Chłopi

CHŁOPI (1899 1909) epopeja chłopska Władysława Reymonta, ukazująca jedność życia jednostek i gromady: Nie poredzi żyć z osobna powiada jedna z bohaterek, Jagustynka. Reymont przygotowywał się do pisania powieści, studiując folklor, warunki życia na wsi i obserwując przyrodę. Rytm powieści podporządkował rytmowi natury poszczególne tomy noszą nazwę pór roku, począwszy od Jesieni. Stworzył na potrzeby swego dzieła właściwie nowy język, będący mieszaniną gwary i języka literackiego w dialogach język ten staje się soczystą gwarą łowicką, w opisach zbliża się do opisów homeryckich. Akcję ulokował w Lipcach (Łowickie), których obyczaj i topografię potraktował niemal z etnograficzną dokładnością. Przedstawił losy wewnętrznie zróżnicowanej gromady chłopskiej, ale solidarnej w sprawach najważniejszych. Na pierwszy plan wysunął dzieje rodziny zasobnego gospodarza, wdowca Macieja Boryny, który poślubił młodą i namiętną Jagnę, romansującą z jego synem Antkiem. Ta występna miłość zostaje ukarana zgodnie z ludowym poczuciem winy i kary: po śmierci starego Boryny Jagna, wygnana przez wieś, dostaje pomieszania zmysłów, Antek zaś, pogodzony z żoną, wchodzi w prawa gospodarza. Główną oś akcji oplótł Reymont wątkami pobocznymi, wieloma postaciami, wydarzeniami, składającymi się na barwny obraz życia wsi, jej stosunków z dworem i kościołem. Mowa tu i o głodzie ziemi, i o twardej walce z oporną naturą, i o codziennej chłopskiej krzątaninie. Samą swoją wartość dzieła stanowią opisy przyrody, przesycone modernistyczną symboliką. Powieść stała się świadectwem odrębnej kultury wsi, jej głębokich tradycji i naturalnych korzeni, bogactwa symboli inspirujących całą kulturę narodową. Sugestywną wizję życia wsi docenili nie tylko polscy czytelnicy Reymont został wyróżniony za Chłopów Nagrodą Nobla (1925).