Żywot Ezopa Fryga

Żywot Ezopa Fryga

• z Lublina Biernat •

• Kraków • 1522 •

Żywot Ezopa Fryga a nurt literatury błazeńskiej

Wyszedł drukiem prawdopodobnie w 1522, gdyż datę tę miano odtworzyć na podstawie notatki z XVII wieku. Trudno także określić

odmiany gatunkowe zaprezentowane w Żywocie. Być może dzieło realizuje model literatury romansowej, eksponującej dzieje

bohatera na tle zmiennych i kalejdoskopowo następujących po sobie wydarzeń.

Kim był Ezop?

Ezop był na poły legendarną postacią, niewolnikiem o brzydkim wyglądzie i według świadectw żył w VI w. p.n.e. Chociaż nie

posiadał wykształcenia, miał przenikliwą mądrość życiową, z którą korespondowała serdeczna dobroć, umiłowanie drugiego

człowieka. Zakupiony na targu przez filozofa Ksantosa, po pewnym czasie uzyskał wolność dzięki wrodzonemu sprytowi,

dowcipowi i talentom satyrycznym. Stąd w postawie Ezopa dominował przewrotny i prześmiewczy żart, kpina z uznanych

autorytetów, rozumienie świata realnego „na wspak”, co prowadziło do zabawnych nieporozumień.

Treść i problematyka

Treść utworu jest prosta i nieskomplikowana. Bohater jako sprytny błazen i niewolnik w jednej osobie potrafił stać się przenikliwym

filozofem. Biografia Ezopa pokazuje, w jaki sposób prosty człowiek, niewolnik, obdarzony nieprzeciętnym talentem i wielkim

umysłem potrafił – pod pozorem błazeństwa i głupoty – stać się krytykiem ludzkich zachowań i fałszu w codziennym życiu. Ten

niezwykle ostry i satyryczny stosunek do świata znakomicie zaowocował. Ezop pod koniec życia ze świadomego krytyka

ludzkich ułomności stał się moralistą obdarzonym funkcją ministra.

Kompozycja

Do tekstu Ezopa dołączone były dwie setki przypowieści, tj. zbiory bajek i powiastek o proweniencji antycznej, jak i

średniowiecznej. Są więc tutaj bajki zwierzęce, charakterystyczne opowieści o ludzkich ułomnościach, fantastyczne

przypowiastki. Tytuły owych bajek były wielce znaczące, np. Bez pracy nie będą kołacze, Żona rzadko bez gomona (hałasu),

Wdowy za mąż gotowy. Dzięki temu Biernat stał się pierwszym polskim nie tylko bajkopisarzem, ale również paremiografem, czyli

zbieraczem przysłów.

Renesans buntowniczy i plebejski

Istotą Żywota Ezopa Fryga była błazeńska drwina, uciekająca od wszelkich stereotypów i zwyczajowo przyjmowanych

konwenansów. Plebejski bohater stał się uosobieniem wolności, głównie wolności ducha i intelektu. Ezop symbolizował walkę z

przejawami głupoty pod jakąkolwiek postacią – stąd chętnie powoływano się na Ezopowy autorytet w dobie sporów religijnych.

Frygijczyk skutecznie realizował koncepcję mitu o "dobrym nauczycielu działającym poza instytucją i bez transcentendalnej

sankcji” (J. Ziomek). Ezop w Biernatowym ujęciu odzwierciedlał renesansową walkę o godność człowieka, walkę skierowaną

przeciwko wszelkim formom władzy.