Giełda
Jak już zapewne zauważyłeś jednym ze słów tworzących nazwę tego serwisu jest wyraz Giełda. Ale cóż to dokładnie jest? Otóż wyraz Giełda w tytule oznacza giełdę papierów wartościowych, czyli miejsce na którym odbywają się transakcje papierami wartościowymi zorganizowany w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert sprzedaży i kupna wszyscy jej uczestnicy są równi i mają jednakowy dostęp do informacji. Giełda jest, więc formą rynku, a powszechnie stosowane stwierdzenie "instytucjonalna forma rynku kapitałowego" najlepiej odzwierciedla jej naturę.
Historia giełd na świecie
Instytucja giełdy kapitałowej ukształtowała się w XIX wieku, czyli wieku rozwoju kapitalizmu. Wyrosła bezpośrednio z giełd towarowych, które miały znacznie dłuższą historię. Początek funkcjonowania giełd kapitałowych miał miejsce w państwach gdzie dominowała religia protestancka, co jest charakterystyczne z popularnym w tych regionach etosem pracy i handlu. I tak, pierwsze giełdy kapitałowe powstały w holenderskiej Antwerpii i Amsterdamie. Jednak prawdziwy rozkwit tych instytucji wystąpił w Anglii i Stanach Zjednoczonych. Na przełomie wieków XIX i XX rajem dla inwestorów były giełdy w Londynie i Nowym Yorku.
Najważniejsze giełdy kapitałowe
Współcześnie największą rolę odgrywają giełdy :
- New York Stock Exchange (NYSE) - tzw. stara giełda nowojorska, notowane są tam głównie spółki "starej ekonomii",
- National Assocation of Securities Dealers Automated Quotations System (NASDAQ) - amerykańska giełda elektroniczna notująca głównie spółki internetowe,
- London Stock Exchange - giełda londyńska,
- Giełda w Frankfurcie nad Menem,
- Giełda w Paryżu,
- Giełda w Tokio,
- Giełda w Hong Kongu.
Zadania giełdy
Giełda jest jedną z najważniejszych instytucji w współczesnej gospodarce. Dobrze funkcjonującą giełda powinna spełniać następujące kryteria :
wypełniać ustawowe wymagania stawiane giełdom,
posiadać wewnętrzny, precyzyjny regulamin określający sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji pośredniczących w handlu, np. biura maklerskie,
zapewniać powszechny i równy dostęp do informacji,
dbać o przejrzystość rynku,
zapewniać bezpieczne rozliczenia,
organizować regularne sesje,
posiadać szybki i bezawaryjny system informatyczny zapewniający szybkość transakcji,
dbać o to, żeby spółki nie opuszczały w sposób nagły giełdy wycofując swoje akcje z obrotu.
Funkcje giełdy
W kapitalizmie giełda odgrywa bardzo ważną rolę, gdyż sama w sobie jest spełnia rolę rynku podlegającego prawom popytu i podaży. Dlatego też giełdę "nie interesuje" czy występuje na niej tendencja spadkowa czy wzrostowa, lecz zapewnienie uczestnikom możliwości sprawnego zawarcia transakcji. Giełda pełni następujące funkcje w gospodarce :
alokacyjna - umożliwia przepływ kapitału w kierunku ich najefektywniejszego wykorzystania - np. środki finansowe otrzyma ta spółka, która ma najlepsze perspektywy ich wykorzystania i przyniesie największe potencjalne zyski jej akcjonariuszom,
wartościująca - ta funkcja giełdy umożliwia dokonanie rynkowej wyceny przewidywanych decyzji ekonomicznych przez podmioty gospodarcze, możemy więc ocenić jak dana spółka gospodaruje w porównaniu z innymi,
kontrolna - tworzy pośredni mechanizm kontroli przez akcjonariuszy efektów działań spółki i pracy zatrudnionych managerów,
Giełda ponadto daje możliwość :
pomnożenia kapitału zarówno podmiotom gospodarczym jak i gospodarstwom domowym,
wywoływania we wszystkich podmiotach skłonności do oszczędzania.
Modele funkcjonowania giełd
Jak już wspomnieliśmy każda giełda powinna mieć swój wewnętrzny regulamin. Tak więc każda giełda może sama określić sposób, w jaki zostanie zorganizowana (czasami określa to państwo). Na świecie wyróżnia się dwa podstawowe modele giełd :
- amerykański - gdzie giełda jest instytucją prywatno-prawną, jest zrzeszeniem kupców, przemysłowców, pośredników i bankierów. Ma charakter spółki akcyjnej. Celem działania udziałowców jest nabycie członkostwa giełdy. Liczba członków jest ograniczona. Członkostwo na giełdzie jest przedmiotem obrotu giełdowego. Tylko członkowie giełdy uprawnieni są do zawierania transakcji. Oczywiście członek giełdy to nie pojedynczy inwestor (ich liczba jest nieograniczona) , tylko np. biuro maklerskie uprawnione do składania zleceń. Ich liczba jest ograniczona, więc tylko udziałowiec ma prawo do świadczenia usług maklerskich. Ten model giełdy jest szczególnie popularny w anglosaskim kręgu kulturowym,
- niemiecki - w nim giełda jest instytucją publiczno-prawną, a jej powstanie uzależnione jest od zgody właściwego organu administracji państwowej (np. zgoda Ministra Finansów). Liczba członków giełdy nie jest w modelu niemieckim ograniczona, a członkostwo w giełdzie nie jest równoznaczne z prawem do przeprowadzania transakcji na giełdzie tzn. można być współwłaścicielem giełdy ale można nie mieć zezwolenia na prowadzenie działalności maklerskiej. Oczywiście także w tym modelu indywidualny inwestor może składać zlecenia, bez ograniczeń poprzez biura maklerskie. Ten model giełdy, gdzie ingerencja państwa jest większa jest charakterystyczny dla Europy kontynentalnej. Również Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie jest skonstruowana na bazie modelu niemieckiego.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"