Wskaźniki obrotowości i rentowności.
Mierzą efektywność działalności podmiotu gospodarczego. Są to wskaźniki dynamiczne, ujmują wyniki ekonomiczne w czasie, mogą uwzględniać też stany, które jednak dotyczą pojedynczych elementów budowy tego wskaźnika.
Wskaźniki obrotowości.
Inaczej aktywności ze względu na swoją budowę możemy podzielić na trzy podgrupy:
• wskaźniki produktywności (rotacji) generalnie przedstawiają relację przychodu do innego elementu. Może to być przychód na działalności operacyjnej podstawowej, całej działalności operacyjnej, działalności finansowej, całej działalności gospodarczej, tylko ze sprzedaży konkretnego produktu. Przychód powinien być merytorycznie powiązany z elementem z mianownika. W pewnych sytuacjach uwzględniamy tu koszty. Owy inny element może być wynikiem ekonomicznym lub stanem ekonomicznym (w wartości przeciętnej by istniało formalne powiązanie licznika i mianownika) dotyczącego majątku, kapitału lub składników kapitałowych, zasobów osobowych.
Wskaźniki produktywności mówią jak jedna jednostka posiadanego majątku, kapitału czy stanów osobowych lub poniesionych kosztów przyczynia się do wykreowania przychodów.
Mówią też ile razy ów składnik majątkowy, kapitałowy, osobowy lub poniesiony koszt wykonał obrotów (cykli transformacji, rotacji) w ciągu badanego okresu.
• zaangażowania - ze względu na swoją konstrukcję są odwrotnością wskaźników produktywności. Mówią ile musimy jednostek majątku, kapitału, zasobów osobowych zaangażować lub ile musimy ponieść kosztów aby otrzymać jedną jednostkę przychodów.
• czasu trwania obrotu (cyklu) - odpowiadają na pytanie ile czasu potrzeba aby został wykonany pełen cykl rotacji majątku, kapitału, zasobów osobowych lub poniesionych kosztów
Przykład:
wskaźnik produktywności majątku ogółem = 0,2 (20%)
Oznacza to, że angażując 1 PLN majątku ogółem osiągamy przychody wartości 20 gr. Lub 100 PLN zaangażowanego majątku ogółem przyczynia się do uzyskania 20 PLN przychodów.
Majątek ogółem w badanym roku swoją postać rzeczową zmienił w 20% (wykonał rotację 20%).
Wskaźnik zaangażowania wynosiłby 5.
Aby osiągnąć 1 PLN przychodu na działalności gospodarczej przeciętnie zaangażowano 5 PLN majątku ogółem. Analogicznie 100 i 500 PLN.
Wskaźnik oznaczający liczbę dni to wskaźnik zaangażowania * liczba dni w okresie.
W ciągu 1800 dni majątek zaangażowany wykonał pełny cykl transformacji.
Generalnie oczekujemy, by wskaźniki produktywności odznaczały się tendencją rosnącą (z majątku uzyskujemy coraz więcej jednostek przychodu). Za pożądane uważamy, by wskaźniki zaangażowania wykazywały tendencję malejącą. Podobnie, w przypadku czasu trwania jednego cyklu za zjawisko pozytywne uważamy zmniejszenie się okresu wykonania pełnej rotacji. Nie musi to być jednak tak oceniane w wypadku wskaźnika spłaty zobowiązań. Nie będzie zjawiskiem negatywnym skrócenie okresu spłaty zobowiązań i również za pozytywne można uważać wydłużenie się tego okresu z pewnymi zastrzeżeniami:
• gdy nie pojawią się karne odsetki
• wydłużony okres spłaty zobowiązań nie wpłynie na postrzeganie firmy przez kontrahentów, akcjonariuszy, kredytodawców.
W pewnych sytuacjach uwzględniamy koszty zamiast przychodów, np. we wskaźniku obrotowości zapasów. Koszty te jednak muszą być powiązane z zapasami (nie uwzględniamy finansowych, najczęściej to koszty wytworzenia produktów). Koszty ponoszone przy magazynowaniu i produkcji są bardziej związane z zapasami niż przychody powstające na skutek kształtowania się cen.
Wskaźnik produktywności kosztów jako przychody z działalności gospodarczej do kosztów z działalności gospodarczej od razu nam powie co jest większe i czy na danej działalności jest osiągany dodatni wynik. Odwrotność tego wskaźnika nazywana jest poziomem kosztów w przychodach.
Wskaźniki rentowności.
Rentowność jest ujmowana jako osiąganie dodatniej wartości wyniku finansowego (przychody i zyski nadzwyczajne przewyższają koszty i straty nadzwyczajne). W przypadku zysku nazywamy je wskaźnikami zyskowności (gdy strata - deficytowości).
To relacja zysku (lub straty) w relacji do elementu Y. Może to być zysk na podstawowej działalności operacyjnej, działalności operacyjnej, pozostałej działalności operacyjnej, działalności finansowej, gospodarczej, EBIT, brutto, netto, zatrzymanym (pozostawionym), dywidenda, zyski szczegółowe (np. na sprzedaży konkretnego produktu). Zysk ten powinien być powiązany z mianownikiem (Y). Mogą to być zasoby majątkowe, kapitał (i jego elementy), przychody, koszty, zasoby osobowe (stany przeciętne). Ile trzeba zaangażować Y by otrzymać jedną jednostkę badanego zysku.
Przykład:
wskaźnik rentowności przeciętnego stanu majątku ogółem wynosi 0,4 (zysk na dział. gospod.)
Angażując 1 PLN majątku ogółem osiągamy 40 gr. zysku na działalności gospodarczej (100 i 40 jeśli w %).
Aby otrzymać 1 PLN zysku na działalności gospodarczej należało zaangażować 2,5 PLN.
Cztery omówione grupy wskaźników mogą tylko razem stanowić podstawę oceny przedsiębiorstwa i wyciągnięcia konkretnych wniosków. Wykorzystuje się je do analizy zmian w czasie, przestrzeni i względem planu.
Wskaźniki rentowności związane z przychodami i kosztami zastępują niektóre inne.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"