SZTUKA BAROKU - CECHY
• przepych, bogactwo ozdób i zlocen
• kontrastowosc
• alegorycznosc
• celem mialo byc zaskoczenie, oszolomienie i olsnienie odbiorcy
LITERATURA OKRESU BAROKU
Czas trwania i podzial na okresy (W Polsce)
Ustalenie dokladnej daty poczatku Baroku jest niemozliwe. Pierwsze symptomy baroku byly w latach szescdziesiatych XVI wieku. Barok trwal przez caly wiek XVII. Schylek baroku to lata trzydzieste i czterdzieste XVIII wieku. Barok trwal wiec prawie dwa wieki.
Cechy literatury barokowej w Polsce
• dlugowiecznosc
• dwunurtowosc (nurt dworski i sarmacki)
• brak programu, uksztaltowanych zasad i poetyk
• rekopismienniczy charakter pismiennictwa
(utwory powstawaly jako rekopisy i nie ukazywaly sie w druku bo przestaly funkcjonowac drukarnie i zaniklo zapotrzebowanie na utwory; szlachcic jesli chcial miec utwór to przepisywal go do “Silva Rerum”; byly w nim przepisy kulinarne, receptury róznych mikstur, przemówienia pana domu, które wyglaszal na sejmikach, przemówienia przyjaciól, dziela artystyczne - pisal je prawie kazdy szlachcic ale tylko do prywatnego uzytku)
Cechy stylu literatury barokowej
• bogactwo slownictwa i jego niezwyklosc
• zawily szyk
• skomplikowana skladnia
• niezwyklosc metafor i epitetów
• paradoks
• antytetycznosc (przeciwstawnosc, poslugiwanie sie kontrastami, sprzecznosciami)
Marinizm
Barok pomimo, ze nie mial okreslonego programu poetyckiego odwolywal sie do Wloskiego poety Sianbattisty Mariniego. Od jego nazwiska pochodzi nazwa nurtu poetyckiego - marinizmu (konceptualizmu).
Cechy:
• najwazniejsza jest forma, która ma zadziwiac i zaskakiwac
• odwolania do wlasnej fantazji i natchnienia
• stosowanie niezwyklych srodków stylistycznych
• kazdy utwór mial opierac sie na koncepcie, koncept powinien zawierac elementy niespodzianki
• utwory powinny miec charakter sensualny (odbierany poprzez zmysly)
• odbiorce nalezy zaszokowac
PODZIAL POLSKIEJ LITERATURY BAROKOWEJ
METAFIZYCZNA DWORSKA SARMACKA
- smierc, przemijanie - Bóg (sredniowiecze + renesans) - kondycja czlowieka w swiecie - vanitas - dualizm natury - powaga - refleksyjnosc lzejsza, milosc, zabawa, salonowa, poezja kunsztowna pod wzgledem artystycznym a) dworkowa, ziemianska pochwala natury, zycia na wsi b) mieszczanska, plebejska nawiazujace do stosunków spolecznych wyrazajacych skarge na brak odpowiednich przywilejów dla plebejuszy i mieszczan a) sarmatyzm rubaszny megalomania, ksenofobia (niechec do obcych), dewocja (prymitywna religijnosc), konserwatyzm (niechec wobec zmian), prymitywizm intelektualny, zabawa, prywata, tradycjonalizm b) sarmatyzm szlachetny demokratyzm, tolerancja, otwartosc, liberalizm, patriotyzm
- Sep Szarzynski - Naborowski - Morsztyn a) Potocki b) Jan z Kijan a) Pasek b) Potocki
TERMINY I OKRESLENIA SRODKÓW ARTYSTYCZNYCH STOSOWANYCH W BAROKU
Koncept
(wiersz musial byc zaskakujacy i w miare mozliwosci nowatorski; “Do trupa” Morsztyn)
Wyliczenie
(nagromadzenie kolejnych, podobnych, synonimicznych cech)
Anafora
(jest to powtórzenie zdania o podobnej konstrukcji zaczynajace sie od tego samego wyrazu; “Do Anny” Naborowski)
Antyteza
(zestawienie dwóch opozycyjnych znaczeniowo elementów wypowiedzi, najczesciej zdan)
Hiperbolizacja
(wyolbrzymienie, przesadne przedstawienie jakiegos zjawiska; “Do trupa” Morsztyn)
Gradacja
(jest to stopniowanie, wzrastajace napiecie ® az do pointy; “Niestatek” Morsztyn)
Epitet
(okreslenie)
Porównania
Przerzutnia
(Zdanie nie miesci sie w jednym wersie i jego czesc zostaje przerzucona do nastepnego; “Do trupa” Morsztyn
“Ty masz zwiazane rece, ja, wolnosci
Zbywszy, mam rozum lancuchem powity”)
Metaforyka
Motyw wanitatywny
(marnosciowy, wykorzystywanie tych wszystkich pojec, które kojarza sie z przemijaniem i niestaloscia zycia ® “Dzwiek, cien, dym, wiatr, blysk, glos, punkt” ® “Krótkosc zywota” Naborowski)
Kontrast
(operowanie przenosniami; “Niestatek” Morsztyn)
Oksymoron
(zestawienie dwóch wyrazów sprzecznych znaczeniowo, “mróz gorejacy, ogien lodowy”)
Pytania retoryczne
“Cuda milosci” Morsztyn
Powtórzenia
Pointa
“Niestatek” Morsztyn
Figura sumacji
(zebranie w poincie elementów z wiersza; “Do Panny” Morsztyn)
Paradoks
(sformulowanie zaskakujace swoja trescia na pozór bez sensu, “Do trupa” Morsztyn )
Operowanie brzydota
(ukazywanie bólu, cierpienia)
Inwersja
(przestawienie wyrazów)
Adam Mickiewicz "Dziady część III"