Charakterystyka stronnictw politycznych w "Powrocie posła" Juliana Ursyna Niemcewicza
|
|
|
|
Julian Ursyn Niemcewicz
polityk, poseł na sejm, znany nam przede wszystkim jako wybitny poeta epoki
Oświecenia, był człowiekiem dla którego nieobojętne były losy własnej
ojczyzny. Działał on w stronnictwie patriotycznym i sprzeciwiał się
konserwatywnym poglądom ludzi dążących do utrzymania dawnego porządku w
Polsce. Jesienią 1790 roku w czasie obrad Sejmu Czteroletniego Julian Ursyn
Niemcewicz napisał komedię polityczną "Powrót posła". Utwór ten
powstał, aby ośmieszyć poglądy Sarmatów, a niezdecydowanych posłów zachęcić
do głosowania na stronnictwo patriotyczne. Poeta pragnął zdemaskować istotne
oblicze partii hetmańskiej, pokazać prawdziwe przyczyny jej postępowania i
przedstawić proponowane przez patriotów postulaty będące, jego zdaniem
jedynym możliwym wyjściem z obecnej sytuacji. Aby jak najlepiej dotrzeć do
czytelnika i udowodnić mu mylność poglądów konserwatywnych, Niemcewicz
przypisał bohaterom swojej komedii cechy reprezentujące poszczególne
stronnictwa. Starosta
Gadulski to zwolennik dawnego ustroju w Polsce. To typowy Sarmata krytykujący
nowoczesną edukację i będący przeciwnikiem społeczeństwa wykształconego. Sam
nie jest człowiekiem uczonym, nie ma podstawowych wiadomości z historii ani z
geografii, co uniemożliwia mu dobrą orientację w sytuacji politycznej. Nie
wstydzi się on jednak swego nieuctwa, a nawet jest z niego dumny, mówiąc
"Ja, co nigdy nie czytam, lub przynajmniej mało wiem, że tak jest
najlepiej, jak przedtem bywało". Staroście najbardziej odpowiadała epoka
saska, nazywana też nocą saską. Za panowania tej dynastii w Polsce panowała
anarchia. Szlachta biesiadowała i bawiła się, nie myśląc o losach ojczyzny.
Podobnie i Gadulski ucztuje, nadużywa alkoholu i jest przekonany, iż to co
robi, służy Polsce. Nie zastanawia się on nad swoim postępowaniem ani nad
tym, że przez ludzi jemu podobnych ojczyzna upadła. Innymi wadami Starosty,
które przypisywano też konserwatystom, są chciwość, przekupstwo i egoizm. Dla
niego liczą się przede wszystkim pieniądze i realizacja własnych dążeń. To
właśnie dla pieniędzy ożenił się on z kobietą sentymentalną, owładniętą
francuszczyzną, dla której bardziej niż pieniądze liczą się wartości duchowe.
Starościna ma swoje chimery, mówi po francusku i żąda od męża spełniania
swoich zachcianek, ale Starosta toleruje ją i częstokroć ulega jej kaprysom
tylko po to, by nie dopuścić do rozwodu. W ich małżeństwie brakuje miłości i
zrozumienia. Oboje są przez to nieszczęśliwi, ale Gadulski utrzymuje
małżeństwo za wszelką cenę, by czerpać pieniądze z posagu żony. Nie zależy mu
również na szczęściu własnej córki i skłonny jest oddać ją człowiekowi,
któremu obojętne są losy kraju, lecz nie wspomina słowem o posagu. Gotów jest
wydać ją za fircyka, nie licząc się z uczuciem Teresy do Walerego. Wątek
miłosny zawarty w utworze niewątpliwie pomógł Niemcewiczowi zniechęcić
czytelników do Starosty, a tym samym do stronnictwa sarmackiego, którego
poglądy reprezentował. Odmienne
wrażenie na publiczności miał wywrzeć Podkomorzy z rodziną, któremu
przypisane zostały cechy stronnictwa patriotycznego. Autor przedstawił go
jako człowieka, dla którego najważniejsze jest dobro Polski. Podkomorzy
krytykuje nierząd i swawolę. Jest zdania, że główną przyczyną upadku były
zbytki. Szlachta przez swoją głupotę, przekupność i pijaństwo sprawiła, że
Polska nie jest już taka jak dawniej. Liberum veto i wolna elekcja wyrządziły
krajowi krzywdę, którą ciężko będzie naprawić. Podkomorzy krytykuje sejm,
który zbierał się co dwa lata i kłócił się nie zajmując się sprawami
istotnymi dla Rzeczypospolitej. Jego zdaniem sejm powinien obradować cały
rok, a posłowie powinni starannie przygotowywać swoje wystąpienia ponieważ o
ich randze nie decyduje długość, ale treść. Walery – syn Podkomorzego został
wychowany przez rodziców na dobrego patriotę, człowieka mądrego, uczciwego i
mocno zaangażowanego w sprawy patriotyczne. Jako poseł gardzi on prywatą i
ratuje ojczyznę rzetelnie jej służąc. Tak jak jego ojciec uważa, że Polacy
powinni przejmować od innych narodów tylko to, co jest dobre dla Polski: "Niech
wie człowiek jak inne narody się rządzą Naśladuje
ich cnoty, strzeże się w czym błądzą (…) A jeźli w
dalszym wieku zwiedzi obce kraje Niech
przyjmuje ich cnoty, nie śmieszne zwyczaje." Rodzina
Podkomorzego to ludzie mądrzy, postępowi i sprzeciwiający się poglądom
konserwatystów. Reprezentują styl myślenia prawdziwych Polaków, którym zależy
na ojczyźnie bardziej niż na pieniądzach i własnych celach. Utwór "Powrót posła" napisany został przez Niemcewicza w pośpiechu i na zamówienie. Bohaterowie komedii odzwierciedlają postacie z ówczesnej rzeczywistości. Dopatrzono się podobieństwa Starosty do posła Suchorzewskiego, który wniósł apelację do Sejmu o zakazie wystawiania komedii z powodu jej oddziaływania na poglądy polityczne szlachty. Jednakże "Powrót posła" spotkał się z ogromnym przyjęciem publiczności. W dniu premiery Teatr Wielki pękał od natłoku widzów. Sztuka zebrała gromkie brawa oraz podziękowania i ukłony z loży królewskiej. Komedia Niemcewicza spełniła swoją agitacyjną rolę w Polsce i wkrótce przetłumaczona zostanie na inne języki. |
|
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach