Funkcje języka na wybranych przykładach tekstów naukowych, publicystycznych i literackich
Inną funkcję pełnią następujące teksty:
Proszę wsiadać i drzwi zamykać!
Wszyscy do urn wyborczych!
Może spotkacie kiedy wiejskiego chłopca, który szuka zarobku i takiej nauki, jakie między swoimi nie mógł znaleźć. W jego oczach zobaczycie jakby odblask nieba, które przegląda się w powierzchni spokojnych wód; w jego myślach poznacie naiwną prostotę, a w sercu tajemną i prawie bezświadomą miłość.
Wówczas podajcie rękę pomocy temu dziecku. Będzie to wasz mały brat, Antek, któremu w rodzinnej wsi stało się za ciasno, więc wyszedł w świat, oddając się Bogu i dobrym ludziom.
Bolesław Prus
Każdy z tych tekstów ma na celu pobudzenie odbiorców do działania zgodnego z intencją nadawcy. Taką funkcję tekstów nazywamy funkcją impresywną. Na podstawie podanych przykładów możemy się zorientować, że formy tekstów o funkcji impresywnej mogą się różnić pod względem stylistycznym. Mogą mianowicie wyrażać życzenie nadawcy w sposób bezpośredni za pomocą zdań rozkazujących (jak w przykładzie pierwszym i drugim), mogą też dzięki odpowiedniemu doborowi środków językowych pobudzać odbiorcę do głębszej refleksji, wywoływać w nim pożądane uczucia i w ten sposób nakłaniać go do reakcji zgodnych z intencją nadawcy. Taki charakter ma przytoczony końcowy fragment noweli Bolesława Prusa Antek.
Niekiedy nadawca powiadamia odbiorcę o swych doznaniach uczuciowych, np. radości, smutku, tęsknoty, gniewu. Tekst wypowiedziany przez niego pełni wówczas funkcję ekspresywną. Przykładem takiego tekstu jest inwokacja do Pana Tadeusza, w której poeta wyraża swą tęsknotę za „krajem lat dziecinnych”.
Funkcja informatywna odgrywa dominującą rolę w zdecydowanej większości tekstów. Stosunkowo niewiele znajdziemy tekstów o wyłącznej funkcji impresywnej czy ekspresywnej, chyba że chodzi o teksty bardzo krótkie, np. jednozdaniowe.
W tekstach dłuższych funkcje te pojawiają się zazwyczaj obok przeważającej w nich funkcji informatywnej.
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach