Wyszukiwarka:

Wszędzie ------------------ Artykuły Newsy Informacje Linki Pliki

1. POJĘCIE ADMINISTRACJI ADMINISTRACJA (zarząd, zarządzanie) jest pojęciem używanym w dwojakim znaczeniu. Oznacza ona bądź jedną z podstawowych dziedzin działalności państwowej, polegającej na zarządzaniu, bądź ogół organów państwowych zajmujących się administrowaniem np. w Stanach Zjednoczonych administracją nazywa się cały aparat wykonawczy państwa z prezydentem na czele). Przyjmuje się z reguły, że działalność państwowa koncentruje się w trzech podstawowych dziedzinach. Jedna z tych dziedzin to ustawodawstwo, druga wymiar sprawiedliwości, a trzecia – administracja. Ponieważ działalność ustawodawczą oraz wymiar sprawiedliwości można dość ściśle określić, za administrację uważa się pozostałą część działalności państwowej. Administracją jest wszystko, co nie jest ustawodawstwem i wymiarem sprawiedliwości. To określenie administracji przez negację wiąże się z trudnościami, jakie nastręcza pozytywne zdefiniowanie tej dziedziny działalności państwowej oraz poszczególnych czynności składających się na nią. Najczęściej za administrację państwową uważa się tę z podstawowych form działalności państwa, która polega na organizowaniu bezpośredniej, praktycznej realizacji zadań państwa, w oparciu o obowiązujące przepisy. Administracja jest działalnością wykonawczo – zarządzającą, prowadzoną w państwie przez specjalny rodzaj organów: organy administracji państwowej (rządowej). Obok nich występują organy samorządu terytorialnego, którego rola nieustannie rośnie.. 2. ISTOTA I PRZEDMIOT PRAWA ADMINISTRACYJNEGO Prawem administracyjnym nazywamy zespół norm regulujących: - Strukturę i kompetencje organów administracji państwowej - Stosunki prawne powstające w toku wykonawczo – zarządzającej działalności tych organów. Prawo administracyjne dość wyraźnie odróżnia się od innych gałęzi prawa i nie ma szczególnych trudności z ustaleniem, jakie normy prawne do niego należą. Pewne wątpliwości mogą wynikać na tle odgraniczenia prawa administracyjnego od prawa konstytucyjnego, prawa finansowego i prawa cywilnego. Prawo konstytucyjne stanowi punkt wyjścia dla uregulowań administracyjno – prawnych. Normy obu gałęzi prawa są jakościowo zbliżone. Prawo administracyjne jest rozwinięciem, skonkretyzowaniem prawa konstytucyjnego w warunkach codziennej działalności prawa. Rozróżnienie między prawem administracyjnym a prawem cywilnym następuje w oparciu o charakter stosunków regulowanych przez obie dziedziny prawa. Stosunki prawa cywilnego to stosunki dwóch równoprawnych partnerów, równość stron należy do istoty tych stosunków. Natomiast w stosunkach regulowanych przez prawo administracyjne do istoty rzeczy należy nierówność partnerów, z których jeden jest reprezentantem państwa i jest wyposażony w określoną część władzy państwowej. Prawo administracyjne i prawo finansowe są podobne, różni je tylko przedmiot uregulowania. O ile prawo administracyjne reguluje różne sprawy należące do zakresu działania administracji, o tyle przedmiotem prawa finansowego są jedynie sprawy majątkowe, należące do kompetencji organów administracji finansowej. Całość przepisów składających się na prawo administracyjne można podzielić na trzy grupy: - Przepisy odnoszące się do struktury organów administracyjnych - Przepisy regulujące tok działania organów administracyjnych - Przepisy odnoszące się do sposobu załatwiania poszczególnych rodzajów spraw. Przepisy regulujące strukturę administracji i tok działania tworzą część ogólną prawa administracyjnego. Natomiast przepisy normujące sposób załatwiania p[poszczególnych rodzajów spraw należą do części szczegółowej. 3. ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Działalność administracyjną nazywa się w państwie w pewnym uproszczeniu to wszystko, co nie jest ustawodawstwem i wymiarem sprawiedliwości. Działalność tę prowadzą organy administracji publicznej. Wśród nich wyróżniamy organy administracji rządowej i organy administracji samorządowej. Zależnie od przedmiotu działalności i jej zakresu, charakteru organu, składu i innych okoliczności, występuje kilka podziałów organów administracyjnych Odnoszą się one do organów administracji rządowej, a w części również do samorządu. A) ORGANY KOLEGIALNE I JEDNOOSOBOWE Organ kolegialny składa się z pewnej liczby osób, a decyzje zapadają w nim zespołowe, w drodze uchwały podjętej większością głosów. Organem kolegialnym jest np. Rada Ministrów. Natomiast w skład organu jednoosobowego wchodzi jedna osoba, a decyzje zapadają jednoosobowo. Takim organem jest minister. W aparacie administracyjnym państwa działają obydwa rodzaje organów. Organy kolegialne wykorzystuje się głównie, gdy sprawą o podstawowym znaczeniu jest dojrzałość podejmowanych decyzji, ich staranne wyważenie, jednym słowem, gdy chodzi przede wszystkim o merytoryczną i prawne trafność decyzji. Natomiast na tych odcinkach zarządu państwowego, gdzie najważniejsza jest szybkość działania i operatywność organu, decydująca o skuteczność administrowania – powoływane są organy jednoosobowe. Zarówno organy kolegialne jak i jednoosobowe mają swoje wady i zalety. Organy jednoosobowe administrują sprawnie, lecz prawdopodobieństwo podjęcia błędnej decyzji jest tu znaczenie większe, natomiast w organach kolegialnych decyzja może być znacznie dokładniej przemyślana i przed podjęciem poddana wszechstronnej analizie, ale właśnie w skutek tego działalności organów kolegialnych może okazać się nie dość sprawna. Państwo dąży do połączenie zalet obu rodzajów obu. Jedną z prób zmierzających w tym kierunku jest tworzenie kolegiów przy organach jednoosobowych. Kolegium ma z reguły jedynie charakter doradczy, ale organ jest zobowiązany przedstawić mu projekty ważniejszych decyzji i przed ich podjęciem wysłuchać opinii kolegium. Opinia ta nie jest wiążąca. Organ podejmuje decyzję swobodnie i ponosi za nią sam pełną odpowiedzialność. Działanie takiego opiniodawczego zespołu zwiększa jednak wydanie prawdopodobieństwa podjęcia właściwej decyzji. B) ORGANY CENTRALNE I TERENOWE Ze względu na terytorialny zasięg swojej działalności organy administracji państwowej dzielą się na centralne i terenowe: Organami centralnymi są te organy administracji, które obejmują swoim działaniem teren całego kraju, zgodnie z przyznanymi im w konstytucji i w innych ustawach kompetencjami. Wśród centralnych organów administracji państwowej specjalną grupę stanowią organy naczelne. Centralnymi organami są m.in. Rada Ministrów, ministrowie, Główny Urząd Statystyczny. Organem terenowym nazywamy taki organ, którego kompetencji rozciągają się jedynie na określoną część terytorium państwa, odpowiadają z reguły jednostce podziału administracyjnego (np. województwo). W przeciwieństwie do organów centralnych, terenowe organy administracji państwowej występują na różnych szczeblach, podlegając sobie wzajemnie. Układ stosunków miedzy organami administracyjnymi różnych szczebli opiera się na zasadzie centralizmu. c) ORGANY O KOMPETENCJI OGÓLNEJ SZCZEGÓLNEJ Wśród organów administracyjnych odróżniamy takie, które zajmują się zarządzaniem wszystkich lub przynajmniej większą ilością dziedzin życia na danym terenie, oraz takie, którym podlega tylko jedna dziedzina zarządu państwowego. Pierwsze z nich to organy o kompetencji ogólnej, drugie- organy o kompetencji szczególnej. Przykładem organu o kompetencji ogólnej jest wojewoda. Natomiast typowym organem o kompetencji szczególnej jest minister. 4. STOSUNEK ADMINISTRACYJNO – PRAWNY Stosunkiem administracyjno – prawnym jest stosunek społeczny uregulowany przez przepisy prawa administracyjnego. Stosunek administracyjno – prawny charakteryzuje się kilkoma cechami, które decydują o jego odmienności od innych rodzajów stosunków prawnych. Cechy te są następujące: • Jedną ze stron stosunku jest zawsze organ administracji państwowej wyposażony w uprawnienia władcze, czyli tzw. imperium (drugą stroną jest obywatel, przedsiębiorstwo, inny organ administracyjny itd.). Stosunek administracyjny – prawny jest, więc stosunkiem nie równorzędnych partnerów. Jeden z nich reprezentuje państwo i może w danej sprawie narzucić swoją wolę, drugi zaś jest mu – w określonym stopniu i zakresie – podporządkowany. Organ administracji w zasadzie sam określa prawa i obowiązki wzajemne obu stron stosunku. Nie ma tu charakterystycznej dla prawa cywilnego czy prawa pracy równorzędności podmiotów. • Przedmiotem stosunku administracyjnego są jedynie sprawy należące do kompetencji organów administracji państwowej • Stosunki administracyjno – prawne powstają najczęściej z mocy aktów administracyjnych pomiędzy organem wydającym akt i adresatem aktu. (tak nawiązuje się stosunek np. wskutek rozebrania szopy skierowanego przez kompetentny organ administracji do jej właściciela). Niekiedy nawiązują się one z mocy samego prawa (np. obowiązek zgłoszenia się do rejestracji wojskowej). Wreszcie przyczyną powstania stosunku administracyjno – prawnego może być zgłoszenie przez obywatela (lub inną jednostkę prawną) pod adresem organu roszczenia o określone zachowanie się. Oto kilka przykładów omawianych stosunków: - Właściciel prywatnego samochodu otrzymuje nakaz przewożenia lekarza, włączonego do akcji pomocy ofiarom powodzi. Powoduje to powstanie stosunku między właścicielem samochodu i organem kierującym akcję przeciwpowodziową. - Powołanie do odbycia zasadniczej służby wojskowej stwarza stosunek między poborowym i organem administracyjnym, który wystosował wezwanie. - Nakaz poddanie się szczepieniu ochronnemu stwarza stosunek między organem administracji zdrowia i zainteresowaną osoba. 5. PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI Działalność organów administracji państwowej, prowadzona w celu zrealizowania stojących przed nimi zadań, przejawia się w kilku formach. Przez formę działania administracji należy rozumieć określony prawnie typ konkretnej czynności organu administracyjnego. Znane są następujące formy działania administracji: a) STOSOWANIE PRZEPISÓW PRAWNYCH ( tzw. aktów administracyjnych ogólnych albo normatywnych) Organ administracyjny ma prawo posługiwania się w swej działalności aktami normatywnymi, za pomocą, których ustanawia powszechnie obowiązujące przepisy prawa. Jakie to są akty i jaki jest zakres spraw, które mogą być przez organ przy ich pomocy regulowane – o tym decydują przepisy określone kompetencje organu. Organ stosujący najwyżej w hierarchii administracji państwowej – Rada Ministrów – wydaje przede wszystkim rozporządzenia i podejmuje uchwały. Ministrowie wydają rozporządzenia i zarządzenia, podobnie jak przewodniczący komisji i komitetów stojący na czele samodzielnych resortów. b) WYDAWANIE AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH (tzw. aktów administracyjnych indywidualnych) Stanowi ono podstawową formę prawną działania administracji. Większość konkretnych spraw, których załatwianie należy do zakresu zadań danego organu, jest rozstrzygana w postaci aktu administracyjnego. Kończy on postępowanie administracyjne i stanowi załatwienie wniosku zainteresowanej osoby lub instytucji. c) ZAWIERANIE POROZUMIEŃ ADMINISTRACYJNYCH Porozumienie administracyjne występuje między organami, które nie są sobie podporządkowane, a więc, między którymi nie ma stosunku służbowej podległości (np. między dwoma wojewodami). Jest ono przydatne, gdy wchodzi w grę konieczność podjęcia i prowadzenia wspólnej działalności organizatorskiej w sprawach regulowanych prawem administracyjnym. Porozumienie administracyjne stanowi, więc podstawową i skuteczną formę prawną współdziałania różnych organów administracji. Dopuszczalność zawierania porozumień wynika z faktu, ze wzajemne współdziałanie stanowi obowiązek wszystkich organów administracji państwowej. Porozumienie może być zawarte tylko w sprawach objętych kompetencjami stron i regulowanych prawem administracyjnym. Sankcję, która może być zastosowana w razie naruszenia porozumienia przez jedną ze stron, stanowią środki nadzorcze organów nadrzędnych. Zasadniczo porozumienia stanowią platformę współdziałania organów administracyjnych w ciągu dłuższego czasu, w dziedzinie spraw powtarzających się. Nierzadko porozumienie stwarza ogólną podstawę do bardziej szczegółowych uzgodnień, zawieranych przez jednostki podporządkowane stronom. Występują jednak i takie porozumienia, w których zostaje skoordynowana działalność kilku organów w załatwianiu jednej sprawy. d) ZAWIERANIE UMÓW Umowa, która jest typową czynnością cywilnoprawną i ze względu na swą istotę stanowi w prawie element obcy, jest także wykorzystywaną jako jedna z form działalności organów administracyjnych. Istotą umowy jest porozumienie dwóch lub więcej stron, które w danej sytuacji są prawie równorzędne (co dla prawa administracyjnego jest zupełnie nietypowe). Umowa jest aktem dwustronnym, inaczej niż akt administracyjny. Wymaga do swego powstania zgodnej woli dwóch stron. e) PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI SPOŁECZNO – ORGANIZATORSKIEJ Działalność tego rodzaju jest tzw. Działalności w formach, niewładczych. Prowadząc tę działalność organy nie występują z pozycji władzy, jak przy wydawaniu aktów administracyjnych, lecz w podobnym charakterze jak organizacje społeczne zajmujące się organizowaniem działalności ludzi za pomocą namowy, perswazji i innych środków oddziaływania. Organizowanie wśród ludności czynów społecznie użytecznych, prowadzenie akcji w celu zachęcenia do współudziału w realizacji uchwały samorządu terytorialnego – oto przykłady tej formy działania. Działalność społeczno – organizacyjna ma wielkie znaczenie. Jest, bowiem wiele poważnych zadań ciążących na organach administracyjnych, które nie mogą być wykonane na innej drodze, jako że ustawa nie wskazuje konkretnych środków prawnych do ich realizacji. Społeczno – organizacyjna działalność administracji i samorządu terytorialnego pobudza aktywność społeczną, wdraża ludzi do zespołowego działania i tworzenia na tej drodze wspólnych wartości. f) WYKONYWANIE CZYNNOŚCI MATERIALNO – TECHNICZNYCH Czynności materialno – techniczne są to wszystkie czynności faktyczne organu administracyjnego i jego funkcjonariuszy, wykonywane w toku urzędowania. W stosunku do właściwych czynności organu mają one charakter pomocniczy. Przykładem czynności materialno – technicznych jest prowadzenie akt i archiwów w urzędzie wojewódzkim, dokonywanie zestawień statystycznych przez urzędnika, zainkasowanie należności podatkowej, doprowadzenie do poddania dziecka obowiązkowemu szczepieniu. Czynności materialno – techniczne muszą się opierać na podstawie prawnej (ustawie, akcie normatywnym pochodzącym od organu administracji, akcie administracyjnym). Wśród omawianych czynności można wyróżnić dwie grupy: - Czynności dokonywane wewnątrz organu (sporządzenie sprawozdania, napisanie protokołu) - Czynności, z którymi organ administracyjny występuje na zewnątrz (czynności egzekucyjne, doprowadzenie dziecka do szkoły z zastosowaniem przymusu) 6. AKT ADMINISTRACYJNY Działalność organów administracji państwowej polega – z prawnego punktu widzenia – w dużej mierze na wydawaniu decyzji załatwiających różne konkretne sprawy, należące do kompetencji danego organu. Taką decyzją jest np. wydanie prawa jazdy, decyzja podatkowa. Decyzje te nazywamy aktami administracyjnymi. AKT ADMINISTRACYJNY to jednostronne władcze wyrażenie woli organu administracji państwowej, załatwiające konkretną sprawę i skierowanie do oznaczonego adresata Akt administracyjny charakteryzuje się następującymi cechami: - Jest wydawany przez organ administracji państwowej. Niekiedy także inny organ państwa lub nawet inna jednostka może być wyposażona w prawo wydawania aktów administracyjnych, jeśli państwo powierzyło jej wykonywanie w pewnej dziedzinie zarządu państwowego. - Przy wydawaniu aktu administracyjnego organ państwowy korzysta z posiadanych uprawnień władczych (imperium), występuje, więc w stosunku do adresata jako rozkazodawca - Akt administracyjny nakłada na adresata określone obowiązki lub przyznaje mu odpowiednie uprawnienia, powodując powstanie, zmianę lub zniesienie stosunku prawnego: akt administracyjny jest, więc zdarzeniem prawnym. Jak wynika z wyżej przytoczonej wyżej definicji, akt administracyjny dotyczy zawsze konkretnego stosunku prawnego lub taki stosunek tworzy. Nie należą, więc do aktów administracyjnych te akty organów administracji państwowej (uchwały, rozporządzenia), które zawierają przepisy ogólnie obowiązujące. 7. PODZIAŁ AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH Akty administracyjne dzielą się na: Akta ZEWNĘTRZNE zaliczmy tu te akty, które organ administracji państwowej kieruje do innego adresata niż podległy organ administracyjny, a więc „na zewnątrz”, poza krąg administracji, najczęściej do obywatela, jednostki gospodarczej, organizacji społecznej. Akta WEWNĘTRZNE zaliczamy tu akty kierowane przez organ administracyjny (nadrzędny) do innego organu administracyjnego (podległego). Akty te nie wychodzą poza kręg organów administracji pozostają wewnątrz administracji – stąd ich nazwa. Typowym aktem administracyjnym zewnętrznym jest zezwolenie na wybudowanie garażu przez osobę prywatną, decyzja komisji lekarskiej w sprawie niezdolności do pracy. Aktem administracyjnym wewnętrznym – zarządzenie premiera skierowanie do wojewody. Dalszym podziałem aktów administracyjnych jest podział na: AKTY DEKLARATYWNE ustalają w sposób wiążący, że w danej sytuacji wynikają z ustawy dla adresata obowiązki i prawa, sam jednak tych obowiązków i praw nie tworzy. AKTY KONSTYTUTYWNE mają charakter twórczy. Tworzy on, zmienia lub uchyla stosunku prawne. Stosunek prawny następuje tu, więc nie z mocy samej ustawy, lecz aktu administracyjnego opartego na ustawie. Do grupy aktów administracyjnych w ścisłym znaczeniu należą tylko, akty administracyjne konstytutywne, natomiast deklaratywne do nich się nie zaliczają. Przykładem aktu administracyjnego konstytucyjnego jest nadanie obywatelstwa polskiego cudzoziemcowi. Akt ten stwarza między państwem a adresatem aktu stosunek prawny, którego dotąd nie było, ma, więc charakter twórczy. Natomiast przykładem aktu administracyjnego deklaratywnego jest poświadczenie posiadanie obywatelstwa polskiego, poświadczenie posiadanie kwalifikacji rolniczych itp. Akty administracyjne można podzielić także na: AKTY POZYTYWNE jest to akt załatwiający sprawę zgodnie z przedstawionym wnioskiem AKTY NEGATYWNE są to akty, które odmawiają całkowicie lub częściowo żądania strony. Odmowne załatwienie podania przez organ administracyjny (np. odmowa wydanie prawa jazdy) jest również aktem administracyjnym, stwarza, bowiem dla wnoszącego podanie pewną sytuację prawną np. daje mu prawo wniesienia odwołania itp. 8. WAŻNOŚĆ AKTY ADMINISTRACYJNEGO Akt administracyjny powinien spełniać wszystkie wymagania stawiane przez ustawy i wydane na ich podstawie akty prawne (rozporządzenia, uchwały itp.). Wymagania te nazywane są przesłankami ważności aktu administracyjnego. Przesłanki ważności aktu administracyjnego są następujące: - Akt administracyjny może być wydawany jedynie na podstawie ustawy lub przepisów wykonawczych. Ta przesłanka ważności aktu administracyjnego wynika z zasady działania organów administracji państwowej wyłącznie w ramach przepisów prawa. Organ państwowy wydając akt administracyjny stosuje ogólne zasady zawarte w przepisach do konkretnego, indywidualnego przypadku jakiejś osoby, organu czy innego podmiotu. Np. ustawa o powszechnym obowiązku obrony nakłada obowiązek odbycia zasadniczej służby wojskowej. Na podstawie tej ustawy organ administracji państwowej kierują indywidualnie wezwania (akty administracyjne) do poborowych. - Akt administracyjny powinien pochodzić od właściwego organu i mieścić się w ramach jego kompetencji. Minister spraw zagranicznych nie może wydać pozwolenia na prowadzenie pojazdów mechanicznych, w wydział komunikacji nakazać wymiany sprzętu przeciwpożarowego. - Akt administracyjny często może być wydany tylko po przeprowadzeniu określonego prze przepisy prawne postępowania i przy zachowaniu pewnych wymagać formalnych np. kolegium do sprawa wykroczeń w większości spraw nie może wymierzyć kary bez przeprowadzenia rozprawy, a wydane orzeczenie musi mieć określoną formę.. Moc obowiązująca aktu administracyjnego nie nasuwa żadnych wątpliwości, jeśli został on wydany prawidłowo, z zachowaniem przewidzianych przez prawo wymagań. Zdarzyć się jednak może, że przy wydaniu aktu administracyjnego wymagania te nie zostały dochowane, Taki akt administracyjny jest wadliwy. Niezgodność aktu administracyjnego, z przepisami może być poważna lub błaha, a zależność od tego, jakiej sprawy dotyczy. Im większa jest niezgodność aktu administracyjnego z obowiązującym prawem – a więc im poważniejsza jest wadliwość – tym większy wpływ wywiera to na ważność aktu administracyjnego. Ogólnie rzecz biorąc odróżniamy wady istotne i wady nieistotne: - Jeśli akt administracyjny narusza przepis, mający tylko charakter porządkowy (wada nieistotna), wadliwość nie powoduje dla aktu administracyjnego żadnych ujemnych skutków, uzasadnia jedynie ewentualną odpowiedzialność służbową pracownika państwowego, który taki akt wydał np. zastąpienie ręcznego podpisu odpowiednia pieczątką, co jest w zasadzie niedopuszczalne, ale żadnych ujemnych skutków – zarówno dla adresata aktu, jak i dla państwa – nie rodzi). Akt administracyjny jest i pozostanie nadal ważny, wymaga jedynie uzupełnieni i sprostowania. - Sprawa przedstawia się inaczej, gdy akt administracyjny dotknięty jest wadą istotną. Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego uznają za nieważny akt administracyjny, który: a. Został wydany przez niewłaściwy rzeczowo organ b. Został wydany bez postawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa c. Dotyczy sprawy, która została poprzednio rozstrzygnięta ostateczną decyzją d. Został skierowany do osoby nie będącej stroną w sprawie e. W razie wykonania wywołałby czyn zagrożony karą f. Zawiera inną wadę, powodującą nieważność aktu z mocy wyraźnego przepisu prawa Dawniej panował pogląd, że wadliwe akty administracyjne dzielą się na bezwzględnie nieważne, tzn. takie, które są nieważne z mocy samego prawa i nie wymagają nawet uchylenia oraz, na akty wzruszalne, czyli takie, które mimo wady są ważne do chwili uchylenia przez organ nadrzędny. Pogląd tez został zarzucony. Obecnie każdy akt administracyjny chroniony jest domniemaniem ważności, co ma zapobiec samodzielnemu ocenianiu aktu przez zainteresowane podmioty i swobodnemu decydowaniu, czy go wykonać. Nawet taka decyzja, która jest dotknięta bardzo poważną wadą powinna być traktowana jako obowiązująca do chwili uchylenia. Uchylając akt administracyjny organ nadrzędny decyduje czy był on nieważny od chwili wydania (ex tunc) i od początku nie wywołał żadnych skutków prawnych (nie dał nikomu praw i na nikogo nie nałożył obowiązków), czy też staje się nieważny z chwilą uchylenia (ex nunc). Organ administracji państwowej – z urzędu lub na żądanie strony – wstrzymuje wykonanie aktu administracyjnego, gdy zachodzi prawdopodobieństwo, że jest on wadliwy. 9. POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE Ogólnie biorąc, przez postępowanie administracyjne należy rozumieć tok czynności organu administracyjnego i stron, zmierzających do wydania aktu administracyjnego. Aktu administracyjnego nie można wydać w dowolny sposób. Konieczne jest przestrzeganie pewnych formalności i rygorów. Istnieje stały tryb załatwiania określonych rodzajów spraw. Wszystko to składa się na postępowanie administracyjne. Istnieje tu analogia do postępowanie sądowego (procedura cywilna, procedura karna), choć postępowanie przed sądami jest regulowane znacznie dokładniej. Nałożenie pewnych ram działalności organów administracyjnych jest uzasadnione wieloma względami. Zabezpiecza to przede wszystkim praworządność, zapobiegając naruszenia prawa i nadużywaniu władzy przez organy administracyjne, ponadto zaś zwiększa ogólną prawidłowość działania administracyjnego. Działalność administracji państwowej jest bardzo różnorodna, toteż, niemożliwe jest ustalenie jednolitych przepisów postępowania we wszystkich rodzajach działalności administracji np. przy wywłaszczeniu nieruchomości i udzielaniu ślubów. Dlatego istnieje szereg postępowań administracyjnych. Obok postępowania ogólnego istnieją także szczególne tryby postępowania przewidziane dla niektórych specjalnych dziedzin administracji. Są to szczególne rodzaje postępowania administracyjnego. Do ważniejszych postępowań szczególnych należą: - Postępowanie w sprawach o wykroczenia - Postępowanie przymusowe - Postępowanie podatkowe - Postępowanie w sprawach patentowych Postępowania szczególne uregulowane są odrębnymi przepisami. 10. POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE OGÓLNE. 1. POJĘCIE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO OGÓLNEGO Nazwę postępowania administracyjnego z dopełnieniem „ogólne” nadaje się postępowemu rodzajowi postępowania organów administracji państwowej. Postępowanie administracyjne nie jest przeznaczone do załatwiania spraw określonego rodzaju. Jest ono postępowaniem w pełnym tego słowa znaczeniu „ogólny” tzn. skupiającym sprawy z różnych zakresów administracji. Do trybu postępowania ogólnego należą mianowicie wszelkie sprawy, które nie zostały – na mocy wyraźnych przepisów – przekazane do któregoś z postępowań szczegółowych. Rozdział spraw pomiędzy różne tryby postępowania opiera się, więc na tej zasadzie, iż dla wydawania pewnych rodzajów decyzji stworzono tryby szczególne (postępowanie wywłaszczeniowe, przymusowe i in.), precyzując dokładnie rodzaj załatwianych w nich spraw, zaś wszystkie pozostałe sprawy obejmuje postępowanie ogólne, bez względu na ich charakter. W postępowaniu administracyjnym ogólnym podejmowane są decyzje w sprawach budowlanych, sanitarnych, drogowych, mieszkaniowych, rolnych, leśnych, przemysłowych, melioracyjnych i in. Jak widać, różnorodność spraw jest wielka. Zarówno wydanie prawa jazdy, jak i nakazu rozebrania balkonu grożącemu zawaleniem – następuje w sposób przewidziany przepisami postępowania administracyjnego ogólnego. Przepisy regulujące zasady, formy i tryb postępowania administracyjnego zawarte są w kodeksie postępowania administracyjnego (k.p.a) z 14 czerwca 1960 r. 2. ZASADY POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO Do podstawowych zasad postępowania administracyjnego należą: ZASADA PRAWDY OBIEKTYWNEJ oznacza ciążący na organie administracyjnym prowadzącym postępowanie obowiązek dążenia do możliwie najwierniejszego odtworzenia rzeczywistego stanu faktycznego, na postawie, którego ma nastąpić wydanie decyzji. Rozstrzygnięcie sprawy może nastąpić wówczas, gdy okoliczności sprawy są w pełni wyjaśnione, a więc od organu administracyjnego zachowania całkowitego obiektywizmu w ocenie okoliczności sprawy i istniejących dowodów. ZASADA UDZIAŁU STRON w postępowaniu oznacza, ze postępowanie administracyjne toczy się przy aktywnym udziale zainteresowanych w treści przyszłej decyzji stron. Jest to niezbędne przede wszystkim z uwagi na konieczność wiernego ustalenia stanu faktycznego, co bez wyjaśnień stron, a więc osób najlepiej zorientowanych, nie byłoby z reguły w pełni możliwe. Ponadto rozstrzygnięcie sprawy bez wysłuchania zainteresowanych czy zainteresowanych, bez zaznajomienia się z jego życzeniami i propozycjami, mogłoby prowadzić do wyników niepożądanych – zarówno społecznie, jak i z punktu widzenia interesów jednostki. ZASADA KONTROLI SPOŁECZNEJ nad postępowaniem administracyjnym wynika z tego, że społeczeństwo jest zainteresowane w ścisłym przestrzeganiu prawa przy wydawaniu decyzji administracyjnych. Społeczeństwu zależy na wyeliminowaniu wszelkich przejawów naruszenie praworządności – łapownictwa i podobnych zjawisk o wielkiej szkodliwości. Zasada kontroli społecznej znajduje zastosowanie w kilku rozwiązaniach proceduralnych. Jednakże żadna z nich nie odznacza się rzeczywistą skutecznością. ZASADA UWZGLĘDNIANIA INTERESU SPOŁECZNEGO I SŁUSZNEGO INTERESU STRON zmierza do podkreślenia, iż organ administracyjny powinien mieć na uwadze z jednej strony interes społeczny, z drugiej zaś nie wolno mu dopuścić do naruszenia słusznego interesu uczestnictwa postępowania. Przez słuszny interes należy rozumieć taki interes, który nie pozostaje w kolizji z przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego. Obowiązek uwzględnienia interesów uczestników postępowania jest konsekwencją faktu, że administracja istnieje dla obywateli i im powinna służyć, jeśli ich interesy nie są sprzeczne z interesami społecznymi. Wyrazem tej zasady są liczne postanowienia kodeksu postępowania administracyjnego nakładające na organ administracji konkretne obowiązki względem stron, np. obowiązek dbania o to, by strona nie poniosła szkody wskutek nieznajomości prawa, pouczenia o terminach odwołania itp. Poza omówionymi zasadami, mającymi charakter podstawowy, postępowanie administracyjne opiera się na szeregu zasad pomocniczych. Należą do nich: - Zasada odrębności - Zasad oficjalności - Zasada dwuinstancyjności - Zasada swobodnej oceny dowodów - Zasada dyspozycyjności - Zasada prostoty i koncentracji - Zasada ograniczonego formalizmu - Zasada trwałości decyzji administracyjnej 3. PRZEBIEG POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO Wszczęcie postępowania administracyjnego może nastąpić zarówno z urzędu (z inicjatywy samego organu) jak i na wniosek stron. Pierwszą decyzją organu administracyjnego jest stwierdzenie, czy jest organem właściwym do wydania decyzji. Są organy różnych szczebli: wojewódzkie, centralne i każdy z nich ma swój zakres spraw. W kraju działa kilkadziesiąt równorzędnych organów wojewódzkich. Zależnie od tego mówimy o właściwości rzeczowej i właściwości miejscowej organów administracyjnych podobnie jak o właściwości sądów. Właściwość rzeczowa odpowiada na pytanie, jaki rodzaj spraw należy do danego organu, właściwość miejscowa zaś mówi, który z organów danego rodzaju i szczebla w Polsce jest kompetentny w załatwianej sprawie. Właściwość organu ustalona jest w oparciu o szereg zasad. Na przykład w sprawach dotyczących nieruchomości, właściwość miejscową określa miejsce położenia nieruchomości w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy – miejsce położenia zakładu, w innych sprawach decyduje w zasadzie miejsce zamieszkania stron. O wszczęciu postępowania zawiadamia się wszystkie osoby będące stronami w sprawie. Stroną w postępowaniu administracyjnym jest każdy, czyjego interesu lub obowiązku prawnego postępowanie dotyczy, albo, kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stronami mogą być obywatele, podmioty gospodarcze, państwowe jednostki organizacyjne, organizacje społeczne. W każdym studium postępowania organ administracji państwowej zobowiązany jest umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek o odpisów. Nie dotyczy to spraw objętych tajemnicą państwową. Postępowanie administracyjne powinno się charakteryzować szybkością (ten postulat nie zawsze jest prawidłowo realizowany), i elastycznością tzn. dostosowaniem form do rodzaju załatwianej sprawy. Jeśli sprawa jest prosta powinna być załatwiano prosto i niezwłocznie. W innych przypadkach prowadzi się postępowanie wyjaśniające, przeprowadza dowody. Jeśli względy celowości za tym przemawiają organ administracyjny może zarządzić przeprowadzenie rozprawy. Przeprowadza się ją w szczególności wtedy, gdy może się to przyczynić do przyspieszenia lub uproszczenia sprawy np. na rozprawie może nastąpić uzgodnienie rozbieżnych stanowisk stron). Na rozprawie następuje koncentracja materiału sprawy. Strony mogą na niej przedstawić twierdzenia i dowody na ich poparcie, wysuwać żądania itp. Każda ze stron może się swobodnie wypowiedzieć. Do istotnych reguł wprowadzonych przez kodeks postępowania administracyjnego należy ograniczenie czasu załatwiania sprawy do dwóch miesięcy, a w postępowaniu odwoławczym do jednego miesiąca. Po wyjaśnieniu wszelkich okoliczności sprawy organ administracyjny podejmuje decyzję. 4. DECYZJA Decyzja jest aktem administracyjnym rozstrzygającym sprawę. Kończy ona, więc postępowanie w danej instancji. Decyzja powinna mieć formę pisemną. Do niezbędnych elementów każdej decyzji należy: - Oznaczenie organu wydającego decyzję - Data wydania decyzji - Oznaczenie stron, do których decyzja jest skierowana - Podstawa prawna decyzji - Rozstrzygnięcie sprawy (osnowa decyzji) - Pouczenie o możliwości odwołania, terminach i trybie - Podpis pracownika, który w imieniu organu wydaje decyzje (z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego) - Uzasadnienie (w wyjątkowych przypadkach organ jest zwolniony od uzasadnienia decyzji) Załatwienie poszczególnych spraw cząstkowych, nasuwających się w toku postępowania administracyjnego, następuje w drodze postępowań. Postępowania tym się różni od decyzji, że nie dotyczą istoty rozpatrywanej sprawy i nie kończą postępowania. Na przykład organ administracyjny postanowieniem decyduje o przesłuchaniu świadków, o wyznaczeniu rozprawy, o wezwaniu strony do osobistego stawienia się itp. 5. ŚRODKI ODWOŁAWCZE Jedną z gwarancji praworządności w działaniu organów administracji państwowej jest oparcie postępowania administracyjnego na zasadzie instancyjności. Od każdej decyzji przysługuje stronom odwołanie do organu wyższego szczebla. Wniesienie odwołania powoduje z reguły wstrzymanie wykonania wydanej decyzji i powtórne zbadanie sprawy. Strona wnosi odwołanie wtedy, gdy z jakichkolwiek przyczyn jest z decyzji niezadowolona, w szczególności, gdy uważa, że decyzji narusza jej prawa. Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego znają trzy środki odwoławcze: ODWOŁANIE od decyzji administracyjnej wnosi strona w ciągu 14 dni od ogłoszenia lub doręczenia decyzji. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem organu, który wydał decyzję, do organu wyższego szczebla. Nie przysługuje odwołanie jedynie od decyzji naczelnych organów administracji państwowej. Jednakże w tym ostatnim przypadku można wnieść skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Odwołanie nie wymaga szczególnego uzasadnienia. Wystarczy żeby z niego wynikało wyraźnie, iż strona jest niezadowolona z decyzji i wnosi o odmienne rozstrzygnięcie sprawy. W wyniku wniesienia odwołania następuje wydanie drugiej decyzji w taj samej sprawie przez organ nadrzędny. Organ nadrzędny może zmienić zaskarżoną decyzję w całości lub części, uwzględniając w ten sposób odwołanie strony. Może też decyzję utrzymać w mocy, jeśli uzna ją za trafną. Decyzja organu odwoławczego jest ostateczna i nie podlega zaskarżeniu w toku działalności instancji. Uchylenie decyzji ostatecznej może nastąpić tylko w trybie nadzoru, sprawowanego przez organy zwierzchnie nad organami podległymi. Nie zależy to jednak od inicjatywy stron i dlatego nie wchodzi w skład problematyki środków odwoławczych. ZAŻALENIE przysługuje stronom od zapadających w toku postępowania postępowań, ale tylko w przypadkach wyraźnie wskazanych w kodeksie postępowania administracyjnego. Zażalenie wnosi się w ciągu 7 dni od daty ogłoszenia lub doręczenia postępowania. WNIOSEK O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym. Zmierza on do podjęcia na nowo postępowania, które zostało zakończone wydaniem ostatecznej decyzji. Z tego względu może mieć miejsce tylko w wyjątkowych przypadkach. Wznowienie postępowania może nastąpić, gdy: a. Decyzja wydana została w wyniku przestępstwa (np. przekupieniu urzędnika) b. Dowody, na których oparł się organ okazały się fałszywe ( np. podrobione dokumenty) c. Wyjdą na jaw nowe okoliczności, nie znane w chwili wydania decyzji wznowienie postępowania może nastąpić zarówno na skutek wniosku strony, jak i z urzędu. Wniosek o wznowienie postępowania powinien być złożony w ciągu miesiąca od uzyskania wiadomości o przyczynie uzasadniającej wznowienie. 6. SĄDOWA KONTROLA DECYZJI ADMINISTRACYJNYCH Decyzje odwoławcze w administracyjnym toku instancji podlegają – w zakresie ustalonym w kodeksie postępowania administracyjnego- kontroli sprawowanej przez Naczelny Sąd Administracyjny z punktu widzenia ich legalności, czyli zgodności z prawem. Do kontroli tej dochodzi w przypadku wniesienia skargi na decyzję administracyjną Do wniesienia skargi jest uprawniona strona postępowania administracyjnego, której decyzja dotyczy i która jest z niej niezadowolona, uważając, że decyzja narusza prawo. Poza tym skargę może wnieść organizacja społeczna biorąca udział w postępowaniu, a także prokurator. Skargę wnosi się w ciągu 30 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji. Stronami w toczącym się postępowaniu przed sądem administracyjnym są skarżący oraz organ administracji państwowej. Orzeczenie zapada po przeprowadzeniu rozprawy. Uwzględniając skargę sąd uchyla decyzję w całości lub części, a w szczególnych przypadkach stwierdza jej nieważność. Od chwili przyjęcia sprawy do rozpoznania sąd administracyjny może – a w niektórych przypadkach ma obowiązek- wstrzymać wykonanie zaskarżonej decyzji. Po wydaniu orzeczenia sąd zwraca akta sprawy właściwemu organowi administracji. Jeżeli decyzja administracyjna została przez sąd uchylona, organ ten wydaje nową decyzję w sprawie, uwzględniając ocenę prawną wyrażoną w orzeczeniu sądu administracyjnego. W razie stwierdzenia w toku postępowania sądowego istotnego uchybienia w pracy organu administracyjnego, który wydał zaskarżoną decyzję, sąd administracyjny zawiadamia o tym ten organ oraz administracyjny wyższego stopnia. Konstytucja przewiduje wprowadzenie w przyszłości dwóch szczebli sądów administracyjnych. Powstanie wówczas system sądów pierwszej instancji i sąd odwoławczy (Naczelny Sąd Administracyjny), rozstrzygający ostatecznie spory administracyjne. Od prawomocnego orzeczenia nie będzie można, jak to ma miejsce obecnie, wnosić rewizji nadzwyczajnej do Sądy Najwyższego. 7. SKARGI I WNIOSKI SKARGI są bardzo istotnym środkiem nadzoru społecznego nad działalnością organów administracji państwowej. Do złożenia skargi na działalność organu lub wniosku zmierzającego do usprawnienia tej działalności uprawniony jest każdy obywatel, instytucja itp. Złożenie skargi lub wniosku nakłada obowiązek zbadania sprawy i udzielenia w odpowiednim czasie odpowiedzi. Załatwianie skarg i wniosków uregulowane jest specjalnymi przepisami kodeksu postępowania administracyjnego. Przedmiotem skargi może być każdy wywołujący niezadowolenie przejaw działalności konkretnego organu administracji lub jego pracowników. W szczególności można skarżyć się na zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy lub ich pracowników, naruszenie praworządności lub słusznych interesów obywateli, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwienie spraw. Skarga jest, więc skierowana przeciwko określonym aktom, sytuacjom lub zjawiskom. Natomiast przedmiotem WNIOSKU jest ulepszenie działania aparatu państwowego bez związku z konkretnymi zaniedbaniami. Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego wyrażają nader istotną zasadę, że nikt nie może być narażony na jakikolwiek zarzut lub uszczerbek z powodu złożenia skargi lub wniosku, jeżeli działał w granicach dozwolonych prawem. Naruszenie tej zasady pociąga za sobą odpowiedzialność prawną. Złożenie skargi powoduje z reguły wszczęcie postępowania administracyjnego w odpowiedniej formie. Sprawa stanowiąca przedmiot skargi powinna być załatwiona w ciągu dwóch miesięcy. Organ administracyjny obowiązany jest zawiadomić skarżącego o wyniku. 11. POSTĘPOWANIE W SPRAWACH O WYKROCZENIA Postępowanie w sprawach o wykroczenia jest obecnie prowadzone przez kolegia do spraw wykroczeń. Konstytucja przewiduje, że w ciągu najbliższych lat kolegia ulegną likwidacji, a ich kompetencje przejmą sądy. W omawianym postępowaniu podlegają osądzeniu wykroczenia, czyli drobne czyny karne, zagrożone karą aresztu do 3 miesięcy, karą ograniczenia wolności do 3 miesięcy, karą grzywny do 5000 zł lub karą nagany. Postępowanie w sprawach o wykroczenia różni się od procesu karnego szeregiem uproszczeń. W postępowaniu sądowym z uwagi na wysokość grożących kar konieczna jest wielka precyzja, zarówno w czynnościach mających na celu ustalenie stanu faktycznego, jak i w ocenie prawnej. Tak wielka precyzja w postępowaniu w sprawach o wykroczenia nie jest konieczna, bowiem społeczna szkodliwość wykroczeń jest mniejsza i kary są niższe. Organami pierwszej instancji są kolegia na szczeblach gminnych i równorzędnych. Odwołanie wnosi się do sądu rejonowego. W sprawach o niektóre wykroczenia działają też kolegia przy okręgowych urzędach górniczych, a w charakterze organu drugiej instancji kolegium przy wyższym urzędzie górniczym. Orzekają one w sprawach o wykroczenia związane z charakterem działalności tych organów. Właściwym do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji jest to kolegium, na terenie działania, którego sprawca dopuścił się wykroczenia. Kolegium składa się z przewodniczącego, jego zastępców i członków W postępowaniu przed kolegium do spraw wykroczeń wymierzane są następujące kary: - Areszt od 1 tygodnia do 3 miesięcy - Ograniczenie wolności od 1 miesiąca do 3 miesięcy - Grzywna od 10 do 5000 zł. - Nagana Grzywnę można orzec obok kary aresztu, jeżeli sprawca dopuścił się wykroczenia w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Orzekając grzywnę w większej wysokości kolegium ustala także zastępczą karę aresztu, na wypadek nieuiszczenia grzywny przez skazanego (1 dzień aresztu jest równoważny 5 – 150 zł grzywny) Obok wymienionych kar zasadniczych kolegium może także wymierzyć następujące kary dodatkowe: - Zakaz prowadzenia określonej działalności lub wykonywania czynności związanych z wymaganym zezwoleniem - Zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych (na okres do 3 lat) - Przepadek rzeczy - Podanie orzeczenia do publicznej wiadomości Wszczęcie postępowania w sprawach w wykroczenia następuje na podstawie wniosku o ukaranie. Wniosek taki może złożyć oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony, instytucja państwowa lub społeczna oraz osoba fizyczna. Oskarżycielem publicznym w sprawach o wykroczenia jest w zasadzie policja. Osoba fizyczna może złożyć wniosek o ukaranie bezpośrednio do kolegium, a w niektórych sprawach tylko za pośrednictwem organów ścigania. Przewodniczący kolegium wyznacza komplet orzekający i termin rozprawy oraz wzywa na nią obwinionego i niezbędnych świadków, a w razie potrzeby zarządza również przeprowadzenie innych dowodów. Na rozprawie może występować oskarżyciel publiczny (funkcjonariusz policji, a także przedstawiciel Państwowej Inspekcji Handlowej, strażnik parku narodowego i in.) Obwiniony może korzystać z pomocy obrońcy. Obrońcą może być adwokat lub inna osoba godna zaufania i dopuszczona przez przewodniczącego, a w szczególności przedstawiciel związku zawodowego albo innej organizacji, do której należy obwiniony. Rozprawa odbywa się ustnie i jest jawna. Nieobecność obwinionego, który został prawidłowo zawiadomiony, nie wstrzymuje rozpoznania sprawy. Rozprawa jest w takim przypadku prowadzona zaocznie. Kolegium może jednak odroczyć rozprawę i zarządzić przymusowe doprowadzenie obwinionego, jeśli jego obecność okaże się potrzebna. Celem rozprawy jest wszechstronne wyświetlenie sprawy, a w szczególności wyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności, przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść obwinionego. Po zamknięciu rozprawy i naradzie kolegium wydaje orzeczenie. Orzeczenie ogłasza się ustnie, a na żądanie strony doręcza także na piśmie. Doręczenie orzeczenia z urzędu następuje zawsze po rozprawie zaocznej. Od wydanego orzeczenia każdej ze stron przysługuje odwołanie. Odwołanie może wnieść obwiniony, oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony oraz instytucja państwowa lub społeczna, która złożyła wniosek o ukaranie. Odwołanie wnosi się do sądu rejonowego w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia lub doręczenia przeczenia na piśmie, za pośrednictwem kolegium, które wydało zaskarżone orzeczenie. Skład orzekający sądu utrzymuje w mocy zaskarżone orzeczenie lub je uchyla. W razie uchylenia orzeczenia spawa zostaje przekazane do ponownego rozpoznania kolegium, bądź też sąd sam wydaje nowe rozstrzygnięcie, zmieniając zaskarżone orzeczenie w całości lub w części. W postępowaniu odwoławczym nie można orzec kary aresztu ani kary ograniczenia wolności. Orzeczenie o ukaraniu wydane przez kolegium zastępuje w sądzie akt oskarżenia. Wyrok sądu w takiej sprawie jest prawomocny i z wyjątkiem niewielkiej grupy spraw nie podlega zaskarżeniu w drodze rewizji. W razie szerzenia się na danym terenie określonych wykroczeń wojewoda może wprowadzić w sprawach o takie wykroczenia postępowanie przyspieszone. W postępowaniu przyspieszonym obwiniony schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem zostaje doprowadzony do kolegium, które niezwłocznie przystępuje do rozpoznania sprawy. Wniosek o ukaranie funkcjonariusz policji zgłasza ustnie do protokołu. Kolegium wydaje orzeczenie, które może być zaskarżone w terminie 3 dni od ogłoszenia. Ukaranego aresztem osadza się w zakładzie karnym bezpośrednio po rozprawie. Grzywna powinna być uiszczona w ciągu 3 dni, chyba ze skład orzekający zarządzi zapłacenie grzywny natychmiast. Poza omówionym wyżej trybem postępowania w sprawach o wykroczenia, przepisy przewidują także dwie uproszczone odmiany tego postępowania: - POSTĘPOWANIE NAKAZOWE polega na tym, że wymierzenie kary następuje bez rozprawy (a więc bez wysłuchania obwinionego, przeprowadzenia dowodów). Podstawą tego postępowania może być tylko wniosek o ukaranie sporządzony przez instytucję państwową lub społeczną i poparty załączonymi dowodami. Postępowanie nakazowe może być stosowane w sprawach, w których nie zachodzi potrzeba wymierzenia kary innej niż grzywna od 5 do 625 zł. Od nakazu karnego przysługuje odwołanie. - POSTĘPOWANIE MANDATOWE jest jeszcze bardziej uproszczone prowadzą je funkcjonariusze policji i funkcjonariusze niektórych organów np. strażnicy parków narodowych, służba sanitarna, weterynaryjna. Mogą oni wymierzyć w drodze mandatu grzywnę w wysokości od 5 – 500 zł. Ukaranie w trybie postępowania mandatowego może nastąpić, jeżeli: a) Sprawca został schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem b) Funkcjonariusz pod nieobecność sprawcy stwierdzi naocznie popełnienie wykroczenia, a nie zachodzi wątpliwość, co do osoby sprawcy. Funkcjonariusz nakładający grzywnę w drodze mandatu karnego obowiązany jest pouczyć sprawcę o prawie odmowy przyjęcia mandatu. 12. POSTĘPOWANIE PRZYMUSOWE Podstawową formą działalności organów administracji państwowej jest wydawanie aktów administracyjnych. Podejmując indywidualne decyzje w tysiącach spraw wymagających załatwienia, organ administracyjny kieruje nimi na swoim terenie w ramach swych kompetencji. Jednakże sprawność działania administracji zależy w dużej mierze od tego, czy podjęte przez organ decyzje są realizowane. Postępowanie przymusowe (inaczej egzekucyjne) w administracji ma na celu zmuszenie określonej osoby do wykonania aktu administracyjnego. Jeśli na przykład akt administracyjny nakazuje eksmisje, postępowanie przymusowe zmierza do rzeczywistego opóźnienia lokalu, gdy obywatelowi wymianę wadliwej instalacji elektrycznej – postępowania przymusowe ma wymusić na nim wykonanie tej decyzji itd. Postępowanie przymusowe nie ma na celu ukarania, lecz wymuszenie posłuchu dla poleceń władzy. Dlatego należy je odróżnić od postępowania w sprawach w wykroczenia. Wszczęcie postępowania przymusowego następuje na podstawie tytułu wykonawczego. Tytułem wykonawczym jest najczęściej akt administracyjny ostateczny, czyli taki, od którego nie przysługuje już na normalnej drodze odwołanie, albo, który podlega natychmiastowemu wykonaniu. Organem prowadzącym postępowanie przymusowe w sprawach o świadczenia pieniężne i niepieniężne jest rzeczowo właściwy organ administracji I instancji, chyba, że przepisy szczególne wskazują inny organ. Przeprowadzenie postępowania przymusowego musi poprzedzić akt zwany zagrożeniem. Organ administracyjny zwraca się do zainteresowanej osoby z żądaniem wykonania aktu administracyjnego w określonym terminie i jednocześnie wskazuje środek przymusu, który w przeciwnym razie zostanie zastosowany. Postępowanie przymusowe rozpada się na dwa tryby, różniące się poważnie stosowanymi środkami: - EGZEKUCJA NALEŻNOŚCI PIENIĘŻNYCH Ma ona na celu przymusowe wykonanie takich aktów administracyjnych lub przepisów, które nakładają obowiązek zapłacenia państwu określonej kwoty pieniężnej. W W tym postępowaniu stosowane są następujące środki: a. Egzekucja z pieniędzy (gotówki) b. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę c. Egzekucja z wkładów oszczędnościowych i rachunków bankowych d. Egzekucja z wierzytelności i innych praw majątkowych e. Egzekucja z ruchomości ( polegająca na sprzedaży rzeczy w drodze licytacji i potrącenia egzekwowanej należności z uzyskanej w ten sposób kwoty) - EGZEKUCJA OBOWIĄZKÓW O CHARAKTERZE NIEPIENIĘŻNYM Wyegzekwowaniu tych obowiązków służą następujące środki przymusu: - Grzywna w celu przymuszenia - Wykonanie zastępcze - Odebranie rzeczy ruchomej - Odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń - Przymus bezpośredni Grzywna w celu przymuszenia może być nakładana kilkakrotnie, w tej samej lub wyższej kwocie, przy czym jednorazowo nie może przekroczyć 30 zł, a łącznie 150 zł. W stosunku do osób prawnych kwoty te wynoszą odpowiednio 150 zł. I 1500 zł. Grzywnę stosuje się w celu wymuszenia takiego świadczenia, które może być wykonane tylko przez samego zainteresowanego, albo zaniechania lub znoszenia czegoś. Wykonanie zastępcze polega na powierzeniu, komu innemu wykonania świadczenia na koszt i ryzyko zobowiązanej osoby. Przymus bezpośredni stosuje się, gdy zawiodły inne środki lub, gdy ich użycie nie jest celowe (opieczętowanie przedmiotu, zaplombowanie pomieszczenia, użycie broni – to formy przymusu bezpośredniego). Organy policji mogą stosować niektóre z wymienionych środków w celu wyegzekwowania wydanych poleceń(w ramach uprawnień), bez potrzeby wydawania tytułu wykonawczego.