|
|
|
|
Pomimo słabnięcia
wewnętrznego Polski w XVIII wieku obfitował ten okres w najliczniejsze chyba
wystąpienia reformatorów. Jeszcze z
renesansowych myśli czerpali pisarze tacy jak Stanisław Leszczyński, Szymon
Konarski, czy Stanisław Staszic. Pierwszy
z nich w dziele “Głos wolny wolność ubezpieczający" postulował
wprowadzenie w życie w szlacheckiej Polsce trójpodziału władzy. Należało
położyć kres ciągnącemu się od wieków osłabianiu władzy królewskiej przez
magnatów zajętych prywatnymi interesami. Otoczenie opieką chłopów, nadanie
praw zawsze postępowemu i patriotycznemu mieszczaństwu, reprezentującemu siłę
ekonomiczną - te postulaty nie były nowe, w krajach zachodniej cywilizacji od
dawna wprowadzone w życie, a w Polsce epoki saskiej - śmiertelnym wrogiem
“złotej wolności" stanu, tylko z nazwy, rycerskiego. Z kolei
Szymon Konarski, założyciel Collegium Nobilum, zwrócił dużą uwagę na
kształcenie młodzieży, której w najprostszy i najskuteczniejszy sposób można
było wyłożyć patriotyczne obowiązki prawego Polaka i sposoby ich dopełniania.
Dzieło “O skutecznym rad sposobie" wyraźnie opowiada się przeciwko
sarmackiej ksenofobii czy też posłuszeństwu tylko jednej idei. Konarski
promował człowieka światłego, wykształconego, choć jednocześnie znającego
uświęconą tradycję Ojczyzny, będącą podbudową prawdziwego patriotyzmu. W nieco
innym kierunku prowadził swe rozumowania Stanisław Staszic. Wskazywał on na
konieczność poprawienia finansów państwa, które decydują o jego potędze.
Wystąpił z programem uprzemysłowienia Polski, gdyż na tle sąsiadów
stanowiących dla niej największe zagrożenie wyglądała niezwykle mizernie. I
tutaj nieodzowny stawał się rozwój miast, gdzie jedynie rozwinąć się mogły
manufaktury, skutecznie konkurujące z importem (merkantylizm). To miasta były
ośrodkami tolerancji, nieodzownej do rozwoju nowoczesnego państwa,
siedliskiem kapitałów nie mających wpływu na rozwój Polski. Także Staszic
dostrzegał głęboką potrzebę edukacji patriotycznej, potrzebnej do
racjonalnego spożytkowania zasobów polskiej ziemi. Trzech
wymienonych wyżej patriotów preferowało bezpośredni sposób kontaktu z
odbiorcą - ich dzieła miały formy rozpraw, na łamach których prezentowali
swoją argumentację. Ku innym
gatunkom skierował się Ignacy Krasicki. Posiadając niebywały talent literacki
poparty wszechstronnym wykształceniem skierował swoją twórczość na nieznane
dotąd polskiej literaturze obszary. Mowa oczywiście o pierwszej polskiej
powieści - “Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki". Wyraził się tutaj
bardzo niepochlebnie o polskim szkolnictwie, pokazując edukację i karierę
przykładowego dziecka szlacheckiego - w którym to wszyscy poprzedni oświeceni
pokładali nadzieje na zreformowanie kraju ojców. To dzieło pełne jest
pesymizmu - pokazuje jak wiele pozostało do naprawienia, pomimo tylu
światłych wystąpień. Niebezpieczeństwa wynikające z niskiego poziomu edukacji
politycznej zostały przedstawione w satyrach “Do króla",
“Pijaństwo", zaś próżniactwo tak identyfikowanego z polskim interesem
Kościoła w poemacie “Monachomachia" i “Antymonachomachia". Z bardzo wyrazistym programem wystąpił Julian Ursyn Niemcewicz w komedii scenicznej “Powrót posła". Przedstawił tutaj za pomocą nieprzecenionego śmiechu przywary uzurpujących sobie monopol władzy konserwatywnych szlachciców w podobny sposób, w jaki uczynił to Krasicki w satyrze “Żona modna". W sztuce tej powtórzone zostały w zasadzie wszystkie postulaty poprzednich reformatorów, ułożone pomiędzy ironicznymi i groteskowymi obrazami życia beztroskiego stanu rycerskiego. |
|
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach