Trybunał Konstytucyjny - skład, kompetencje
Trybunał Konstytucyjny jest organem państwowym powołanym do ochrony tak zwanej konstytucyjności prawa, to znaczy zgodności ustaw i innych aktów tworzących system polskiego prawa z konstytucją , a także do wykonywania niektórych innych, związanych z tym zadań. W szczególności Trybunał Konstytucyjny orzeka w następujących sprawach:
1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją,
2) zgodności ustaw z umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody Sejmu wyrażonej w ustawie,
3) zgodności przepisów wydanych przez centralne organy państwowe z konstytucją ,
4) zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych.
Kontrola konstytucyjności konkretnego aktu normatywnego lub niektórych zawartych w nim norm odbywa się w dwóch formach, nazywanych w piśmiennictwie naukowym kontrolą abstrakcyjną i kontrolą konkretną. Kontrola abstrakcyjna oznacza podjęcie postępowania w oderwaniu od toczącej się sprawy sądowej ( cywilnej lub karnej ) lub administracyjnej, a więc bez związku z aktualnym stosowaniem danego aktu normatywnego w praktyce. Kontrola konkretna powiązana jest z rozstrzyganiem indywidualnej sprawy przez organ orzekający i dochodzi do niej na tle danej sprawy, gdy w trakcie jej rozpatrywania pojawi się wątpliwość, czy stosowane w sprawie przpisy są zgodne z aktem normatywnym wyższego rzędu. Wszczęcie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym następuje na podstawie wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej. We wszystkich przypadkach toczy się podobnie, w trybie określonym głównie przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego może wystąpić
Prezydent, premier, marszałkowie obu izb parlamentu i większość pozostałych organów wymienionych wyżej. Pytanie może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu każdy sąd. Pytanie może dotyczyć zgodności aktu normatywnego z konstytucją. Skargę konstytucyjną może wnieść każdy. Skarga może zarzucać niezgodność z konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego. Skarga może być wniesiona w sprawie ostatecznie rozstrzygniętej, w ciągu dwóch miesięcy. Trybunał Konstytucyjny rozpoznaje wniosek na rozprawie, o której powiadamia uczstników. Rozprawa jest w zasadzie jawna. Orzeczenia Trybunału mają postać wyroków lub postanowień. Trybunał wydaje wyroki w sprawie zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją oraz w innych podstawowych sprawach wymienionych wyżej. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są ostatwczne i mają moc powszechnie obowiązującą.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"