Wyszukiwarka:

Wszędzie ------------------ Artykuły Newsy Informacje Linki Pliki

Życie dla siebie i życie dla innych - ocena postaw obywatelskich w twórczości pisarzy renesansu, oświecenia i romantyzmu. Literatura na przestrzeni wieków przedstawiła nam wiele postaw, które zmieniały się w zależności od panującej rzeczywistości. Na ideał renesansowego humanisty, człowieka wyzwolonego, odważnego w poszukiwaniu prawdy, wszechstronnie wykształconego, stawiającego na pierwszym miejscu jednostkę jako wartość najwyższą, autonomiczną i niezależną, wpłynęły wzorce antyczne. Naczelnym hasłem humanistów stały się słowa: "Człowiekiem jestem, nic co ludzkie nie jest mi obce". Humanista był to człowiek społecznie zaangażowany, oddany ojczyźnie patriota skłonny do zmian, zwolennik postępu, który ceni radości i przyjemności wynikające z życia doczesnego, odkrywca piękna przyrody. Jednym z poetów, w twórczości którego widoczna jest troska o dobro człowieka i narodu jest Jan Kochanowski. Na podstawie postaci Antenora, bohatera "Odprawy posłów greckich", przedstawił wzór obywatela patrioty, kierującego się zawsze dobrem ojczyzny i sprawiedliwością, gotowego w każdej sytuacji służyć ojczyźnie radą i czynem. Konflikt zaś między Antenorem a Aleksandrem to konflikt dwu przeciwstawnych postaw: obywatelskiej i patriotycznej z egoistyczną, nie liczącą się zupełnie z dobrem kraju. Triumfuje ta druga dlatego Troja upada. "Odprawa posłów greckich" miała być więc przestrogą dla Polaków, aby zmienili swą postawę w stosunku do ojczyzny. Innym twórcą renesansu jest Mikołaj Rej. "Krótka rozprawa między Panem, Wójtem a Plebanem" to satyra ujawniająca ostry konflikt pomiędzy stanami. Rej dostrzegł tu prawdziwą linię przedziału przeciwstawiającą całą klasę feudałów, ciemiężonemu chłopstwu. Jest to szczyt jego postępowości jako społecznika. Twórcy renesansu w swej twórczości starają się stworzyć taką postawę obywatelską, która służyłaby dobru ojczyzny. Renesans kształtuje dwie postawy, które wynikają z potrzeby społecznej. Pierwsza to, rzetelne wypełnianie obowiązków, druga to pełna gotowość do obrony ojczyzny. Wzorce osobowe renesansu mogły być bez trudu realizowane w rzeczywistości. Typowym renesansowym humanistą - wykształconym, miłującym to co polskie: język, obyczaje, strój, który darzy władzę wielkim szacunkiem jest sam Jan Kochanowski. Życie natomiast wzorowego szlachcica-ziemianina wiedzie Mikołaj Rej. Rzetelnie wypełnia swe obowiązki, potrafi czerpać z życia przyjemności, wzorowy obywatel i patriota. W epoce oświecenia, tak jak w każdej epoce wykształcił się charakterystyczny wzorzec osobowy. Człowiek oświecony to człowiek wykształcony, oczytany, posiadający umiejętność prowadzenia interesującej eleganckiej konwersacji. Człowiek "oświecony" to Europejczyk w pełnym znaczeniu tego słowa. Literatura XVIII wieku miała charakter dydaktyczny. Podnoszono oświatę i kulturę. Rozwój oświecenia opierał się przede wszystkim na działalności reformatorskiej ludzi, którzy pragnęli w swoim kraju dokonać reform zdolnych wyprowadzić go z zastoju ekonomicznego i upadku politycznego. Wezwaniem do reform był np. utwór pt. "Głos wolny wolność ubezpieczający". Głównym gatunkiem literackim uprawianym w oświeceniu była bajka. Jej wielka popularność wynikała z przydatności do pełnienia funkcji dydaktycznych. Dawała możliwość pouczania obywateli, moralizowania, naprawiania obyczajów. Twórcą bajki w epoce oświecenia był Ignacy Krasicki. Bajka oświeceniowa była z reguły krótka, napisana prostym językiem potocznej rozmowy. Postawa obywatelska człowieka epoki oświecenia miała wiele do życzenia. Ludzie nie czytają literatury polskiej, odchodzą od tego co polskie, a przyjmują wzorce europejskie. Ujmą dla człowieka oświeconego byłaby nieznajomość ogólnoeuropejskiego języka konwersacji i korespondencji - francuskiego. Życie towarzyskie ludzi tej epoki koncentrowało się w salonach. Polacy byli zacofani, dlatego też przez literaturę próbowano wprowadzić reformy. Wykształcenie u znacznej grupy Polaków przez ideologie oświecenia, poczucia własnej tożsamości narodowej, kulturowej oraz świadomości politycznej umożliwiło społeczeństwu przetrwanie nadchodzących 123 lat niewoli pod zaborami. Po upadku Rzeczypospolitej zmieniła się postawa bohatera kreowanego przez literaturę. Przeświadczenie o konieczności walki z tyranią, ze zniewoleniem człowieka, z uprzedzeniami społecznymi i rasowymi związane jest ściśle z literaturą romantyzmu. Przeświadczenie to zaowocowało wieloma zrywami o charakterze rewolucyjnym i narodowowyzwoleńczym, jak powstanie listopadowe i styczniowe. Bohater romantyczny ma silne poczucie narodowości. Poprzez swój patriotyzm, chęć poświęcenia się za ojczyznę, bunt w imię dobra narodu nawet przeciw Bogu, przejawia postawę prometejską. Adam Mickiewicz wykreował postać o cechach bohatera bajronicznego. Motorem jego działań jest patriotyzm, miłość do zniewolonej ojczyzny. W imię ojczyzny rezygnuje z osobistego szczęścia, jest gotów do największych poświęceń. Taką postawę widzimy np. w postaci Konrada Wallenroda, Konrada czy Kordiana. Postawa bohatera, wielkiego indywidualisty obdarzonego niezwykłym poczuciem odpowiedzialności za siebie i naród, stanowi dojrzały kształt bohatera romantycznego. Propagowanie takiej postawy nie przyniosło rezultatu. Przykładem są upadki powstań listopadowego a pod koniec romantyzmu także styczniowego. Już wielki romantyk jakim był Adam Mickiewicz to dostrzega i tworzy nowego bohatera w postaci Jacka Soplicy bohatera "Pana Tadeusza". Jest on bohaterem, który został pozbawiony cech nadludzkich, który rozumie, że aby zwyciężyć trzeba do walki wciągnąć całe społeczeństwo. Na przykładzie twórczości pisarzy renesansu i oświecenia możemy stwierdzić, że bohaterowie przyjmują postawę życia dla siebie. Inną postawę obywatelską przyjmują bohaterowie romantyczni, którzy żyją dla innych a przede wszystkim dla ojczyzny. Swoje dobro i szczęście odsuwają na plan dalszy.