|
|
|
|
W przeciwieństwie do
epoki renesansu ("Żywot człowieka poćciwego", "Dworzanin
polski") w epoce oświecenia brak jest utworów, które bezpośrednio
wskazywałyby ideał człowieka i obywatela. Cechy wzorowego Polaka oswieceniowi
twórcy wskazywali głównie poprzez krytykę wad i przywar oraz utwory
dydaktyczne, z których samemu należało wysnuć odpowiednie wnioski. Cechy
jakimi powinien się charakteryzować idealny człowiek i obywatel epoki
oświecenia zawarli w swych dziełach: a. Stanisław Staszic "Uwagi nad
życiem Jana Zamoyskiego", "Przestrogi dla Polski" - obywatel: -
powinien otrzymać staranne wykształcenie - "takie będą Rzeczpospolite,
jakie ich młodzieży chowanie", - musi
myśleć postępowo i rozumieć potrzebę zmiany niektórych praw. Powinien
postulować: zniesienie liberum veto, zastąpienie tronem dziedzicznym
obieralność królów, otoczenie opieką rolników, zrównanie obywateli wobec
prawa, "tępienie" narodowych wad, które doprowadziły do upadku
kraju, b. Ignacy
Krasicki chce nauczyć myślenia obywatelskiego oraz krytycyzmu wobec siebie. W
swoich utworach piętnuje on wady ogólnoludzkie i typowo polskie. Jednocześnie
oczekuje on odbiorcy myślącego, który będzie potrafił odczytać zawarte w jego
dziełach nauki. Jego ideał: - nie
powinien nadużywać alkoholu, unikać kłótni, czczego gadulstwa i bezmyślności
- satyra "Pijaństwo", - nie
charakteryzować się zarozumialstwem i pychą - satyra "Do króla",
bajka "Szczur i kot", - nie
charakteryzować się zawiścią, zaślepieniem, nieuctwem, ograniczeniem
umysłowym i za wysokim mniemaniem o własnej osobie - satyra "Do
króla", -
powinien wykazywać krytyczny stosunek do mody i obyczajów - satyra "Żona
modna", - nie
powinien popadać w dewocję - bajka "Dewotka", - nie
powinien pozostawać biernym wobec najeźdźcy - bajka "Ptaszki w
klatce", -
powinien być tolerancyjnym - bajka "Filozof", -
powinien charakteryzować się poczuciem własnej godności - bajka "Kotka i
chart", -
powinien być ostrożny i potrafić umiejętnie korzystać z doświadczeń innych
ludzi - bajka "Kulawy i ślepy", -
duchowni nie powinni charakteryzować się: rozpustą, zawziętością, hardością,
lenistwem, sybarytyzmem, pijaństwem, żądzą władzy nad środowiskiem,
awanturnictwem, brakiem prawdziwej pobożności, ciemnotą umysłową i nieuctwem
- poemat heroikomiczny "Monachomachia", -
powinien starać wprowadzić reformę rolną (uwłaszczenie), otoczyć opieką
chłopów, objąć ich edukacją i poprawić warunki socjalne - (utopijne wizje) -
pierwsza polska powieść "Mikołaja Doświadczynskiego przypadki", c. Julian Ursyn Niemcewicz - "Powrót posła" - wzorem człowieka i obywatela jest Walery - poseł na sejm, jest on patriotą i należy do obozu reformatorów, z miłości rezygnuje z posagu Teresy, gospodarowanie zaczyna od uwłaszczenia chłopów. |
|
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach