Udowodnij, że twórczość Jana Kochanowskiego była ilustracją hasła: „Nic co ludzkie nie jest mi obce”
Jan
Kochanowski urodził się w Sycynie w 1530 r. Powszechnie uznany za
najwybitniejszego poetę Polski i Słowiańszczyzny aż do czasów Mickiewicza i
Słowackiego , cieszył się tez wielka sławą u swych współczesnych , którzy
nazywali go "kochaniem wieku" . Kochanowski studiował w Akademii
Krakowskiej , był słuchaczem uniwersytetów w Królewcu i Padwie skąd w 1559 r
powrócił do kraju . Tutaj poświęcił się służbie dworskiej , w której wytrwał
ok. dziesięć lat . W 1570 r porzucił dwór i osiadł na stale w Czarnolesie , by
piec lat później ożenić się z Dorota Podlodowską. W latach 1579-1583 poeta
przeżył śmierć dwóch córek :Urszuli i Hanny . Te wydarzenia wywarły znaczący
wpływ na jego twórczość .
Kochanowski uważał prace literacka za
służbę społeczna . Jego twórczość w literaturze polskiej ma znaczenie
przełomowe . Kochanowski stworzył polska poezje , gdyż przed nim mieliśmy tylko
piękną poezje w języku łacińskim , a utwory Reja i innych autorów piszących po
polsku odznaczały się stylem ciężkim i rozwlekłym . Był twórcą polskiego języka
poetycznego . Wzbogacił i uszlachetnił język , nadal mu giętkości . Styl
Kochanowskiego cechuje prostota , jasność i wytworność . Wzbogacił formę
wiersza , wprowadził do literatury i udoskonalił rożne gatunki literackie -
pieśni , treny , fraszki i satyry . Napisał także pierwszy w naszej literaturze
dramat "Odprawa posłów greckich" . Poeta jako humanista dążył do dorównania
pod względem piękna stylu autorom starożytnym . To piękno stylu ujawnia się we
fraszkach . Fraszki Kochanowskiego są rożne w rożnych kategoriach : wyszukane
stylistycznie i skromne , liryczne ,filozoficzne , satyryczne , poważne ,
wesołe , opisowo-ilustracyjne ,wyznaniowo-liryczne lub dramatyzowane . Jedne (
jak "Do gór i lasów" ) są wspomnieniem bujnego życia , poeta wraca
myślami do młodości , która już dawno upłynęła . To pełne urozmaicenia życie
wśród podróży po Europie nabierało we wspomnieniach szczególnego uroku . W
innych (jak "Na lipę") ukazywał sielski
obrazek
ze współczesnego życia na tle czaroleskiej przyrody . Zawiera ona pochwale
życia spokojnego i jego drobnych przyjemności , pochwale przyrody , która
uprzyjemnia życie człowiekowi . Zupełnie inny charakter ma fraszka "O
kapelanie" , gdzie poeta poddał krytyce uprzywilejowany stan -
duchowieństwo . Ta śmiała krytyka w średniowieczu mogłaby się pojawić jedynie
anonimowo . Swoistym mistrzostwem wykazał się Kochanowski we fraszce "Raki"
. Fraszka ta
czytana
normalnie opiewa urodę , wdzięk i zachowanie kobiet .
"Folgujmy
paniom nie sobie , ma rada;
(...)
Miłości
pragną nie pragną tu złota.
Miłują
z serca nie patrzaja zdrady."
Czytana
zaś wspak ma przeciwny sens:
"Rada
ma , sobie nie paniom folgujmy;
(...)
Złota
tu pragną nie pragną miłości.
Zdrady
patrzaja nie z serca miłują."
Fraszka
"O żywocie ludzkim" ukazuje nam przemijanie ludzkiego życia .
Poeta
wyraził to w słowach :
"Zacność
, uroda , moc , pieniądze , sława ,
Wszystko
to minie jako polna trawa;"
Kochanowski
nie chce być jednak zapomniany i we fraszce "Ku Muzom" zwraca
się
do Muz mieszkających na parnasie z prośbą o natchnienie . Prosi , by utwory
których jest autorem po jego śmierci nie zostały zapomniane ."Proszę ,
niech ze mną za raz me rymy nie giną
Ale
kiedy ja umrę , ony niechaj słyną !" We fraszce "Do snu"
Kochanowski prosił sen o to by mógł w nim oglądać cala ziemie , jej piękno i
zmienność . Z podobna prośba tylko ze do Boga zwrócił się poeta we fraszce
"O żywocie ludzkim" . Autor uważa , ze Bóg ma wspaniale widowisko
patrząc na spory i klutnie panujące na ziemi . Poeta również pragnie ja oglądać
, lecz nie chce przyłączać się do nich . Z kolei we fraszce "Do
fraszek" Kochanowski ocenił wartość swojej całej pracy i ostrzegł przed dosłownym
odczytywaniem informacji w nich
zawartych
.
Podobnie
jak i we fraszkach tak i w pieśniach Kochanowski posłużył się pięknym stylem
wprowadzając dodatkowo bardzo trafne przenośnie . Przykładem pięknego
wysławiania się i przemawiania jest Pieśń XII "Pieśń o cnocie" .
Poeta w tej pieśni porównuje cnotę i zazdrość . Mówi , ze wszędzie tam gdzie
jest cnota jest i zazdrość . W podsumowaniu pochwala cnotę mówiąc : " Sama
ona nagroda i płacą jest sobie " . Wśród wszystkich cnót poeta najwyżej
stawiał miłość do ojczyzny . Jest ona bowiem najmniej egoistycznym ,
najbardziej bezinteresownym uczuciem . Wielka miłość Kochanowskiego do ojczyzny
przemawia przez Pieśń V ( O spustoszeniu Podola ) w której poeta opisał najazd
Tatarów na Podole . Autor ubolewa nad tym zdarzeniem i nad słabością militarna
Polski , krytykuje szlachte za jej egoizm i obojętność na sprawę obronności
kraju . Kochanowski wzywa szlachte do opodatkowania się na rzecz stałej armii ,
która bronilaby granic wschodnich przed Turkami i Tatarami . Poeta daje wyraz
swym uczuciom patriotycznym , stara się wzbudzić patriotyzm w sercach Polaków.
Zupełnie
odmienny charakter ma "Pieśń Świętojańska o Sobótce" . Pieśń ta
składa się z cyklu 12 pieśni śpiewanych podczas obrzędu w Noc Świętojańska .
Ten pogański zwyczaj posłużył poecie do wyrażenia swoich opinii . Pieśń Panny
VI jest pochwala życia na wsi . Poeta wyznaje te same przekonania które wyraził Rej w "Żywocie człowieka
poczciwego". Wieś jest jedynym godnym miejscem dla szlachcica . Tutaj ma
warunki do życia godnego i uczciwego . Praca na roli sprzyja harmonii
wewnętrznej . Człowiek staje się życzliwy i otwarty dla innych , znajduje czas
dla siebie , dla rodziny , dla bliskich i przyjaciół .
W dramacie "Odprawa posłów
greckich" Kochanowski ukazał problem wzajemnego stosunku moralności
obywateli i potęgi państwa , problem obowiązków nakładanych na człowieka przez
sytuacje historyczna . Pisząc o Troi poeta miał na myśli własną ojczyzne i
dlatego nadal swojej tragedii charakter narodowy . Sejm trojański kierujący się
prywata i przekupstwem upodabnia Kochanowski do Sejmu polskiego . Aleksander
naraża Troje na niebezpieczeństwo podobnie jak niektórzy magnaci polscy
kierujący się w swym postępowaniu prywata a nie dobrem ojczyzny . Poeta pragnie
przestrzec Polaków , aby nie doprowadzili kraju do zguby . Troja musi zginąć
nie dlatego , ze jest to wola bogów , tylko dlatego , ze zgubę gotuje jej
wlasne spoleczenstwo . Spoleczenstwo to przypomina w wielu cechach spoleczenstwo
polskie .
Treny sa ostatnim z wielkich dziel
Kochanowskiego . Powstaly pozniej niz fraszki i piesni . W trenach najpelniej
ukazuje sie
problematyka
moralna i filozoficzna tworczosc Kochanowskiego . Treny sa pamietnikiem
cierpienia , ale sa rowniez pamietnikiem zrodzonym przez to cierpienie . Sprawy
poruszane w trenach dotycza rzecz zarowno najistotniejszych , jak i
drugorzednych . Tren I jest wstepem do cyklu XIX trenow . Poeta sygnalizuje w
nim to wszystko co bedzie przedmiotem jego rozwazan w calym cyklu . Na poczatku
poeta porownuje smierc coreczki do sciecia krzewu oliwki przez nieostroznego
ogrodnika cy tez do sploszonego slowika , ktory nigdy sie juz nie odezwie .
Autor daje wyraz swojemu narastajacemu cierpieniu ktore w trenie X jest
najglebsze . Powoduje to zwatpienie poety w istnienie zycia pozagrobowego .
Wola z rozpacza : "Gdzieskolwiek jest , jeslis jest , lituj mej
zalosci" . Juz w treni XI poeta nie mowi o Urszulce , mowi natomiast o
swoim cierpieniu jako pwenym doswiadczeniu zyciowym . Ostatni z cyklu - tren
XIX zwany snem jest dowodem pogodzenia sie poety ze smiercia coreczki , jest
rowniez odpowiedzia na zadane wczesniej pytanie . Kochanowski potrafil w pelni
uswiadomic sobie swe uczucia i wyrazil je z wielkim artyzmem i subtelnoscia .
Treny jako szczytowe osiagniecie liryki Kochanowskiego poswiecone sa uczuciom
bolu i cierpienia . Wprowadzaja nastroj powagi i refleksji.
Tworczosc Kochanowskiego przypadala na
lata rozkwitu renesansu . W tym okresie panowal humanizm , ktory byl pradem
umyslowym stawiajacym w centrum
zainteresowania czlowieka i jego wszechstronny rozwoj . Haslem tego okresu
stala sie mysl Terencjusza : "Jestem czlowiekiem i nic co ludzkie nie jest
mi obce " . Znalazla ona rowniez odzwierciedlenie w tworczosci
Kochanowskiego . Poeta w swych utworach poruszal roznorodne tematy , dal wyraz
roznym zainteresowaniom , skrytykowal owczesne stosunki spoleczne i polityczne
, dal wskazania rodakom . Napisal wiele utworow patriotycznych , w ktorych
przejawia sie troska o losy ojczyzny . Ukazal zycie szlachty i poruszyl wiele
zagadnien aktualnych dla owczesnej Polski . W innych utworach takich jak
fraszki i piesni wyrazil zachwyt nad pieknem przyrody . Kochanowski odtworzyl
rozne postawy i uczucia ludzkie takie jak milosc i nienawisc , radosc i rozpacz
, walecznosc i tchurzostwo , madrosc i glupote . Tak wiec bez obaw mozna
stwierdzic , ze tworczosc Jana Kochanowskiego byla ilustracja hasla :"nic
co ludzkie nie jest mi obce ".
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach