"Aby istnieć, człowiek musi się buntować"

Bunt jest wpisany w naturę człowieka. Dorastając buntujemy się przeciw zastanej rzeczywistości, chcemy ją zmieniać i to jest źródłem postępu. W historii ludzkości swój ślad pozostawiło wielu buntowników. Wielu również wykreowali w swoich dziełach pisarze. Jednym z pierwszych buntowników był mityczny Prometeusz, zbuntowany przeciw bogom, a następnie srodze za to ukarany. Są epoki historyczne i literackie, w których bunt jest postawą preferowaną i wtedy buntowników pojawia się szczególnie wiele. Taką epoką był romantyzm. Motyw buntu występuje bardzo często w twórczości A. Mickiewicza. Są ludzie i pisarze wrażliwi na zło, krzywdę i niesprawiedliwość, które rodzą bunt i pragnienie zmieniania świata. Taką osobowością był Stefan Żeromski i dlatego motyw buntu pojawia się w kreacjach jego bohaterów i w komentarzach autorskich pisarza.

I właśnie na tych dwóch pisarzach, chciałbym oprzeć swoją pracę. Zacznę najpierw od naszego wieszcza Adama Mickiewicza. U pisarza widoczny jest wyraźny bunt przeciw rzeczywistości. Jest to zazwyczaj przeciwstawienie się jednej postawie drugiej postawie. W "Odzie do młodości", Mickiewicz przeciwstawia mlodość staremu światu i wzywa do pchnięcia go na nowe tory. Tymi nowymi torami, ma być wezwanie do rewolucyjnych metod. Jest to również manifest młodzieży romantycznej.

Kolejnym dziełem wieszcza, w którym widoczny jest bunt, jest "Romantyczność". Tutaj poeta kirujący się "czuciem i wiarą" występuje przeciwko "szkiełku i oku" uczonych mędrców. Ma to być wyrazem sprzeciwu wobec racjonalizmowi.

Mickiewicz również buntuje się przeciwko więzom konwencji, obyczaju, prawa, którymi krępują świat. Na przykład w IV części "Dziadów" poeta broni prawa miłości. Natomiast w "Sonetach krymskich" skarży się na los tułacza i wygnańca.

U Mickiewicza widać także wielki patriotyzm. Jego bohater "Konrad Wallenrod", jako szlachetna jednostka, nie może pogodzić się z niewolą, utratą niepodległości i ciemiężeniem narodu. Konrad również wchodzi w spór z Bogiem o "rząd dusz". Uważa, iż on lepiej pokieruje ludźmi, uszczęśliwi ich. Źródłem tego buntu jest pycha i przekonanie o wyjątkowości twórcy, którego ludzie powinni słuchać. Pycha powoduje, iż uważa on, że Bóg źle urządził świat, więc on (Konrad) ma prawo poprawiać Boże dzieło (nawiązanie do prometeizmu).

U Mickiewicza widać również bohaterskość. Jak np. młodzież z III części "Dziadów" albo bohater wiersza "Do Matki Polski".

Podsumowując Mickiewiczowski bunt można powiedzieć, iż bunt romantyka jest buntem prometejskim - świat jest zły, "bez serc, bez ducha", zapanował na nim egoizm, wyrachowanie, a wolna jednostka nie ma w nim żadnych praw. Buntownik romantyczny nie może się z tym pogodzić, rzuca się w wir walki ze złem, stawia wszystko na jedną rękę. Kierują nim szlachetne intencje, jednak połączone z zupełnym brakiem trzeźwej oceny sił i środków, tworzą niebezpieczną mieszankę skazaną z góry na klęskę.

Jak już wspomniałem na wstępie pracy, chciałbym tu posłużyć się również twórczością Stefana Żeromskiego. Jako iż Żeromski tworzył w innej epoce niż Mickiewicz, to większą uwagę przywiązał sprawie nędzy i biedy.Sprzeciw wobec nędzy, poniżającej biedy, będącej źródłem chorób i przedwczesnej śmierci, obecny jest w większości utworów pisarza. Są to m.in. takie utwory jak: "Rozdziobią nas kruki, wrony...", "Doktor Piotr", "Siłaczka", "Ludzie bezdomni" czy "Przedwiośnie". We wszystkich tych książkach głównym problemem jest wieś czy prowincjonalne części miast z ich biedą. W utworach Żeromski umieścił bunt przeciw ludzkiej krzywdzie w opisach i komentarzach. Wyraźna jest tu narracja personalna. Czytelnik patrzy na świat oczami bohatera, poznaje jak on ocenia świat i dlaczego wybiera drogę buntu ( "Ludzie bezdomni" ). Również komentarze narratora są oceniające, nacechowane emocjonalnie ( "Rozdziobią nas kruki, wrony..." ). Narrator jest również buntownikiem.

Jak więc widać bunt u Żeromskiego wypływa z głęboko odczuwającego serca i wrażliwej duszy. Kreacje bohaterów są wyrazem uczucia bezsilności, dlatego każe im poświęcać się bez reszty, bo nie widzi innych sposobów na zwalczenie zła.

Podsumowując motyw buntu u obu pisarzy, widzimy, iż sprawa ta odgrywa główną rolę w ich twórczości. Ale cel tego buntu jest inny. U Mickiewcza jest on szerszy i ogólniejszy natomiast u Żeromskiego konkretniejsze. Następnie pisarze kreują podobnych, ciekawych bohaterów buntowników, nadając im cechy indywidualne. Bohaterowie u obu pisarzy ewouulują, dojrzewają. Efektem buntu, jest klęska tych ludzi - ale czy nie taki jest los wszystkich buntowników ? Mimo to, a raczej dzięki ich klęskom, świat się zmienia, nie tak jakby chcieli od razu - ale pomału, stopniowo, jednak na lepsze.