Jan Kochanowski - ur. 1530. Studiowal w Akademii Krakowskiej,byl sluchaczem uniwersytetów w Padwie i Królewcu. Otrzymal tytul sekretarza królewskiego, okolo 1570 osiadl w Czarnolesie. Ponownie zblizyl sie do dworu za czasów panowania Stefana Batorego. Najwieksza tragedia zyciowa Kochanowskiego, której odzwierciedlenie mozemy znalezc w jego twórczosci, byla smierc jego 2,5 - letniej córki Urszuli, z która poeta wiazal nadzieje na kontynuowanie swojego warsztatu twórczego. Niedlugo pózniej przezyl Kochanowski smierc swej starszej córki - Hanny.Jan Kochanowski prezentowal typ tzw. poety uczonego (poeta doctus), w swych studenckich, krakowskich czasach zetknal sie z humanistycznie ukierunkowanym studium laciny, greki i hebrajskiego. Napisal: "Fraszki", "Piesni", "Treny", "Odprawa poslów greckich".
HUMANIZM - fascynacja czlowiekiem, wszystkimi sprawami zwiazanymi z zyciem ludzkim. To takze wiara w potege rozumu ludzkiego, przeswiadczenie o koniecznosci poznania czlowieka i praw rzadzacych przyroda. Ich haslami przewodnimi byly, zaczerpniete ze starozytnosci: stoicyzm i epikureizm.
Fraszka - pojecie wzielo sie od wloskiego slowa oznaczajacego zart, figiel. Jako gatunek literacki jest drobnym utworem poetyckim, czesto o charakterze zartobliwym, opartym na dowcipnym pomysle, blyskotliwej idei. Fraszki Jana Kochanowskiego sa glównie wynikiem obserwacji zycia dworskiego, z którym poeta mial przez wiele lat do czynienia. I tak np. "Do gór i lasów" jest fraszka autobiograficzna, która prezentuje zarazem model zycia typowy dla renesansowych humanistów. Mimo, ze biografia poety jest - jak na tamte czasy - stosunkowo przecietna i nie wyróznia sie niczym niezwyklym wsród zyciorysów innych humanistów, to mozna w niej znalezc cale bogactwo przezyc i doznan, jakie towarzysza czlowiekowi w czasie jego ziemskiego zycia. Pojawiaja sie tu wspomnienia odbytych podrózy, kolejne wizerunki samego poety - jako zaka, rycerza, dworzanina. Pojawia sie tu tez pytanie o nieznana przyszlosc i zblizajaca sie starosc, wzgledem której poeta nie czuje jednak leku czy obawy - podmiot liryczny ma niezawodna, nawiazujaca do hasla epikurejczyków, recepte na zycie: "A ja z tym trzymam, co kto w czas pochwyci". Charakterystycznym dla humanistycznego charakteru Jana z Czarnolasu utworem jest "O zywocie ludzkim". Jest to fraszka refleksyjna, nieco filozoficzna, wyrazajaca zadume nad zyciem, miejscem i rola czlowieka w swiecie. Jan Kochanowski stwierdza, ze czlowiek nie jest ani panem samego siebie, ani tym bardziej panem swiata i natury. Wladze ma nad nim bowiem wszechpotezna, bardzo zmienna i kierujaca sie niezrozumialymi przez niego prawami sila - Fortuna. Istota ludzka staje sie w ten sposób igraszka w rekach losu, marionetka, która po spektaklu mozna spakowac i odlozyc na bok. Jeszcze jedna fraszka - "O milosci" - ma wyraznie humanistyczny charakter. Jest to utwór zartobliwy, mówiacy o zniewalajacej czlowieka sile milosci, przed która nikt nie jest w stanie uciec ani sie obronic. Milosc jest uczuciem czysto abstrakcyjnym; poeta przywoluje jej mitologiczne usposobienie - skrzydlatego bozka Amora. Skrzydla te sa symbolem milosci jako uczucia uskrzydlajacego, ale takze destrukcyjnego. Skrzydla te poza tym stanowia o przewadze bóstwa nad "pieszym", a przez to o wiele wolniej poruszajacym sie czlowiekiem. Piesn - gatunek liryki siegajacy swymi korzeniami az do antyku. Wtedy byly to utwory mocno zwiazane z muzyka, wykonywane przy akompaniamencie instrumentów muzycznych, czesto z towarzyszeniem tanca. Dopiero w sredniowieczu piesn wyodrebnila sie jako osobny gatunek literacki. Ogólnie rozróznia sie conajmniej kilka rodzajów piesni, z których najpopularniejsze to: patriotyczne, refleksyjne, erotyczne, religijne i biesiadne.
Jan Kochanowski pisal piesni przez ok. 20 lat swego dojrzalego zycia, glównie w okresie dworskim, ale takze i w Czarnolesie. Pierwsze pelne wydanie "Piesni" ukazalo sie jednak dopiero po jego smierci. Typowym, "sztandarowym" przykladem manifestu filozofii humanistycznej Jana Kochanowskiego jest piesn "Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary?". Jest ona jednym z najwczesniejszych utworów wydanych w jezyku polskim, ma charakter hymnu. Bóg ukazany jest tu jako hojny dawca wszelkich dóbr, za które nalezy Mu sie ze strony czlowieka wdziecznosc i hold. Dzieki antropomorfizacji Stwórcy dochodzi do zblizenia czlowieka i Boga. Poprzez zachwyt nad harmonia, bedaca zarazem - wg humanistów - utozsamieniem piekna, wyrazona zostaje pochwala Jego madrosci i doskonalosci, które widoczne sa w niezachwianej harmonii istniejacego swiata. Porzadek swiata sprowadzony jest tu do porzadku panujacego w naturze, podkreslony zostaje scisly i nierozerwalny zwiazek czlowieka z natura - jeden z motywów przewodnich humanistów. Równie humanistyczny charakter ma Piesn II: "Serce roscie, patrzac na te czasy.", w której glównym tematem jest przyroda i czlowiek scisle od niej uzalezniony. Przyroda i jej przemiany wplywaja na samopoczucie, stan ducha i uczucia czlowieka - wiosenne odradzanie sie zycia napelnia go radoscia, sprawia, ze po dlugiej zimie zaczyna on dostrzegac otaczajace piekno, staje sie ono zródlem estetycznych przezyc i wzruszen oraz utwierdza go w poczuciu harmonii wewnetrznej jak i z otaczajacym swiatem. Natura jest rozumna, boska, najwieksza wiec doskonaloscia czlowieka jest dostosowanie sie do owej powszechnej harmonii. Zycie powinno wiec byc przede wszystkim zgodne z natura samego czlowieka, co spowoduje, ze bedzie one zgodne z natura w ogóle.
GQcert.com
Adam Mickiewicz "Dziady część III"