Zaklęty dwór

Zaklęty dwór

• Łoziński Walery •

• 1859 •

Zaklęty dwór opublikowano po raz pierwszy w lwowskim „Dzienniku Literackim” w 1859, a w wydaniu książkowym rok później.

Powieść zamierzona była jako pierwsze ogniwo trylogii dotyczącej wydarzeń 1846 w Galicji.

Konspiracja...

Akcja toczy się w 1845. Głównym bohaterem jest starościc Mikołaj Żwirski, przeżywający przełom duchowy (odnajdujemy tu

analogie do biografii Jacka Soplicy – księdza Robaka z Pana Tadeusza A. Mickiewicza). Po rzekomej (upozorowanej) śmierci za

granicą, w stroju wędrownego handlarza mazią, jako „kum Dmytro”, wędruje po wsiach i zaściankach powiatu samborskiego,

prowadząc emisarkę patriotyczną i przygotowując spisek. Obok niego postacią ważną w powieści jest Damazy Czorgut, zwany

Katyliną, z pozoru gbur i cynik, w rzeczywistości człowiek o wysokich walorach moralnych, patriota, uczestnik – w przyszłości –

powstania 1846 i Wiosny Ludów. Podejmuje on próbę rozwikłania tajemnicy Zaklętego dworu. W powieści występuje szereg

postaci drugoplanowych, nakreślonych w sposób realistyczny, niekiedy z zabarwieniem satyrycznym.

... i gra uczuć

Powieść jest wielowątkowa. Prócz nadrzędnego wątku politycznego, znajdujemy w niej m.in. wątek konfliktu między braćmi –

starościcem Mikołajem Żwirskim i hrabią Zygmuntem Żwirskim oraz skomplikowany wątek miłosny (nieporozumienia powoduje

fizyczne podobieństwo córki starościca – Jadwigi i jego bratanicy – Eugenii). Pozytywne ich rozwiązanie przynosi kulminacyjna

scena nocnego spotkania braci Żwirskich w „zaklętym” dworze. Ważną rolę w przebiegu wydarzeń odgrywa stary Kozak, wierny

sługa starościca, Kost’ Bulij.

Temat i liczne czytelne aluzje do wypadków 1845–1846 sprawiają, iż Zaklęty dwór uważany jest za powieść polityczną

przedstawiającą program demokratów lwowskich i przygotowań do antyaustriackiego powstania w Galicji pod ich kierownictwem.

Wykorzystał Łoziński zdobycze powieści historycznej, powieści obyczajowej oraz powieści przygód i tajemnic. W efekcie

powstała pierwsza polska powieść sensacyjno–detektywistyczna, zręcznie skonstruowana, o fabule łączącej sprawnie intrygę

polityczną z elementami sensacji i niesamowitości (dwór nawiedzany przez duchy, zjawa nieboszczyka starościca, groźny

klucznik tajemniczego domostwa). Te cechy przesądzają o trwającej – mimo upływu lat – atrakcyjności Zaklętego dworu