniczej i wyników ekonomicznych osiąganych przez banki,
• badaniu zgodności udzielanych kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń z obowiązującymi w tym zakresie przepisami,
• badaniu zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek pieniężnych,
• badaniu stosowanego oprocentowania kredytów i pożyczek oraz rachunków bankowych określonych przez przepisy ustawy Prawo bankowe,
• dokonywaniu oceny sytuacji finansowej banków.
Nadzór bankowy pełni ponadto funkcję regulacyjną, m.in. poprzez ustanawianie norm ostrożnościowych, do których przestrzegania zobowiązuje banki.
Narodowy Bank Polski a Integracja Europejska
Narodowy Bank Polski uczestniczy od 1991 r. w procesie integracji z Unią Europejską. Początkowo był to udział w negocjacjach Umowy Stowarzyszeniowej między Polską a Wspólnotami Europejskimi, a następnie - od 1998 r. - w procesie negocjacji Polski o członkostwo w Unii Europejskiej. Część z 29 obszarów negocjacyjnych, tj.: "Unia Gospodarcza i Walutowa" "Swoboda świadczenia usług", "Ochrona konsumentów i zdrowia", "Statystyka", "Finanse i budżet" "Swobodny przepływ kapitału", dotyczy bezpośrednio lub pośrednio NBP.
NBP uczestniczy także w realizacji priorytetów zawartych w Narodowym Programie Przygotowania do Członkostwa w UE (NPPC), szczególnie w zakresie "Harmonizacji polskiego prawa bankowego z prawem wspólnotowym","Dostosowania w zakresie polityki pieniężnej i polityki kursu walutowego", "Wprowadzenia jednolitej waluty euro".
W 1998 r. został powołany w NBP Komitet ds. Przygotowania NBP do Integracji Europejskiej. Do jego zadań należą przede wszystkim: ocena zjawisk zachodzących w Unii Europejskiej z punktu widzenia banku centralnego, inicjowanie i ocena działań zmierzających do przygotowania NBP do wymogów UE, monitorowanie procesu negocjacji akcesyjnych, monitorowanie prac Europejskiego Banku Centralnego w kontekście przyszłego członkostwa NBP w Europejskim Systemie Banków Centralnych.
NBP zgłosił do współfinansowania w ramach programu PHARE 2000 projekt pt. "Dostosowanie NBP do funkcjonowania w ramach Europejskiego Systemu Banków Centralnych". W realizacji projektu NBP jest wspomagany przez banki centralne ze strefy euro, tj. Bank Francji (wiodący) i Bank Włoch (współpracujący). Porozumienie bliźniacze z Bankiem Francji zostało podpisane w lipcu 2001 r.
NBP uczestniczy również w zainicjowanym przez Komisję Europejską "Przedczłonkowskim Programie Gospodarczym" (PPG), w części dotyczącej sytuacji makroekonomicznej kraju i rynków finansowych.
W związku z planowanym na dzień 1 stycznia 2002 r. wprowadzeniem euro w formie gotówkowej, NBP podjął odpowiednie działania przygotowawcze, takie jak: przygotowanie projektu ustawy o skutkach wprowadzenia euro, przeprowadzenie kampanii informacyjnej nt. euro oraz działania logistyczne związane z wcześniejszym zaopatrzeniem w banknoty i monety euro.
Departamenty
Departamenty w Centrali Narodowego Banku Polskiego
• Gabinet Prezesa
• Departament Komunikacji Społecznej
• Departament Rewizji
• Departament Prawny
• Departament Kadr
• Departament Zagraniczny
• Departament Administracji
• Departament Informatyki i Telekomunikacji
• Departament Ochrony
• Departament Systemu Finansowego
• Departament Operacji Krajowych
• Departament Operacyjno-Rachunkowy
• Departament Systemu Płatniczego
• Departament Emisyjno-Skarbcowy
• Departament Analiz Makroekonomicznych i Strukturalnych
• Departament Statystyki
• Departament Operacji Zagranicznych
• Biuro Badań Makroekonomicznych
Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego
Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego, wydzielony organizacyjnie w strukturze NBP, jest organem wykonawczym Komisji Nadzoru Bankowego odpowiedzialnym za nadzór nad działalnością banków mający na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz zapewnienie stabilności systemu bankowego, przy jednoczesnym zagwarantowaniu bankom wystarczającej elastyczności i swobody w podejmowaniu decyzji biznesowych oraz równych warunków i zasad uczestnictwa w rynku finansowym w zakresie podstawowych parametrów finansowych.
Zadania Generalnego Inspektoratu Nadzoru Bankowego:
• licencjonowanie banków oraz monitorowanie ich struktury własności oraz adekwatności kierownictwa ,
• monitorowanie stabilności finansowej banków poprzez system sprawozdawczości nadzorczej,
• przygotowywanie regulacji ostrożnościowych dla systemu bankowego określających dozwolone lub zalecane parametry działania banków w zakresie adekwatności kapitału oraz wielkości ryzyk bankowych m.in. kredytowego, walutowego, płynności, itd.,
• prowadzenie inspekcji na miejscu w bankach celem oceny sytuacji finansowej banków, poziomu podejmowanego przez nie ryzyka oraz adekwatności zarządzania tym ryzykiem oraz zgodności działania banków z przepisami Prawa bankowego, Ustawy o NBP, statutem oraz decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku,
• inicjowanie oraz realizowanie na wniosek Komisji Nadzoru Bankowego działań nadzorczych wobec banków w sytuacji kryzysowej, w tym monitorowanie programów i postępowania naprawczego, a w razie niedostatecznej poprawy sytuacji finansowej (kapitałowej) wnioskowanie do Komisji Nadzoru Bankowego o podjęcie dalszych kroków wynikających z przepisów Prawa Bankowego (likwidacja, upadłość, połączenie)
• wykonywanie nadzoru skonsolidowanego nad bankami działającymi w strukturach holdingowych, w tym współpraca z zagranicznymi organami nadzoru bankowego.
Celem nadzoru ostrożnościowego prowadzonego przez Komisję Nadzoru Bankowego i realizowanego przez Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego jest monitorowanie i ograniczenie nadmiernego poziomu różnych rodzajów ryzyka podejmowanego przez banki, które to ryzyka mogłyby mieć negatywny wpływ na bezpieczeństwo depozytów powierzonych bankom oraz zagrozić stabilności systemu finansowego. GINB dopuszcza i zakłada w swoim podejściu to, że banki podejmują ryzyko, ale jednocześnie analizuje czy wielkość tego ryzyka jest w rozsądnej proporcji do posiadanego przez bank kapitału, uzyskiwanego wyniku finansowego, utworzonych rezerw oraz jakości systemów zarządzania ryzykiem. Działania Komisji Nadzoru Bankowego oraz GINB nie zwalniają kierownictwa banków od ostatecznej odpowiedzialności za zarządzaną instytucję, gdyż GINB nie uzurpuje sobie prawa i odpowiedzialności za codzienne zarządzanie bankiem.
Głównymi narzędziami GINB w realizacji powierzonych przez Komisję Nadzoru Bankowego zadań są: właściwa i profesjonalna ocena adekwatności i kwalifikacji kierownictwa banków (proces licencjonowania i monitorowania struktury zarządczej oraz właścicielskiej), tworzenie regulacji limitujących ryzyko (m.in. współczynnik wypłacalności, limit na otwartą pozycję walutową netto), monitorowanie sytuacji finansowej banków poprzez okresową sprawozdawczość nadsyłaną do NBP i wykrywanie sygnałów świadczących o potencjalnych zagrożeniach stabilności banków, inspekcje na miejscu w bankach celem oceny poziomu i sposobu zarządzania ryzykami przez banki oraz zgodności ich działania z prawem i dobrą praktyką bankową.
Powyżej zarysowane zadania i cele, realizowane są przez Generalny Inspktorat Nadzoru Bankowego (kierowany przez Generalnego Inspektora Nadzoru Bankowego) w ramach pięciu biur: Licencji, Polityki Nadzorczej, Analiz Systemu Bankowego, Inspekcji oraz Bankowości Spółdzielczej.
Inne zadania realizowane przez Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego:
• współpraca z Komitetem Bazylejskim ds. Nadzoru Bankowego, w tym udział w działającej w ramach Komitetu Regionalnej Grupie Nadzoru Bankowego Krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz w Grupie Konsultacyjnej ds. Podstawowych Zasad Nadzoru Bankowego
• współpraca z innymi agencjami i instytucjami nadzoru bankowego na świecie, w tym także w zakresie nadzoru nad bankowością transgraniczną oraz nadzoru skonsolidowanego,
• współpraca z międzynarodowymi instytucjami finansowymi, w tym z Bankiem Światowym i Międzynarodowym Funduszem Walutowym w zakresie zagadnień nadzoru bankowego i stabilności sektora bankowego,
• współpraca oraz wymiana informacji z innymi krajowymi organami regulacyjnymi systemu finansowego takimi jak Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń, oraz z innymi instytucjami działającymi w sektorze finansowym takimi jak Bankowy Fundusz Gwarancyjny, Związek Banków Polskich oraz Krajowa Izba Biegłych Rewidentów, agencje ratingowe,
• uaktualnianie i doskonalenie sprawozdawczości nadzorczej w ramach systemu Bankowej Informacji Statystycznej (BIS);
• dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego systemu bankowego na potrzeby Komisji Nadzoru Bankowego, Zarządu i Rady Polityki Pieniężnej NBP,
• przygotowywanie raportów tematycznych i raportów specjalnych na zamówienie Komisji Nadzoru Bankowego, Zarządu NBP, Parlamentu i Rządu,
• prace nad metodologią nadzorczej analizy i oceny sytuacji finansowej banków (nadzór analityczny) oraz metodologią oceny ryzyka bankowego i metod zarządzania ryzykiem bankowym wykorzystywanych w czasie inspekcji w bankach,
• opracowywanie wytycznych oraz bieżący instruktaż dla banków w zakresie sporządzania sprawozdawczości nadzorczej - drogą korespondencyjną oraz poprzez okresowe spotkania i szkolenia,
• opracowywanie i publikacja rekomendacji nt. zasad ostrożnościowych zarządzania ryzykami bankowymi oraz zasad dobrej praktyki dla banków.
Komisja Nadzoru Bankowego
Komisja Nadzoru Bankowego sprawuje nadzór nad działalnością banków. Organem wykonawczym Komisji, realizującym i koordynującym decyzje oraz określone przez nią zadania jest, wydzielony organizacyjnie w strukturze NBP, Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego.
Zgodnie z art. 25 ust. 2 Ustawy o NBP do zadań Komisji Nadzoru Bankowego należy w szczególności:
• określanie zasad działania banków zapewniających bezpieczeństwo środków pieniężnych zgromadzonych przez klientów w bankach,
• nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw, statutu i innych przepisów prawa oraz obowiązujących je norm finansowych,
• dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego banków i przedstawianie ich Radzie Polityki Pieniężnej oraz wpływu polityki pieniężnej, podatkowej i nadzorczej na ich rozwój,
• opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego i ustalanie trybu jego wykonywania.
W skład Komisji Nadzoru Bankowego, którą określa art. 26 ust. 1 Ustawy o NBP, wchodzą:
•
Przewodniczący Komisji, Prezes Narodowego Banku Polskiego,
•
Zastępca Przewodniczącego Komisji, delegowany przez Ministra Finansów,
• Podsekretarz Stanu w Ministerstwieie Finansów,
Członkowie:
•
Doradca Prezydenta RP ds. ekonomicznych,
•
Prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego,
•
Przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych i Giełd,
•
Dyrektor Departamentu Instytucji Finansowych w Ministerstwie Finansów,
•
Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego.
STANOWISKO NEGOCJACYJNE POLSKI W OBSZARZE
UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA
Obszar negocjacyjny „Unia Gospodarcza i Walutowa” obejmuje 62 pozycje prawne, które
zostały ujęte w czterech grupach tematycznych:
1. koordynacja polityki gospodarczej,
2. polityka fiskalna,
3. polityka monetarna i polityka kursu walutowego,
4. docelowy etap przyjęcia jednolitej waluty EURO (final euro phase).
POLITYKA FISKALNA
Intencją Polski jest wypełnienie wszystkich wymogów UE w zakresie dyscypliny budżetowej, w tym kryteriów zbieżności określających referencyjny poziom długu i deficytu sektora finansów publicznych.
Polski porządek prawny jest już obecnie w znacznej mierze zgodny z unormowaniami UE w tym zakresie, a niektóre z polskich regulacji są nawet bardziej restrykcyjne. W szczególności odnosi się to do ustalenia progów ostrzegawczych zawartych w ustawie o finansach publicznych, rozpoczynających się od poziomu 50%, które określają relację długu publicznego do PKB. Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi zagadnienia dotyczące wielkości długu publicznego są:
Konstytucja RP, określająca limit zadłużenia publicznego na poziomie 3/5 PKB,
ustawa o finansach publicznych, która definiuje pożyczkowe potrzeby budżetu państwa jako środki finansowe niezbędne do sfinansowania deficytu sektora publicznego, spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań, sfinansowania udzielonych przez Skarb Państwa pożyczek oraz wykonywania innych operacji finansowych związanych z długiem Skarbu Państwa i pozostałych składników sektora finansów publicznych,
ustawa budżetowa, uchwalana corocznie, która określa dopuszczalny przyrost zadłużenia z tytułu zaciągniętych kredytów i uzyskanych pożyczek zagranicznych w danym roku.
Realizowane programy, w tym „Średniookresowa strategia finansowa”, mają na celu m.in. zrównoważenie sektora finansów publicznych w roku 2003.
W zakresie polityki fiskalnej nie występują po stronie polskiej zagadnienia wymagające szczególnych działań dostosowawczych, z wyjątkiem konieczności wyeliminowania technicznych różnic w metodologii obliczania deficytu i długu publicznego. Pełna harmonizacja w tej dziedzinie nastąpi najpóźniej do końca roku 2002.
POLITYKA MONETARNA ORAZ POLITYKA KURSU WALUTOWEGO
Celem Polski jest wypełnienie wszystkich wymogów UE w zakresie polityki monetarnej i kursu walutowego, w szczególności zapewnienie niezależności banku centralnego, utrzymanie stabilnego poziomu cen oraz dążenie do stabilnego kursu walutowego.
Acquis communautaire dotyczące tej problematyki w przeważającej mierze zostało już wprowadzone do polskiego prawa. Konstytucyjne normy dotyczące banku centralnego znalazły rozwinięcie w ustawie o Narodowym Banku Polskim. Obowiązuje konstytucyjny zakaz finansowania przez bank centralny deficytu budżetowego. „Średniookresowa strategia polityki pieniężnej na lata 1999-2003” zapewnia przejrzystość oraz przewidywalność prowadzonej polityki pieniężnej i kursowej. Rada Polityki Pieniężnej przyjęła bezpośredni cel inflacyjny.
Członkostwo w UE nie wymaga od Polski działań harmonizacyjnych w zakresie polityki monetarnej i polityki kursu walutowego. Pozostające do dostosowania kwestie techniczne dotyczące:
• udziału przedstawiciela rządu w posiedzeniach Rady Polityki Pieniężnej,
• gospodarki finansowej NBP,
• niezależnego audytu banku centralnego
są związane z uczestnictwem w docelowym etapie unii monetarnej i nie stanowią przeszkody na drodze do członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Tym niemniej, Polska zobowiązuje się dokonać niezbędnych technicznych dostosowań do końca roku 2002.
DOCELOWY ETAP PRZYJĘCIA JEDNOLITEJ WALUTY EURO
Do momentu uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej Polska jest „krajem trzecim” wobec regulacji unijnych, które mają charakter wewnętrzny i dotyczą docelowego etapu Unii Gospodarczej i Walutowej.
Priorytetem polskiej polityki gospodarczej jest wypełnienie kryteriów konwergencji z Maastricht, dające Polsce możliwość podjęcia decyzji o przyjęciu j
Adam Mickiewicz "Dziady część III"