• Norwida określa się jako poetę refleksji i syntezy filozoficznej
• odmienny charakter twórczości wobec wyjątkowego momentu historycznego
• inny charakter emigracji. Niezwykły talent poety: rzeźbiarz, malarz, rysownik, poeta, dramaturg
Cechy charakterystyczne poezji:
• program poetycki: odrzucenie romantycznej poezji nastroju, uczuć i marzeń, propagowanie poezji myśli ścisłej („Pióro")
• odmienny stosunek do przeszłości, wiara w pokolenie wnuków, które właściwie ocenią jego twórczość. Świadomość dezaktualizacji idei romantycznej („Klaskaniem mając obrzękłe prawice")
• patriotyzm i internacjonalizm; inna jakość patriotyzmu, jego mniejsza zaściankowość („Bema pamięci żałobny rapsod"); pieśni o bohaterach, złożenie im hołdu i podkreślenie trwałej żywotności idei wolnościowej, przez wszystkie epoki
• przykładem nowoczesnego pojęcia internacjonalizmu i tolerancji religijnej jest wiersz „Żydowie polscy"
• liryka emigracyjna („Moja piosenka")- wyraz tęsknoty do ojczyzny i okazanie osamotnienia
• protest przeciwko dyskryminacji rasowej i krzywdzie społecznej („Do obywatela Johna Browna") - zwycięstwo idei mimo poniesionych ofiar
• poglądy etyczne Norwida („Fortepian Szopena")
• specyficzne spojrzenie na sztukę wynikające z jego talentu
• o tragizmie twórcy niedocenionego przez współczesnych
• związek sztuki z pracą „bo piękno na to jest, by zachęcało do pracy"
• Norwid - rzecznik humanizmu: stworzył obraz artysty, który przestał być wieszczem; znaczenie poezji w życiu narodu
• szacunek dla człowieka pracy i nowatorski model patrioty
• poezja przemilczeń jako metoda artystyczna, symbolizm, aluzja, parabola, intelektualizm
• twórczość przesiąknięta jest ironią, poszukiwaniem sensu życia; oszczędna w słowa; pełna niedomówień i środków artystycznych
Norwid to romantyk stwarzający w kulturze polskiej sytuację wyjątkową. Już we wczesnej fazie twórczości poety powstał „Promethidion", poemat, nawiązujący tytułem do imienia Prometeusza, protoplasty sztuki i rzemiosła w rodzie ludzkim, a treścią wyrażający przekonanie, że sztuka jest najwyższą formą pracy, a artysta - rzemieślnikiem.
Norwid jest przeświadczony, że sztuka ma być elementem pośrednim między pracą umysłową a fizyczną, między odrębnością narodową a uniwersalną kulturą ludzkości. Zadaniem sztuki jest łączyć cywilizacje. Odmiennymi kategoriami autor oceniał też bohaterów, ludzi nieprzeciętnych. W swojej twórczości głosił pochwałę tego rodzaju ludzi, pochwałę ich osobowości a nie romantycznego heroizmu („Do obywatela Johna Browna"). Generał Bem staje się dla Norwida bohaterem („Bema pamięci żałobny rapsod"), którego rola dziejowa nie kończy się w momencie śmierci. Podobnie ocenił autor Szopena („Fortepian Szopena", „Czarne kwiaty"), stawiając jego imię obok imion wielkich twórców antyku, a w muzyce dopatrując się ponadczasowych wartości moralnych. Twórczość Szopena staje się dopełnieniem piękna doskonałego. W treści zarysowuje się odwieczny konflikt pomiędzy pięknem doskonałym, pojmowanym przez Norwida jako czyste dobro i historią realną, którą reprezentują żołnierze wyrzucający fortepian na bruk.
Program poetycki Norwida ma wiele aspektów. Chcąc zapewnić nieśmiertelność propagowanych idei poeta dążył do ujmowania najgłębszych treści w słowa możliwie proste, a jednocześnie wieloznaczne. Próbował stworzyć odmienną normę liryki polskiej, co często podkreślał w wielu utworach (np. „Klaskaniem mając obrzękłe prawice"). Sam jest świadomy własnej oryginalności a także nowatorstwa w zakresie nie tylko języka i stylu, lecz także twierdzeń, sprzecznych na ogół z panującymi ówcześnie poglądami. Cała spuścizna poety nie ma elementów naśladownictwa i to niewątpliwie przynosi mu chlubę.
Swój program poetycki Norwid najpełniej przedstawił w utworach lirycznych, które tworzą cykl pt „Vade - mecum" . Jest to poezja precyzyjna pod względem formalnym, oszczędna, skondensowana, wręcz lapidarna. Posługiwała się niedomówieniami, paradoksem, konceptem, aluzją literacką, wieloma odcieniami ironii. Operowała symbolem a szczególnie często parabolą. Z obrazowego realistycznego szczegółu wyprowadzała daleko posunięte uogólnienia.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"