Co to są cła i jakie są główne rodzaje ceł?
Cło jest opłatą pobieraną od towaru zagranicznego w związku z przekroczeniem przez niego granicy celnej. Cła należą do najstarszych instrumentów protekcji. Ich szerokie zastosowanie w przeszłości wynikało częściowo z tego, że były one dogodnym instrumentem zapewniającym uzyskiwanie wpływów budżetowych (pobieranie dochodów dla budżetu), zwłaszcza w krajach o słabo rozwiniętych służbach poboru podatków.
Do dziś cła są liczącym się źródłem dochodów budżetowych w niektórych krajach rozwijających się i dlatego kraje te niechętnie obniżają cła wobec trudności z poborem podatków wewnętrznych.
Głównym zadaniem ceł była zawsze i jest nadal ochrona poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej, a niekiedy także bilansu płatniczego.
Rodzaje ceł:
1. autonomiczne i umowne
2. cło minimalne i maksymalne
3. cła preferencyjne i dyskryminacyjne
4. cła importowe, eksportowe i tranzytowe
5. cła ochronne i fiskalne cła od wartości, ilości i cła kombinowane
Cła mogą być ustalone na czas nieograniczony lub mieć np. cel sezonowy (kraje chronią np. własną produkcję owoców i warzyw, ustanawiając cła na importowane konkurencyjne artykuły jedynie w zbiorów u siebie).
Cła mogą być pobierane od: importu, eksportu lub tranzytu towarów przez terytorium kraju.
Cła tranzytowe nie są z reguły współcześnie stosowane. Rzadkie są też cła eksportowe, bo krajom zależy zazwyczaj na zwiększaniu eksportu, a nie na jego zmniejszaniu.
Cła są też stosunkowo mało elastyczne, co w dużej mierze wiąże się z formalnymi trudnościami ich użycia. Trudności te wynikają z dwóch względów:
w większości krajów zmiana taryfy celnej wymaga decyzji parlamentu;
stawek celnych raz obniżonych na forum GATT (WTO) nie można ponownie jednostronnie podwyższać (są to cła związane), wzrost stawek celnych wymaga rokowań z partnerami handlowymi i udzielenia im rekompensaty w związku z pogorszeniem ich dostępu do danego rynku.
Czym są cła preferencyjne a czym cła dyskryminacyjne?
Cła preferencyjne – stosowane są z krajami, które są korzystniej traktowane, niż gwarantuje to klauzula największego uprzywilejowania. W przypadku gdy preferencyjna stawka celna jest ustalona na poziomie zerowym, mają miejsce tzw. Preferencje celne. Cła preferencyjne nie przysługują krajom, które uzyskały ww. klauzulę. Przykładem takich preferencji jest traktowanie się wzajemnie krajów należących do ugrupowań integracyjnych typu strefa wolnego handlu czy unia celna.
Cła dyskryminacyjne – występują w kilku formach.
Najbardziej spektakularną z nich są:
Cła retorsyjne - stosowane jako odwet za nieprzyjazne ekonomicznie działania kraju lub grupy krajów.
Cła wyrównawcze – stosowane są w celu neutralizacji efektu ekonomicznego subsydiów zastosowanych przez eksportera zagranicznego.
Cła antydumpingowe – maja na celu zniwelowanie negatywnych dla importera skutków eksportu poniżej kosztów produkcji.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"