1. Pojęcie kierowania, zarządzania i organizacji.
Kierowanie to sztuka pracowania poprzez innych ludzi, polegająca na wskazywaniu dróg oraz na kontroli działania podwładnego i pobudzająca ludzi do pracy. Jest do działanie zmierzające do spowodowania funkcjonowania innych rzeczy zgodne z celem tego, który kieruje i mające szerszy zakres pojęciowy od zarządzania.
Władza kierownika wypływa stąd, że zajmuje on w formalnej organizacji co najmniej pozycję o co najmniej jeden szczebel wyższą w stosunku do podwładnych.
Zarządzanie to rodzaj kierowania przy którym kierujący ma uprawnienia zwierzchnie w stosunku do podległych mu pracowników lub instytucji, wynikające bezpośrednio z własności środków produkcji albo nadane przez organy reprezentujące właściciela środków produkcji. Polega na ustalaniu celów i powodowaniu ich realizacji w organizacjach podległych.
Organizacja to wyodrębniona z otoczenia całość ludzkiego działania, mająca określoną strukturę skierowaną na osiągnięcie jakiegoś celu lub celów.
Podstawowe własności każdej organizacji to:
• celowość – istnienie celu i dążenie do jego realizacji,
• złożoność – wielość różnorodnych części składających się na całość,
• odrębność – wyodrębnieni celów i struktury z otoczenia i jednoczesne powiązanie celów i struktury z otoczeniem.
2. EFEKT DZIAŁANIA ZORGANIZOWANEGO.
Efektem synergicznym nazywamy takie działanie, w wyniku którego efekt zorganizowanej pracy zespołowej jest wyższy aniżeli suma efektów działań indywidualnych. Zjawisko to nazywamy również równością 2 + 2 = 5.
W wyniku synergii powstaje efekt organizacyjny będący przeciętną nadwyżką korzyści przypadającą na członka zespołu współdziałającego z pozostałymi osobami, w porównaniu z korzyścią możliwą do osiągnięcia w działaniu indywidualnym.
3. ZASADY ZARZĄDZANIA I ORGANIZACJI PRACY.
Zasady organizacji pracy możemy podzielić na:
1. Zasady o charakterze ogólnym:
a. podziału pracy – każdą trudność trzeba podzielić na tyle cząstek, na ile jest to możliwe i na ile trzeba, aby je najlepiej rozwiązać (Adamiecki, Fayol, Taylor),
b. koncentracji pracy – zgromadzenie i połączenie wyspecjalizowanych w realizacji tego samego zadania wykonawców i aparatury w jednym miejscu i pod jednym kierownictwem zwiększa wynik użyteczny pracy,
c. harmonizacji pracy – harmonizacja działań oznacza, że wyniki pracy będą tym lepsze, im lepiej będą dobrane i ze sobą skoordynowane uczestniczące w niej elementy, ludzie i środki działania oraz im czasy działania poszczególnych elementów będą ze sobą lepiej zgrane i zsynchronizowane (Adamiecki).
Zasada harmonii występuje w postaci harmonii:
doboru organów,
czasów działania organów,
duchowej.
2. Zasady i wytyczne ekonomizujące działanie i poprawiających sprawność zasad:
- efektywności,
- optymalnej produkcji,
- kompleksowości,
- systematyczności,
- ciągłości,
- indywidualizacji,
- jedności działania,
- dyscypliny pracy,
- ładu materialnego,
- rytmiczności pracy,
- intensywności pracy,
- równoległości,
- odpowiedniego miejsca,
- odpowiednich środków,
- odpowiedniego sposobu,
- decydującego momentu itd.
Podstawowe zasady zarządzania sformowane zostały przez H. Emersona w połączeniu z zasadami administracji H. Fayola. Za podstawowe zasady zarządzania uważa się zasady:
a) jednoosobowego kierownictwa – głosi, że pracownik powinien podlegać bezpośrednio tylko jednemu kierownikowi i otrzymywać polecenia tylko z jednego źródła,
b) ciągłości kierowania – podkreśla, że władza powinna być zawsze obecna i zastępowalna,
c) odpowiedzialności – głosi, że kierownik jest odpowiedzialny za wykonanie powierzonych mu zadań, w tym za pracę swoich podwładnych,
d) równoważnego decydowania – akcentuje konieczność podejmowania decyzji z należytym namysłem, pozwalającym na wyważenie wszystkich „za i przeciw”,
e) opanowania i życzliwości polega na ludzkim traktowaniu pracowników i wypływa z połączenia uprzejmości i życzliwości ze sprawiedliwością,
f) autorytetu – głosi, że sprawne kierowanie ludźmi w dużym stopniu zależy od tego, czy kierownik cieszy się tzw. autorytetem rzeczywistym,
g) właściwej atmosfery – zwraca uwagę na konieczność kształtowania przez kierownika właściwych stosunków międzyludzkich,
h) obiektywnej oceny i sprawiedliwości – zakłada, że obiektywna ocena pracowników należy do grupy najsilniejszych bodźców dobrej roboty,
i) wynagradzania i nagradzania pracowników – zwraca uwagę na konieczność stosowania bodźców po to, aby który został oceniony pozytywnie, w przyszłości zachował się analogicznie, nagradzanie wiąże się ze stwarzaniem tzw. sytuacji nęcących,
j) karania – zaleca umiejętne stosowanie sankcji w odniesieniu do ludzi, których działania zostały ocenione negatywnie. Celem kary jest zapobieżenie podobnym przypadkom w przyszłości,
k) kontroli i nadzoru – wskazuje na potrzebę weryfikacji przez kierownika sposobu i skuteczności realizacji zadań przez podwładnych.
4. FUNKCJE ZARZĄDZANIA.
Funkcja to zbiór potencjalnych, zwykle powtarzalnych, typowych i sformalizowanych proceduralnie działań, wyodrębnionych ze względu na ich zawartość treściową oraz na ich zrelatywizowanie do określonego celu lub jego części zadań.
Funkcje zarządzania opracowane przez H. Fayola to wszystkie czynności związane z życiem przedsiębiorstwa. Należą do nich:
a) techniczne, dotyczące produkcji,
b) handlowe, obejmujące zakup, sprzedaż i wymianę towarów,
c) finansowe, dotyczące pozyskiwania kapitału i jego wykorzystania,
d) ubezpieczeniowe,
e) rachunkowości,
f) administracyjne.
W ramach funkcji administracyjnych wyróżnił pięć czynności zarządzania:
a) przewidywania (planowania),
b) organizowania,
c) rozkazodawstwa (motywowanie0,
d) koordynowania,
e) kontrolowania.
5. CYKL DZIAŁANIA ZORGANIZOWANEGO.
Cykl działania zorganizowanego to jednolity schemat obejmujący sześć następujących po sobie etapów:
1. Postawienie jasnego i ściśle określonego celu.
2. Zbadanie warunków i środków, które trzeba zastosować, aby osiągnąć zamierzony cel.
3. Planowanie działania.
4. Przygotowanie warunków i środków uznanych za niezbędne do zastosowania.
5. Realizacja, czyli wykonanie zamierzonego działania zgodnie z planem.
6. Kontrola otrzymanych wyników i wyciągnięcie z nich wniosków.
6. WALORY SPRAWNEGO DZIAŁANIA.
Sprawność jest utożsamiana z określonymi walorami praktycznymi działania, a w szczególności z postaciami, czyli zaletami dobrej roboty. Jest to ogół walorów praktycznych danego działania. Działa się tym sprawniej, im działanie jest bliższe posiadania w sobie możliwie wszystkich walorów dobrej roboty.
Skutecznym nazywamy takie działanie, które w jakimś stopniu prowadzą do skutku zamierzonego jako cel. Miarą skuteczności działania jest stopień osiągnięcia celu, czyli stopień zbliżenia się do osiągnięcia wszystkich końcowych celów działania. Każdemu działaniu przyświeca wielość celów, wśród których można wyróżnić co najmniej cel główny i cele uboczne. Działanie jest nieskuteczne, jeżeli stopień zbliżania się do celu jest równy zeru, czyli jeżeli działanie nie osiąga żadnego ze swych celów końcowych. Działanie przeciwskuteczne to takie działanie, które oddala podmiot od celu zamierzonego jak cel działania. Intensywność działania to zagęszczenie elementarnych aktów składających się na dane działanie w przestrzeni i/lub w czasie , bądź też jedno i drugie.
Korzystność jest nadwyżką wyniku użytecznego (efektu) nad kosztami działania.
Działanie jest ekonomiczne, jeżeli stosunek wyniku użytecznego (Wu) do kosztu działania (K) jest większy od jedności.
Wu/K>1, Wu>K – działanie ekonomiczne,
Wu/K=1, Wu=K – działanie obojętne z punktu widzenia ekonomiczności,
Wu/K<1, Wu
Adam Mickiewicz "Dziady część III"