Irzykowski Karol

Irzykowski Karol

• ur. 1873 • zm. 1944 •

Karol Franciszek Irzykowski (1873-1944) - pisarz, krytyk literacki i teatralny, publicysta. Pochodził z rodziny ziemiańskiej. Debiutował

wierszem Wśród nocy (1894). Współpracował z pismami: "Monitor", "Przegląd Polityczny...","Nowa Reforma" (1910-17 w redakcji),

"Maski", "Skamander" (1920--23), "Robotnik", "Wiadomości Literackie" (1924-33), "Europa" (1929-1930, współred. z J. N. Millerem i

St. Baczyńskim), "Pion", "Rocznik Literacki", "Prosto z mostu" i in. Przyjaźnił się ze środowiskiem pisarzy i dziennikarzy (L. Staff,

O. Ortwin, St. Brzozowski, którego bronił przed posądzeniami o współpracę z ochraną, K. L. Koniński) . W 1933 został powołany do

pierwszego składu Polskiej Akademii Literatury. Dla Polskiego Radia omawiał nowości literackie. Oprócz Pałuby opublikował m.in:

groteskowo-filozoficzną komedię Dobrodziej złodziei (1907, współaut. H. Mohort), Nowele (1906), Wiersze i dramaty (1907),

monografię Fryderyk Hebbel jako poeta konieczności (1907) i własny przekład Dzienników (1911) tego pisarza, zbiór art. krytycz.

Czyn i słowo (1912, postdat. 1913), szkic Prolegomena do charakterologii (1924), rozprawę poświęconą zagadnieniom estetyki filmu

Dziesiąta Muza (1924), Walkę o treść (1929, tu m. in. polemika z teorią Czystej Formy S. i. Witkiewicza), pamflet Beniaminek.

Rzecz o Boyu-Żeleńskim (1933), szkice kryt. Słoń wśród porcelany (1934), Lżejszy kaliber. Szkice. - Próby dna. - Aforyzmy (1938,

większość tych tekstów została ogłoszona w formie odczytów radiowych); pośm. Recenzje teatralne (1965), fragmenty dziennika pt.

Notatki z życia, obserwacje, motywy (1964, wstęp S. Kisielewski). "Zupełnie odrębny, jedyny u nas pisarz" (opinia Z. Kisielewskiego z

1924); przypisywał sobie rolę klerka (nazwa wprowadzona przez J. Bendę na oznaczenie postawy kultu autonomicznych wartości

rozumu i sztuki, bez angażowania się w życie polit.), intelektualisty i "wyspiarza". W dzienniku znamiennie, choć z przesadnym

samokrytycyzmem, ubolewał, że po napisaniu Pałuby "w oporach swych nie rósł" i nie został pisarzem, jakim mógłby być, gdyby po

jej wydaniu "nie zboczył z drogi". W podstawy i szczegóły jego życia i bogatej twórczości znakomicie wprowadza trzytomowa

monografia B. Winklowej, Karol Irzykowski. Życie i twórczość (Kraków 1987, 1992, 1994).