Wyszukiwarka:
Artykuły > Epoka - Średniowiecze >

ŚREDNIOWIECZE


  1. Nazwa epoki:

-średniowiecze (wieki średnie - łac. media tempora) - oznaczono tą nazwą tzw. okres przejściowy pomiędzy epoką starożytną, a nowymi czasami odrodzenia.

  1. Ramy czasowe:
    • Upadek Cesarstwa Zachodniego - 467r
    • Zdobycie Konstantynopola przez Turków - 1453r

W Polsce: - chrzest Polski 966r do XV w.

3 Okresy:

    • faza wstępna: V w - X w
    • rozkwit epoki: XI w - XIII w
    • faza schyłkowa: XIV w - XVw
  1. Wzorce ideowe:
    • Doskonały rycerz chreścijański: waleczny i mężny, wierny swemu władcy i Kościołowi, dbały o cześć i honor, żądny wojennych przygód i płynącej z nich sławy. Szlachetny i dworny wobec kobiet.
    • Wzór dobrego władcy - księcia lub króla stanowił elitarną odmianę tego ideału.
    • Wzorce religijne Ascetów i Świętych - czlowiek wybierający drogę ascezy to ludzie wybierający ucieczkę od wygód i uciech życia ziemskiego, umartwianie się, doskonalenie w cnocie i pobożności, miał osiągnąć dwa cele.
      1. zapewnić sobie zgodnie z wierzeniami szczęście wieczne po śmierci.
      2. zdobyć aureolę świętości, a z nią wielką sławę i uwielbienie ze strony wiernych.

Pojęcia:

Teocentryzm - Bóg w centrum

Tomizm - oficjalna filozofia kościoła katolickiego. Głosiła tezę o stworzeniu świata przez Boga osobowego i o jego opatrzności w kierowaniu światem. Odróżniano wiedzę objawioną od naturalnej, odrzuca jednak wszystko co jest sprzeczne z treścią dogmatów. Traktuje człowieka jako byt złożony z ciała i niematerialnej duszy.

Dualizm - pogląd, wg którego w rzeczywistości działają dwie odrębne, przeciwstawne sobie zasady istnienia: siły, substancji lub rodzajów bytów.

Augustynizm - pogląd św Augustyna (354-430). Sprowadzał się do ujmowania człowieka jako istoty filozoficznej, która rozważa swą obecność w świecie i czasie, swe dramatyczne położenie na granicy bytów, między aniołami, a zwierzętami.

Franciszkanizm - (św Franciszek z Asyżu 1182-1226) zapoczątkował wielki ruch odnowy moralnej w świecie pełnym okrucieństwa. Zbiór legend z życia świętego i jego towarzyszy tzw: "Kwiatki św Franciszka z Asyżu" pozostają do dziś tekstem podziwianym, czytanym i twórczo przekształcanym.

395r - podział Europy na dwa kręgi kulturowe:

    • wschodni na podłożu greckim.
    • zachodni na podłożu łacińskim.

W kościele doprowadziło to do podziału chrześcijaństwa na katolickie i prawosławne.

Polska należała do kultury zachodniej. Ustrój feudalny przewidywał podział społeczeństwa na poszczególne stany. Stany te różniły się pomiędzy sobą pozycją społeczną i uprawnieniami. Pomimo rozwarstwienia stanowego zasadnicze elementy były wspólne dla wszystkich społeczności tego kręgu kulturowego.

Uniwersalizm kulturowy średniowiecza przejawiał się w pojmowaniu świata, nauce, sztuce i literaturze.

Społeczeństwo średniowieczne pojmowano jako organizm złożony ze stanów pełniących pewne funkcje społeczne. Uprzywilejowane miejsce zajmowało rycerstwo i duchowieństwo. Mieszczanie i chłopi tworzyli stany niższe o ograniczonych prawach.

Krzyż i miecz stały się symbolem tej epoki. Temu ułożeniu społecznemu odpowiadał także porządek moralny oparty na jednolitej dominującej idei Teocentrycznej.

Scholastyka - filozofia szkolna. Uznała ona Biblię oraz dzieła najdawniejszych pisarzy chrześcijańskich, to jest ojców kościoła, ale też pisarza Arystotelesa, za ostateczny autorytet. Zadaniem tejże scholastyki było określenie i nadanie prawd wiary na drodze rozumowania zgodnego z zasadami logiki Arystotelesa.

Logika - nauka polegająca na tym, by kształcić zasady i formy poprawnego rozumowania, stąd też filozofię uważano za służebnicę teologii.

    • "Pieśń o Rolandzie"
    • "Legenda o św Aleksym"
    • "Bogu rodzica"
    • "Kwiatki św Franciszka"
    • "Kronika polska" - Gala Anonima.
    • "Tristan i Izolda"
    • "Lament świętokrzyski"

Sztuki misteryjne - (misteria - z łac. tajemnica), czyli sztuki dramatyczne prezentujące najczęściej jakiś fragment historii biblijnej, konstruowane były z myślą o ukazaniu akcji jako wielkiego dramatu chrześcijńskich dziejów ludzkości. Scena, na której wystawiono sztuki misteryjne, zwykle grywane przez członków cechów zawodowych, wyłącznie mężczyzn. Była zbudowana tak, iż wszystkie elementy jej przestrzeni były pokazane jednocześnie, niezależnie od tego, kiedy przychodził ich czas "odegrania". Polskie dramaty misteryjne pochodzą dopiero z XVI wieku.

Dramaty liturgiczne - zachowały się natomiast krótkie dramaty liturgiczne, wystawione w kościołach w święto wielkanocne, były to wplecione w obrzędy nabożeństwa sceny prezentujące przybycie trzech niewiast do grobu zmartwychwstałego Jezusa.

Moralitet - miał skierować człowieka na właściwą drogę życia. Pierwotnym bohaterem moralitetu był po prostu człowiek usytuowany między niebem a piekłem, dokonujący wyboru odpowiedniej linii życia, toczący wewnętrzną walkę między siłami dobra i zła.

"Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią"

"Wielki testament"

Architektura:

13. styl preromański

14. styl romański

15. styl gotycki

przy czym dwa ostatnie reprezentowały zach. Europę, bo w wschodniej był Bizantyzm.

    • styl romański - powstał w poł. Francji u schyłku X w., lecz nazwę otrzymał dopiero w XIXw. Utrzymywał się w Europie do połowy XIIIw. Reprezentują go głównie kościoły i klasztory projektowane przez duchownych, zwłaszcza zakonników. Są to obronne, potężne budowle kamienne, wznoszone z ciosów o konstrukcji klockowej, w sklepieniach półokrągłych, a później krzyżowych. Charakterystyczne dla świątyń romańskich są szczególnie ozdobne portale i okna bliźniacze, czyli podwójne lub potrójne okienka o półkolistych łukach. Twórcy tych budowli mieli na uwadze, nie tylko obronność, ale również ukazanie potęgi i przewagi kościoła o czym miał przypominać także dalekosiężny głos dzwonów z wysokich wież.
    • gotyk - pojawił się około poł. XIIw w miastach pn. Francji. Przetrwał do poł XVIw. We Francji jako budulec utrzymał się kamień, lecz gdzie indziej, zastąpiły go cegły.
    • Budowle gotyckie dzięki konstrukcji opartej na systemie szkieletowym stały się lekkie. Ich strzelistość podkreślały łamane, ostre łuki, wysokie okna, z kolorowymi witrażami, a także ozdobne szczyty, oraz wieżyczki zakończone kamiennymi kwiatami. Wśród pomników arch. gotyckiej znajdują się również budowle świeckie i ratusze, mury obronne, zamki staromiejskie, budownictwo mieszkalne.