Artykuły >
Studia >
POLITYKA CEN I DOCHODÓW – ISTOTA, CELE, INSTRUMENTY, DOŚWIADCZENIA MIĘDZYNARODOWE
POLITYKA CEN I DOCHODÓW – ISTOTA, CELE, INSTRUMENTY, DOŚWIADCZENIA MIĘDZYNARODOWE
Poziom dochodów społeczeństwa jest proporcjonalny do osiągniętego przez kraj poziomu rozwoju gospodarczego, którego miarą jest wielkość PKB na 1 mieszkańca.
Politykę dochodową wiąże się z polityką cen, gdyż:
wzrost cen powoduje, że pracownicy żądają podwyżek płac, a pracodawcy podejmują działania zmierzające do powiększenia zysku
wzrost płac powoduje wzrost kosztów, co prowadzi do wzrostu cen
Uczestnicy działań gospodarczych interesują się głównie wzrostem dochodów realnych (czyli ilorazem współczynnika wzrostu dochodów nominalnych i współczynnika wzrostu cen), mających określoną siłę nabywczą.
Gdy ceny rosną szybciej niż dochody nominalne, następuje zubożenie społeczeństwa.
Siła nabywcza ludności – możliwość nabycia przez ludność określonej ilości dóbr i usług wyrażoną sumą pieniędzy i otwartych kredytów znajdujących się w danym momencie w dyspozycji ludności.
Siła nabywcza pieniądza – ilość towarów otrzymanych w zamian za jednostkę pieniądza.
Polityka dochodowa – zespół różnorodnych działań polityki ekonomicznej, poprzez które państwo dąży do zmniejszenia wzrostu dochodu nominalnego, wywierając bezpośredni wpływ na płace i ceny.
Cele polityki dochodowej:
przeciwdziałanie inflacji
zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów
zmniejszenie przestrzennych dysproporcji dochodowych
poprawa systemu płac w celu zwiększenia wydajności
przeciwdziałanie bezrobociu
Polityka dochodowa sprzyja podnoszeniu efektywności gospodarowania przez prawidłowo konstruowane systemy płac.
Funkcje płac:
3) motywacyjna – powinna pobudzać4) pracowników
5) dochodowa – płace są źródłem dochodu pracownika
6) kosztowa – są kosztem w przedsiębiorstwach
Formy prowadzenia polityki dochodowej:
II. najsłabsza forma to śledzenie przez państwo decyzji dotyczących płac i cen. Strategia mobilizacji opinii publicznej polega na przestrogach i upomnieniach. Polityka ta ma niewielki wpływ na ewolucję płac i cen
III. nadzór władz publicznych opiera się na rekomendacjach nieobowiązkowych (wytycznych) w stosunku do płac i cen. Ustala się normy ogólne wzrostu cen i płac. Norma ogólna płac jest funkcją długookresową ewolucji wydajności pracy i/lub zmiany cen towarów konsumpcyjnych.
IV. państwo stosuje ulgi podatkowe i umożliwia korzystanie z programów społecznych podmiotom utrzymującym wzrost płac i cen na określonym poziomie
V. władze publiczne nakładają sankcje na podmioty zwiększające płace i ceny ponad określoną normę.
VI. kontrola dochodów – sankcjami nałożonymi na firmy przekraczające zakładany wzrost cen i płac są kary pieniężne, decyzje administracyjne (np. wstrzymanie koncesji) lub nawet kary więzienia
Środki i instrumenty polityki cenowo-dochodowej:
specyficzne środki polityki cenowo-dochodowej
instrumenty innych dziedzin polityki ekonomicznej
rozwiązania dot. polityki socjalnej i ubezpieczeń społecznych
Ad.1 Stanowienie cen
2 kategorie cen:
ceny wolne (umowne) kształtujące się w wyniku działania sił rynkowych, modyfikowane przez politykę fiskalną
ceny urzędowe, ustalane bezpośrednio przez państwo
Dotacje podmiotowe = dla firm
Dotacje przedmiotowe = do cen
Ceny maksymalne lub minimalne stosuje się w celu zapewnienia sprawiedliwego podziału i zaspokojenia podstawowych potrzeb społecznych.
Zamrożenie cen stosuje się głównie w okresach w których sytuacja ekonomiczna lub polityczna jest napięta.
Zamrożenie płac towarzyszy zamrożeniu cen.
Płaca minimalna – chroni pracobiorcę przed wyzyskiem pracodawcy na obszarach, gdzie rynkowa cena pracy jest niska.
Ad.2 Podatki pośrednie przenoszą się na ceny detaliczne towarów. W Polsce występują:
- podatek od wart. dodanej (VAT) – podatek od towarów i usług – ponad 90% masy towarowej jest objęte stawką 22%
- akcyza (dot. wąskiej grupy towarów luksusowych lub takich, których sprzedaż powinna być- ograniczona)
- podatek od gier (20%) i podatek giełdowy (0-1%)
- zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów
Budżetowe instrumenty kształtują ceny na rynku to:
- cła
- VAT graniczny
- opłaty wyrównawcze
Opłata skarbowa jest dochodem budżetów lokalnych.
Ad. 3 Świadczenia społeczne są źródłem dochodów społeczeństwa, a w Polsce otrzymuje je 1/3 ludności. Podmiotami zbierającymi składki ubezpieczeniowe oraz dysponującymi zgromadzonymi środkami są Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Zebrane środki są przeznaczane na:
- emerytury
- renty inwalidzkie, rodzinne i pozostałe
- zasiłki okresowe i jednorazowe
- odszkodowania powypadkowe
Reforma ubezpieczeń społecznych w Polsce w 1999r. zakładała utworzenie 3 filarów modelu:
I. składki obligatoryjne (ZUS)
II. składki dobrowolne dla osób do 30 roku życia
III. dodatkowe kwoty dowolnej wysokości przekazywane do komercyjnych towarzystw ubezp.
Zwolennicy aktywnej polityki cenowo-dochodowej wskazują, że regulowanie płac i cen jest:
- konieczne w sektorach zdominowanych przez wielkie korporacje i związki zawodowe
- umożliwia funkcjonowanie gospodarki na wyższym poziomie wykorzystania zasobów i zatrudnienia przy danej stopie inflacji
- utrzymuje stopę wzrostu płac w odpowiedniej relacji do stopy wzrostu wydajności pracy
- łagodzi sprzeczności między cenami stałymi a pełnym zatrudnieniem