Wyszukiwarka:

Wszędzie ------------------ Artykuły Newsy Informacje Linki Pliki

Instrumenty pośrednictwa bankowego w sferze rozliczeń krajowych Rozliczenia pieniężne wynikają z relacji zachodzących w gospodarce między zarówno podmiotami gospodarczymi jak i osobami fizycznymi. Polegają na przemieszczaniu się pieniądza w celu realizacji transakcji kupna/sprzedaży, opłat składek ubezpieczeniowych, zobowiązań podatkowych, spłat kredytów, wypłat wynagrodzeń itp. Ustawa Prawo bankowe z 29 sierpnia 1997 roku definiuje je następująco: „Przez bankowe rozliczenia pieniężne rozumieć należy operacje polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków pieniężnych na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują wskazane zmiany w stanie praw majątkowych klienta”. Rozliczenia pieniężne mogą być przeprowadzane w obrocie krajowym za pośrednictwem banków, jeżeli przynajmniej jedna strona rozliczenia posiada rachunek bankowy. Rozliczenia pieniężne mogą być dokonywane w formie gotówkowej lub bezgotówkowej. O wyborze gotówkowej lub bezgotówkowej formy rozliczeń decydują strony przeprowadzające rozliczenia. Rozliczenia gotówkowe za pośrednictwem banków przeprowadza się: · Czekiem gotówkowym, · Wpłacając gotówkę na rachunek wierzyciela. Jako instytucjonalne formy rozliczeń bezgotówkowych prezes NBP wprowadził w obrocie krajowym: · Polecenie przelewu, · Polecenie zapłaty, · Czek rozrachunkowy, · Karty płatnicze. Polecenie przelewu Jest najczęściej stosowaną formą rozliczeń bezgotówkowych. Jest udzieloną bankowi dyspozycją właściciela rachunku bankowego (dłużnika) obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą wskazanego rachunku beneficjenta (wierzyciela) w dowolnym banku. W formie polecenia przelewu można regulować wszystkie płatności, bez względu na wysokość. Inicjatorem rozliczenia jest dłużnik, który, po otrzymaniu faktury od wierzyciela składa w swoim banku dyspozycję dokonania transferu środków pieniężnych. Bank dłużnika obciąża jego rachunek i przelewa środki do banku wierzyciela. Następnie bank wierzyciela zawiadamia go o dokonaniu przelewu. Tradycyjne polecenie przelewu składane jest w formie papierowej (cztery egzemplarze: A, B, C, D, z przeznaczeniem po jednym dla każdej strony operacji). Coraz częściej banki umożliwiają swoim klientom składanie dyspozycji polecenia przelewu w formie bezpapierowej, wykorzystując w tym celu oprogramowanie typu home/office banking. Polecenie zapłaty Jest nową formą rozliczeń bezgotówkowych w polskim systemie bankowym. Jest udzieloną bankowi dyspozycją wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Uznanie rachunku bankowego wierzyciela następuje po uzyskaniu przez jego bank od banku dłużnika funduszy wystarczających do pokrycia polecenia zapłaty. Dyspozycja wierzyciela zawiera jednocześnie jego zgodę na cofnięcie przez bank dokonanego rozliczenia, gdyby dłużnik odwołał polecenie zapłaty. Przeprowadzanie rozliczeń w formie polecenia zapłaty jest możliwe pod następującymi warunkami: · Posiadania przez wierzyciela i dłużnika rachunków w bankach, które zawarły porozumienie w sprawie polecenia zapłaty, oraz ustaliły zakres swojej odpowiedzialności i stosowane procedury. · Wyrażenia przez dłużnika zgody na stosowanie przez wierzyciela poleceń zapłaty określonych zobowiązań w umownych terminach. · Zawarcia między wierzycielem a bankiem, prowadzącym jego rachunek, umowy w sprawie stosowania polecenia zapłaty, ustalającej m.in. zakres odpowiedzialności i stosowne procedury. · Maksymalna kwota pojedynczego polecenia zapłaty nie może przekraczać równowartości w złotych (według kursu średniego ECU ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu kwartału poprzedzającego kwartał w którym dokonywane jest rozliczenie): · 1000 ECU – w przypadku, gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej, · 10.000 ECU – w przypadku pozostałych dłużników. Czek Jest jedną z najstarszych form rozliczeń pieniężnych. Czek jest pisemnym poleceniem wydanym bankowi przez właściciela rachunku bankowego, aby wypłacił określoną kwotę pieniężną ze środków będących w dyspozycji wystawcy czeku okazicielowi lub oznaczonej osobie za okazaniem czeku. Zgodnie z art. 1 Prawa czekowego czek musi zawierać: · wyraz „czek” w samym tekście dokumentu, w języku w jakim go wystawiono, · polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej, · nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata), · oznaczenie miejsca płatności, · oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku, · podpis wystawcy czeku (trasata). Dokument któremu brak jednej z ww. cech nie jest traktowany jako czek, z wyjątkiem przypadków określonych w prawie czekowym. Wystawca czeku powinien dysponować w banku środkami na pokrycie czeku w okresie jego ważności (w Polsce 10 dni). W tym czasie należy go przedstawić bankowi do realizacji. Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje czeków: 1. czek gotówkowy, 2. czek rozrachunkowy. Czek gotówkowy W obrocie krajowym posługują się nim osoby prawne i fizyczne. Czek gotówkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku (dłużnika) udzieloną bankowi (trasatowi) do obciążenia swego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi czeku (czek na okaziciela) lub osobie wskazanej na czeku (czek imienny). Czek gotówkowy może być przedstawiony do zapłaty bezpośrednio u trasata lub w innym banku. Zapłata za czek następuje po uzyskaniu przez ten bank od trasata funduszy wystarczających do zapłaty czeku. Banki zawarły porozumienie o odmiennym trybie realizowania czeków z rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych Czek rozrachunkowy Służy wyłącznie do rozliczeń bezgotówkowych między kontrahentami. Zewnętrznym jego wyróżnikiem jest napis na przedniej stronie np. „do rozrachunku”, „przekazać na rachunek”. Taka klauzula oznacza, że czek nie może być wypłacony, a jedynie służy do uznania rachunku bankowego. Stanowi udzieloną trasatowi dyspozycję wystawcy czeku do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku. Uznanie rachunku posiadacza czeku kwotą czeku następuje po uzyskaniu przez jego bank od trasata funduszy wystarczających do zapłaty czeku. Karty płatnicze Prawo bankowe definiuje kartę płatniczą jako kartę identyfikującą wydawcę i upoważnionego posiadacza, uprawniającą do wypłaty gotówki i dokonywania zapłaty, a w przypadku karty wydanej przez bank lub instytucję ustawowo upoważnioną do udzielania kredytu – także do dokonywania wypłaty gotówki i zapłaty z wykorzystaniem kredytu. Karty płatnicze można sklasyfikować według kryterium czasu, w którym następuje ostateczne rozliczenie płatności (w stosunku do momentu zawarcia transakcji). Według tego kryterium można wyodrębnić następujące kategorie kart: · płatne wcześniej: karty przedpłacone, · płatne w tej chwili: karty debetowe, · płatne później: karty obciążeniowe, karty kredytowe i karty detaliczne. Karty przedpłacone Są to karty zawierające w sobie rzeczywistą siłę nabywczą, za którą użytkownik zapłacił wcześniej. Różnią się od innych instrumentów bezgotówkowych tym, że są wcześniej naładowane ogólnie akceptowaną siłą nabywczą. Mogą one być ładowane w okienku bankowym, poprzez ATM-y (automatyczne okienka kasowe) lub w późniejszym etapie – za pomocą specjalnie wyposażonych telefonów, w zamian za obciążenie rachunku bankowego posiadacza karty lub w zamian za gotówkę. Siła nabywcza znajdująca się na kartach przedpłaconych jest „pobierana” w punktach sprzedaży za pomocą urządzenia elektronicznego, które następnie uaktualnia stan środków zgromadzonych na karcie. Służą one do rozliczania bezpośrednich transakcji o małej bądź bardzo małej wartości. Karty debetowe Karty debetowe są wyposażone w pasek magnetyczny i przed udostępnieniem usługi wymagają wprowadzenia poprzez klawiaturę terminalu osobistego numeru identyfikacyjnego (PIN). W transakcjach elektronicznych kod PIN zastępuje podpis klienta. Przy transakcjach płatniczych zaakceptowanych przez system (po dokonaniu autoryzacji w trybie on-line), kupiec przyjmujący zapłatę kartą debetową ma gwarancję uzyskania zapłaty. Większość kart debetowych spełnia dwie funkcje: · umożliwia wypłatę gotówki z bankomatów (ATM-ów) · dokonywanie płatności detalicznych. Umożliwiają klientom dokonywanie zakupów do wysokości środków dostępnych na rachunku bankowym. istnieją również karty (nazywane zwykle kartami gotówkowymi), które mogą być używane jedynie do wypłaty gotówki. Karty obciążeniowe Umożliwiają ich posiadaczom dokonywanie zakupów i (zazwyczaj) uzyskiwanie gotówki (zarówno w ATM-ach jak i w oddziałach emitenta) do wcześniej określonego pułapu. W chwili dokonywania zakupu posiadacz karty nie musi dysponować pokryciem na swoim rachunku bankowym. Zaciągnięty dług musi być w całości spłacony na koniec ustalonego okresu. Karty obciążeniowe udostępniają kredyt na określony czas, przy czym kredyt ten jest nie oprocentowany. Karty kredytowe Karty kredytowe, udostępniające posiadaczowi linię kredytową, umożliwiającą klientowi pozyskanie dóbr i usług oraz wypłatę gotówki do wcześniej określonego pułapu. Dług należny emitentowi karty może być spłacony w całości na koniec ustalonego terminu lub tylko w części. W tym drugim przypadku pozostała kwota jest traktowana jako udzielony kredyt, od którego naliczane są odsetki. A więc karta kredytowa łączy w sobie dwie funkcje: · instrumentu płatniczego, · krótkookresowego kredytu odnawialnego.