Finanse Samorządu Terytorialnego wchodzą w skład finansów publicznych. Podstawowym aktem jest tu uchwała budżetowa. Budżet jest uchwalany w postaci Uchwały Budżetowej na dany rok (1 rok budżetowy = 1 rok kalendarzowy). Uchwała jednostki Samorządu Terytorialnego jest podstawą gospodarki finansowej samorządu terytorialnego.
Budżet – jest to roczny plan, który:
Reguluje dochody i wydatki oraz przychody i rozchody danej jednostki samorządu terytorialnego
Jest to również plan przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, funduszy celowych, środków specjalnych jednostki samorządu terytorialnego
Z finansowego punktu widzenia budżet jest planem finansowym, który określa dochody i wydatki jednostki samorządu terytorialnego na okres przyszły tj. na okres roku budżetowego (roku kalendarzowego).
Z prawnego punktu widzenia należy rozstrzygnąć czy ten budżet jest aktem normatywnym powszechnie obowiązującym, czy jest to akt indywidualny.
Akt zarządzania finansowego = uchwała budżetowa
Budżet, który uchwalony jest przez Radę Gminy, wykonywany jest przez Zarząd i inne jednostki administracyjne samorządu terytorialnego.
Jeżeli jest to akt normatywny (powszechnie obowiązujący na danym terytorium) uchwała budżetowa zezwala umorzyć podatek danej osobie indywidualnej (nie jest to sprawa indywidualna).
Uchwała budżetowa jest aktem normatywnym powszechnie obowiązującym.
Dlaczego budżet jest aktem normatywnym powszechnie obowiązującym?
Budżet uchwalany jest na rok budżetowy w formie uchwały
Uchwała budżetowa wyznacza granice rocznej działalności budżetowej jednostek samorządu terytorialnego
Uchwała budżetowa skierowana jest do wielu adresatów m. in. do Zarządu jednostek samorządu terytorialnego, do jednostek pomocniczych (gmina – sołectwo, osiedla, dzielnice, miasta)
Adresaci uchwały budżetowej powinni tak prowadzić w roku budżetowym działalność w zakresie wydatków i dochodów, aby zrealizować ustalenia uchwały budżetowej.
Za przekroczenie przepisów budżetowych oraz postanowień Uchwały Budżetowej dla osób, które wykonują tą uchwałę przewidziane są sankcje, które określone są w ustawie „O finansach publicznych” (sankcje: sąd, upomnienie, nagana, kara pieniężna, zakaz pełnienia funkcji kierowniczych)
Roszczenia jednostek samorządu terytorialnego w stosunku do osób trzecich, albo odwrotnie nie są objęte uchwałą Budżetową (wynika to z odrębnych przepisów m. in. Z kodeksu Cywilnego).
Znaczenie oraz pojęcie klasyfikacji Budżetowej:
Dochody i wydatki jednostek samorządu terytorialnego klasyfikuje się według:
Działów i rozdziałów określający rodzaj działalności
Paragrafów, które określają rodzaj dochodów, wydatków i przychodów
Działy – zbudowane są z przedmiotów i określają one rodzaj działalności oraz obejmują one jedną lub kilka branż. Działy są najwyższymi podziałami w budżetach jednostek samorządu terytorialnego np. dział: Gospodarka Komunalna, gruntami, Oświata i wychowanie, transport.
W danym dziale budżetowym powinny być ujęte dochody budżetowe, które pochodzą z danego działu oraz wydatki budżetowe, które przeznaczone są na finansowanie tego działu.
Działy składają się z rozdziałów.
Rozdziały – są to bardziej szczegółowe jednostki kwalifikacyjne, wchodzące w skład działów. Zbudowane są według kryterium:
Przedmiotowego
Podmiotowego
Np. w Dziale transport znajduje się Rozdział utrzymanie dróg, w Dziale Gospodarka Komunalna znajduje się Rozdział Oczyszczania miasta.
Paragrafy – są najniższą jednostką klasyfikacji budżetowej. Wchodzą one w skład rozdziałów. Są to szczegółowo ujęte rodzaje dochodów i wydatków budżetowych, które wynikają z obowiązującego systemu podatków, opłat, dotacji (dochód, podatek dochodowy od osób prawnych lub fizycznych) np. Dział: Gospodarka Gruntami, Rozdział: Utrzymanie Gruntów Miejskich, Paragraf: np. Dochody z dzierżawy i leasingu nieruchomości.
Formy organizacyjno – prawne gospodarki budżetowej:
Jednostki budżetowe – Są to jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu (albo budżet państwowy albo samorządowy w zależności od tego, jakiego rodzaju są to jednostki: czy państwowe czy samorządowe). Dochody, które te jednostki uzyskają odprowadzają na rachunek dochodów budżetu państwa albo jednostek samorządu terytorialnego, dlatego, że wszystkie wydatki na tą jednostkę są pobierane z budżetu państwa lub samorządu terytorialnego.
Jednostkami budżetu są sądy, jednostki wojskowe, urzędy państwowe oraz samorządowe, szkoły podstawowe, niektóre szkoły wyższe.
Pobierane dochody w postaci opłat skarbowych, sadowych odprowadzane są na odpowiednie rachunki bankowe państwa lub samorządu terytorialnego.
Jednostki budżetowe dokonując pewnych zakupów usług, towarów dokonują tych wszystkich czynności na podstawie ustawy „O zamówieniach publicznych”
Jednostki budżetowe mogą dokonywać wydatków tylko do wysokości określonej w uchwale budżetowej. Przewyższenie wydatków powoduje sankcje takie jak przy naruszeniu dyscypliny budżetowej.
Zakłady budżetowe – różnią się od jednostek budżetowych, ponieważ odpłatnie wykonują zadania, a koszty swoje pokrywają z własnej działalności. Ich działalność zbliżona jest do prowadzenie działalności gospodarczej. Mają własny odrębny rachunek (w przeciwieństwie do jednostek budżetowych) i z którego można dokonywać wypłat do wysokości kwot (środków) zgromadzonych na rachunku bankowym. Przykład zakładów budżetowych: Miejskie Zakłady Komunikacyjne, przedszkola, żłobki, zakłady gospodarki mieszkalnej, zakłady wodociągów i kanalizacji.
Środki Specjalne – są to środki finansowe gromadzone przez jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych z tytułu spadków, darowizn w postaci pieniężnej, z tytułu odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd lub użytkowanie, z tytułu sprzedaży zapasów środków materialnych przechowywanych w celach mobilizacyjnych. Jest tu specjalny rachunek i tylko dochody z tych 3 rzeczy są przeznaczone na określone w ustawie rzeczy. Środki te nie mogą być przeznaczone na prowadzenie zwykłej (własnej) działalności.
Gospodarstwa pomocnicze – nie są to samodzielne jednostki, bo wyodrębnione są z jednostki budżetowej zarówno pod względem organizacyjnym jak i administracyjnym. Pokrywają koszty swojej działalności z uzyskanych kosztów własnych. Działalność przejawia się tu poprzez produkcję i sprzedaż produktów i usług. Posiada własny rachunek bankowy mogą, więc dokonywać wypłat do wysokości zgromadzonych środków.
Fundusze celowe – mogą być powołane tylko na podstawie wyraźnego przepisu ustawy. Nie można tego przepisu domniemywać. Dochody dla takiego funduszu pochodzą przede wszystkim z przychodów publicznych (daniny publiczne, opłaty, dochody z mienia)
Status prawny tych funduszy celowych jest dwojaki:
Fundusz celowy może występować jako osoba prawna, czyli podmiot prawnie wyodrębniony w stosunku do Skarbu Państwa lud jednostki samorządu terytorialnego
Fundusz celowy może to być wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie.
Fundusze dzielimy na:
Fundusze państwowe, – jeżeli fundusz realizuje zadania z zakresu budżetu państwa to mówimy, że są to fundusze państwowe
Fundusze samorządowe, – jeżeli fundusz realizuje zadania z zakresu budżetu jednostki samorządu terytorialnego to mówimy, że są to fundusze celowe samorządowe.
Przykład: Fundusze Państwowe to np.:
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Fundusz Pracy
Fundusz Alimentacyjny
Fundusz Ochrony Gruntów
Fundusze Samorządowe to np.:
Fundusz Gospodarki Zasobami Geodezyjnymi
Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Jeżeli dany fundusz nie zostanie wykorzystany w danym roku to przechodzi on na następny rok.
Opracowywanie i uchwalanie budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
Uchwalanie uchwały budżetowej:
Projekt uchwały budżetowej przygotowuje organ wykonawczy – Zarząd jednostki samorządu terytorialnego (miasta). Zarząd przekazuje projekt do komisji, które nad tym projektem pracują. Wraz z informacją o stanie mienia komunalnego Zarząd przekazuje projekt do Rady Miasta w calu uchwalenia. Projekt musi być też przedstawiony regionalnej izbie obrachunkowej – celem zaopiniowania. Jeżeli opinia regionalnej izby obrachunkowej będzie negatywna Zarząd i tak nie musi się zgodzić z jej opinią. Projekt uchwały budżetowej musi być przedstawiony do 15 października roku poprzedzającego rok budżetowy.
Uchwalenie budżetu musi nastąpić do końca roku poprzedzającego rok budżetowy.
15 marca: następuje definitywne uchwalenie budżetu.
Podstawową działalnością finansową samorządu terytorialnego jest projekt uchwały budżetowej przedstawiony organowi stanowiącemu.
Jeżeli budżet nie zostanie uchwalony przez Radę, wówczas uchwala go regionalna Izba Obrachunkowa. Uchwala to w zakresie obowiązkowych zadań własnych i zadań zleconych. Regionalna Izba Obrachunkowa musi to uczynić do 30 kwietnia roku budżetowego. Do czasu uchwalenia budżetu przez Regionalną Izbę Obrachunkową podstawą działalności będzie projekt uchwały budżetowej.
Podstawową rolę przy projektowaniu budżetu pełni: Komisja rewizyjna.
Jednym z podstawowych elementów uchwalania budżetu jest uchwalenie:
Rezerw ogólnych:
W przypadku uchwały budżetowej stanowi nie więcej niż 0,2% wydatków budżetu
Nie może być wyższa niż 1% wydatku budżetu samorządowego (w przypadku samorządu terytorialnego)
Rezerw celowych – są tworzone na wydatki, których szczegółowy podział na pozycję klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w okresie opracowania budżetu.
Suma zaplanowanych rezerw celowych nie może przekraczać 5% wydatków budżetu
Rezerwy te nie mogą przekraczać 5% wydatku budżetu samorządu
Dysponowanie rezerwami zostało przydzielone Ministrowi Finansów
Dysponowanie rezerwami w przypadku samorządu terytorialnego przysługuje Zarządowi Miasta.
Wygasanie wydatków budżetowych – oznacza wygasanie uprawnień danej jednostki do dokonania wydatków w wysokości realizowanej kwoty z chwilą upływu roku budżetowego
Wykonawcy budżetu jednostki samorządy terytorialnego:
Podstawowym wykonawcą jest Zarząd (jest wykonawcą Rady i budżetu). Zarząd posiada wiele kompetencji związanych z wykonywaniem budżetu. Zarząd wykonuje budżet za pomocą Urzędu. Dany urząd podzielony jest na wydziały.
Wykonawcami budżetu jednostek samorządu terytorialnego są też Kierownicy Jednostek Organizacyjnych, którzy są zatrudniani i zwalniani przez Zarząd.
Zarząd a także Kierownicy jednostek organizacyjnych mają uprawnienie przenoszenia wydatków pomiędzy paragrafami.
Jeżeli chodzi o dochody to jest pewna grupa dochodów, którymi nie zajmuje się zarząd np.:
Urząd Skarbowy z tytułu karty podatkowej
Opłaty skarbowe
Opłaty
Podatek od spadków i darowizn.
Subwencje – przekazywane przez Ministrów Finansów w miesięcznych ratach, są to środki niezbędne do realizacji zadań zleconych przekazuje je wojewoda.
Bardzo ważną rolę w wykonywaniu budżetu pełni Skarbnik Miasta (księgowy). Dotyczy to świadczeń woli składanych w imieniu Miasta (niezbędna jest jego kontrasygnata). Dokonana jest na zlecenie Przewodniczącego Zarządu. Jeżeli Skarbnik odrzuci kontrasygnatę powinien o tym powiadomić Radę i regionalną izbę obrachunkową. W przypadku braku kontrasygnaty w oświadczeniu woli czynność ta jest nieważna.
W przypadku złożenia podpisu przez Skarbnika na danym dokumencie oznacza to, że:
a) Sprawdził oświadczenie woli i stwierdził, że jest ono zgodne z prawem i że przekazane zostaną środki na ten cel
b) Nie zgłosił on zastrzeżeń, co do legalności operacji oraz stwierdził prawidłowośćc) rachunkowo – formalną dokumentu
Obsługą budżetu jednostek samorządu terytorialnego zajmuje się Bank. Banki prowadzą rachunki budżetu gminy. Wybierany jest przez organ stanowiący na podstawie ustawy o zamówieniach publicznych.
Efektem rocznej działalności samorządu terytorialnego może być nadwyżka budżetowa. Powstaje ona w wyniku osiągnięcia wyższych niż planowane dochody. Powstaje również w następstwie niepełnego realizowania wydatków budżetowych. Jest ona efektem oszczędnego działania przy wydatkowaniu środków przez samorządy terytorialne. Nadwyżka jest przychodem, a nie jest jej dochodem. Może być przeznaczona na pokrycie wydatków w następnym roku budżetowym.
Kontrola Finansów Samorządu Terytorialnego – można ją podzielić na:
Kontrolę wewnętrzną – wewnątrz samorządu terytorialnego. Podstawowym organem kontroli wewnętrznej jest ........................ Organem stanowiącym jest Rada Gminy ???? Czy ministrów????. Kontrolę tą sprawują odpowiednie komisje Rady Ministrów, przede wszystkim komisja rewizyjna. Komisja Rewizyjna – opiniuje wykonanie budżetu i występuje z wnioskiem do Rady o uchwalenie lub nie uchylenie absolutorium. Sprawa absolutorium rozstrzygana jest do końca marca każdego roku po roku bieżącym.
Kontrolę zewnętrzną – na zewnątrz samorządu terytorialnego. Kontrola ta jest sprawowana przez regionalną Izbę Obrachunkową oraz Najwyższą Izbę Kontroli. Gmina przechodzi kontrolę, co 4 lata. NIK – sprawuje kontrolę na zasadzie legalności i rzetelności gospodarowania środkami budżetowymi. Nie jest uprawniona do sprawowania zasady gospodarności.
Dochody jednostek samorządu terytorialnego – są to środki pieniężne pobierane i otrzymywane bezzwrotnie od podmioty gospodarczego, od osób fizycznych i z budżetu państwa.
Podstawowym źródłem prawa mówiącym o dochodach jest konstytucja art. 167:
„Dochodami jednostek samorządy terytorialnego są:
Dochody własne
Subwencje ogólne
Dotacje celowe z budżetu państwa
Inne dochody określone w przepisach szczególnych”
Dochody jednostek samorządu terytorialnego dzielimy na:
Dochody publiczno – prawne – Przypadają na podstawie stosunku prawnego jednostek samorządu terytorialnego o charakterze publicznym, ponieważ prawo do dysponowania określonymi dochodami określają przepisy ustawy.
Dochody prywatno – prawne – te dochody jednostek samorządy terytorialnego osiągają z tytułu, że są właścicielem należącego do niego mienia. Nazwa prywatno – prawne, – bo wydzierżawienie itp. następuje podpisania umowy cywilno – prawnej.
Do dochodów cywilno – prawnych zaliczamy:
Podatki pobierane przez jednostki samorządu terytorialnego i tu zaliczamy:
Podatek od nieruchomości
Podatek rolny
Podatek leśny
Podatek od posiadania psów
Opłata targowa, – jeśli prowadzimy sprzedaż na targowisku
Opłata miejscowa – pobierana jest w ramach opłaty klimatycznej
Samo opodatkowanie się mieszkańców – jest to możliwe w formie referendum
Podatki stanowiące dochody gmin a pobierane są przez rządowe organy finansowe (chodzi tu o Urzędy Skarbowe). Zaliczamy tu następujące podatki:
Ø Podatek opłacany w formie karty podatkowej z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej
Ø Podatek od spadków i darowizn
Ø Opłaty skarbowe
2. Udział gmin w podatkach i opłatach
Ø 27% podatku dochodowego od osób fizycznych, 5% podatku dochodowego od osób prawnych – taki udział mają gminy
Ø Udział powiatu – 1% podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie powiatu
Ø Udział województw – 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie województwa
Gminy maja tak dużo, bo są najmniejszą jednostką samorządu terytorialnego i mają mniej ludności niż powiaty i województwa, w porównaniu z powiatami i województwami mają i tak najmniej.
Opłaty, kary, grzywny pobierane przez jednostki samorządy terytorialnego. Zaliczamy tu:
Ø Opłatę administracyjną
Ø Ceny związane z działalnością usługową i gospodarczą samorządowych jednostek organizacyjnych
Ø Opłaty za korzystanie z samorządowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej
Opłaty i kary nakładane są głównie przez Straż Miejską.
Subwencje ogólna na finansowanie zadań własnych gmin, która przekazywana jest przez Ministra Finansów w odpowiednich ratach miesięcznych.
Subwencja ogólna dla powiatu złożona z części oświatowej, drogowej, wyrównawczej
Subwencja ogólna dla województw złożona z części oświatowej, drogowej, wyrównawczej
Dotacje celowe dla jednostek samorządu terytorialnego przekazywane z budżetu państwa
Dochody prywatno – prawne to:
Ø Czynsze najmu i dopłaty z tytułu oddania gruntu w użytkowanie wieczyste lub zarząd
Ø Wpływy ze sprzedaży mienia jednostek samorządu terytorialnego
Ø Zyski z samorządowych zakładów i spółek
Ø Dochody z prywatyzacji przedsiębiorstw będących własnością samorządu
Ø Odsetki od środków na rachunkach bankowych
Główna różnica między Subwencją ogólną a dotacją celową
Subwencje przeznaczone są na finansowanie zadań własnych a dotacje służą finansowaniu zarówno zadań własnych jak i zadań zleconych.
Jeżeli chodzi o subwencje to mają głównie ogólny charakter i przeznaczone są na finansowanie ogółu zadań własnych (samorządowi terytorialnemu przysługuje roszczenie o przyznanie subwencji – samorządowi należy się ona bezwzględnie)
Dotacje służą finansowaniu określonego celu albo grupy celów. W przypadku niektórych dotacji celowych mogą wystąpić elementy oceny, czyli uznania ze strony organy rządowego. (Organ rządowy może, ale nie musi dotacji przyznać)
Subwencja wyrównawcza występuje jako dochód gminy i składa się z 3 części:
Podstawowej
Oświatowej
Rekompensującej
W ramach podstawowej subwencji ogólnej ustala się dla poszczególnych gmin kwotę wyrównawczą rozdzieloną proporcjonalnie do przeliczeniowej liczby mieszkańców gmin. Czym mniejsza gmina tym gorzej dla niej.
Pojęcie i rodzaje przychodów jednostki samorządu terytorialnego:
Przychody – są to operacje jednostek samorządu terytorialnego związane z kredytami, pożyczkami, emisją papierów wartościowych, operacje związane z finansowaniem bieżących niedoborów budżetu, operacje związane z opłatami, subwencjami, dotacjami.
Jeżeli jednostka samorządu terytorialnego nie jest w stanie pokryć własnych niedoborów budżetowych wówczas zaciąga kredyt, pożyczkę lub emituje papiery wartościowe (to trzeba oddać, są to, więc dochody zwrotne – i to właśnie nazywamy przychodami).
Deficyt budżetowy jednostek samorządu terytorialnego może być pokryty przychodami pochodzącymi z:
Ze sprzedaży papierów wartościowych
Z kredytów zaciągniętych w bankach krajowych
Pożyczek
Prywatyzacji majątku samorządu terytorialnego
Z nadwyżki budżetowej samorządu terytorialnego z lat ubiegłych
Kredyty i pożyczki samorządu terytorialnego:
Różnice:
Kredyt uregulowany jest w ustawie „Prawo bankowe”. Pożyczka uregulowana jest przepisami Kodeksu Cywilnego.
Kredyt może być udzielany tylko przez Bank a Pożyczka przez inne podmioty (każda inna osoba prawna lub Skarb Państwa może udzielić pożyczki)
Umowa kredytu przewiduje wykorzystanie kredytu na określony cel (środki z kredytu nie mogą być wykorzystane na inny cel) Prawo bankowe daje szeroką możliwość do kontrolowania wykorzystania pobranego kredytu – w umowie określamy, na co bierzemy określony kredyt. Pożyczka może być wykorzystana na każdy cel, bo w umowie nie określamy, na co ją bierzemy.
Umowa kredytu bankowego – uregulowana jest w Kodeksie Cywilnym i Prawie bankowym. W art. 69 prawa bankowego dowiadujemy się, że przez umowę kredytu Bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie określoną kwotę środków pieniężnych natomiast kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z tego kredytu na warunkach określonych w umowie oraz zobowiązuje się do zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umownym terminie spłaty oraz zobowiązuje się do zapłaty prowizji od przyznanego kredytu.
W umowie kredytu musi się znaleźć:
Musi być wskazana kwota i waluta kredytu
Dokładᅮy termin spłaty kredytu
Określenie oprocentowania kredytu (dokładny procent)
Zakrᅥs uprawnień banku związany z wykorzystaniem udzielonego kredytu
Wskazanie zabezpieczenia jego zwrotu
Podany termin postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych
Wskazanie w procentach wysokość prowizji
Cel, na który kredyt został udzielony
Warunki zmiany lub rozwiązania umowy
Stronami umowy są kredytodawca, czyli Bank oraz kredytobiorca, czyli ten, kto bierze kredyt (mogą to być wszyscy ludzie)
Umowy dzielimy na 2 grupy:
Umowy nazwane – określone są uregulowaniami prawa polskiego np. umowa kredytu bankowego
Umowy nienazwane – takie, które nie mają uregulowań prawnych polskich
Umowa kredytu bankowego:
Zawarta w dniu ................. pomiędzy:
§1
Bankiem..............(siedziba, miejsce)............ zwanym w dalszej części umowy kredytodawcą a
§2
.................(kto, gdzie się mieści siedziba, jaką ma siedzibę, przez kogo jest reprezentowana)............................ zwanym w dalszej części umowy kredytobiorcą
§....(na końcu)
W sprawach nie uregulowanych nimiejszą umową mają zastosowanie przepisy Kodeksu Cywilnego i Prawa Bankowego
§......
W przypadku sporu, właściwym do rozstrzygnięcia będzie Sąd Rejonowy w .............
§...........
Umowę sporządzono w 2 jednobrzmiących egzemplarzach, z których po 1 otrzymują strony
Finansowanie niedobory - jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać kredyty i pożyczki, emitować papiery wartościowe na podstawie występującego w ciągu roku niedoboru budżetowego. Spłata kredytu, pożyczki lub wykup papieru wartościowego następuje w ciągu danego roku budżetowego. Na koniec roku budżetowego nie powinno być w samorządzie terytorialnym żadnego niedoboru
Finansowanie deficytu – zaciąganie kredytów i pożyczek oraz emisja papierów wartościowych dotyczy dłuższego okresu. Kredyty i pożyczki oraz emisje papierów wartościowych są przeznaczone na finansowanie wydatków nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach. Chodzi o zobowiązania, które nie muszą być spłacone w ciągu roku budżetowego, a są spłacane w okresie (terminie) umowy kredytu lub pożyczki lub terminie określonym w warunkach emisji papierów wartościowych – powyżej 1 roku. Są to środki pieniężne przeznaczone dla celów rozwojowych i inwestycyjnych zadań własnych
W przypadku, gdy samorząd terytorialny ubiega się o kredyt, pożyczkę lub emisję musi w tym celu otrzymać opinię Regionalnej Izby Obrachunkowej. Opinia ta dotyczy możliwości spłaty kredytu, pożyczki lub wykupu papierów wartościowych. Opinia nie jest wiążąca. Np. Gmina chce uzyskać kredyt, występuje z wnioskiem do Banku pokazując opnie, ale Bank może nie udzielić kredytu, bo jego zdaniem gmina jest za bardzo zadłużona. Samorząd może wystąpić wówczas o kredyt do innego Banku nie pokazując opinie Banku poprzedniego. Taką sama jest funkcja opinie emisji papierów wartościowych. Zarząd musi tą opinię przedstawić Organowi Stanowiącemu, który decyduje o tym czy opinię ujawnić czy nie.
Ustawowe ograniczenia dotyczące zadłużenia samorządu terytorialnego – mówi o tym ustawa o „Finansach Publicznych” w art. 113. Ustawa ta głosi, że łączna kwota przypadających do spłaty, w danym roku, kredytów, pożyczek oraz potencjalnych kwot wynikających z udzielonych poręczeń przez samorząd terytorialny, wraz z należącymi odsetkami nie może być większa niż 15% planowanych na dany rok budżetowy dochodów jednostki samorządu terytorialnego.
15% planowany na dany rok budżetowy dochodów jednostek samorządów terytorialnych dotyczy wszystkich długów i zobowiązań z lat ubiegłych. Może się zdarzyć, że 15% w budżecie Dużego miasta jest to znikoma suma, ale 15% w budżecie gminy wiejskiej to bardzo dużo.
Ustawa o „Finansach Publicznych” nakłada dalsze ograniczenia w art. 114 ustawa głosi, że łączna kwota długu samorządu terytorialnego nie może przekraczać, na koniec roku budżetowego, 60% dochodów tej jednostki w tym roku budżetowym.
Dany dług tylko w danym roku nie może przekroczyć 60% w następnym roku znowu może dochodzić do 60%.
Regionalne Izby Kontrolne – jest to organ kontrolny, czyli sprawuje nadzór nad działalnością komunalną, ale w zakresie tylko spraw finansowych. RIO działa na podstawie ustawy o „Regionalnych Izbach Kontrolnych” z 7.10.1992 – z późniejszymi zmianami, których było, co najmniej 8.
Regionalne Izby Obrachunkowe – zadania:
Kontrolują jednostki samorządu terytorialnego – kryterium, co do tej kontroli opiera się na legalności – w przypadku zadań własnych. Jeżeli jednostki samorządu terytorialnego wykonują zadania z zakresu administracji rządowej wówczas kryterium kontroli jest rozszerzone i dotyczy: celowości, legalności (zgodności z prawem), gospodarności, rzetelności
RIO – są to państwowe organy nadzoru i gospodarki finansowej jednostki samorządów terytorialnych.
RIO – podlega Prezesowi Rady Ministrów, który sprawuje nadzór nad RIO w zakresie zgodności z prawem ich działalności.
RIO reprezentuje prezes.
Organy RIO (w skład RIO wchodzi):
Kolegium Izby – powołane jest przez Prezesa Rady Ministrów i przez Sejmiki Samorządowe. W skład tej izby mają wchodzić różne grupy.
Komisja orzekająca w sprawach o naruszenie dyscypliny budżetowej (w skład wchodzą: prezes, kolegium izby, komisja orzekająca)
Zakres działania (przedmiot działalności) RIO:
Kontrola gospodarki finansowej samorządu terytorialnego. Kontrola musi się odbywać, co 4 lata, ale może być częściej, lecz nigdy rzadziej.
Nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego w zakresie spraw budżetowych
opiniowanie niektórych działań jednostek samorządu terytorialnego
Rozpatrywanie spraw dotyczących powiadomień przez skarbnika jednostek samorządu terytorialnego o przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika
Orzekanie w sprawach o naruszenie dyscypliny budżetowej
Jakie sprawy RIO bada – kontroluje:
Uchwały podejmowane przez organy jednostek w zakresie spraw finansowych w szczególności uchwały budżetowe oraz uchwały, które określają w sposób bezpośredni lub pośredni poziom planowanych przychodów i rozchodów oraz funduszy celowych
Uchwały stanowiące podstawy do dokonania wydatków
Uchwały zawierające oceny wykonywania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego
Jeżeli RIO stwierdzi, że uchwała budżetowa, (czyli te 3 uchwały wyżej wymienione) jest niezgodna z prawem Izba orzeka o jej niezgodności i nieważności w całości lub w części.
Orzeczenie o stwierdzeniu nieważności oznacza to samo jakby tej uchwały w ogóle nie było.
Jeżeli RIO stwierdzi o tzw. nieistotnym naruszeniu prawa w uchwale RIO nie stwierdza nieważności a jedynie ogranicza się do wskazania, że uchwała wydana została z naruszeniem prawa.
W przypadku, jeżeli RIO stwierdzi naruszenie prawa wówczas wskazuje samorządowi terytorialnemu, na czym polega naruszenie prawa oraz wskazuje sposób i termin usunięcia tego naruszenia.
W przypadku, jeżeli samorząd terytorialnym w terminie określonym przez RIO nie usunie tego naruszenia wtedy RIO stwierdza nieważność uchwały budżetowej.
RIO ma daleko idące uprawnienia w przypadku nie uchwalenia do końca marca roku budżetowego uchwały budżetowej. Jeżeli organ administracji samorządowej do końca marca nie uchwali to przechodzi to na RIO.
RIO ma uprawnienia do ustalani budżetu do końca kwietnia roku budżetowego. Uprawnienie te przysługują RIO w przypadku gminy i powiatu.
Jeśli województwo do końca marca nie uchwali budżetu wtedy RIO występuje z wnioskiem do wojewody w tej sprawie.
Czyli wojewoda ustala budżet dla sejmiku wojewódzkiego.
Do czasu uchwalenia budżetu przez RIO lub wojewodę podstawą do działania danego samorządu jest projekt budżetu danej jednostki.
RIO oprócz kontroli i nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego przysługują zadania opiniodawcze.
Zadania opiniodawcze to:
Wydawanie na wniosek pożyczkodawcy bądź kredytodawcy opinii o możliwości spłaty przez jednostki samorządy terytorialnego kredytu bądź pożyczki .
Opiniowanie możliwości sfinansowania deficytu budżetowego
Wydawanie opinii o przedkładanych projektach budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Wraz z informacją o stanie mienia komunalnego
Wydawanie opinii, co do wykonania budżetu (wykonania planów finansowych)
Opinie RIO wydawane są przez Składy Orzekające, które składają się z 3 osób a powołane są przez Prezesa Izby.
Opinia nie jest wiążąca, ale wywiera zawsze jakieś skutki. Od opinii przysługuje jednostce samorządu terytorialnego odwołanie do Kolegium Izby.
Opina musi być podana do publicznej wiadomości.
Dochody powiatu dzielimy na:
Własne – są to :
1. Udziały w podatkach stanowiący dochód budżetu państwa, aktualnie jest to 1% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkujących na terenie danego powiatu
2. Dochody powiatowych jednostek budżetowych
3. Dochody z majątku powiatu (czynsz, najem, dzierżawa, Odsetki)
4. Dochody (odsetki) od nieterminowego przekazania z budżetu państwa udziałów w podatkach, subwencji i dotacji
5. Inne dochody własne jak spadki, darowizny
Zewnętrzne – dzielimy na:
1. Subwencja ogólna z budżetu państwa na realizację zadań powiatu
2. Dotacje celowe z budżetu państwa
3. Dotacje z państwowych funduszy celowych
4. Inne dochody zewnętrzne
Dochody województwa dzielimy na:
Własne – czyli:
1. udziały w podatkach stanowiących budżet państwa
2. dochody wojewódzkich jednostek budżetowych
3. dochody z majątku wojewódzki8ego
4. Odsetki od nieterminowo przekazywanych z budżetu państwa udziału w podatkach
5. Inne dochody, darowizny i spadki
b) Zewnętrzne – czyli:
1. Subwencja ogólna przekazywana z budżetu państwa
2. Dotacje celowe przekazywane z budżetu państw3a
3. Dotacje celowe z państwowych funduszy celowych
4. Dotacje celowe z budżetów gmin lub powiatów
5. Inne dochody zewnętrzne
Procedura ta jak w przypadku gmin, powiatów, województw jest taka sama zmieniają się tylko organy.
W uchwalaniu budżetu:
W gminie – Rada Gminy
W powiecie – Rada Powiatu
W województwie – sejmik Województwa
Projekt budżetu:
W gminie – Zarząd Gminy
W powiecie – Zarząd Powiatu
W województwie – Zarząd Województwa
Kontrola Budżetu – organ uchwałodawczy jest zawsze organem kontrolnym:
W gminie – rada Gminy
W powiecie – Rada Powiatu
W województwie – Sejmik Wojewódzki
Adam Mickiewicz "Dziady część III"