1. Kulturkampf.
2. Hakata – Komisja Kolonizacyjna.
3. Trójlojalizm.
Na mocy traktatu wiedeńskiego z 1815 roku sytuacja na
ziemiach tworzących dawną Rzeczpospolitą uległa zmianie. Oprócz ziem, które w
następstwie rozbiorów znalazły się w granicach Rosji, traktat przyznawał jej
również niecałe ziemie dawnego Księstwa Warszawskiego, z których utworzono
Królestwo Polskie. Na terenie zaboru pruskiego w Wielkopolsce powstało Wielkie
Księstwo Poznańskie. Począwszy od lat 20-tych XIX w na terenie zaboru
pruskiego, a w rosyjskim od lat 30-tych władze podjęły działalność mającą na
celu germanizację i rusyfikację ludności.
Liberalna konstytucja, którą posiadało Królestwo Polskie
była nagminnie łamana przez władze rosyjskie, do tego jeszcze dochodziła
samowola wielkiego księcia Konstantego. Skutkiem tego był wybuch powstania
listopadowego. Po jego upadku władze zniosły konstytucję, zlikwidowano sejm,
wojsko polskie, a na ich miejsce wprowadzono rosyjskie instytucje państwowe.
Skonfiskowane majątki przekazywano w ręce carskich zauszników i generalicji.
Dzieci emigrantów, a także sieroty wcielano do batalionów dziecięcych i
wywożono w głąb Rosji. Wielu przywódców powstańczych, którzy nie udali się na
emigrację znalazło się w więzieniach, albo zostało zesłanych na Syberię. W 1833
roku wprowadzono stan wojenny (praktycznie nie zniesiony do końca istnienia
Królestwa Polskiego), w kolejnych latach wprowadzono rosyjski system monetarny,
wagi, miary i kodeks karny.
Jeszcze gorsza sytuacja panowała na dawnych wschodnich
terenach Polski jak Litwa, Białoruś, Ukraina. Władze rosyjskie zmierzały tam do
całkowitej depolonizacji tych terenów. Nastąpiła tam masowa konfiskata majątków
uczestników powstania. Na drobną szlachtę spadały represje, pozbawiono ją
przywilejów, pociągano do służby wojskowej, a około 90 tyś. rodzin przesiedlono
w głąb Rosji. Zamknięty został Uniwersytet Wileński i wszystkie gimnazja.
Represje dotknęły także Kościół Katolicki. Chociaż papież Grzegorz XVI wydał w
1832 roku encyklikę potępiającą powstanie listopadowe, Petersburg zamknął
większość klasztorów katolickich w Cesarstwie i doprowadził do likwidacji
kościoła unickiego na tych terenach.
Zaostrzenie polityki rusyfikacyjnej nastąpiło po powstaniu
styczniowym – zlikwidowano odrębności administracyjne kraju (Królestwo Polskie
zwano Krajem Przywiślańskim), całkowicie zrusyfikowano administrację, zniesiono
Kościół unicki. W ten sposób pozbawiono Królestwo wszelkiej prawie odrębności,
mając oczywiście na celu jak najściślejsze zespolenie Królestwa z Cesarstwem,
zatarcie chociażby zewnętrzne wszelkiej odrębności.
Jeszcze gorsza sytuacja panowała na Litwie i Ukrainie.
Przedstawicielem Rosji był tutaj Murawiew (przydomek Wieszatiel), który uważał
że, Litwa to Rosja. Całe zaścianki szlacheckie palił, a mieszkańców przesiedlał
na Sybir, konfiskował majątki powstańców i sprzedawał za bezcen Rosjanom.
Bardzo ważny rozdział polityki rządu po powstaniu stanowi
rusyfikacja szkolnictwa. Począwszy od 1869 roku język rosyjski stał się
językiem wykładowym dla wszystkich przedmiotów poza religią. Do szkół
wprowadzono podręczniki przedstawiające w ujemnym świetle naszą przeszłość
narodową. Zamknięto Szkołę Główną, a na jej miejsce stworzono w Warszawie
uniwersytet rosyjski.
Rząd carski postawił też sobie za zadanie uzależnić od
siebie hierarchię katolicką i próbował zerwać jej łączność z Rzymem. W1865 roku
rząd skonfiskował wszelkie dobra duchowne i całe duchowieństwo przeszło na
pensję rządową. Rok później wyszedł zakaz komunikowania się z kurią rzymską, a
po zerwaniu konkordatu biskupów królestwa poddano pod władzę kolegium
duchownego w Petersburgu.
Jak już wspomniałem akcję germanizacyjną rozpoczęto w
latach 20-tych XIX wieku. Na Śląsku, Pomorzu Gdańskim, Warmii i Mazurach przejawiała
się ona w stopniowym zniemczaniu szkolnictwa i administracji. Trochę odmienne
metody stosowano w Wielkim Księstwie Poznańskim. Oczywiście rozpoczęto od
ograniczania języka polskiego w szkolnictwie i administracji. Po powstaniu
listopadowym zlikwidowano stanowisko namiestnika, którym był Polak A.
Radziwiłł. Rząd przekazał milion talarów na stopniowy wykup folwarków, które
wykupywano od zubożałej szlachty.
Po upadku powstania styczniowego nastąpiły aresztowania i
zaostrzenie kursu antypolskiego. Jednak swoje apogeum germanizacja osiągnęła po
1871 roku (zjednoczenie Niemiec). Wtedy to zlikwidowano język polski w
administracji i sądownictwie. Bismarck łączył akcję zniemczania z „walką o
kulturę” czyli kulturkampf, zamykano kościoły, usuwano polskich księży. W 1974
roku usunięto język polski ze szkół średnich, a w 1866 roku z elementarnych. Za
odezwanie się dziecka po polsku niektórzy nauczyciele karali biciem. Głośnym
echem odbiły się wydarzenia we Wrześni (1901-02) Gdzie dzieci polskie zostały
skatowane przez niemieckich nauczycieli i policję za to, że na lekcji religii
nie chciały mówić po niemiecku.
W 1886 roku utworzono Komisję Kolonizacyjną, która miała
wykupywać ziemię w Poznańskiem i na Pomorzu Gdańskim od Polaków i osiedlać na
niej chłopów sprowadzanych z głębi Rzeszy. Komisja osiedliła na zakupionych
terenach około 150 tyś. Osób, jednakże w celu zamierzonego nie osiągnęła gdyż
wiele rodzin niemieckich wyemigrowało w głąb Rzeszy, poza tym Polacy podjęli
walkę o ziemię.
Najzacieklejszym wrogiem polskości był Związek Marchii
Wschodnich, organizacja zrzeszająca niemieckich nacjonalistów zwana przez
Polaków HAKATĄ (od nazwisk założycieli Hansemanna, Kennemanna, Tiedemanna).
Hakata prowadziła ostrą propagandę antypolską, inicjowała i popierała antypolskie
zarządzenia rządu polskiego. Z jej inicjatywy wydano w 1904 roku ustawę
zabraniającą wznoszenia bez zgody miejscowych władz budynków mieszkalnych na
nowo nabytych gruntach (słynny przypadek M. Drzymały, Który mieszkał w wozie
cyrkowym).
Oczywiście Polacy nie pozostawali bierni na działania
rządów rosyjskiego i pruskiego (po 1871 roku niemieckiego). Formą obrony
polskich interesów narodowych była praca organiczna, praca u podstaw, hasła te
stanowiły część programu pozytywistów polskich. Sam pozytywizm był w Polsce
ruchem społeczno- politycznym. Pozytywiści nie wierzyli w możliwość odzyskania
niepodległości za pomocą akcji zbrojnej, krytykowali powstania, głosili
natomiast kult oświaty i pracy rozumianej jako służba społeczna. Najważniejszym
ośrodkiem myśli i działalności pozytywistów była Warszawa, a czołowymi
przedstawicielami byli A. Świętochowski, B. Prus, P. Chmielowski, E. Orzeszkowa
i wielu innych. Wszyscy oni głosili konieczność podniesienia poziomu życia wsi,
wzywali inteligencję miast do krzewienia na prowincji oświaty i higieny.
Wiązało się z tym dążenie do rozwinięcia świadomości narodowej wśród ludności
chłopskiej. Jednym z przykładów takiej działalności pracy organicznej może być
postać K. Marcinkowskiego. Z jego inicjatywy związała się w Poznaniu spółka
akcyjna dla budowy Bazaru Polskiego – polskiego hotelu wraz ze sklepami i
warsztatami rzemieślniczymi, które otwarto w 1841 roku w Poznaniu. Był to też
ośrodek życia społecznego i towarzyskiego skupiający ziemiaństwo i zamożniejsze
mieszczaństwo. Równie ważną postacią w Wielkopolsce był H. Cegielski. Przy
wybitnie rolniczym charakterze, jego fabryka maszyn rolniczych była jednym z
niewielu ośrodków przemysłowych w tym regionie (założona w 1864 roku).
Ż rezygnacją z dążeń niepodległościowych wiąże się
trójlojalizm. Była to postawa polityczna części społeczeństwa po powstaniu
styczniowym charakteryzująca się przekraczaniem, że lojalność wobec zaborców
spowoduje przychylne nastawienie rządów zaborczych wobec polskich postulatów
narodowo – kulturalnych. Zwolennicy trójlojalizmu dążyli do porozumienia z
rządami zaborczymi i deklarowali gotowość współpracy. Szczególną popularnością
cieszył się w Galicji ze względu na autonomię jaką wywalczyła ona.
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach