„Spółki joint venture są popularną formą organizacyjną stosowaną w walce konkurencyjnej przez korporacje międzynarodowe. W ostatnich trzech latach obserwujemy proces wchodzenia dużych firm zagranicznych na polski rynek. Jakimi motywami kierują się wchodzące do Polski korporacje? Proszę podać przynajmniej jeden przykład zagranicznych inwestorów w Polsce oraz spróbować określić ich motyw działania. „
Spółka joint venture to spółka handlowa zawiązana przez firmę krajową z firmą zagraniczną lub przez firmy zagraniczne na terenie danego kraju w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Jest przedsięwzięciem opartym na wkładzie kapitału dwóch lub więcej niezależnych od siebie pod względem ekonomicznym, prawnym i administracyjnym, partnerów z różnych krajów, którzy tworzą wspólne przedsiębiorstwo, wspólnie nim zarządzają i ponoszą ryzyko wspólnej działalności. W warunkach polskich występuje pewne odstępstwo od tej definicji dotyczące liczby partnerów. Chodzi mianowicie o to, że w Polsce na zasadach prawnych dotyczących tworzenia joint venture powstały przedsiębiorstwa ze 100% udziałem kapitału zagranicznego np. Coca Cola. Przedsiębiorstwa joint venture charakteryzują się następującymi cechami:
§ Udziałem kapitałowym i ponoszeniem ryzyka przez wszystkich partnerów;
§ Długofalową i trwałą współpracą w oparciu o umowę prawną, regulującą cele i zakres oraz okres trwania przedsięwzięcia, podział kompetencji, możliwość przejęcia udziałów, podział zysku i ryzyka, sprawy likwidacji firmy i inne;
§ Sytuacją, w której inwestorzy z różnych krajów, partnerzy z kraju A i kraju B tworzą lub nabywają istniejące już przedsiębiorstwo w kraju C.
Istnieją różne formy joint venture:
1) Narodowe, w których partnerzy pochodzą z tego samego kraju;
2) Zagraniczne, w których uczestniczą podmioty z różnych krajów, bez udziału kraju przyjmującego
3) Międzynarodowe, w których partnerzy pochodzą z różnych krajów, w tym także z kraju, gdzie wspólne przedsięwzięcie ma siedzibę;
4) Mieszane, w których uczestniczą zagraniczne przedsiębiorstwa i rząd kraju przyjmującego.
Najbardziej rozpowszechnione są międzynarodowe joint ventures.
Początki rozwoju przedsięwzięć typu joint venture w Polsce sięgają 1976r., kiedy to Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie wydawania zezwoleń na prowadzenie działalności zagranicznym osobom prawnym i fizycznym w niektórych dziedzinach gospodarki (Dz.U., 1976, nr 19, poz. 123). Powstałe firmy były zagranicznymi przedsiębiorstwami drobnej wytwórczości, popularnie zwane „przedsiębiorstwami polonijnymi”. Był to pierwszy krok w procesie otwierania gospodarki polskiej dla inwestycji zagranicznych. Wspomniana uchwała ograniczała ten przypływ do kapitały cudzoziemców pochodzenia polskiego.
Po roku 1990 przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego zarówno pod względem liczby jak i potencjału produkcyjno-usługowego dynamicznie rozwijały się. Ich liczba znacznie wzrosła (z 1645 w końcu 1990r. do 17577 w połowie 1994r.). Przyrost liczby spółek z udziałem kapitału zagranicznego znacznie wyprzedzał przyrost pozostałych rodzajów spółek działających na podstawie kodeksu handlowego.
Z roku na rok spółki joint venture zyskiwały coraz więcej zwolenników i w związku z tym w ostatnich trzech latach obserwujemy proces wchodzenia dużych firm zagranicznych na polski rynek. Motywem, którym kierują się wchodzące do Polski korporacje jest m.in. ograniczenie kosztów robocizny dzięki dostępności do rynku taniej siły roboczej. Firma zagraniczna, która ulokowała swój kapitał w polskim przedsiębiorstwie zatrudnić może cały, nierzadko wykwalifikowany, personel za niewielkie pieniądze. Ze względu bowiem na bardzo wysoki ( i nadal rosnący) wskaźnik bezrobocia w naszym kraju, o miejsce pracy zabiega bardzo duża liczba ludzi. W związku z tym spółka zyskuje na tym zmniejszając koszty zatrudnienia.
Kolejnym motywem działania spółek joint ventures są ulgi podatkowe, które owe spółki posiadają w systemie podatkowym. Przedsiębiorstwa takie zwolnione są bowiem z podatku przez pierwsze 3 lata swojej działalności. Dodatkowo firmy te zwykle po upływie ww. okresu niespodziewanie przestają istnieć, by wkrótce na ich miejsce powstała nowa firma o innej nazwie i pozornie innym właścicielu, korzystająca dalej z tzw. „raju podatkowego”. W związku z taką ulgą ze strony polskiego ustawodawstwa spółek pojawia się coraz więcej, natomiast proporcjonalnie do ich wzrostu maleje liczba krajowych firm, które ze względu na zbyt dużą konkurencję ww. spółek zmuszane są do likwidacji swoich miejsc pracy.
Poza tym ważniejszym motywem jest rynek zbytu dla produktów zagranicznych, na które popyt w Polsce rośnie. Produkty takie bywają bowiem o wiele bardziej pożądane przez konsumentów polskich od produktów krajowych. Z pewnością należy również zwrócić uwagę na korzyści marketingowe polegające np. na promowaniu swoich wyrobów na rynku partnera a także dostęp do zagranicznych technologii i metod zarządzania.
Oprócz jednak wymienionych wyżej ważniejszych czynników spośród tych, które skłaniają zagranicznych partnerów do tworzenia joint venture należy wyszczególnić również motywy polskich przedsiębiorstw przystępujących do joint venture. A te mogą być nieco inne. Do najważniejszych w warunkach polskich należą z pewnością pozyskanie źródeł finansowania inwestycji, uzyskanie łatwiejszego dostępu do obcego rynku oraz dostęp do nowych technologii, organizacji i metod zarządzania.
Reasumując należy jednak zauważyć, że tworzenie joint venture przez podmioty gospodarcze z różnych krajów wynika z ich strategii rozwoju i dążenia do uzyskania najwyższych zysków i rentowności.
Przykładami spółek joint venture w Polsce mogą być następujące przedsiębiorstwa:
§ Coca-Cola Co. i Procter & Gamble zdecydowały o utworzeniu joint venture, w którym będą mieć po 50% udziałów. Firmy chcą w ten sposób zwiększyć sprzedaż towarów, m.in. takich marek jak Sunny Delight, Minute Maid i Pringles.
Nie wybrano jeszcze nazwy nowej firmy. Zakłada się, że jej obroty wyniosą rocznie ponad 4 mld USD, a w ciągu dwóch kolejnych lat wzrosną do 5 mld USD.
Joint venture będzie mieć 15 zakładów i zatrudniać 6 tys. osób.
§ Francuski gigant medialny Vivendi Universal storzył joint venture z Sony Music Entertainment. Oba koncerny chcą stworzyć własną stronę muzyczną. Powstała firma będzie występować pod nazwą Duet i jej zadaniem będzie współzawodniczenie z Napsterem. Nowa strona będzie posiadać wszelkie prawa autorskie koncernów Sony i Vivendi, ale planuje jeszcze kupienie praw autorskich od innych wytwórni. Zarówno Sony jak i Vivendi będą miały równe udziały w Duecie i będą oferować serwis oparty ma abonamencie oraz opcję płacenie za pojedyncze wysłuchanie utworu.
§ Firma VAN PUR została utworzona w 1989 r. jako spółka joint venture z udziałem kapitału niemieckiego. Nowoczesny zakład Browaru VAN PUR powstał w rekordowym czasie zaledwie pięciu miesięcy. Inwestycja ta została
przeprowadzona pod nadzorem zespołu specjalistów.
Pierwsze piwo wyprodukowano w rakszawskim browarze 2-go maja 1993 r.
§ Firmy Daewoo-FSO i Henkel-Polska zawarły porozumienie, które zaowocowało
powstaniem spółki joint venture Henkel Teroson Automotive Polska w
Ciechanowie.
Najlepszymi przykładami spółek joint venture są jednak przede wszystkim supermarkety, które w ostatnich latach stały się popularnymi centrami handlowymi. To właśnie one w największej mierze korzystają z ulg podatkowych i luk prawnych, a jeśli chodzi o zatrudnianie taniej siły roboczej, to również w tym względzie nie mają sobie równych. Pracownicy tacy bowiem są wykorzystywani pracując wiele godzin często w okropnych warunkach za bardzo niskie wynagrodzenie.
Na zakończenie należy jeszcze dodać, że spółek typu joint venture z roku na rok w Polsce jest coraz więcej, natomiast krajowe przedsiębiorstwa ulegają powoli likwidacji. Wydaje się także, że w pierwszym etapie ekspansji kapitału zagranicznego obserwuje się jego szczególną aktywność w dużych aglomeracjach i ośrodkach przemysłowych. Z czasem można jednak oczekiwać ( i właściwie już ma to miejsce) poważniejszego napływu kapitału zagranicznego także do regionów, w których inwestuje on obecnie niewiele.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"