Wyszukiwarka:
Artykuły > Studia >

aJAKIE RODZAJE EGZEKUCJII WYRÓŻNIA PRAWO CYWILNE

aJAKIE RODZAJE EGZEKUCJII WYRÓŻNIA PRAWO CYWILNE RODZAJE EGZEKUCJI: – orzeczenia sądowe i niektórych innych organów. Do tej grupy należą przede wszystkim orzeczenia sądowe prawomocne lub natychmiast wykonalne, nakazy zapłaty wydane w postępowaniu nakazowym i upominawczym przez państwowe biuro notarialne, wyroki sądów polubownych. – ugody zawarte w trakcie postępowania sądowego, ugody zawarte przed sądami polubownymi – inne akty podlegające wykonaniu w trybie egzekucji sądowej. JAKIE SPRAWY REGULUJE PRAWO PRACY Podstawowym źródłem prawa pracy jest kodeks z 1974 r. kodeks pracy. Reguluje w sposób kompleksowy wszystkie podstawowe zagadnienia związane z pracowniczymi stosunkami pracy zasady prawa pracy, formy nawiązania stosunek pracy i jego rozwiązanie, wynagrodzenia za pracę, obowiązki pracowników i obowiązki zakładu pracy, odpowiedzialność materialną pracowników, zasady ustalania czasu pracy, urlopy pracownicze, zatrudnienie młodocianych i ich ochronę oraz ochronę kobiet, bezpieczeństwo i higienę pracy, wreszcie rozstrzyganie sporów między pracownikami i zakładami pracy. W JAKI SPOSÓB POWSTAJE STOSUNEK PRACY MIĘDZY PRACOWNIKIEM A PRACODAWCĄ Nawiązanie stosunku pracy między pracownikiem i zakładem pracy powodują: - Umowa - Powołanie - Wybór - Mianowanie - Spółdzielcza umowa o pracę Podstawową formą stosunek pracy jest umowa o pracę. Dotyczące umowa o pracę przepisy stosowane są w dość szerokim zakresie także do stosunek pracy wynikających z mianowania, wyboru i innych źródeł. W drodze powołania nawiązuje się stosunek pracy z niektórymi pracownikami służby państwowej – w wojsku, służbie zdrowia. Osoby na te stanowiska powołuje właściwy organ. Pracownik zatrudniony na podstawie powołania może być w każdym czasie odwołany ze stanowiska. Na podstawie wyboru nawiązuje się stosunek pracy wówczas, gdy z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze prac. W drodze mianowania powstaje stosunek pracy niektórych kategorii pracowników państwowych. Spółdzielcza umowa o pracę jest źródłem stosunku pracy między spółdzielnią pracy a jej członkami. NA JAKICH ZASADACH NASTĘPUJE ROZWIĄZANIE UMOWY O PRACĘ Umowa o pracę ulega rozwiązaniu w następujących przypadkach: – na mocy porozumienia stron – wskutek wypowiedzenia przez jedną ze stron – w razie rozwiązania umowy bez wypowiedzenia – z upływem czasu, na który umowa była zawarta – z dniem ukończenia pracy, dla której wykonana umowa była zawarta. CZYM RÓŻNI SIĘ GWARANCJA OD RĘKOJMII R Ę K O J M I A Na sprzedawcy ciąży szczególny rodzaj odpowiedzialności wobec kupującego. Jest to odpowiedzialność za jakość i stan prawne sprzedanej rzeczy. Kodeks cywilny nazywa to rękojmią za wady fizyczne i prawne rzeczy. Odpowiedzialność z tytuły rękojmia jest instytucją ustawową stanowiącą automatyczną konsekwencję umowy sprzedaży, jeżeli strony nie umieściły w umowie specjalnych postanowień. Stronom można wyłączyć, ograniczać lub rozszerzyć. Sprzedawca ponosi odpowiedzialność bez względu na swoją winę i bez względu na to, czy o wadze rzeczy wiedział. G w a r a n c j a Nazywana przez ustawę gwarancją jakości, jest drugą obok rękojmi instytucją prawną chroniącą interesy nabywcy rzeczy dotkniętej wadami. Od dana stosowana jest w handlu, zwłaszcza w sprzedaży maszyn i urządzeń, samochodów, komputerów, zegarków, kamer video, sprzętu domowego itp. W odróżnieniu od rękojmi gwarancja nie jest instytucja ustawową, kiedy to uprawnienia kupującego wynikają z przepisów, lecz umową. Sprzedana rzecz jest objęta gwarancją, gdy kupujący otrzymał od sprzedawcy dokument gwarancyjny, wystawiony bądź przez samego sprzedawcę, bądź przez producenta, zapewniający o dobrej jakości rzeczy. CO RÓŻNI UMOWĘ O DZIEŁO OD UMOWY ZLECENIA. Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuję się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Charakterystyczną cechą umowy zlecenia jest to, że przyjmujące zlecenie zobowiązuję się do dokonania jakiejś czynności lub usługi z dołożeniem należytej staranności, natomiast przedmiotem umowy o dzieło może być tylko taki rezultat pracy i umiejętności przyjmującego zamówienie, niezależnie od dalszego działania twórcy. Umowa zlecenia może być odpłatna lub nieodpłatna, zlecenie jest nieodpłatne, jeżeli strony wyraźnie tak się wmówiły lub, jeżeli wynika to z okoliczności np.: matka prosi sąsiadkę o nadzór nad dziećmi w czasie jej nieobecności, za co nie ma zwyczaju brać wynagrodzenia. Natomiast umowa o dzieło jest zawsze odpłatna. CZYM RÓŻNI SIĘ UMOWA NAJMU OD UMOWY DZIERŻAWY Przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a najemca zobowiązuję się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuję się oddać rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a dzierżawca zobowiązuję się płacić umówiony czynsz. Przedmiotem umowy dzierżawy mogą być rzeczy indywidualne oznaczone, tak samo jak przy najmie, lecz przepisy o dzierżawie stosuje się odpowiednio także na dzierżawy praw. Największa różnica polega na tym, że najemna może rzeczy użytkować, natomiast dzierżawca może rzeczy użytkować tzn. używać oraz pobierać z rzeczy pożytki. W umowie dzierżawy czynsz jest płatny z dołu w terminie zwyczajowo przyjętym, a w braku odpowiedniego zwyczaju półrocznie z dołu. W umowie najmu czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju np.: najemca w zamian za wynajęcie roweru zobowiązuje się kupić do niego nowe opony. CO RÓŻNI UMOWĘ POŻYCZKI OD UMOWY UŻYCZENIA Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuję się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, albo rzeczy gatunkowo oznaczonych, a biorący zobowiązuję się zwrócić taką samą ilość pieniędzy, albo rzeczy tego samego gatunku i jakości. Przez umowę użyczenia używający zobowiązuję się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nie oznaczony na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. W umowie pożyczki pożyczone rzeczy lub pieniądze przechodzą na własność pożyczkobiorcy. Natomiast w umowie użyczenia biorący rzecz w używanie obowiązany jest zwrócić tę samą rzecz w nie pogorszonym stanie. Pożyczka może być odpłatna lub nieodpłatna użyczenie zawsze jest bezpłatne. Przedmiotem pożyczki mogą być jedynie pieniądze lub inne rzeczy gatunkowo oznaczone, natomiast przedmiotem użyczenia może być każda rzecz indywidualnie oznaczona, ruchoma lub nie ruchoma. Prawo własności pożyczonych rzeczy przechodzi na biorącego pożyczkę, który po pewnym czasie przenosi na dającego pożyczkę prawo własności takiej samej ilości takich samych rzeczy, natomiast w umowie użyczenia, własność pozostaje przez cały czas przy użyczającym, a biorący rzecz w użyczenie jest jedynie posiadaczem zależnym otrzymanej od kontrahenta rzeczy. CZYM RÓŹNI SIĘ UMOWA PRZECHOWANIA OD UMOWY HOTELOWEJ Przez umowę przechowania przechodawca zobowiązuję się zachować w stanie nie pogorszonym rzecz ruchomą oddaną mu na przechowanie. Przez umowę hotelową hotel zobowiązuję się dać gościowi używanie pokoju lub miejsca w hotelu oraz spełniać ewentualnie dodatkowe usługi i świadczenia, a także czuwać nad wniesionymi przez gościa rzeczami w zamian za umówioną zapłatę. Przechowanie jest umową realną, natomiast umową hotelową jest to umową mieszaną łączącą w sobie składniki: najmu, przechowania, umowy zlecenia i umowy o dzieło. NA CZYM PLEGA PORĘCZENIE Poręczenie jest umową, w której poręczyciel zobowiązuję się wobec wierzyciela do wykonania zobowiązuję dłużnika w przypadku gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Poręczenie ma na celu zabezpieczenie cudzej wierzytelności w związku z tym jest umową wtórną w stosunku do istniejącego między wierzycielem i dłużnikiem stosunku zobowiązaniowego. W poręczeniu mamy do czynienia z zazębiającymi się interesami trzech osób: wierzyciela, dłużnika i poręczyciela. Poręczenie dotyczy najczęściej długu, który już istnieje albo równocześnie powstaje. Umową poręczenia dochodzi do skutku między poręczycielem i wierzycielem. W umowie poręczyciel oświadcza, że wykona zobowiązanie, gdyby dłużnik tego nie zrobił. Gdy dług główny już istnieje, poręczyciel odpowiada za ten dług. Gdy natomiast poręczenie dotyczy długu przyszłego lub warunkowego, konieczne jest kwotowe określenie górnej granicy odpowiedzialności poręczyciela, w przeciwnym razie poręczenie jest nieważne. JAKIE SPRAWY REGULUJE PRAWO SPADKOWE Prawo spadkowe odgrywa w stosunkach międzyludzkich bardzo istotną rolę. Wiąże ono majątkowo członków rodziny i osoby bliskie, powoduje wzrost zamożności kolejnych pokoleń stwarza majątkowe podstawy podejmowania działalności gospodarczej lub innej przez ludzi młodych, którzy dziedziczyli majątek. Ma także znaczenie dla niektórych innych osób fizycznych prawnych w tym wierzycieli zmarłego. CZYM RÓŻNI SIĘ WEKSEL OD CZEKU Weksel to sporządzony w przewidzianej prawem formie dokument zobowiązujący wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwzględnego zapłacenia w oznaczonym czasie i do rąk określonej osoby wymienionej w tym dokumencie kwoty pieniężnej. Czek jest papierem wartościowym zawierającym skierowane do banku polecenia wypłacenia okazicielowi lub określonej imiennie osobie podanej w nim kwoty pieniężnej z rachunku wystawcy. W naszych warunkach społeczno – gospodarczych weksle nie mają tego znaczenia, co w stosunkach kapitalistycznych. W obrocie wewnątrz krajowym występują w postaci weksli własnych, podczas gdy weksle trasowane znajdują zastosowania niemal wyłącznie w obrocie międzynarodowym. Mimo utraty znaczenia, jakie ma w gospodarczych warunkach państw kapitalistycznych, czek znajduje zastosowanie także w polskich stosunkach. CZYM RÓŻNI SIĘ DZIEDZICZENIE USTAWOWE OD DZIEDZICZENIA TESTAMENTOWEGO Dziedziczenie ustawowe, jeżeli spadkobierca nie zostawił testament, dziedziczenie następuje według reguł podziału majątku między spadkobierców, zawartych w prawie spadkowym. Mamy wtedy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym. Dziedziczenie to zachodzi także, gdy testament okazał się nieważny, gdy wszyscy powołania w testament odrzucili spadek, gdy spadkobiercy zostali uznani za niegodnych. Dziedziczenie to może zachodzić także, co do części spadku, np.: gdy spadkodawca objął testamentem jedynie część swojego majątku. Dziedziczenie testamentowe, jeżeli spadkobierca pozostawi testament, dziedziczenie następuje zgodnie z jego treścią, zarówno, co do osób jak i przypadającego im majątku. Sporządzić testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Testament może zawierać rozporządzenie tylko jednego spadkodawcy. Testament może być sporządzony tylko osobiście, nie można się, więc posłużyć pełnomocnikiem Testament może być w każdej chwili odwołany. Odwołanie testamentu może nastąpić zarówno przez jego zniszczenie lub pozbawienie cech, od których zależy jego ważność, jak i sporządzenie nowego. JAKIE ŚRODKI DOWODOWE. WYRÓŻNIAMY W PROCESIE CYWILNYM Do dowodów w procesie cywilnym zaliczamy: - dowód dokumentów dokumenty dzielą się na urzędowe i prywatne. Urzędowe to dokumenty sporządzone w przepisanej formie przez organy państwowe i niektóre organizacje. Dokumenty prywatne stanowią jedynie dowód na to, że zawarte w nich świadczenie pochodzi od osoby, która dokument podpisała. - dowód z zeznań świadków złożenie zeznań przez świadka jest obowiązkiem każdej osoby wezwanej przez sąd w tym charakterze. Obowiązek ten może być wymuszony przez nałożenie grzywny pozbawienie wolności i przymusowe doprowadzenie świadka do sądu. - dowód opinii biegłych stosuje się, gdy do rozstrzygnięcia sprawy potrzebne są specjalne wiadomości z określonej dziedziny wiedzy. - dowód z oględzin przeprowadzony przez sąd często z udziałem biegłych polega na bezpośrednim zbadaniu osoby, przedmiotu pomieszczenia miejsca. - dowód z przesłuchania stron ma charakter pomocniczy stosowany jest, bowiem tylko wówczas, gdy za pomocą innych dowodów nie da się sprawy wyjaśnić w stopniu wystarczającym dla wydania orzeczenia. - Inne środki dowodowe to dowód z grupowego badania krwi, filmu, taśm dźwiękowych. JAKIE OGRANICZENIA PRAW RZECZOWYCH WYRÓŻNIA K.C Kodeks cywilny odróżnia pięć rodzajów ograniczonych praw rzeczowych: - użytkowanie - zastaw - służebność - spółdzielcze prawo od lokalu - hipoteka. CO RÓŻNI HIPOTEKĘ OD ZASTAWU Różnica między hipoteką a zastawem polega przede wszystkim na tym, że zastaw może obciążać tylko rzecz ruchomą, a hipoteka może być ustanowiona jedynie na nieruchomości. Obciążenie nieruchomości hipoteką dokonuje się w umowie zawartej w formie aktu notarialnego, oraz przez odpowiedni wpis w księdze wieczystej. Zamiast umowy podstawą wpisu może być orzeczenie sądu. Natomiast zastaw może być ustanowiony przez zawarcie odpowiedniej umowy między stronami lub powstaje w określonych okolicznościach z mocy samej ustawy (zastaw ustawowy). CO TO JEST KSIĘGA WIECZYSTA I JAKIE ZAWIERA ELEMENTY Księgi wieczyste są instytucją prawa rzeczowego. Odgrywającą bardzo istotną rolę przy określeniu stanu prawnego nieruchomości, a przede wszystkim stosunków związanych z własnością nieruchomości. Stanowią one rodzaj urzędowego dokumentu, w którym ujawnia się właściciela nieruchomości, ograniczone prawa rzeczowe i inne prawa obciążające nieruchomości prawa przysługujące każdorazowo właścicielowi nieruchomości, umowy sprzedaży i inne czynności prawne, których przedmiotem była dana nieruchomość. Księga wieczysta zawiera cztery działy: a) dział I poświęcony wpisom – charakteryzującym nieruchomość pod względem faktycznym jej położenie z powołaniem się na plan, rodzaj zabudowy – zawierającym prawa rzeczowe ustanowione na korzyść danej nieruchomości b) dział II w ten dział wpisuje się właściciela nieruchomości c) dział III poświęcony jest wpisom praw rzeczowych obciążających nieruchomość z wyjątkiem hipoteki d) dział IV zawiera wpisy hipotetyczne. Do każdej księgi wieczystej dołączony jest zbiór dokumentów, które stanowią podstawę wpisów (np.: notarialna umowa sprzedaży nieruchomości). CO RÓŻNI POSIADANIE OD DZIERŻENIA Posiadanie polega na sprawowaniu rzeczywistego władztwa nad rzeczą. Dzierżenia polega na sprawowaniu władztwa nad rzeczą, ale w odróżnieniu od posiadania nie jest władaniem we własnym interesie, lecz w interesie posiadacza. Dzierżenie i posiadanie pozostają w ścisłym związku, przy czym dzierżenie jest podporządkowane posiadaniu. W większości przypadków między stronami zachodzi tego rodzaju stosunek prawny, że dzierżyciel powinien się stosować do wskazówek posiadacza, odnoszących się do rzeczy. JAKI STOSUNEK PRAWNY NAZYWAMY ZOBOWIĄZANIEM I W WYNIKU, JAKICH ZDARZEŃ PRAWNYCH POWSTAJĄ ZOBOWIĄZANIA Zobowiązaniem nazywamy stosunek prawny, w którym jedna ze stron może domagać się od drugiej strony określonego zachowania, czyli świadczenia. Jak wszelkie stosunki prawne, zobowiązanie powstają w wyniku zdarzeń prawych. Źródłami zobowiązań są następujące rodzaje zdarzeń prawnych: - czynności prawne stanowią w obrocie cywilnym najczęstsze i najważniejsze źródło stosunków zobowiązaniowych - czynności niedozwolone w wyniku, których powstaje szkoda, naruszenie czyjegoś prawa podmiotowego powodują powstanie stosunku zobowiązaniowego między sprawcą lub inną osobą odpowiedzialną, a tym, komu wyrządzono szkodę - akty administracyjne, czyli jednostronne indywidualne decyzje organów administracji państwowej stanowią specjalne źródło zobowiązań. NA CZYM POLEGA ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA ORAZ JAKIE SĄ JEJ RODZAJE Odpowiedzialność cywilna charakteryzuje się tym, że ma postać wyłącznie majątkową owe konsekwencje mogą dotknąć tylko mienie osoby odpowiedzialniej. Odpowiedzialność cywilna przyjmuje przeważnie postać obowiązku naprawienia szkody. Bez szkody nie ma odpowiedzialności cywilnej. Rodzaje odpowiedzialności cywilnej: - odpowiedzialność umowna powstaje wówczas, gdy przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy kontrahent poniósł szkodę - odpowiedzialność pozaumowna powstaje przy wszystkich innych przypadkach wyrządzenia szkoda, gdy strony nie były do momentu powstania szkody związane stosunkiem prawnym JAK PRAWO CYWILNE OKREŚLA SIŁĘ WYŻSZĄ Siła wyższa jest każde zdarzenie zewnętrzne występujące z takim natężeniem, że jego szkodliwym skutkom nie da się zapobiec zwyczajnie używanymi środkami. . JAKIE RODZAJE UMÓW WYRÓŻNIA PRAWO ZOBOWIĄZANIOWE Wśród umów zobowiązaniowych wyróżnia się: - umowa nazwana to każda umowa uregulowana w kodeksie cywilnym. Niektóre umowy nazwane unormowane są w przepisach pozakodeksowych. Chodzi tu o ukształtowane historycznie typy umów, często się powtarzające jak: sprzedaż, najm, zlecenie, umowa o dzieło. - umowa nienazwana występuje wtedy, gdy treść umowy zawartej przez strony nie odpowiada żadnej z umów nazwanych ani nie zawiera elementów różnych umów nazwanych. - umowa mieszana dochodzi do skutku, gdy strony tak ukształtują jej treść, że składa się ona z elementów różnych umów nazwanych. W JAKI SPOSÓB WYGASAJĄ ZOBOWIĄ ZANIA Zobowiązanie gaśnie, wtedy, gdy zostaje osiągnięty cel, dla którego powstało. Celem tym jest zaspokojenie roszczeń wierzyciela. Dlatego naturalnym i najczęściej zachodzącym powodem zgaśnięcia zobowiązania jest jego wykonanie, polegające na spełnieniu przez dłużnika wszystkich tych świadczeń, do jakich był zobowiązany. Poza wykonaniem zobowiązania gasną także z innych przyczyn można tu wymienić: - świadczenie w miejsce wykonania, - potrącenie, - odnowienie, - złożenie do depozytu sądowego, - zwolnienie z długu. CO NAZYWAMY UMOWĄ SPRZEDAŻY Sprzedawca zobowiązuje się do przeniesienia na kupującego własność rzeczy i wydania mu jej, natomiast kupujący zobowiązuje się ją odebrać i zapłacić sprzedawcy uzgodnioną cenę. Na sprzedawcy ciąży szczególny rodzaj odpowiedzialności ściśle związany z rękojmią za wady fizyczne i prawne rzeczy. Obok rękojmi między producentem (sprzedawcą), może być zawarta dodatkowa umowa dotycząca wad fizycznych, którą nazywamy gwarancją. Spory pomiędzy kupującym a sprzedającym mogą rozstrzygać polubowne sądy konsumenckie. Szczególne rodzaje sprzedaży: - sprzedaż na raty - sprzedaż z zastrzeżeniem własności rzeczy sprzedanej - sprzedaż na próbę albo z zastrzeżeniem zbadania rzeczy przez kupującego - sprzedaż z prawem odkupu - prawo pierwokupu CO NAZYWAMY PRAWEM PODMIOTOWYM Prawem podmiotowym jest przyznana i zabezpieczona przez normy prawa cywilnego oraz wynikająca z stosunku prawnego możność postępowania w określony sposób. Podział prawa podmiotowego: Prawa podmiotowe bezwzględne są to prawa podmiotowe skuteczne przeciwko każdej osobie. Prawo podmiotowe przysługujące tylko względem oznaczonej osoby jest prawem podmiotowym względnym CO TO JEST OSOBA FIZYCZNA I JAKIE POSIADA ZDOLNOŚCI Osobą prawną jest człowiek. Każdy człowiek od momentu urodzenia, aż do śmierci posiada zdolność prawną, czyli możliwość występowania podmiotu w stosunkach cywilno – prawnych. Od zdolności prawnej, należy odróżnić zdolność do czynności prawnej, czyli możliwość nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych. Wyróżniamy: - pełna zdolność do czynności prawnych, dotyczy osób, które uzyskały pełnoletność - ograniczoną zdolność do czynności prawnych dotyczy osób od 13 do 18 roku życia i częściowo ubezwłasnowolnionych - brak zdolności do czynności prawnych dotyczy osób do 13 roku życia i całkowicie ubezwłasnowolnionych. Ubezwłasnowolnienie jest to pozbawienie praw i obowiązków poprzez orzeczenie sądu, dotyczy to osób dotkniętych chorobą psychiczną niedorozwojem. Ubezwłasnowolnienie całkowite pozbawia osobę fizyczną zdolności do czynności prawnych. Ubezwłasnowolnione całkowicie mogą być osoby, które posiadały pełną lub ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Zaginięcie osoby fizycznej pociąga za sobą poważne powikłania życiowe i prawne przede wszystkim dla członków rodziny. Z tego powodu zaginiony może być uznany za zmarłego poprzez orzeczenie sądu, jeżeli upłynęło 10 lat od jago zaginięcia (5 lat, jeżeli posiadał 70 lat). Inne okresy wymagane są w związku z katastrofami statków lub samolotów. CO RÓŻNI OSOBĘ FICZYNĄ OD OSOBY PRAWNEJ Osoba fizyczna to człowiek Osoba prana jest to wyodrębniona jednostka organizacyjna, która zgodnie z obowiązującymi przepisami może występować jako samodzielny podmiot prawa. Jest ona tworem sztucznym, powoływanym przez człowieka. JAKIE RODZAJE OSÓB PRAWNYCH WYRÓŻNIA K.C. Rodzaje osób prawnych wyróżnionych przez k.c. - skarb państwa, - spółki kapitałowe, przedsiębiorstwa państwowe, - banki, państwowe jednostki organizacyjne, - spółdzielnie, - fundacje, - stowarzyszenia, - inne jednostki organizacyjne o zróżnicowanym charakterze CO TO JEST CZYNNOŚĆ PRAWNA I JAKIE ELEMENTY ZAWIERA JEJ TREŚĆ Czynność prawna jest to taka czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli. Na treść czynności składają się elementy: - treść oświadczenia woli złożonego przez stronę lub strony - skutki wynikające z ustawy dla danego rodzaju czynności prawnych - skutki wynikające z zasad współżycia społecznego - skutki wynikające z ustalonych zwyczajów. JAKIE PRZESŁANKI SĄ NIEZBĘDNE DLA WAŻNOŚCI CZYNNOŚCI PRAWNEJ Przesłanki ważności czynności prawnej można sformułować jak następuje: – osoba dokonująca czynności prawnej musi posiadać zdolność Prawną oraz zdolności do czynności prawnej – czynność prawna nie może być sprzeczna z ustawą i zasadami współżycia społecznego – do przesłanek ważności czynności prawnej należy dokonanie jej w przewidzianej formie, jeżeli przepisy wymagają określonej formy pod rygorem nieważności – czynność prawna powinna być wolna od wad. W JAKIM TRYBIE MOGĄ BYĆ ZAWIERANE UMOWY CYWILNO PRAWNE Umowy cywilno prawne mogą być zawierane: 1. w drodze oferty 2. w drodze przetargu 3. w drodze rokowań Oferta jest to oświadczenie woli osoby fizycznej lub prawnej skierowane do innej osoby fizycznej lub prawnej, które zawiera propozycje zawarcia umowy i określa jej istotne postanowienia. Przetarg w kodeksie cywilnym stanowi szczególny tryb zawierania umów, na który składają się następujące etapy: a) ogłoszenie przetargu, b) składanie ofert, c) przyjęcie wybranej oferty. Rokowania są w praktyce stosowane wówczas, gdy chodzi o zawarcie umowy skomplikowanej dotyczącej znaczących przedsięwzięć gospodarczych, dużych inwestycji, wielkich dostaw towarów, współpracy finansowej. JAKA JEST RÓŻNICA MIĘDZY PRZEDSTAWICIELSTWEM A PEŁNOMOCNICTWEM Przedstawicielstwo polega na tym, że czynność prawna dokonana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem w imieniu innej osoby zwanej reprezentantem oraz pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Pełnomocnictwo rodzaj przedstawicielstwa, w którym prawo przedstawiciela do dokonywania czynności prawnej w cudzym imieniu opiera się na woli osoby reprezentowanej (mocodawcy). Rodzaje pełnomocnictwa: - pełnomocnictwo ogólne jest upoważnieniem do dokonywania różnych czynności prawnych w imieniu mocodawcy, za wyjątkiem sprzedaży, wynajęcia i wydzierżawienie nieruchomości - pełnomocnictwo rodzajowe jest upoważnieniem dl wielokrotnego dokonywania czynności prawnych określonego rodzaju np.: sprzedawca w sklepie - pełnomocnictwo szczególne jest upoważnieniem do dokonania w imieniu mocodawcy konkretnej czynności JAKIE SPRAWY REGULUJE PRAWO RZECZOWE ORAZ CO PRAWO CYWILNE NAZYWA RZECZĄ ORAZ PODZIAŁ RZECZY Prawa rzeczowe charakteryzują się dwiema cechami. Po pierwsze należą one do grupy praw podmiotowych bezwzględnych w odróżnieniu od praw wynikających z zobowiązań, które mają charakter względny. Prawa rzeczowe służą przeciwko wszystkim. Po drugie prawa rzeczowe dotyczą rzeczy są przedmiotami odnoszącymi się do określonej rzeczy ruchomej lub nieruchomej. Rzeczami w rozumieniu prawa cywilnego są przedmioty materialne na tyle wyodrębnione, że w obrocie mogą być traktowane jako dobra samoistne. Podział rzeczy: - podstawowym podziałem rzeczy jest podział na rzeczy nieruchome (nieruchomości) i ruchome (ruchomości) - rzeczy dzielą się także na podzielne i nie podzielne - rzeczy dzielą się także na indywidualne oznaczone i gatunkowo oznaczone - istotne znaczenie gospodarcze ma podział na rzeczy znajdujące się w obrocie i rzeczy wyjęte z obrotu - w obrębie sektora socjalistycznego występuje podział na środki trwałe i obrotowe - wreszcie występuje podział na rzeczy zużywalne i nie zużywalne. CZYM RÓŻNI SIĘ PRAWO WŁASNOŚCI OD WSPÓŁWŁASNOŚCI Własność jest najszerszym prawem do rzeczy, pozwalającym właścicielowi korzystać z niej i rozporządzać nią z wyłączeniem innych osób. Współwłasność jest szczególną odmianą własności charakteryzującą się wielkością podmiotów prawa własności. O współwłasności mówimy wówczas, gdy rzecz stanowi jednocześnie własność kilku osób. JAKA JEST RÓŻNICA MIĘDZY OBRONĄ KONIECZNĄ A STANEM WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI Obroną konieczną nazywamy takie działanie człowieka, które zmierza do odparcia bezpośredniego bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro społeczne lub jakiekolwiek dobro jednostki. Ze stanem wyższej konieczności mamy do czynienia wtedy, gdy ktoś poświęca cudze dobro w celu zapobieżenia bezpośredniemu niebezpieczeństwu, grożącemu jakiemukolwiek dobru społecznemu lub dobru jednostki. Szczególną formą obrony koniecznej jest wystąpienie w celu przywrócenia porządku lub spokoju publicznego. Wszelkie działania podjęte w tym celu, także przez osoby nie zobowiązane do tego służbowo, uznaje ustawa za obronę konieczną w rezultacie nigdy nie pociągają one za sobą odpowiedzialności karnej. Ma to na celu umocnienie porządku publicznego i skłonienie obywateli do występowania w jego obronie. Istotą stanu wyższej konieczności jest istnienie niebezpieczeństwa, wskutek czego powstaje pewna kolizja interesów. Działający ma do wyboru albo zgodzić się na szkodę, która grozi, albo niebezpieczeństwo odwrócić powodując inną szkodę. JAK JEST RÓŻNICA POMIĘDZY AMNESTIĄ ABOLICJĄ ORAZ PRAWEM ŁASKI Amnestia jest generalnym aktem łaski państwa. Akt ten nie odnosi się – jak przy prawie łaski (ułaskawieniu) – do konkretnego człowieka, lecz do szerokiej rzeszy osób odbywających kary. Osoby podlegające amnestii oznaczone są najczęściej według rodzaju popełnionych przestępstw bądź według wysokości wymierzonej kary. Amnestia polega na całkowitym lub częściowym darowaniu kar prawomocnie orzeczonych za przestępstwa popełnione przed określoną w ustawie amnestyjną datą. Amnestia jest ogłaszana w formie ustawy. Jedynym organem uprawnionym do podjęcia decyzji o powszechnym akcie łaski jest Sejm. Abolicja jest ściśle związana z amnestią i ma zbliżony charakter. Przepisy o abolicji zawarte są w tej samej ustawie. Abolicja jest generalnym aktem łaski odnoszącym się do tych przestępców, którzy nie zostali jeszcze prawomocnie osądzeni. Zakazuje ona wszczynania postępowania karnego w sprawach o określone przestępstwa, a tam gdzie postępowanie zostało już wszczęte – nakazuje je umorzyć. Pod względem merytorycznym amnestia i abolicja są dwiema odmianami tej samej instytucji prawnej. Prawo łaski to indywidualny akt łaski państwa wobec przestępcy skazanego na karę sądową. Prawo łaski przysługuje zawsze głowie państwa. Prawo łaski jest aktem indywidualnym, gdyż jest stosowane wobec konkretnego przestępcy i tym różni się od amnestii i abolicji. Zastosowanie prawa łaski polega na darowaniu kary w całości, zmniejszeniu jej wymiaru albo zamianie na łagodniejszą. Prośba o ułaskawienie jest wstępnie rozpatrywana w specjalnym postępowaniu sądowym prowadzonym z udziałem prokuratora generalnego. Prośbę może złożyć skazany, jego obrońca, małżonek, krewni w linii prostej i inne osoby bliskie wymienione w ustawie. JAKIE WYRÓŻNIAMY W PRAWIE KARNYM RODZAJE PRZEDAWNIEŃ Przedawnienie jest instytucją prawną związaną z upływem czasu. Zależnie od tego, na jakim etapie jest postępowanie karne w momencie, gdy zaczyna biec przedawnienie, rozróżniamy: - Przedawnienie ścigania gdy postępowania w ogóle nie wszczęta - Przedawnienie wyrokowania wówczas gdy postępowanie karne zostało wszczęte lecz nie doszło do wydania wyroku - Przedawnienie wykonania kary wówczas gdy postępowanie karne już się odbyło i zostało zakończone prawomocnym wyrokiem skazującym, ale kara z jakiejś przyczyny nie została wykonana. CZYM RÓŻNI SIĘ PRZESTĘPSTWO FAŁSZYWEGO ZEZNANIA OD FAŁSZYWEGO OSKARŻENIA ORAZ TWORZENIA FAŁSZYWYCH DOWODÓW Fałszywe zeznania polegają na zeznaniu nieprawdy lub zatajeniu prawdy w postępowaniu sądowym lub innym prowadzonym na podstawie przepisów. Przestępstwa tego nie może dopuścić się świadek, a w niektórych przypadkach także inny uczestnik postępowania. Warunkiem odpowiedzialności za fałszywe zeznania jest uprzedzenie zeznającego o odpowiedzialności karnej lub odebranie przyrzeczenia. Fałszywe oskarżenie polega na oskarżeniu jakiejś osoby przed organem powołany do ścigania o dopuszczenie się przestępstwa wykroczenia lub przewinienia dyscyplinarnego, którego osoba ta w rzeczywistości nie popełniła. Tworzenie fałszywych dowodów jest przestępstwem mającym na celu skierowanie postępowania karnego przeciwko określonej osobie i z tego względu jest podobne do fałszywego oskarżenia. Różni się tym, że sprawca nikogo nie oskarża i najczęściej nie występuje osobiście – oskarżają fabrykowane przez niego dowody. NA CZYM POLEGA PRZESTĘPSTWO PASERSTWA Pasterstwo utożsamia się na ogół z handlem skradzionymi rzeczami, ale w rzeczywistości zakres tego pojęcia jest znacznie szerszy. Paserstwa dopuszcza się każdy, kto rzecz uzyskaną za pomocą przestępstwa nabywa lub pomaga w jej zbyciu albo w celu osiągnięcia korzyści majątkowej tę rzecz przyjmuje lub pomaga ukryć CZYM RÓŻNI SIĘ PRZESTĘPSTWO POŚWIADCZENIA NIEPRAWDY OD WYŁUDZENIA POŚWIADCZENIA NIEPRAWDY Poświadczenie nieprawdy przestępstwa tego dopuszcza się funkcjonariusz publiczny lub inna osoba upoważniona do wystawienia dokumentów, która w dokumencie takim poświadczy nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenia prawne. Wyłudzenie poświadczenie nieprawdy ma miejsce wtedy gdy sprawca w celu uzyskania fałszywego poświadczenia wprowadza w błąd funkcjonariusza publicznego lub inną osobę uprawnioną do wystawienia dokumentów. NA CZYM POLEGA PRZESTĘPSWTO „PRANIA BRUDNYCH PIENIĘDZY” Przestępstwo zwane potocznie „pranie brudnych pieniędzy” w rzeczywistości odnosi się nie tylko do środków płatniczych, ale także do papierów wartościowych, wartości dewizowych, praw majątkowych oraz rzeczy ruchomych i nieruchomości. Polega ono na podejmowaniu zróżnicowanych działaniach zmierzających do legalizacji pieniędzy i innych wymienionych wartości pochodzących m.in. z wytwarzania lub handlu narkotykami, przemytu, fałszowania pieniędzy lub papierów wartościowych, handlu bronią, materiałami wybuchowymi lub rozszczepialnymi, wymuszenia okupu. JAKIE SPRAWY REGULUJE PRAWO CYWILNE I JAK SIĘ DZIELI Prawo cywilne to zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi podmiotami. PODZIAŁ PRAWA CYWILNEGO - część ogólna zawiera te normy które regulują zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego. - prawo rzeczowe reguluje prawne formy korzystania z rzeczy, ukształtowane w postaci praw podmiotowych bezwzględnych, tzn. skutecznych względem każdej osoby trzeciej. Jest to przede wszystkim prawo własności, a dalej tzw. ograniczone prawa rzeczowe. - prawo zobowiązaniowe normuje stosunki zobowiązaniowe (zobowiązania), które powstają między wierzycielem i dłużnikiem, dające temu pierwszemu prawa podmiotowe względne, skuteczne względem dłużnika - prawo spadkowe reguluje przejście praw i obowiązków zmarłego na inne podmioty prawa CO RÓŻNI STOSUNEK CYWILNOPRAWNY OD STOSUNKU ADMINISTARCYJNEGO Stosunkiem administracyjnym jest stosunek społeczny uregulowany przez przepisy prawa administracyjnego. Stosunki cywilno – prawne to zachodzące między równorzędnymi prawnie stronami stosunki społeczne na tle majątkowym oraz nieliczne stosunki osobiste regulowane przez normy prawa cywilnego. CO NAZYWAMY AKTEM ADMINISTRACYJNYM I JAKIE PRZESŁANKI SĄ NIEZBĘDNE DO JEGO WAŻNOŚCI Akt administracyjny to jednostronne władcze wyrażenie woli organu administracji państwowej załatwiające konkretną sprawę i skierowane do oznaczonego adresata. Akt administracyjny charakteryzuje się następującymi cechami: – jest wydawany przez organ administracji państwowej. Niekiedy także inny organ państwa lub jednostka ma prawo wydawania aktów administracyjnych – przy wydawaniu aktu administracyjnego organ państwowy korzysta z posiadanych uprawnień prawnych (imperium), występuje w stosunku do adresata jako rozkazodawca. – akt administracyjny nakłada na adresata określone obowiązki lub przyznane mu odpowiednie uprawnienia powodujące zmianę lub zniesienie stosunku prawnego, akt administracyjny jest więc zdarzeniem prawnym Akt administracyjny dotyczy zawsze konkretnego stosunku pranego lub taki stosunek tworzy. CO NAZYWAMY PRZESTĘPSTWEM I JAKIE ZAWIERA ELEMENTY Przestępstwo jest to zawiniony czyn człowieka społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary. W każdym przestępstwie występują następujące cztery cechy: – podmiot przestępstwa – lub podmioty nazywamy sprawcę lub sprawców – przedmiot przestępstwa – jest dobro, przeciwko któremu przestępstwo było bezpośrednio skierowane: skradziona rzecz, życie człowieka, jego dobre imię, wolność, mienie – strona przedmiotowa przestępstwa – sposób popełnienia czynu i okoliczności faktyczne w jakich do niego doszło, a więc zewnętrzną, dostrzegalną zmysłami, obiektywnie istniejącą stronę przestępstwa (czas, miejsce, użycie narzędzia, pozostawione ślady) – strona podmiotu przestępstwa – subiektywne okoliczności sprawy, okoliczności związane z psychiką sprawcy. Należy do nich przede wszystkim wina sprawcy. CO NAZYWAMY ZWIĄZKIEM PRZYCZYNOWYM Mówiąc o związku przyczynowym w prawie karnym mamy na myśli związek zachodzący między działaniem sprawcy a skutkiem przestępnym, wywołanym przez działanie występuje jedynie przy przestępstwach materialnych. JAK ROZUMIAŁ PAŃSTWO MONTESKIUSZ W myśl teorii Monteskiusza państwo powstało w wyniku umowy społecznej zawartej przez ludzi w celu ochrony ich interesów bezpieczeństwa i wolności. Wolność i inne dobra były jednak zawsze albo ograniczone lub odbierane ludziom. Niezbędne jest znalezienie prawdziwej gwarancji wolności. Zdaniem Monteskiusza może nią być tylko oddzielenie od siebie trzech władz: - władza ustawodawcza (należy do parlamentu) - władza sądownicza (sprawuje głowa państwa i rząd) - władza wykonawcza (sprawują nie zawisłe sądy) Monteskiusz w swej teorii nie postulował jednak całkowitej równości władz. Wolność obywateli stanowi główny przedmiot teorii Monteskiusza. Gwarantem wolności jest praworządne państwo, w którym prawa są dobre i przesiąknięte „duchem”, umiarkowania a władze od siebie oddzielone. Władze powinny wzajemnie się równoważyć i wpływać na siebie hamująco. CO ROZUMIEMY PRZEZ WINĘ W PRAWIE KARNYM I JAKIE SĄ JEJ ELEMENTY Na ogół przez winę rozumie się określony psychicznie stosunek sprawcy do popełnionego czynu. Zależnie od stopnia świadomości i natężenia złej woli, prawo karne odróżnia winę. - umyślna występuje 2 dwóch przypadkach: a) zamiar bezpośredni zachodzi gdy sprawca chce popełnić czyn zbrojny b) zamiar ewentualny ma miejsce wówczas gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to. - nieumyślna a) lekkomyślność zachodzi wówczas gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa lecz bezpodstawnie przypuszcza że zdoła go uniknąć b) niedbalstwo ma miejsce gdy sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego choć powinien i może przewidzi Jeśli popełniono czyn zakazany przez prawo karne, a w działaniu sprawcy nie ma w ogóle winy, tzn. sprawca ani go nie chciał popełnić, ani nie przewidział, ani nie mógł i nie powinien przewidzieć – mamy do czynienia z przypadkiem. Za taki czyn sprawca nie odpowiada. Czyn nie jest przestępstwem za względu na brak winy. JAKIE OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄ ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną: 1) okoliczności wyłączające winę – niepoczytalność jest to określony stan psychiczny człowieka polegający na tym że nie rozpoznaje on znaczenia swoich czynów lub nie może kierować swoim postępowaniem. Przyczyną nie poczytalności może być niedorozwój umysłowy, choroba psychiczna, bądź inne zakłócenia czynności psychicznych, chociażby przejściowe. Jest to albo choroba intelektu albo choroba woli. Wina jest uwarunkowana prawidłowym funkcjonowaniem świadomości i woli sprawcy. Dlatego nie poczytalność należy do okoliczności wyłączających winę. – błąd jest drugą okolicznością wyłączającą winę. Zgodnie z przepisami kodeksu karnego nie popełnia przestępstwa kto dopuszcza się czynu pod wpływem błędu, co do okoliczności stanowiących znamię czynu zabronionego. Jest to tzw. błąd faktyczny. Wyłącza on winę, wówczas, gdy nie został przez sprawcę zawiniony. Oprócz błędu faktycznego istnieje błąd prawny. Sprawca działa pod wpływem błędu prawnego, gdy nie wie, że popełniony przez niego czyn jest zabroniony. Błąd prawny wyłącza winę, a w rezultacie odpowiedzialność karną, gdy jest usprawiedliwiony. 2) okoliczności wyłączające bezprawność czynu: - obrona konieczna takie działanie człowieka które zmierza do odparcia bezpośredniego. Bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro społeczne lub jakiekolwiek dobro jednostki. Człowiek działający w obronie koniecznej używa takich środków, jakie w innych warunkach byłyby przestępstwem i pociągałyby za sobą ukaranie sprawcy. Czyn taki jest społecznie pożyteczny. Przedmiotem obrony koniecznej może być jakiekolwiek dobro chronione prawem, własne lub cudze – życie, zdrowie, mienie, dobre imię Zamach przeciwko, któremu jest kierowane działanie w obronie koniecznej musi być bezprawny. Zamach musi być także bezpośredni, tzn. musi zagrażać lub trwać w chwili podjęcia obrony koniecznej. Zamach musi być wreszcie rzeczywisty, a nie urojony. Nie wystarczy subiektywne przekonanie sprawcy, że do napadu doszło, jeśli w rzeczywistości nie miał on miejsca. - stan wyższej konieczności występuje wtedy, gdy ktoś poświęca cudze dobro w celu zapobieżenia bezpośredniemu niebezpieczeństwu, grożącemu jakiemukolwiek dobru społecznemu lub dobru jednostki. Poświęcenie cudzego dobra jest dopuszczalne, tylko wtedy, jeśli niebezpieczeństwa nie można odwrócić w inny sposób. Poświęcone dobro nie może przedstawiać wartości większej w sposób oczywisty większej niż dobro chronione. W razie przekroczenia granic wyższej konieczności sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenia kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. - rozkaz przełożonego ma szczególne znaczenie w wojsku a także w organizacjach paramilitarnych, jak policja, straż graniczna itp. ze względu na panującą tam dyscyplinę. - zgoda pokrzywdzonego jest okolicznością wyłączającą bezprawność czynu jedynie w odniesieniu do tych przestępstw, które są skierowane wyłącznie przeciwko interesom jednostki nie zaś przeciwko interesom społecznym. Jeśli czyn zagraża jednocześnie interesom jednostkowym i społecznym – zgoda zainteresowanej osoby nie może wyłączyć karalności. - działanie w granicach uprawnień lub obowiązku prawnego nie jest bezprawnym działanie osób, które dopuszczą się czynów w innych warunkach zabronionych realizując ciążący na nich obowiązek urzędowy, zawodowy lub wychowawczy. W wielu przypadkach wykonywanie określonego zawodu daje prawo do działań normalnie zabronionych. Zranienie człowieka jest surowo karane. Przeważa pogląd, że również osoby, wykonujące ciążący na nich obowiązek wychowawczy, przede wszystkim rodzice, nie popełniają przestępstwa wymierzając dziecku karę cielesną - ryzyko nowatorstwa wszelki postęp zwłaszcza w dziedzinie techniki, związany jest z podejmowaniem przez ludzi określonego ryzyka. Doświadczenia próby eksperymenty prowadzą niekiedy do wystąpienia skutków zabronionych przez prawo karne. Nie popełnia przestępstwa, kto podejmuje decyzje o przeprowadzeniu eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeśli oczekuje się po nim istotnych korzyści. Eksperyment wymaga udzielenia uczestnikowi wyczerpujących informacji i jego zgody na udział, którą może wycofać na każdym etapie eksperymentu. RÓŻNICE POMIĘDZY NORMĄ MORALNĄ A NORMĄ PRAWNĄ Norma praw to wynikająca z przepisów prawa reguła postępowania wydana lub usankcjonowana przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym. Norma moralna pozwala ocenić wzajemne zachowanie się ludzi, zachowanie się wobec społeczeństwa, wobec państwa, a także postępowanie wobec przyrody. RÓNICE POMIĘDZY ŚWIADOMOŚCIĄ PRAWNĄ A PRAWORZĄDNOŚCIĄ Świadomość prawna nie oznacza jedynie znajomość przepisów i instytucji prawnych przez społeczeństwo, choć ta jest bardzo pożądana i decyduje w poważnym stopniu o kulturze prawnej społeczeństwa. ŚWIADOMOŚĆ PRAWNA to ocena obowiązującego prawa przez społeczeństwo i postulaty dotyczące zmiany prawa w pożądanym przez społeczeństwo kierunku. Oczywiście wyobrażenia są różne stąd i świadomość prawna nie jest w całym społeczeństwie jednakowa. Im większa jest różnica między prawem, które w rzeczywistości istnieje, a takim, które zdaniem społeczeństwa powinno istnieć, tym większa rozbieżność między prawem a świadomością prawną. Prawo i świadomość prawna wywierają na siebie wzajemny wpływ. Długotrwałe i konsekwentne stosowanie przez państwo przepisów, które początkowo wzbudzają sprzeciw społeczeństwa, może stopniowo doprowadzić do przyzwyczajenia i w końcu do ich zaakceptowania. Świadomość prawną tworzy się pod wpływem wyobraźni, o tym, co sprawiedliwe i niesprawiedliwe. Niezgodność obowiązującego prawa ze świadomością prawną osłabia działanie prawa. PRAWORZĄDNOŚĆ ,jest to taki stan faktyczny, w którym podstawowe dziedziny stosunków społecznych są uregulowane przepisami prawnymi i przepisy te są przez organy państwowe ściśle przestrzegane. Na praworządność jak to wynika z przytoczonej definicji składają się dwie przesłanki: - pierwsza przesłanka praworządności to istnienie stosunkowo szerokiej regulacji prawnej, obejmującej wszystkie istotne dziedziny życia. Nie można mówić o praworządności tam, gdzie prawo jest dopiero w zalążku. Przyjmuje się, że są w państwie, co najmniej dwie dziedziny życia społecznego wymagające uregulowania. a) sfera stosunków majątkowych między wszystkimi podmiotami prawa, związanych z wytwarzaniem i wymianą dóbr materialnych b) sfera stosunków między państwem i obywatelami, w których państwo występuje z pozycji władczych Zwłaszcza ta druga dziedzina ma wielkie znaczenie. - drugim elementem praworządności jest przestrzeganie prawa, przez wszystkie organy państwowe. Powinny one przestrzegać prawo zarówno wtedy, gdy wypełniają swe ustawowe obowiązki wobec obywateli, jak i wtedy, gdy zmierzają do wyegzekwowania ciążących na obywatelach obowiązków. Szczególne znaczenie ma rygorystyczne stosowanie się do przepisów organów uprawnionych do stosowania przymusu i organów wymiaru sprawiedliwości. Każde naruszenie prawa przez te organy nad wyraz niebezpieczne, prowadzące z reguły do naruszenia swobód obywateli. Praworządność w państwie stwarza atmosferę zaufania i daje każdemu obywatelowi pewność, że jego prawa będą respektowane i chronione, a jego obowiązki – podobnie jak obowiązki innych – skrupulatnie egzekwowane. Łamanie praworządności przez organy państwowe natychmiast podważa zaufanie do aparatu państwowego, a jego odbudowa jest procesem trudnym i długotrwałym. Dlatego naruszenie praworządności powinno być szczególnie bezlitośnie tępione. Ustroje współczesnych państw stwarzają zazwyczaj warunki do wprowadzenia pełnej praworządności. Warunki te nazywane są nie, kiedy – z pewną przesadą – materialnymi gwarancjami praworządności. System taki składa się z poszczególnych form społecznej kontroli. Formy te nazywamy formalnymi albo prawnymi gwarancjami praworządności. Najskuteczniejszym środkiem zapewnienia praworządności w działaniu administracji państwowej jest wprowadzenie sądownictwa administracyjnego tzn. sądów rozstrzygających skargi obywateli na decyzje organów administracji państwowej i ustalających, czy są one zgodne z prawem i czy mieszczą się w ramach kompetencji danego organu. Stopień poszanowania prawa przez obywateli decyduje jedynie o ładzie i jest wykładnikiem stopnia świadomości prawnej społeczeństwa. JAKIE ELEMENTY SKŁADAJĄ SIĘ NA NORMĘ PRAWNĄ Norma prawna jest elementarną cząstką prawa, toteż jej definicja jest zbliżona do definicji prawa. NORMA PRAWNA to wynikająca z przepisów reguła postępowania wydana lub usankcjonowana przez pastwo, zagwarantowana przymusem państwowym. Normę prawną charakteryzuje się następującymi cechami: - ma charakter ogólny i nie indywidualizuje osoby, której ciąży wynikający z niej obowiązek. Każdy, kto znajdzie się w sytuacji opisanej przez normę, ma obowiązek zachowywać się tak, jak norma nakazuje. - norma prawna ma charakter dwustronny. Z każdej normy wynika dla jednej osoby obowiązek, a dla drugiej prawo, będące korelatem tego obowiązku. Jeśli dłużnik ma obowiązek zwrócenia długu w oznaczonym terminie, to w tym samym terminie wierzyciel ma prawo domagać się zwrotu pożyczonej kwoty. Jedno i drugie wynika z tej samej normy prawnej. Norma prawna jest zagwarantowana przymusem państwowym, stosowanie się do niej nie jest, więc zależne od woli zainteresowanych osób. Norma prawna zbudowana jest z trzech części, w jej skład wchodzą: - hipoteza - dyspozycja - sankcja Każda norma prawna znajduje zastosowanie tylko w pewnej sytuacji. Sytuację tę określa część normy zwana HIPOTEZĄ. DYSPOZYCJA jest to ta część normy prawnej, która wskazuje obowiązujący – w danej sytuacji- sposób zachowania. Co zależy zrobić, a co jest zabronione – o tym informuje właśnie dyspozycja. Jest ona kluczową częścią normy. SANKCJA jest to ta część normy prawnej, która mówi, jakie ujemne skutki pociągnie za sobą niezastosowanie się do dyspozycji. CO NAZYWAMY STOSUNKIEM PRAWNYM I JAKIE ZAWIERA ELEMENTY Człowiek w swoim powszechnym dniu wiele razy styka się z ludźmi, a także instytucjami, przedsiębiorstwami. Dochodzi do powstawania więzi zwanych stosunkami społecznymi. Stosunki społeczne są bardzo zróżnicowane. Występują w nich stosunki krótkotrwałe i trwające długo. Jedne stosunki społeczne rozwijają się łatwo, rozwiązywanie innych jest trudne, a w pewnych przypadkach nawet zupełnie nie możliwe, za przykład niech służy stosunek wynikający z pokrewieństwa. Stosunek społeczny zachodzi między conajmniej dwiema osobami, z których przynajmniej jedna oddziaływa na drugą lub, których postępowanie wobec siebie albo innych osób jest w jakiś sposób uregulowane. Stosunkami stanowionymi (tetycznymi) nazywają się te stosunki społeczne, których dotyczy jakaś norma postępowania (prawna, moralna, towarzyska, sportowa). Wskazuje ona uczestnikom stosunku, jakie mają wobec siebie obowiązki i jakie prawa. Pozostałe stosunki społeczne, do których nie odnosi się żadna reguła postępowania, noszą nazwę stosunków faktycznych. Wśród pojmowanych stosunków społecznych wyodrębnia się grupa stosunków, które są ze społecznego punktu widzenia, a więc także z punktu widzenia interesów państwa ważne. Państwo nie jest obojętne, jak w pewnych przypadkach ludzie będą wobec siebie postępowali. Chcąc ich skłonić do postępowania korzystnego dla siebie, państwo reguluje te stosunki za pomocą norm prawnych. Takie stosunki nazywamy stosunkami prawnymi. STOSUNKIEM PRAWNYM jest stosunek społeczny uregulowany przez prawo. Osoby lun grupy osób uczestniczące w stosunku prawnym nazywają się podmiotami albo stronami stosunku prawnego. W każdym stosunku uczestniczą przynajmniej dwa podmioty. Istotą stosunku prawnego jest to, ze podmiot stosunku prawnego może żądać od drugiego podmiotu określonego zachowania i sam może wobec niego postępować w określony sposób. W każdym stosunku prawnym występuje 5 elementów: - prawo podmiotowe - obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu - podmiot prawa - podmiot obowiązku - podmiot stosunku prawnego Za elementy stosunku prawnego uważa się strony tego stosunku oraz prawa i obowiązki, które im przysługują a nadto przedmiot stosunku, czyli to, o co w danym stosunku chodzi. Mówiąc o prawie można mieć na myśli zarówno przepisy, jak i tak zwane prawo podmiotowe. Z tym ostatnim spotykamy się właśnie w stosunku prawnym. PRAWO PODMIOTOWE to przysługująca określonemu podmiotowi możliwość domagania się od innego podmiotu prawa pewnego zachowania się (oddania pieniędzy, udzielenia urlopu, wykonania zamówienia). Prawa podmiotowe wynikają z przepisów prawnych. CO NAZYWAMY ZDARZENIEM PRAWNYM I JAK JE DZIELIMY Przez zdarzenie prawne należy rozumieć każde zdarzenie, pociągające za sobą powstanie, zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego. Podział zdarzeń prawnych. ZDARZENIA PRAWNE Działania zdarzenia Sensu Stricto czyny Akty prawne czyny dozwolone czyny niedozwolone akty administracyjne orzeczenia sądowe czynności prawne konstytucyjne jednostronne dwustronne Podział Zdarzeń Prawnych Zdarzenia prawne dzielą się na zdarzenia i na działania. Różnica między nimi polega na tym, ze pierwsze są niezależna, a drugie zależne od woli człowieka. Zdarzenia w ścisłym tego słowa znaczeniu tworzą niewielką grupę i nie podlegają dalszemu podziałowi. Działania natomiast tworzą rozgałęziony system. Działania dzielą się na czyny i akty prawne. Czynami są takie zdarzenie, które zostały dokonane bez zamiaru wywołania skutków pranych. Natomiast aktami prawnymi są zdarzenia wywołane w zamiarze spowodowania skutków prawnych. Czyny dzielą się z kolei na dozwolone i nie dozwolone. Czynem nie dozwolonym jest każdy czyn zabroniony przez prawo. Czynem dozwolonym jest natomiast czyn, którego prawo nie zabrania, łącząc z nimi jednak określone skutki prawne. Czyn dozwolony jako zdarzenie prawne nie oznacza, więc każdego czynu zgodnego z prawem, lecz tylko taki, który rodzi stosunek prawny albo powoduje jego zanik lub zmianę. Akty prawne dzielą się na: czynności prawne, akty administracyjne, orzeczenia sądowe konstytucyjne CO NAZYWAMY WYKŁADNIĄ PRAWA I JAK SIĘ ONA DZIELI pojęcie wykładni prawa W procesie stosowania prawa przez organy wymiaru sprawiedliwości i organy administracyjne, a także w wielu sytuacjach – w jakich znajdują się obywatele korzystający z przepisów- dochodzi nie jednokrotnie do wątpliwości, co do znaczenie takiego lub innego przepisu. Wykładnia prawa jest środkiem pozwalającym na ich przezwyciężenie. Wykładnią, czyli interpretacją prawa jest zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych zawartych w przepisach. Wątpliwości powodujące konieczność posługiwania się wykładnią wywoływane są różnymi przyczynami. Do najważniejszych należą: - popełnione przy formułowaniu przepisów błędy językowe - rozbieżność między gramatycznym sformułowaniem normy a celem, dla realizacji, którego powołana jest norma lub akt normatywny - zmiana ustroju społeczno-gospodarczego lub politycznego i inne poważniejsze zmiany w stosunkach społecznych, które narzucają konieczność odmiennego rozumienia niektórych norm prawnych - ogólny (abstrakcyjny) charakter norm prawnych mogący powodować wątpliwości, czy norma odnosi się do konkretnego stanu faktycznego. Stosowanie wykładnie pozwala na uelastycznienie przepisów prawny i dostosowanie ich do nowych sytuacji, jakie życie tworzy. rodzaje wykładnie ze względu na podmiot Przyjmując za kryterium podziału organ lub osobę dokonującą wykładni wyróżniamy: Wykładnia autentyczna to wykładania dokonywana przez ten sam organ, który wydał interpretowany przepis. Wykładnia autentyczna ma charakter obowiązujący i nie może od niej odstąpić. Wykładnia legalna dokonywana jest przez organ państwowy, któremu to zadanie zostało specjalnie powierzone, z reguły w konstytucji. Wykładnia legalna ma charakter obowiązujący. Wykładania praktyczna to wykładania dokonywana przez organ państwowy w toku stosowania prawa, przy rozstrzyganiu konkretnych spraw. Wykładnią praktyczną zajmują się organy wymiaru sprawiedliwości i organy administracji państwowej. Podstawowe znaczenie,a wykładnia organów wymiaru sprawiedliwości, szczególnie sądów, czyli wykładnia sądowa. Wykładnia sądowa nie ma charakteru obowiązującego. Sądy są związane jedynie wykładnią sądy wyższej instancji w konkretnej sprawie. Wykładnia doktrynalna (naukowa) zawarta jest w naukowej literaturze prawniczej: monografiach, artykułach, recenzjach. Nie ma charakteru obowiązującego, a jej znaczenie jest duże. rodzaje wykładni ze względu na metodę Ze względu na stosowaną metodę wyróżnia się: Wykładnia słowna (gramatyczna, językowa, werbalna) polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez analizę struktur językowych przepisów, znaczenia poszczególnych wyrazów i zwrotów, zastosowanej interpretacji. Wykładnia słowa jest podstawową metodą interpretacji. Wykładnia celowościowa (teleologiczna, funkcjonalna), polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie celu, dla którego normy zostały wydane. Wykładnia systemowa polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie miejsca, jakie dana norma zajmuje w ramach aktu normatywnego, czy w ramach całego ustawodawstwa. Wykładnia historyczna polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych za pomocą materiałów historycznych. Poddaje się analizie przepisy obowiązujące poprzednio w danym zakresie, wyciąga się wnioski z okoliczności towarzyszących powstawaniu aktu prawnego. Stosowana jest najczęściej w literaturze naukowej rodzaje wykładni ze względu na wynik Z punktu widzenia rezultatu, jaki przyniesie wykładnie wyróżnia się: Z wykładnią rozszerzającą mamy, doczynienia wtedy, gdy dana wykładnia nakazuje interpretowaną normę rozumieć i stosować szerzej niżby to wynikało z wykładni słownej. Wykładnia ścieśniająca jest odwrotnością wykładni rozszerzającej i występuje wtedy, gdy dana wykładnia każe interpretowaną normę rozumieć węziej niż to wynika z wykładni słownej. Wykładnia stwierdzająca (adekwatna)nazywa się taką interpretację, która nakazuje normę rozumieć dokładnie tak samo, jak wykładnia słowna. CO NAZYWAMY ŹRÓDŁEM PRAWA I JAKIE ŹRÓDŁA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄ W POLSCE pojęcie źródeł prawa Źródłem prawa jest sformalizowany akt władzy państwowej zawierający przepisy prawne. Prawem jest tylko taka wola państwa, która przejawia się w wymaganej formie i odpowiednim trybie. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa polskiego są: 1) konstytucja 2) ustawy 3) ratyfikowane umowy międzynarodowe 4) rozporządzenia 5) akty prawa miejscowego Źródła prawa tworzą hierarchicznie zbudowany system, w którym każde źródło ma swoje miejsce. Ma to określone konsekwencje. Źródło prawa niższego szczebla nie może zawierać przepisów sprzecznych z przepisami wyższej rangi. Np. rozporządzenie nie może naruszać przepisów ustawy. Poza prawem powszechnie obowiązującym zawartym w wymienionych wyżej źródłach, jest jeszcze tzw. prawo wewnętrzne. Tworzą je: - uchwały Rady ministrów - zarządzenia premiera i ministrów wydawane na podstawie ustaw Akty prawa wewnętrznego obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi, który je wydał. ustawa a) przedmiot ustawy Do wydania ustaw upoważniony jest Sejm, z istotnym udziałem Senatu. Sejm jest jedynym organem mającym prawo stanowienia ustaw i prawo tego nie może przekazać – w żadnych warunkach- innemu organowi państwowemu. Na podstawie szeregu przepisów konstytucji oraz praktyki konstytucyjnej można sformułować kilka bardziej szczegółowych zasad określających te przypadki, w których wymagane jest wydanie ustawy. 1) Wydanie ustawy konieczne jest w przypadku ustanowienia obowiązków prawnych obywateli 2) Forma ustawy jest nie zbędna w przypadku regulowania najważniejszych zagadnień organizacyjno-ustrojowych organów ustawodawczych i administracji państwowej, sądownictwa, prokuratury, kontroli państwowej 3) Sejm powinien wydawać ustawy w tych wszystkich sprawach, które już poprzednio były regulowane w drodze ustawowej, chociażby tego żaden szczególny przepis nie wymagał b) tryb uchwalania ustaw Proces uchwalania ustawy jest uregulowany przepisami konstytucyjnymi i regulaminów. Sejm i Senat oraz praktyka konstytucyjna. Proces ten jest dość skomplikowany i składa się z szeregów etapów. Przez inicjatywę ustawodawczą należy rozumieć prawo przedstawienia Sejmowi gotowego projektu ustawy z tym skutkiem prawnym, że Sejm takim projektem musi się zająć, może go później w głosowaniu odrzucić, lecz nie może pozostawić bez rozpatrzenia. Inicjatywę ustawodawczą posiadają: - posłowie - Senat - Prezydent - Rada Ministrów - Grupa 100000 obywateli mających prawo wybierać do sejmu Inicjatywa ustawodawcza posłów przybiera postać zgłoszenia projektu ustawy bądź też grupa licząca, co najmniej 15 posłów. Do uchwalenia ustawy w normalnym trybie prowadzi tzw. system trzech czytań. Przez czytanie należy rozumieć pewien etap pracy Sejmu nad projektem ustawy, obejmujący zrelacjonowanie projektu, pracę i dyskusję nad projektem oraz podjęcie uchwały kończącej dany etap. W systemie trzech czytań każdy projekt ustawy jest kilkakrotnie rozważany – w komisjach sejmowych i na plenarnym posiedzeniu Sejmu. Pierwsze czytanie projektu odbywa się z zasadzie na posiedzeniu właściwej komisji. Tylko projekty ustaw dotyczące spraw fundamentalnych przechodzą pierwsze czytanie na plenarnym posiedzeniu Sejmu. Projekt ustawy rozpatruje komisja sejmowa właściwa za względu na przedmiot projektu, albo dwie lub kilka komisji, które pracują łącznie. Jedną z komisji jest zawsze komisja ustawodawcza. Drugie czytanie obejmuje przedstawienie Sejmowi sprawowania komisji o projekcie ustawy, debata oraz zgłoszenie poprawek i wniosków. Trzecie czytanie obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji i głosowanie. Jeżeli projekt nie był skierowany do komisji, poseł sprawozdawca przedstawia zgłoszone w trakcie drugiego czytania poprawki i wnioski. Głosowanie odbywa się w ustalonym przez regulamin sejmowy projektu: najpierw przeprowadza się głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie projektu w całości – jeśli taki wniosek został zgłoszony, później nad poszczególnymi poprawkami, wreście nad całym projektem. Po uchwaleniu ustawy marszałek Sejmu przekazuje ją Senatowi do rozpatrzenia. Senat w ciągu miesiąca, po przeprowadzeniu debaty, może ustawę przyjąć, odrzucić albo wprowadzić poprawki. Jeżeli w ciągu miesiąca senat nie zajmuje stanowiska, ustawę uważa się za przyjętą. Sejm może odrzucić uchwałę Senatu bezwzględną większością głosów – za odrzuceniem musi się wypowiedzieć więcej niż połowa głosujących – w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. c) wejście ustawy w życie Istotną rolę w procesie ustawodawczym odgrywa Prezydent. Znajduje ona wyraz w przepisie konstytucyjnym, zgodnie, z którym ustawa do swojego wejścia w życie wymaga podpisu Prezydenta. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od przedłożenia mu jej przez marszałka Sejmu. Przed podpisaniem może skierować ustawę do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawdzenia jej zgodności z konstytucją. Ponowne uchwalenie ustawy wymaga kwalifikowanej większości 3/5 głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W razie ponownego uchwalenia Prezydent nie może już skierować ustawy do Trybunału Konstytucyjnego. Ogłoszenia ustawy, podobnie jak i innych aktów zawierających prawo powszechnie obowiązujące, jest warunkiem jej wejścia w życie. Ustawy ogłasza się w Dzienniku Ustaw. W licznych przypadkach zachodzi potrzeba wydłużenia okresu między ogłoszeniem ustawy o doniosłym znaczeniu, regulującym ważne zagadnienia społeczne i gospodarcze, także aktów bardzo obszernych np. kodeks i szereg innych ustaw. Okres ten nosi nazwę spoczywanie ustawy. Jest on konieczny by adresaci nowych przepisów – obywatele, przedsiębiorcy, instytucje i inni mieli realną możliwość zapoznania się z ustawą oraz przygotowania się do jej przestrzegania i stosowania. umowa międzynarodowa Źródłami powszechnie obowiązującego prawa polskiego są ratyfikowane przez Polskę umowy międzynarodowe, ratyfikuje je Prezydent. Ogłaszane są w Dzienniku Ustaw. Ratyfikacja niektórych umów wymaga uprzedniej zgody sejmu, wyrażonej w ustawie. Należą do nich umowy dotyczące: 1) pokoju, sojuszy, układ ów politycznych i społecznych 2) wolności praw lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji 3) członkostwa Polski w organizacji międzynarodowej 4) spraw wymagających regulacji ustawowej 5) znacznego finansowego obciążenia państwa W przypadku innych umów międzynarodowych, prezes Rady Ministrów powiadamia Sejm o zamiarze przedłużenia umowy Prezydentowi do ratyfikacji. W umowie międzynarodowej państwo polskie może przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu np. Unii Europejskiej, kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. rozporządzenie Prawo wydawania określonych w ustawach komitetów. Rozporządzenie może być wydawane na podstawie wyraźnego, szczególnego upoważnienia zawartego w ustawie. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydawania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści rozporządzenia. Upoważnienie, jedno lub kilka jest zazwyczaj zawarte w jednym z końcowych przepisów ustawy. Celem, któremu służy rozporządzenie jest wykonywanie uregulowanych w sposób ogólny w ustawie. Nie zbędnym warunkiem uzyskania przez rozporządzenie mocy prawnej jest jego ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. akty prawa miejscowego Prawo miejscowe jest prawem powszechnie obowiązującym na obszarze działania organów, który je ustanowił, np. województwa lub gminy. Na podstawie przepisów ustawy o samorządzie terytorialnym organy gminy mogą wydawać przepisy gminne dotyczące wewnętrznego ustroju gminy, organizacji urzędów i instytucji gminnych, zasad zarządu mieniem gminy oraz zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Przepisy porządkowe mogą być wydawane, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Przepisy te mogą mieć również charakter karno-administracyjny i przewidywać za ich naruszenie karę grzywny, wymierzoną w trybie i na zasadach przewidzianych w prawie o wykroczeniach. Przepisy gminne ustanawia rada gminy w formie uchwały. Przepisy porządkowe może wydawać zarząd w formie zarządzenia. Prawo miejscowe to również przepisy wydawane przez wojewodę na podstawie upoważnień zawartych w ustawach i obowiązujące na terenie województwa lub jego części. Szczególnym rodzajem prawa miejscowego są rozporządzenia porządkowe. Nie wymagają one upoważnienia zawartego w ustawach szczególnych, gdyż podstawą ich wydawania przez wojewodę stanowi przepis kompetencyjny zawarty w ustawie o terenowych organach rządowej administracji ogólnej. Wojewoda może wydać rozporządzenie porządkowe, jeżeli jest to nie zbędne dla ochrony Życia lub zdrowia obywateli. Rozporządzenia porządkowe pozwalają np. na zapewnienie porządku z okazji wizyt mężów stanu, zgromadzeń społecznych. Rozporządzenia wykonawcze wojewody wymagają w zasadzie ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Wchodzą one w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia. JAKA JEST RÓŻNICA MIĘDZY PRAWEM MATERIALNYM A FORMALNYM Do prawa materialnego należą te normy, które ustanawiają merytoryczne obowiązki prawa, regulują zachowanie się ludzi i różnych instytucji w społeczeństwie. Normy prawa materialnego mają charakter pierwotny. Prawo formalne tworzą te wszystkie normy, które odnoszą się do organizacji aparatu dbającego o przestrzeganie prawa materialnego oraz do trybu dochodzenia praw o egzekwowania obowiązków wyznaczonych przez prawo materialne. Niektóre części prawa formalnego nazywane są prawem procesowym albo postępowaniem. JAKIE SPRAWY REGULUJE PRAWO ADMINISTARCYJNE Konstytucja określa podstawowe zasady ustroju politycznego i ustroju społeczno – gospodarczego państwa. W szczególności w konstytucji unormowana jest w głównych zarysach struktura organów państwowych i sposób ich powoływania, kompetencje tych organów oraz ich wzajemne związki, wreszcie podstawowe prawa i