Zasiłki chorobowe
Rekompensatę utraconych zarobków ( dochodów) na skutek długotrwałej niezdolności do pracy z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, od 36 dnia niezdolności, zapewnia Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Za pierwsze 35 dni niezdolności do pracy łącznie w roku kalendarzowym pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości nie mniej niż 80% tego wynagrodzenia z zakładu pracy. Koszty absencji chorobowej finansowane są więc z dwóch źródeł:
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
ze środków zakładów pracy
Wydatki na zasiłki chorobowe stanowią drugą po emeryturach i rentach pozycję wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W 1998 roku wynosiły one 4,2 mld zł, czyli 6% wydatków na świadczenia pieniężne z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Wysokość zasiłku chorobowego wynosi 80% wynagrodzenia będącego podstawą wymiaru zasiłków, a może być większa i wynosić 100% wymiaru, gdy niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy, w drodze do pracy lub z pracy, choroby zawodowej lub przypada na okres ciąży, a także od 91 dnia nieprzerwanej niezdolności do pracy.
Podstawowy okres zasiłkowy wynosi 6 miesięcy, a w razie gruźlicy – 9 miesięcy. Okres wypłaty zasiłku może być przedłużony przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na wniosek lekarza leczącego, o dalsze 3 miesiące, jeżeli chory rokuje odzyskanie zdolności do pracy.
Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagrodzeniu zachowuje prawo do wynagrodzenia. Okresy te wlicza się do okresu zasiłkowego.
Zasiłek chorobowy nie przysługuje również za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie :
urlopu bezpłatnego
urlopu wychowawczego
tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.
Odnotowanych jest wiele przypadków nadużywania przepisów w sposób niezgodny z intencją ustawodawcy, szczególnie w sektorze prywatnym, i to zarówno przez pracowników tego sektora, jaki i przez osoby pracujące na własny rachunek. Szczególne wśród osób pracujących na własny rachunek, średnia liczba dni wypłaty zasiłku chorobowego na 1 osobę jest alarmująco wysoka - w 1998 roku wyniosła 38,2 dnia, podczas gdy wśród wszystkich zatrudnionych w obydwu sektorach, publicznym i prywatnym, średnia ta wyniosła 18 dni. Na zjawisko to ma wpływ niewątpliwie fakt, że osoby pracujące na własny rachunek mają prawo do zasiłku chorobowego, o ile ich choroba trwa nieprzerwanie 30 dni.
Zaobserwowany jest niepokojący wzrost wypłat zasiłków chorobowych po ustaleniu stosunku pracy.
Nowa ustawa z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – wprowadziła regulacje mające wzmocnić kontrolę prawidłowości orzekania o niezdolności do pracy i wykorzystania zwolnień lekarskich. Należą do nich:
obowiązek złożenia w zakładzie pracy lub oddziale Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych zaświadczenia o niezdolności do pracy w ciągu 7 dni od daty jego wystawienia (dotychczas termin wynosił 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje ).
ograniczenie możliwości otrzymania zasiłku z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu ubezpieczenia chorobowego oraz ograniczenie do 200% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego po ustaniu ubezpieczenia
wprowadzenie okresu wyczekiwania – 30 dni dla osób ubezpieczonych obowiązkowo i 180 dni dla osób podlegających dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu ( są to między innymi chałupnicy , agenci, osoby prowadzące działalność zarobkową na własny rachunek)
wprowadzenie dla osób ubezpieczonych dobrowolnie maksymalnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe – 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału.
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętnie miesięczne wynagrodzenie wypłacone z okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, gdy wynagrodzenie ulega znacznemu wahaniu ze względu na charakter pracy lub zasady wynagrodzenia.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"