“Kartoteka" Tadeusza Różewicza jako antydramat - związek między kształtem dramatu a wizją świata i człowieka. Czy wiersz
|
|
|
|
Cechy utworu jako
antydramatu : -
niezdefiniowany bohater: ma wiele imion, jest dla różnych ludzi w różnym
wieku (rodzice, nauczyciel, sekretarka, młoda Niemka), - bohater
istnieje na scenie poza akcją : jest bierny, nie uczestniczy w wydarzeniach, -
dowolność miejsca akcji, dekoracji, postaci, -
rozbicie akcji sztuki na około 30 wątków; krótkich, niewiele znaczących dla
akcji i samego bohatera; nie mających sensownego początku i zakończenia, -
kompozycja otwarta: brak początku i końca dramatu, - brak
różnicowania się napięcia (wzrost - kulminacja - spadek), - sceny
symboliczne ukazujące przeszłość bohatera, niewiele obecnie znaczącą; brak
teraźniejszości i przyszłości w przemyśleniach i działaniach, -
groteskowość kompozycji : sceny patetyczne (przeszłość partyzancka) i
komiczne, -
niejednorodność gatunkowa : fragmenty typowego dramatu, monolog, dialogi,
proza, wiersz; elementy teatru starożytnego (chór śpiewający pieśń, mit o
Herkulesie), -
didaskalia są integralną częścią utworu, - negacja
symboliki używanej w teatrze od starożytności; CZYSTA PRAWDA, -
zaprzeczenie typowo polskiego patosu dramatu romantyczno - narodowego: słów,
myśli, czynów. Jako
komentarz do życia: - życie
człowieka nie ma stworzonego przez niego sensownego początku ani końca
(narodziny i śmierć są poza wpływami człowieka), -
współczesny człowiek jest anonimowy w świecie, a nawet we własnym środowisku
(np. w mieście), - jedynie
to, co przynosi nam życie, jest prawdziwe; rezygnacja z moralistyki,
uprawianej przez twórców klasycznego teatru, -
przeciętny człowiek (Jedermann) nie jest w stanie wpłynąć na zmianę systemu,
musi podporządkować mu swoje życie (bierność bohatera), - akcja
rozgrywa się wokół nic nie znaczących rzeczy - podobnie współczesny człowiek
odbiera rzeczywistość wokół siebie, niewiele wydarzeń wpływa na jego życie, -
współczesny człowiek decydujący się na czyny heroiczne będzie niezrozumiany i
wyszydzany: system zmusza obywateli do trwania w stagnacji umysłu. “Kartoteka"
jest raczej komentarzem do “Ocalonego" gdyż : -
powstała później, - jej
koncepcja zrodziła się w X-lecie “Ocalonego", - była
pisana przez niemal 2 lata, - jest
utworem rozbudowanym, - widać
po niej ślady “myślenia" autora, - ma
cechy poematu dygresyjnego. A teraz poważnie. Autor w dramacie ukazuje szerzej problemy poruszone w wierszu, a szczególnie względność norm etyczno - moralnych. Nowa sytuacja - niekoniecznie wojna - powoduje przewartościowanie norm. Człowiek staje się anonimowy, nie ma oparcia, wzoru do naśladowania. Ten problem jest w całej okazałości ukazany w “Kartotece": bohater, mający już za sobą przeżycia wojenne, afiszujący się wręcz nimi (dystans czasowy !) jest bierny, nie dłubie nawet w nosie (jak mu każe chór). Autor rozgoryczony jest rozwojem cywilizacyjnym po wojnie, który nie zapobiega nowym tragediom. Tak więc “Kartoteka" może być ponowionym ostrzeżeniem wobec niebezpieczeństwa afirmowania nowych systemów. |
|
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach