INWESTYCJE PRZEDSIĘBIORSTWA
ISTOTA I RODZAJE INWESTYCJI PRZEDSIĘBIORSTWA.
Podstawowym warunkiem zapewnienia pozycji oraz ekspansji rynkowej firmy jest nie tylko sprawność bieżącego zarządzania, lecz również podejmowanie, optymalnych decyzji dotyczących rozwoju i źródeł jego finansowania. Od trafności tych decyzji zależy bowiem perspektywiczna konkurencyjność przedsiębiorstwa, jego udział w rynku i możliwość generowania zysków.
”Inwestycje można zdefiniować jako długookresowe zaangażowanie zasobów ekonomicznych w celu produkowania i uzyskiwania korzyści netto w przyszłości. Głównym aspektem takiego zaangażowania jest transformacja środków płynnych inwestora lub środków pożyczonych w aktywa produkcyjne w postaci środków trwałych i obrotowych, jak również zapewnienie płynności w trakcie korzystania z tych aktywów.”
Rozwój firmy dokonuje się zasadniczo poprzez realizację określonych przedsięwzięć inwestycyjnych (rozwojowych). Inwestowanie jest procesem długotrwałym. Wymaga ono zgromadzenia kapitału niezbędnego do sfinansowania początkowych nakładów, które przynoszą efekt zawsze z pewnym opóźnieniem.
Jeżeli przedsiębiorstwo posiada środki pieniężne, to powinno je inwestować, aby powiększać swoje zasoby. Jeśli przedsiębiorstwo nie może inwestować w rzeczy, to powinno lokować pieniądze w inwestycje finansowe.
Inwestycje przedsiębiorstwa dzielimy na:
inwestycje rzeczowe,
inwestycje finansowe.
Przedmiotem inwestycji rzeczowych są:
rzeczowy majątek trwały (budynki i budowle, grunty własne, środki transportu, urządzenia techniczne i maszyny),
postęp techniczny i organizacyjny dzięki wartościom niematerialnym i prawnym (zakup prawa do korzystania z projektów, wynalazków, patentów, licencji, znaków towarowych oraz koszty zakończonych prac rozwojowych),
trwały przyrost majątku obrotowego (trwały przyrost zapasów dla potrzeb zwiększonej skali produkcji, zwiększenie stanu należności od odbiorców dla potrzeb wzrostu przychodów ze sprzedaży i zysku).
Przedmiotem inwestycji finansowych są:
udziały i akcje (udziały przedsiębiorstwa w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółdzielniach, akcje w spółkach akcyjnych, w których przedsiębiorstwo jest akcjonariuszem, udziały nabyte w funduszach powierniczych),
obligacje, bony skarbowe i weksle jako papiery wartościowe stanowiące trwałą lokatę kapitału o charakterze długoterminowym,
udzielone przez przedsiębiorstwo pożyczki długoterminowe oraz należności długoterminowe.
”Przedsięwzięcia rozwojowe dotyczą zarówno zmian wielkości produkcji, jej jakości i struktury asortymentowej, zmiany źródeł zaopatrzenia i kierunków zbytu, obniżki kosztów, jak też powiązań z innymi firmami, a także wspólnych inwestycji, lokowania nadwyżek kapitału poza firmą macierzystą czy też innych form działania
W literaturze przedmiotu spotyka się szereg kryteriów klasyfikacji przedsięwzięć inwestycyjnych.” Jedno z kryteriów pozwala wyróżnić następujące inwestycje:
inwestycje odtworzeniowe – polegające na zastępowaniu zużytych lub przestarzałych urządzeń nowymi; są to inwestycje stosunkowo najmniej ryzykowne, których celem jest przede wszystkim zapobieżenie wzrostowi kosztów związanych z procesem starzenia się majątku,
inwestycje modernizacyjne – nastawione głównie na zmniejszenie kosztów wytwarzania wyrobów i przeprowadzane zazwyczaj łącznie z inwestycjami odtworzeniowymi,
inwestycje innowacyjne – służące modyfikacji wytwarzanych dotychczas wyrobów,
inwestycje rozwojowe – obejmujące dwa rodzaje przedsięwzięć:
mające na celu zwiększenie szeroko rozumianego potencjału produkcyjnego w znaczeniu wydajności parku maszynowego, rozwoju sieci handlowej, zróżnicowania kanałów dystrybucji,
służące wdrażaniu do produkcji nowych wyrobów, lepiej zaspokajających istniejące potrzeby potencjalnych nabywców lub powodujących powstawanie nowych, dotychczas nieznanych potrzeb,
inwestycje strategiczne – o charakterze:
defensywnym – zmierzające do ochrony przedsiębiorstwa przed działaniem konkurencji lub przed niekorzystnymi warunkami narzucanymi przez dawców,
ofensywnym – służące umocnieniu pozycji firmy na rynku poprzez np. tworzenie filii, wchodzenie w związki kooperacyjne, przejmowanie konkurentów na drodze fuzji,
inwestycje dotyczące ustroju społecznego – służące zapewnianiu możliwie najlepszych warunków personelowi firmy, zarówno w czasie pracy jak i poza nią,
inwestycje dotyczące interesu publicznego – obejmujące między innymi wydatki związane z ochroną środowiska naturalnego, tworzeniem funduszy służących finansowaniu badań naukowych, itp.”
ŹRÓDŁA FINANSOWANIA INWESTYCJI
Zarząd rozwijającego się przedsiębiorstwa zawsze stoi przed decyzją dotyczącą wyboru kierunku pozyskania dodatkowych kapitałów na jego rozwój. Pozyskując kapitał własny, co w praktyce najczęściej oznacza nowych wspólników (akcjonariuszy), dotychczasowi właściciele w wypadku dobrej koniunktury i istniejących zysków ponoszą duże koszty związane z pozyskaniem tego kapitału, gdyż będą musieli podzielić się zyskami. Lecz gdy nastąpi zła koniunktura i pojawią się straty, nowi wspólnicy również ze swoich kapitałów sfinansują część strat, czyli przejmą część ryzyka.
Natomiast pozyskując kapitał obcy w wypadku dobrej koniunktury po opłaceniu kosztu tego kapitału właściciele przejmą resztę zysku wypracowanego przez ten kapitał.
Podejmując decyzje odnośnie kierunku pozyskania kapitałów zarząd zmuszony jest rozważyć dwa czynniki. Pierwszy czynnik to korzyść, jaką uzyskają dotychczasowi właściciele z zaangażowania kapitału obcego, a więc tańszego, natomiast drugi to wielkość ryzyka, o jakie powiększy kapitał obcy istniejące ryzyko gospodarcze.
Plan finansowy powinien określać źródła środków finansowych potrzebnych na sfinansowanie projektu oraz harmonogram ich spływu wśród źródeł finansowania zazwyczaj wymienia się dwie grupy:
fundusze własne firmy
zewnętrzne źródła finansowania.
Źródła kapitału własnego
I. Zysk zatrzymany w przedsiębiorstwie
Zysk przedsiębiorstwa jest jednym z wewnętrznych, własnych źródeł pochodzenia kapitału (funduszu) przeznaczonego na cele inwestycyjne jest zysk przedsiębiorstwa. Stanowi on nadwyżkę sumy przychodów ze sprzedaży produktów i usług oraz z innych tytułów nad wydatkami poniesionymi dla osiągnięcia tych przychodów. Przychody ze sprzedaży pochodzą przede wszystkim od nabywców towarów i usług.
Wydatki ponoszone dla uzyskania przychodów składają się głównie z kosztu własnego oraz innych wydatków, do których poniesienia przedsiębiorstwo jest zobowiązane (np: cło, podatek od nieruchomości).
Wielkość zysku w przedsiębiorstwie zależy od wielu czynników, a przede wszystkim przychodów i kosztów kształtujących wydatki przedsiębiorstwa. Wielkość przychodu uwarunkowana jest cenami sprzedaży i ilością produktów lub usług oraz możliwością zbytu wytworzonych produktów czy świadczonych usług. Zysk jest źródłem samofinansowania rozwoju.
II. Amortyzacja
Amortyzacja jest drugim, oprócz zysku, źródłem samofinansowania rozwoju - jest finansowym wyrazem zużycia majątku trwałego. Zużycie majątku znajduje odzwierciedlenie w rachunku kosztów własnych przedsiębiorstwa. W praktyce przedsiębiorstwa nie utrzymują funduszów amortyzacyjnych w formie rezerw. Amortyzacja w miarę dokonywania odpisów, może być wykorzystywana na nowe inwestycje.
Roczna kwota amortyzacji oznacza roczny ubytek majątku trwałego w skutek technicznego zużycia się (fizyczne niszczenie ) i zużycia ekonomicznego (przestarzałość techniczna). Koszt amortyzacji zwraca się w przychodach ze sprzedaży i nie stanowi wydatku pieniężnego.
Rozmiary źródła kapitału jakim jest amortyzacja zależą przede wszystkim od wielkości majątku trwałego przedsiębiorstwa oraz od metod amortyzacji.
Polityka amortyzacyjna przedsiębiorstwa dotyczy rozłożenia kosztów zużycia się środków trwałych na produkty i jednocześnie gromadzenie dzięki amortyzacji środków pieniężnych odpowiednio do potrzeb zakupu środków trwałych. Polega ona na wyborze metod amortyzacji oraz ustalenia wysokości stawek amortyzacyjnych, zgodnie z obowiązującymi przepisami.
”Odpisy amortyzacyjne, po uregulowaniu zobowiązań z tytułu ich zakupu, nie należą do kosztów, które są wydatkami. Odpowiadająca im część dochodów pozostaje do dyspozycji jako kwota środków płynnych do momentu podjęcia reinwestycji. Dzięki odpisom amortyzacyjnym można nie tylko odtwarzać środki trwałe, lecz również prowadzić nowe inwestycje.”
III. Emisja akcji.
Nowym źródłem kapitału przedsiębiorstwa na cele inwestycyjne są dochody z emisji i sprzedaży papierów wartościowych, pozyskiwane na tworzącym się w naszym kraju rynku. Spośród wielu rodzajów papierów wartościowych, istotne znaczenie mają dochody z emisji i sprzedaży akcji.
Akcje to jedne z podstawowych rodzajów papierów wartościowych emitowanych przez przedsiębiorstwa. Akcja jest papierem wartościowym, reprezentującym część kapitału akcyjnego (zakładowego) przedsiębiorstwa, emitowanym przez emitenta, zamierzającego pozyskać środki na rozwój. Akcja stanowi tytuł własności i jest częścią kapitału własnościowego.
W wyniku sprzedaży akcji na rynku papierów wartościowych właściciel akcji nabywa środki niezbędne do finansowania jego inwestycji.
Zewnętrzne źródła finansowania inwestycji.
Do zewnętrznych źródeł finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych można zaliczyć:
kredyty krótko-, średnio- i długoterminowe,
emisję obligacji przedsiębiorstwa,
leasing,
pożyczki.
I. Kredyty bankowe
Najstarszym i najbardziej klasycznym przykładem finansowania inwestycji za pomocą obcego kapitału jest kredyt bankowy.
Finansowanie projektów inwestycyjnych z zaciągniętego kredytu bankowego wymaga zwrotu pożyczonego kapitału w określonym terminie, wraz z odsetkami. W polskiej gospodarce oprocentowanie kredytu bankowego długoterminowego jest dosyć wysokie i wynosi około ponad 20% co wymaga równie wysokiej rentowności majątku (kapitału). Ze względu na to, że rentowność majątku (kapitału) jest na ogół niższa, nieliczne tylko przedsiębiorstwa stać na korzystanie z kredytu bankowego.
Zaciągnięty kredyt bankowy przeznaczony jest na finansowanie dalszych inwestycji, polegających na budowie nowych przedsiębiorstw lub ich rozbudowie czy też znacznej modernizacji maszyn i urządzeń. Kwota kredytu jest uzależniona od kosztów realizowanego przedsięwzięcia inwestycyjnego oraz od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Oprocentowanie kredytów inwestycyjnych jest przede wszystkim uzależnione od czynników podobnych do tych, które mają wpływ na ustalenie odsetek od kredytów płatniczych. Jego wysokość jest często ustalana na poziomie oprocentowania kredytów obrotowych. Stopa oprocentowania kredytu inwestycyjnego może być stała lub zmienna. Zależy to najczęściej od okresu kredytowania.
Warunkiem uzyskania kredytu jest:
złożenie wniosku o przyznanie kredytu w banku,
posiadanie i udowodnienie zdolności kredytowej, tzn. możliwości spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w ustalonych terminach,
przedstawienie biznes planu, tzn. planu rozwoju przedsiębiorstwa; jest to dokumenty wspierający propozycje finansowania; musi zawierać mocne strony podejmowanego przedsięwzięcia, analizę stanu finansowego i perspektywy rozwoju przedsiębiorstwa ,
uzgodnienie z bankiem odpowiedniego zabezpieczenia kredytu w formie przewidzianej prawem.
w wypadku starania o kredyt inwestycyjny bank może prosić o przedstawienie opracowania zawierającego ocenę możliwości osiągnięcia sukcesu proponowanego przedsięwzięcia (feasibility study) opracowanego przez wyspecjalizowaną firmę,
Zabezpieczeniem kredytu może być:
gwarancja bankowa udzielona przez inny bank lub firmę ubezpieczeniową; jest to przyrzeczenie banku do wywiązania się z zobowiązania w przypadku nie dotrzymania warunków umowy ze strony dłużnika; gwarancja ma formę pisemną; gwarant, czyli bank udzielający gwarancji, który zapłacił za dłużnika, wstępuje w prawa wierzyciela, tzn. ma prawo do użycia wszelkich środków do wyegzekwowania swoich praw; gwarancja może być ograniczona co do wysokości i czasu,
uzgodniona z bankiem umowa spłaty przez towarzystwo ubezpieczeniowe – ma taki sam charakter jak wyżej,
ustanowienie hipoteki na nieruchomości – najbardziej znana i powszechna forma gwarancji kredytowych,
cesja należności kredytobiorcy – ma na celu zapewnienie uregulowania przyznanego kredytu przez przenoszenie wierzytelności; może być stosowana w odniesieniu do klientów o stabilnej pozycji ekonomicznej; bank musi pamiętać o bezpieczeństwie operacji, które jest wypadkową jakości klienta cedującego oraz cedowanych wierzytelności,
umowa o cesję praw z ubezpieczenia majątkowego – do tej pory stosowana w niewielkim zakresie ze względu na skomplikowaną procedur,
blokada środków zdeponowanych na rachunku bankowym kredytobiorcy,
umowa przewłaszczenia rzeczy ruchomych oznaczonych co do tożsamości – chodzi tu o zabezpieczenie w postaci ruchomości, co do których nie ma wątpliwości, iż są własnością osoby ubiegającej się o kredyt,
umowa ustanowienia zastawu na rzeczach ruchomych bądź papierach wartościowych należących do kredytobiorcy,
ustanowienie zastawu rejestrowanego – polega na stałym posiadaniu określonych dóbr ustalonych z kredytodawcą,
umowa o przejęcie długu kredytowanego – znalezienie instytucji, która ewentualnie przejmie dług kredytowy.
II. Emisja obligacji.
Obligacje to papiery wartościowe emitowane w serii, w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wobec właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (wykupu obligacji).
”Obligacja stanowi pozabankową formę zaciągania pożyczki na finansowanie inwestycji u podmiotów gospodarczych i osób fizycznych. W obligacji wyrażony jest dług przedsiębiorstwa czy instytucji, które ją wyemitowały. Pożyczka ta ma charakter terminowy, podlega spłacie i jest oprocentowana. Obligacja ma pierwszeństwo do zapłaty przy likwidacji przedsiębiorstwa emitującego. Jest zatem formą kredytowania przedsiębiorstwa warunkach powodzenia obligacji przez przedsiębiorstwo dla pozyskania kapitału na cele inwestycyjne można mówić wtedy, gdy wyemitowana zostanie licząca się dla niego ilość obligacji po korzystnym kursie i nie wysokim oprocentowaniu.”
III. Leasing
Przedsiębiorstwo decydując się na inwestycje, stoi przed wyborem źródła finansowania. Dla małych i średnich przedsiębiorstw podstawowymi źródłami finansowania inwestycji są kredyt bankowy , zysk przedsiębiorstwa i pożyczki. Od kilku lat istnieje na polskim rynku nowa dostępna forma finansowania inwestycji – leasing, która, w uproszczeniu nie polega na zakupie środka trwałego (produkcji), lecz na jego wypożyczeniu.
Leasing w krajach wysoko rozwiniętych jest powszechnie stosowaną formą obrotu gospodarczego oraz metodą finansowania inwestycji.
Leasing czyli wydzierżawienie dobra służącego do prowadzenia działalności gospodarczej z jednostronną obietnicą odsprzedaży, najpóźniej w chwili wygaśnięcia kontraktu po cenie ustalonej na początku. Leasingobiorca w chwili wygaśnięcia kontraktu może nabyć dobro, będące przedmiotem leasingu, po tzw. wartości szczątkowej, która uwzględnia pobraną opłatę leasingową w chwili wygaśnięcia umowy. Leasingobiorca może również odmówić zakupu dobra lub odnowić kontrakt leasingu. Leasingobiorcą może zostać każdy, kto chce prowadzić jakąkolwiek działalność gospodarczą, nie posiadając wystarczającego kapitału na zakup wyposażenia.
Możemy wyróżnić różne formy leasingu:
Leasing finansowy.
Trwa zwykle dłużej niż umowa leasingu operacyjnego. Czas trwania umowy jest zbliżony do okresu używania przedmiotu umowy. Ważną sprawa jest finansowanie utrzymania przedmiotu leasingu, czasem jest tu sporządzona specjalna umowa, jeśli koszty eksploatacji ponosi leasingodawca.
Leasing operacyjny.
Jest zawierany na czas krótszy niż wynosi okres przydatności dobra do użytkowania. Istnieje możliwość przerwania umowy przed jej uzgodnionym terminem z powodu pojawienia się na rynku urządzeń nowocześniejszych niż przedmiot umowy. Dotyczy to takich wyrobów, które szybko starzeją się, np. sprzętu komputerowego. Koszty eksploatacji ponosi leasingodawca i są częścią opłat leasingowych.
Leasing zwrotny (back).
Ten rodzaj leasingu dotyczy najczęściej nieruchomości. Pozwala właścicielowi potrzebującemu gotówki na sprzedaż spółce leasingowej posiadanych dóbr z zachowaniem prawa do korzystania z nich oraz z możliwością odzyskania tytułu własności po zakończeniu kontraktu. Instytucja leasingu zwrotnego jest bardzo korzystna dla poprzedniego właściciela, ponieważ umożliwia mu dalsze korzystanie bez konieczności ponoszenia dużych nakładów.
IV. Pożyczki pieniężne.
Innym obcym źródłem kapitału jest pożyczka pieniężna. Dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej ilości.
Tak samo jak w przypadku umowy kredytowej pożyczkodawcą może być bank. Jednakże może nim też być inny podmiot zawodowo trudniący się działalnością kredytową. W obu przypadkach są to wysokie koszty oprocentowania długu. Z tego względu przedsiębiorstwo może poszukiwać innych potencjalnych pożyczkodawców, którymi mogą być zarówno przedsiębiorstwa z nimi współpracujące, jak i obce strony, na przykład:
uczestnik układu kooperacyjnego,
akcjonariusz lub wspólnik spółki z o.o., głownie wtedy, gdy również jest podmiotem gospodarczym,
uczestnik sieci franchisingowej.
Zalety i wady kapitału własnego i obcego.
Korzystanie z kapitału obcego przez przedsiębiorstwo w porównaniu z kapitałem własnym ma wiele zalet.
Dawca kredytu – (wierzyciel) nie ma wpływu na podejmowane przez przedsiębiorstwo decyzje, jaki to wpływ ma właściciel zainwestowanego kapitału.
Korzystanie z kapitału obcego pozwala pozyskać kapitał bez powiększenia grona właścicieli kapitałów, umożliwia też utrzymanie płynności finansowej przedsiębiorstwa w razie zmienionego zapotrzebowania środków pieniężnych na finansowanie majątku obrotowego.
Płacone od kapitału obcego odsetki zmniejszają ciężar podatku dochodowego, dając osłonę podatkową. Odsetek tych nie płaci się od kapitału własnego.
Zaciągnięty przez przedsiębiorstwo kapitał obcy ma tez charakter uprzywilejowany przed kapitałem własnym, w razie gdy przedsiębiorstwo znajduje się w likwidacji lub upadłości, ponieważ roszczenia właścicieli są zaspokajane w pierwszej kolejności przed roszczeniami właścicieli kapitału własnego.
Z udziałem kapitałów obcych w finansowaniu przedsięwzięć wiąże się możliwość korzystania dźwigni finansowej wraz z osłoną podatkową. Im większy udział kapitałów obcych, zwłaszcza długoterminowych, tym większe możliwości wykorzystania dźwigni finansowej i osłony podatkowej.
Kapitały obce, podobnie jak i własne są odpłatne, lecz obce trzeba zwrócić w określonym terminie, a własne są bez terminowe.
Obce kapitały są zawsze pochodzenia zewnętrznego, natomiast własne mogą mieć pochodzenie zewnętrzne(emisja akcji), i wewnętrzne (zysk i amortyzacja).
Korzystaniu z kapitału obcego towarzyszy ryzyko finansowe. Ryzyko to związane jest z nadmiernym wzrostem obciążeń odsetkowych oraz z faktem, że kredytobiorcy nie dadzą potrzebnego zabezpieczenia.
Dźwignia finansowa.
Każde przedsiębiorstwo kształtuje strukturę źródeł kapitału (funduszu), kierując się nie tylko kosztem pozyskania źródeł, ale także poziomem zyskowności kapitału własnego. Poziom zyskowności kapitału własnego zwiększa się wtedy, gdy w finansowaniu przedsiębiorstwa pojawia się kapitał obcy.
Pojawienie się obcych kapitałów w strukturze źródeł finansowania przedsiębiorstwa jest powiązane z ponoszeniem kosztów finansowych i ryzykiem finansowym. Ryzykiem finansowym obciążone jest przedsiębiorstwo w związku z wprowadzeniem do struktury kapitału źródeł obcych i wynika z posiadanego wierzycieli prawa pierwszeństwa do majątku przedsiębiorstwa. Otrzymują oni stałe wypłaty z tytułu spłaty rat kredytu wraz z odsetkami. Rosnące zadłużenie przedsiębiorstwa powoduje, że dawcy kapitału obcego żądają dodatkowej premii za ryzyko z tym związane poprzez powiększenie oprocentowania udzielonych kredytów.
”Działanie dźwigni finansowej drogą wprowadzenia niżej oprocentowanego kapitału obcego dla podniesienia rentowności kapitałów własnych wyraża miara efektów dźwigni finansowej (degree of financial leverage – DFL), jaką jest stosunek zysku operacyjnego do zysku brutto. Dynamiczne ujęcie efektu dźwigni finansowej pozwala ocenić jaką zmianę rentowności kapitału własnego wywoła zwiększenie zysku operacyjnego (EBIT) o określony procent.
Formuły obliczeniowe są następujące:
DFL = w ujęciu dynamicznym,
DFL = w ujęciu statycznym,
gdzie:
DFL - miara efektu dźwigni finansowej,
%) R -procentowy przyrost rentowności kapitału własnego,
%)EBIT - zysk operacyjny okresu bazowego przed odliczeniem oprocentowania długu i opodatkowania,
Od - odsetki od kapitału obcego.
Zysk operacyjny (EBIT) powstaje przez odjęcie od przychodów ze sprzedaży kosztów operacyjnych stałych i zmiennych.
Dźwignia finansowa jest związana z udziałem kapitału obcego w źródłach kapitału przedsiębiorstwa. Są dwie zasady dźwigni finansowej:
dodatni efekt dźwigni finansowej,
ujemny efekt dźwigni finansowej.
Dodatni efekt dźwigni finansowej ma miejsce wtedy, gdy zyskowność całkowitego kapitału przedsiębiorstwa liczona jako stosunek zysku operacyjnego (EBIT) do kapitału ogółem będzie wyższa od stopy oprocentowania kapitału obcego ( r), tj.:
W przeciwnym przypadku zysk zarobiony przez kapitał obcy będzie niższy od należnych odsetek, które pochłoną dodatkowo części zysku wygospodarowanego przez kapitał własny, obniżając jego zyskowność. W takiej sytuacji mamy doczynienia z ujemnym efektem dźwigni finansowej.
Działanie dźwigni finansowej można przedstawić za pomocą:
ustalenia przyrostu rentowności kapitału własnego ()R), jaki przedsiębiorstwo osiągnie dzięki wykorzystaniu efektu dźwigni finansowej.
ustalenia tzw. punktu granicznego dźwigni finansowej, czyli granicznego poziomu zysku przed spłatą odsetek i opodatkowaniem (EBIT) i granicznego poziomu rentowności kapitału własnego.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"