“Prześwity w mrokach" - poszukiwanie człowieczeństwa i dowody na nie w literackich obrazach lagru i łagru
|
|
|
|
Czas wojny stał się od
dawna zapowiadaną próbą człowieczeństwa; okresem bezprzykładnego okrucieństwa
wobec bliźnich, zadawanego często z satysfakcją. W
opowiadaniach Tadeusza Borowskiego człowieczeństwo to rzadkie przypadki
szacunku dla współtowarzyszy niewoli, którym okazuje się często podziw za
umiejętność przetrwania w fabryce śmierci. Istnieją
jednak granice ludzkiej wytrzymałości, poza którymi egzystencja nie jest
możliwa. Pojawiają się u obu pisarzy opisy prób odebrania sobie życia, będące
ostatnim. jakże tragicznym świadectwem poszukiwania wolności, choćby jedynie
w wyborze czasu i sposobu śmierci. Także dla lagrów typowym był obraz
rozpaczliwie dopytujących się o własną przyszłość ludzi, choćby dane im było
za chwilę zginąć. Pojawiające się od czasu do czasu próby ucieczki również
świadczyły o istnieniu nadziei na opuszczenie miejsca kaźni i zbudowanie
sobie nowego życia. Praca
jawiła się w syberyjskich łagrach jako środek do zdobycia większej racji
żywnościowej i uniknięcia umieszczenia w jednym budynku z umarłymi. To też
dowód człowieczeństwa, które nie opuściło więźniów: działanie na rzecz
totalitarnego systemu, ale chociaż z możliwością przeżycia i ujrzenia
wolności. Jedynym
kontaktem z wolnym światem zdawał się być u Gustawa Herlinga-Grudzińskiego
objazdowy teatr i zdezelowane kino, które choć liczyło sobie kilka
dziesiątków lat, dawało styczność z ironiczną i groteskową często, ale i tak
lepszą niż miejscowa, namiastką rzeczywistości. Ludzie uciekali w lekturę,
aby nie utracić jasności umysłu, czystości sądów o innych; nawet lektura
miernych z pozoru dzieł dawała namiastkę kontaktu umysłowego z autorem. Nawet tak
daleko posunięty w kierunku pogardy dla siebie fakt samookaleczania uznać
można za próbę wykorzystania możliwości pobytu w łagrowym szpitalu, gdzie
istniały godziwe warunki sanitarne, troskliwość personelu. Można było przeżyć
tutaj cudowne dni zapomnienia okrutnej rzeczywistości, która nie wiadomo
kiedy miała się skończyć. Czasem
walka o godność wymagała rzucenia na szalę własnego życia, jak uczynili to
Polacy w łagrach, domagający się zwolnienia i możliwości walki o wolność
ojczyzny. W tym samym tonie odbierzemy gotowość natychmiastowego wyjazdu na
front więźniów niemieckich - jako dowód pragnienia decydowania choć w małym
stopniu o własnym losie. Na froncie wg. nich łatwiej było przeżyć niż w
znajdującym się poza zasięgiem bomb obozie pracy. Jako
ledwo widoczny prześwit człowieczeństwa można też uznać zadane w opowiadaniu
“U nas, w Auschwitz" pytanie: czy to, że kierujemy na śmierć tysiące
ludzi perfidnie oszukując ich jest godne człowieka? Po transporcie, którego
obrazy odnajdziemy w “Medalionach" każdy miałby prawo dowiedzieć się,
dlaczego został tak pognębiony. W relacjach z łagru i lagru odnajdziemy wspólną cechę każdego (ale tylko) człowieka - strach przed nieznanym, którego obraz tworzony jest poprzez myślenie wybiegające w przyszłość. |
|
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach