Wyszukiwarka:

Wszędzie ------------------ Artykuły Newsy Informacje Linki Pliki

Teoria przedsiębiorstwa 1. Pojęcie i źródła przedsiębiorczości. 1.1 Definicja przedsiębiorczości. 1.2 Warunki i źródła powstania oraz rozwój różnych kultur przedsiębiorczości. a) Warunki i źródło ekonomiczne b) Warunki i źródła kulturowe 1.3 Czynniki hamujące i stymulujące powstanie oraz rozwój przedsiębiorczości. 2. Przedsiębiorstwo jako system. 2.1 Definicja przedsiębiorstwa jako systemu. a) podsystem społeczny b) podsystem celów przedsiębiorstwa c) podsystem techniczny d) podsystem organizacyjny 3. Wpływ otoczenia na przedsiębiorczość i sposób działania przedsiębiorstwa. 3.1 Pojęcie i struktura otoczenia. a) otoczenie rynkowe b) otoczenie prawne (państwo) c) otoczenie technologiczne d) otoczenie kulturowe i ekologiczne 3.2 Segmenty otoczenia w aspekcie przedsiębiorczości. a) segment natura b) segment władza c) segment gra d) segment walka 4. Rola małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce . 4.1 Pojęcie małego i średniego przedsiębiorstwa. 4.2 Rola małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarkach wybranych krajów. 4.3 Rola małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce polskiej. 5. Formy wspierania przedsiębiorczości. 5.1 Tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości. 5.2 Programy, fundusze i fundacje wspierania rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w wybranych krajach i w gospodarce polskiej. 5.3 Inne formy wspierania małych i średnich przedsiębiorstw. 6. Pojęcie i warunki osiągania przez przedsiębiorstwo sukcesu na rynku. 6.1 Definicja sukcesu. 6.2 Warunki odnoszenia sukcesu. 6.3 Marketingowy wymiar sukcesu przedsiębiorstwa na rynku. Przedsiębiorczość – zespół określonych cech osobowościowych człowieka które uzewnętrzniają się w działaniu człowieka zwykle w warunkach niepewności i ryzyka. Cechy wymieniane obok przedsiębiorczości. 1. Innowacyjność – podatność na zmiany, na nowości 2. inicjatywność 3. konsekwencja , upór w działaniu 4. odwaga, zdolność do podejmowania ryzyka 5. poczucie perspektywy w działaniu 6. planowość działania 7. wiara w siebie i we własne idee 8. pomysłowość, kreatywność. Najistotniejsze cechy, które wyczerpują pojęcie przedsiębiorczości to: 1. wiara w siebie i we własne idee 2. kreatywność, pomysłowość 3. zdolność do podejmowania ryzyka – nie powinno być to poodejmowanie działań o charakterze ryzykanckim tzn. obarczone zbyt dużym ryzykiem. Źródła przedsiębiorczości Spełnienie warunków ekonomicznych nie zawsze warunkuje wzrost gospodarczy. Dlatego poszukiwano innych źródeł i warunków przedsiębiorczości. Zajęli się tym przedstawiciele socjologii, historii gospodarczej, psychologii. W efekcie badań postawiono tezę, że w określonych etapach historii spełnienie warunków ekonomicznych nie jest wystarczające do odpowiedniego wzrostu i rozwoju gospodarczego. Badanie i analiza gospodarki niektórych krajów, które dysponowały stosunkowo dobrymi warunkami ekonomicznymi zaowocowało wnioskiem, że czegoś brakuje, by osiągnąć zadowalający wzrost gospodarczy. Kulturowe źródła przedsiębiorczości 1. religia, etyka związana z daną religią 2. rodzina 3. więzi etniczne, zwłaszcza występujące w społecznościach mniejszości narodowych. Etyka kalwińska opierała się na dogmacie o predyspozycji człowieka do zbawienia, do osiągania stanu łaski boże tyko nieliczni są z góry obdarzeni stanem łaski bożej tworzą tzw. Kościół niewidzialny, pozostali natomiast muszą sobie na ten stan łaski zapracować. Jedyną możliwością, by osiągnąć pewność, że jest się wybranym była niezmordowana praca zawodowa rozumiana jako zadanie postawione przez samego boga. Ta religia stworzyła koncepcję zawodu powołania. Stworzyło to grunt do postaw indywidualistycznych , skrajnie ascetycznych w życiu doczesnym. Na gruncie tej etyki naganne moralnie było trwonienie czasu, wszelka nadmierna konsumpcja i marnotrawstwo. Jedyną cnotą tworzącą bogactwo była praca. Praca w koncepcji tej etyki stała się wartością samą w sobie. Surowe przykazania kalwinizmu nakazywały uczciwość i dotrzymywanie zobowiązań. Doczesny sukces osiągany przez ludzi był traktowany jako rezultat stanu łaski. Jednocześnie, ponieważ nie było godne korzystanie z luksusu jedyną możliwością użycia bogactwa było inwestowanie i reinwestowanie. Cechą tej doktryny był również purytanizm głoszący teorię zobowiązań człowieka w stosunku do powierzonych, mu przez boga dóbr. Człowiek jest tylko zarządcą swojego bogactwa i będzie się musiał rozliczyć przed bogiem z jego użycia. W ten sposób dochodziło do niespotykanej dotąd olbrzymiej akumulacji kapitału. RODZINA Czy fakt że społeczeństwo zbudowane jest w oparciu o pełne rodziny przyczynia się do rozwoju przedsiębiorczości ? Czy charakter więzi rodzinnych wpływa na przedsiębiorczość ? Społeczeństwa, które oparte są na pełnych rodzinach sprzyjają powstaniu struktur przedsiębiorczych. Szybszy rozwój społeczno gospodarczy jest efektem dominacji pełnych rodzin np. rodziny murzyńskie w 50 % są niepełne, nie potrafiły one stworzyć źródeł kultury przedsiębiorczości, pastwa byłego bloku wschodniego – doktryna zakładała atak na rodziny w celu ich rozbicia, osłabienia. Badania stwierdzają, że w społeczeństwach o pełnych rodzinach istnieją lepsze warunki do rozwoju przedsiębiorczości. Charakter więzi rodzinnych niejednoznacznie wpływa na powstanie i rozwój kultury przedsiębiorczej Webel – rodzina jest czynnikiem wpływającym na rozwój przedsiębiorczości, zakłada kajdany dla przedsiębiorczości. Harakter więzi rodzinnych na gruncie gospodarczym nie sprzyja powstawaniu i rozwojowi kultur przedsiębiorczych np. Włochy kultura wytworzyła stosunki mafijne – próby modernizacji i restrukturyzacji gospodarki nie powiodły się właśnie z tych względów. Przykłady pozytywne dowodzące, że więzi rodzinne sprzyjają rozwojowi kultury przedsiębiorczej: rodziny chińskie – pozytywny wpływ na funkcjonowanie gospodarki – więzi te spowodowały że zasoby pracy stanowią tam dla nowych firm pierwotną akumulację kapitału. Więzi rodzinne się czynnikiem przyspieszającym model gospodarki doskonale konkurencyjnej ponieważ: 1. wyznawana zasada paternalizmu wywodząca się konfucjańskiej etyki stanowiącej podstawę struktury społecznej i legitymizacji hierarchii opartej na szacunku i podporządkowaniu osób zajmujących niższe pozycje w społeczeństwie osobom pływowym stojącym wyżej w hierarchii społecznej z jednoczesną odpowiedzialnością tych ostatnich za losy pierwszych. Jest to ważny element cudu gospodarczego lat ’70. 2. poczucie zagrożenia każe liczyć na zasoby rodziny – pochodzi jeszcze z feudalizmu. 3. władza pozycja i odpowiedzialność należą zawsze do konkretnych osób. Zasada paternalizmu - w kulturze dalekiego wschodu jest to ważna cecha - właściciel jest znany prze z wszystkich z nazwiska i imienia, ma nieograniczoną władzę - dla systemu gospodarki dalekiego wschodu przejście do bezosobowej własności (zachodniego stylu) oznaczałoby upadek całego systemu gospodarczego. WIĘZI ETNICZNE - odgrywają szczególną rolę w mniejszościach narodowych, czyli w społeczeństwach wielonarodowych - potwierdzają to badania w zakresie przedsiębiorczości - od średniowiecza – mniejszość Żydowska najwcześniej wykryta – dotyczy to europy – wysoka kultura przedsiębiorcza - wysoka kultura przedsiębiorcza jest u emigrantów chińskich, (w krajach Afryki wschodniej i centralnej i Indiach ?). Co sprawia że te mniejszości narodowe wykazują z w stosunku do innych społeczeństw więcej inicjatywy, mogą stworzyć potężny kapitał? W społeczeństwach wielokulturowych ludzie są kształtowani przez kulturę swojej grupy etnicznej. Grupy ta przez swoją jednorodność kulturową stają się takimi narzędziami jak w gospodarcze rynkowej są giełdy, banki podmioty gospodarcze oraz kształtują postawy przedsiębiorcze, przyspieszają obieg informacji produktów i towarów, wpływają na alokację kapitałów oraz zmniejszają koszt transakcji poprzez redukcje niepewności. Grupy etniczne są w stanie to robić ze względu na: 1. Jedność etniczną, która tworzy podstawę wspólnie akceptowanych, norm, zachowań i zwyczajów. Wspólne normy zachowań z powodzeniem zastępują oficjalne normy instytucjonalne i same instytucję np. sądy . 2. wspólnota etniczna działa na zasadzie krewniaczej życzliwości, która polega na tym, że najbardziej ufa się najbliższej rodzinie, potem dalszej, a następnie współplemieńcom, ziomkom. Powstaje w ten sposób etnocentryzm, który ułatwia interesy pomiędzy członkami grup, zwiększa liczbę transakcji, stwarza korzystniejsze warunki przedsiębiorczości dla wszystkich w grupie. 3. poprzez sieć informacji i powiązania personalne i polityczne między wpływowymi członkami, które stanowią podstawę bezpiecznej wymiany, redukcja ryzyka, zachowań nieetycznych, awanturniczych, nielojalnych. Wszystkie te trzy elementy są samodzielnym i kluczowym zasobem danej grupy etnicznej, podobnie jak zmiana czy kapitał w innych społeczeństwach. Inne czynniki hamujące rozwój przedsiębiorczości: 1. brak elementarnych warunków gospodarki rynkowej, własności prywatnej, wolności gospodarczej np. w społeczeństwach komunistycznych. 2. system autokratycznych rządów ograniczających prywatną inicjatywę i akceptujący formalnie zasady gospodarki rynkowej np. system rządów faszystowskich. 3. daleko posunięta administracyjna reglamentacja działalności gospodarczej – kapitalizm biurokratyczny – rządy biurokratów. 4. nadmierny fiskalizm państwowy – system podatkowy zabierający znaczną część nadwyżki. 5. nadmiernie rozbudowana i powszechna sieć bezpieczeństwa socjalnego. 6. zawiść i piętrzenie nienawiści ze strony bliskich znajomych i rodziny Przedsiębiorstwo jest organem składających się z wewnętrznie uporządkowanych i powiązanych ze sobą części, które tworzą wyodrębnione z otoczenia całości i służą do powodzenia całego przedsiębiorstwa. Sposób uporządkowania i powiązania tych części tworzy strukturę przedsiębiorstwa (jego podsystem organizacyjny) i sprawia że powstały w ten sposób układ elementów może funkcjonować jako system. 1. społeczny podsystem przedsiębiorstwa 2. podsystem celów przedsiębiorstwa 3. techniczny podsystem przedsiębiorstwa 4. podsystem organizacyjny Podsystemy te są ze sobą ściśle powiązane powiązania są o charakterze sprzężenia zwrotnego. Najważniejszym podsystemem jest społeczny system przedsiębiorstwa – jest on najważniejszy ponieważ jest wytworem ludzi, a pozostałe trzy podsystemy są tworami sztucznymi. Przedsiębiorstwo tworzą ludzie, którzy podtrzymują się w istnieniu w przedsiębiorstwie bowiem ludzi realizują swoją misję określone wartości, które to z kolei przekładane są na cele przedsiębiorstwa (podsystem celów przedsiębiorstwa).Zbiór ludzi tworzących przedsiębiorstwo i wspólnie realizujących jego cele tworzy tzw. Społeczny podsystem przedsiębiorstwa. Ludzie ci w swoich działaniach posługują się środkami i technikami działania, które tworzą z kolei techniczny podsystem przedsiębiorstwa. Społeczny podsystem przedsiębiorstwa. Najważniejszym a jednocześnie bardzo w swym charakterze odmiennym w swym charakterze odmiennym od pozostałych składnikiem każdego przedsiębiorstwa są ludzie. Bowiem cele struktury i technika to podsystemy sztuczne przez ludzi określane i stworzone, są one w ich rękach instrumentami działania. Oni je programują konstruuj i zmieniają. Nic w nich nie jest działem natury lecz wszystko jest ich celową konstrukcją. Inaczej jest z ludźmi którzy wchodząc do przedsiębiorstwa wnoszą do niego cele bogactwo swoich biologicznych i kulturowych potrzeb swoją świadomość inteligencje umiejętności własne interesy systemy wartości oraz postawy wobec otaczającej ich rzeczywistości. Innymi słowy ludzi nie są zwykłymi instrumentami realizacji celów przedsiębiorstwa. Oczywiście zdarza się że się z tymi celami identyfikują i traktują je niemal jak własne. Niemniej jednak w swym zachowaniu widzą własny interes i sposób na realizację. Podsystemy techniczne dadzą się zaprogramować i zgodnie z tym programem sterować. Ludźmi zaś się kieruje a proces kierowania jest zawsze procesem gry z rozumnym inteligentnym partnerem, który czasem zmienia się w przeciwnika. Kierujący nie maja w tej grze poszczególnych jednostek partnerów ale całe grupy, które są świadome swojej siły i wspólnoty interesów. Najczęściej wiedzą oni dobrze że zarówno cele przedsiębiorstwa jak i jego struktury oraz wszystkie pisane i nie pisane reguły jakie w nich obowiązują nie są żadną naturalną koniecznością ale wytworem nie zawsze udanym innych ludzi. Mogą więc być one zmieniane. Gra w przedsiębiorstwie nie toczy się w ramach istniejących struktur i reguł ale również o ich kształt i charakter w przyszłości, w wyniku tych gier kształtują się i utrwalają nie tylko formalne struktury i normy działania ale różne nieformalne reguły i zasady współdziałania ludzi. Oceny zjawisk style kierowani i podporządkowania modele karier i awansów, oceny zjawisk. Wszystko to składa się na kulturę danego przedsiębiorstwa jest tym co czyni z jednostek i grup społeczność o określonym charakterze czyli społeczny podsystem przedsiębiorstwa. Podsystem ten może być analizowany na trzech poziomach. 1. jednostkowy – dotyczy analizy osobowości ludzi tworzących społeczność przedsiębiorstwa 2. grupowy – dotyczy powstania i funkcjonowania grup społecznych w przedsiębiorstwie. 3. kulturowy – dotyczy ogólnego klimatu społecznego (stosunków międzyludzkich w przedsiębiorstwie). Życie w przedsiębiorstwie toczy się na wszystkich trzech poziomach jednocześnie, które nawzajem się warunkują, przedsiębiorstwo bowiem o określonym społecznym klimacie, przyciąga do siebie ludzi o określonym typie osobowości. Z drugiej strony wybitna jednostka lub grupa o określonych cechach psychologicznych może zmodyfikować istniejącą kulturę w przedsiębiorstwie. Sześć typów osobowości 1. biurokratyczna 2. autorytarna 3. gracza 4. profesjonalna 5. twórcza 6. przedsiębiorcy Cech osobowości biurokratycznej  punktualność  pedantyczność i drobiazgowość  uważanie się za najlepszego znawcę obowiązujących przepisów i ich strażnika  technicyzm i formalizm w działaniu  wyuczona nieudolność,  wysoki stopień dyscypliny i oddania się swoim obowiązkom  podejrzliwość  przejawianie postawy dominacji wobec klientów i petentów  obrona własnej pozycji i własnych interesów poprzez dokumentowanie swoich działań osobowość biurokratyczna jest szczególnie groźna w przypadku kadry kierowniczej od której decyzji zależy często sytuacja przedsiębiorstwa bowiem wiele cech tej osobowości jest zaprzeczeniem przedsiębiorczości w działaniu. Cech osobowości autorytarnej  szczególne połączenie agresywnej dominacji i podległości wobec autorytetów  myślenie wg przyjętych schematów  brak samodzielnej analizy sensu i wartości tego co się robi  gorliwość i rzetelność w wykonywaniu rozkazów Stąd też ludzie o takiej osobowości znajdują często swoje miejsce w życiu w różnych militarnych i para militarnych organizacjach i w takich cywilnych grupach jak gangi i mafie. Cechy osobowości gracza  wyzwanie i rywalizacja do których mogą się sprowadzić jego zwycięzcy  niecierpliwość wobec tych którzy są powolni i ostrożni  zamiłowanie do ryzyka i pobudzania innych do wychodzenia poza swoje możliwości  postrzeganie pracy i życia jako gry  dynamizm w działaniu i dążenie do zmian  żartobliwość i błyskotliwość  postrzeganie stosunków międzyludzkich i własnej kariery w kategoriach wolnego wyboru i możliwości  motywacja działania nie jest bogactwem ale władza i korzyści zwycięstwa  ma tendencję do antybigotyzmu, anty ideologiczności i liberalizmu  nie jest wrogo nastawiony do świata  świat wolności jest zbyt emocjonalny dla gracza  chce ponad wszystko mieć jasność reguł gry  nie ma wielkich aspiracji bycia reformatorem społeczeństwa Gracze dobrze czyją się i są w szczególności cenieni w przedsiębiorstwach prowadzących ostre gry rynkowe, konkurujących z innymi przedsiębiorstwami. Działają oni głównie na styku przedsiębiorstwa z otoczeniem. Cechy osobowości profesjonalisty  profesjonalistą nie zostaje się tylko z racji specjalistycznego wykształceni, stąd też profesjonalista nie kontentuje się tym że coś wie, jego głównym powodem do dumy jest że umie coś robić dobrze, fachowo, profesjonalnie, wg sprawdzonych reguł i procedur  jest to człowiek należący przede wszystkim do siebie i nie wyrabia w sobie emocjonalnego stosunku do organizacji w której pracuje, jego lojalność odnosi się głównie do jego zawodu, a dopiero potem do organizacji jego związek z przedsiębiorstwem polega na sprzedaży swojej wiedzy, kwalifikacji, umiejętności  dąży do przejawiania swojej indywidualności i twórczej możliwości, które stara się spożytkować dla fachowego rozwiązania problemów formułowanych przez kierownictwa organizacji.  Ma rozwinięte umiejętności systematycznego doskonalenia swoich umiejętności Człowiek o osobowości profesjonalisty najlepiej spełnia się w funkcji doradcy Cechami osobowości twórczej są: • Twórcy to ludzie , którzy w pewnym sensie przez całe życie pozostają dziećmi. Nigdy bowiem nie opuszcza ich tak charakterystyczna dla dzieci cecha , jaką jest ciekawość. Nigdy nie przestają sobie i innym zadawać pytań „po co”?, „dlaczego”. „co siedzi w środku”. Dzięki takiemu nastawieniu potrafią w różnych przypadkowych zdarzeniach dostrzegać rzeczy ważne i niezwykłe. W ten sposób uczony Fleming odkrył penicylinę, a pewien zwykły aptekarz napój o nazwie „Coca Cola” • Ludzie o twórczej osobowości patrzą na świat przez pryzmat problemów. Bardziej interesuje ich to , czego jeszcze nie ma niż to co już jest. Czasem jest to odkrywanie nowych potrzeb, a czasem jest to sztuka dla sztuki. Przykładem jest tu Bool, który gdy formułował zasady swojej zerojedynkowej algebry był przedmiotem kpin ze strony matematyków. Tak bardzo jego pomysł wydał się absurdalny, niepraktyczny, niepotrzebnie komplikujący liczenie. Jednak, jak bardzo okazał się on w rezultacie praktyczny, nie przeczuwali ani oni ani sam odkrywca. Chodzi tu oczywiście o zastosowanie tej algebry do zasad działania komputerów. • Umysł jednostek twórczych jest umysłem elastycznym, wolnym od tak charakterystycznych dla większości ludzi ograniczeń, stereotypów myślowych, nawyków. Twórca bowiem to wieczny intelektualny nonkonformista i nieustannie wyłamuje się z myślowych konwenansów oraz nie poddaje się wpływowi uznanych autorytetów. • Wybitni twórcy to w większości przypadków indywidualiści, polegający głównie n własnych zdolnościach i własnym wysiłku intelektualnym. Otaczający ich świat i inni ludzie często stanowią dla nich źródło inspiracji, ale sam proces twórczy to ich własne zmaganie się przede wszystkim z własnym umysłem. W tym zmaganiu się ze sobą samym cechuje ich szczególny upór i wytrwałość. • Twórcę rzadko motywuje do działania dążenie do uzyskania zewnętrznych nagród. One często przychodzą ale niekiedy dopiero po wielu latach, a często po śmierci. • Osoby twórcze odznaczają się ponad przeciętną inteligencją, która pozwala na kojarzenie spraw pozornie od siebie bardzo odległych, na łączenie w jedno tego, co dla innych jest całkowicie sprzeczne na nowatorskie wiązanie istniejących już elementów w nowe konstrukcje i formy. Inteligencja bowiem to coś innego niż wiedza. Można bowiem mieć wiedzę, ale nie umieć jej w twórczy sposób wykorzystać. Współczesnemu wynalazcy specjalistyczna wiedza jest niezbędna, ale sama ona nie czyni go twórczym. Tym m in. Różni się twórca od współczesnego profesjonalisty, że nie przywiązuje większego znaczenia do sprawdzonych metod, procedur i technik działania, jeśli nawet są one naukowo ugruntowane. Jednostki prawdziwie twórcze to wciąż jeszcze rzadkie okazy nawet w takich programowo twórczych organizacjach jak instytuty badawcze czy uczelnie. Każda organizacja zbiurokratyzowana lub autokratycznie zarządzana skutecznie tępi u ludzi ich twórcze predyspozycje. Zresztą ludzie o twórczych motywacjach źle się czują w takich organizacjach i opuszczają je. Są oni bowiem zbyt nonkonformistyczni i zbyt konfliktowi na to, by można ich było wtłoczyć w ramy schematycznych procedur i organizacyjnych grup „wzajemnej adoracji”. Jednocześnie są oni dla różnych organizacji niezwykle cenni. To właśnie dzięki nim organizacje stają się prawdziwie innowacyjne i konkurencyjne na współczesnym rynku. Te organizacje, którym się ta sztuka udaje z reguły potrafią cenić tych ludzi i stwarzać im odpowiednie warunki pracy. Nie szczędzą też pieniędzy na wieloletnie kosztowne próby i doświadczenia. Cechami osobowości przedsiębiorcy są: • Typowy przedsiębiorca to człowiek z bardzo rozwiniętą potrzebą osiągnięć i szczególnym ukierunkowaniem tej potrzeby. Dąży on bowiem do pracy na własny koszt i na własny rachunek. Potrzeba ta skłania go bardziej do zakładania własnej firmy niż do pracy w innych. Chociaż większość przyszłych przedsiębiorców zaczyna pracę już w istniejących firmach , to jednocześnie większość z nich najpóźniej w wieku 30 lat otwiera własne przedsiębiorstwa, z reguły niewielkie. • Druga cecha przedsiębiorcy to pracowitość, wytrwałość i upór w realizowaniu swoich zamierzeń. Trudności nie zrażają go. Uparcie i systematycznie, nie goniąc za doraźnym zyskiem buduje solidne fundamenty swojego przedsiębiorstwa. Dzięki temu doprowadza je skutecznie do rozkwitu i niestrudzenie dba o jego rozwój. • Typowego przedsiębiorcę cechuje gotowość do podejmowania ryzyka, ale nie jest hazardzistą. Jego ryzyko jest zawsze dobrze skalkulowane i podejmuje je wówczas gdy dostrzega możliwość własnego wpływu na wyniki działania, a uzyskanie zamierzonych wyników ocenia jako realne, choćby nawet miałoby być bardzo trudne. • Prawdziwy przedsiębiorca to niestrudzony innowator. Rzadko sam bywa wybitnym wynalazcą, ale z reguły jest promotorem zmian i bierze na siebie odpowiedzialność za ryzyko związane z ich wprowadzaniem. Dążenie do osiągania zysków nie jest przez niego traktowane jako sposób dochodzenia do bogactwa, ale jako miara sukcesu i podstawa do dalszego inwestowania. Podobnie nie interesuje go władza dla niej samej. Z reguły nie uczestniczy w rozgrywkach o wpływy, nie zabiega specjalnie o własną popularność i rozgłos. • U ludzi ceni sobie bardziej fachowość niż to, że umieją zgodnie ze sobą współpracować. Kładzie nacisk na właściwy dobór kadr Podsystem celów W spółkach cel określony jest jako misja przedsiębiorstwa. Misja – wypełniane przez przedsiębiorstwo społecznie użytecznych funkcji na rzecz otoczenia, w którym działa. Spółki mają przede wszystkim cel finansowy – maksymalizowanie zysku. Ale nie chodzi tu tylko o osiąganie zysku. Można zatem mówić o wiązce celów, które są ze sobą ściśle powiązane i między którymi występuje określona hierarchia celów. Hierarchia celów 1. przetrwanie i rozwój. 2. zachowanie równowagi funkcjonalnej (zagwarantowanie sobie przez przedsiębiorstwo dostępu do łatwego i stałego dopływu do czynników produkcji). 3. maksymalizacja zysku. 4. misja przedsiębiorstwa. (aby misja była dobrze wypełniana należy uwzględnić następujące zasady) 1. dążenie do maksymalizacji użyteczności formy – przedsiębiorstwo powinno dążyć do tego, by dostarczać na rynek towar lub usługę o jak najwyższej jakości. Szczególnie ważne jest to gdy mamy do czynienia z rynkiem konsumenta. 2. dążenie do maksymalizacji użyteczności czasu – towar lub usługa powinny znaleźć się na rynku akurat w tym czasie, w którym go odbiorca potrzebuje i szuka. 3. dążenie do maksymalizacji użyteczności miejsca – przedsiębiorstwo powinno działać tak, aby towar znalazł się w miejscu, w którym klient poszukuje tego produktu. 4. dążenie do maksymalizacji użyteczności posiadania – przedsiębiorstwo musi działać tak, aby klient zechciał stać się właścicielem jego towaru. Podsystem techniczny W znaczeniu szerszym (techne – sztuka, sposób robienia czegoś) w skład tego podsystemu wchodzą określone działania. Ze względu na cechy sposobów działania wyróżniamy. a) ogólne algorytmy działania b) technologie c) procedury działania Podsystem techniczny przedsiębiorstwa to nie tylko urządzenia techniczne, jakimi posługują się pracownicy przedsiębiorstwa w wykonywaniu swoich zadań. Wychodząc bowiem ze znaczenie łac. Słowa techne „które oznacza sposób, sztukę robienia czegoś do podsystemu technicznego należy też zaliczyć zbiór ogólnych i szczegółowych sposobów realizacji zadań. Sposoby te przedsiębiorstwo wypracowuje same tworząc różne wewnątrzzakładowe przepisy i normy działania, bądź zapożyczają je z dorobku różnych dyscyplin wiedzy lub od innych przedsiębiorstw (np. zakup licencji), a także są im one narzucane z zewnątrz, głównie w postaci ogólnie obowiązujących w danym kraju norm prawa państwowego. Sposoby działania różnią się między sobą stopniem szczegółowości, sztywności (niezmienności) i obligatoryjności i sformułowania. W związku z tym możemy powiedzieć, że nie tylko firma, w której występuje wysokie nasycenie techniką jest wysoce utechniczniona. Również firma, w której nasycenie techniką jest niskie, ale sposób jej działania jest szczegółowo określony, sztywny, obligatoryjny i sformalizowany będzie zaliczana do firm o wysokim stopniu utechnicznienia. Ze względu na stopień szczegółowości, sztywności i sformalizowania sposobów działania możemy wyróżnić. 1. ogólne algorytmy działania 2. technologie 3. procedury OGÓŁNE ALGORYTMY DZIAŁANIA Ad 1. Określane są one mianem prakseologicznych zasad działania i nie odnoszą się one do jakichś konkretnych działań, ale do różnych ich typów. Algorytmy wyznaczają w postaci określonych faz (etapów) sposób postępowania w określonych sytuacjach. Do najczęściej opisywanych w literaturze i stosowanych w praktyce ogólnych algorytmów działania zaliczamy: 1. algorytm procesu decyzyjnego - dostrzeżenie i sformułowanie problemu - zbieranie informacji określających jego istotę i umożliwiających jego analizę - proponowanie algorytmowych możliwości rozwiązania problemu - ocena alternatyw - wybór rozwiązania najlepszego z możliwych - faza weryfikacji, czyli sprawdzenia czy przyjęte rozwiązanie daje w praktyce zamierzone efekty 2. algorytm cyklu działania zorganizowanego - określenie celu działania - zbadanie środków koniecznych do realizacji celu i środków dostępnych - planowanie działania - gromadzenie i porządkowanie środków materialnych ludzkich, informacji, niezbędnych do realizacji wytyczonego planu działania - realizacja przedsięwzięcia zgodnie z planem - kontrola uzyskanych efektów, która ustala czy cel został zrealizowany zgodnie z planem 3. algorytm podejścia systemowego 4. algorytmy twórczego myślenia (indywidualnego i zespołowego) a) indywidualnego - zidentyfikowaniu właściwego problemu - wylęganie się (inkubacja) pomysłów rozwiązania problemu. Proces myślowy związany z tą fazą nie jest do końca procesem świadomym. Przenikają się elementy świadome , jak zbieranie , zestawianie informacji, z podświadomą działalnością mózgu - faza olśnienia. Jest to jakby niespodziewane znalezienie rozwiązania tego problemu. b) zbiorowego - synektyka Gorgona - burza mózgów Osborna Synektyka – istotę najlepiej oddaje jej nazwa, która pochodzi od greckiego synectis oznaczającego łączenie ze sobą pozornie nie powiązanych elementów. Burza mózgów – chodzi tu przede wszystkim o oderwanie się od stereotypów myślowych, reguły klasycznego myślenia logicznego i istniejących realiów. Fazy: - zgłaszanie pomysłów rozwiązania problemu – zakaz wyrażania wszelkich opinii wartościujących, zakaz krytyki - faza krytycznej oceny zgłoszonych pomysłów - wybór najlepszego pomysłu rozwiązania danego problemu 5. algorytmy wprowadzania usprawnień i ulepszeń 6. algorytmy uproszczone TECHNOLOGIE Technologie i procedury są najczęściej w wysokim stopniu sformalizowane, a ludzie mają obowiązek ich stosowania. Zarówno technologie jak i procedury są sposobem dochodzenia do z góry określonego celu. Technologie są sposobami działania odnoszącymi się do produktu, natomiast procedury są sposobami działania odnoszącymi się do zachowań ludzi. Technologia określa ilościowe proporcje jakie muszą być spełnione między nakładami czynników produkcji, by osiągnąć zamierzony efekt końcowy. Określa co powinno się stać z przetworzonym produktem, by przybrał on zamierzoną postać. Procedury – odnoszą się ściśle do działań ludzi i opisują jakie działania i w jakiej kolejności powinny być wykonywane, by uzyskać zamierzony efekt. Efektem tym nie zawsze musi być produkt rzeczowy. Może nim być każdy inny skutek działania. Wiele procedur stosowanych jest po to, by uczynić zadość jakiejś zasadzie. PODSYSTEM STRUKTURY FORMALNEJ (ORGANIZACYJNY) Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa określa sieć powiązań wzajemnych zależności i wchodzących w skład przedsiębiorstwa stanowisk i grup stanowisk pracy. Najczęściej spotykanymi rodzajami więzi organizacyjnych są: 1. Więź służbowa łącząca kierowników różnych szczebli zarządzania z ich podwładnymi. 2. Więź technologiczna łącząca stanowiska pracy uczestniczące w procesie wytwarzania i realizujące poszczególne jego fazy (małe przedsiębiorstwa). 3. Więź funkcjonalna łącząca stanowiska i grupy stanowisk pracy realizujące równolegle różne funkcje niezbędne do sprawnego działania całego przedsiębiorstwa (duże przedsiębiorstwa). 4. Więź informacyjne polegająca na wzajemnym przekazywaniu sobie informacji niezbędnych do realizacji zadań i podejmowania decyzji. Chociaż w każdym przedsiębiorstwie ludzie powiązanie są różnego typu zależnościami to w każdym konkretnym przypadku któryś z nich wysuwa się na plan pierwszy stanowiąc podstawową zasadę struktury organizacyjnej. Wszystkie typy więzi występujące w ramach pojedynczego przedsiębiorstwa bywają określone mianem struktur jednolitych, spójnych (UNITY STRUCTURES). Jest to tzw. Typ struktury U. W tym typie struktury żadna z poszczególnych części przedsiębiorstwa nie może funkcjonować bez powiązań z innymi. Inaczej jest w przypadku struktur, które mają charakter federacyjny, a które określa się mianem struktur typu M (MULTI DIVISIONAL STRUCTURES). Są to najczęściej związki wielu przedsiębiorstw wchodzących w skład większej organizacji, ale mających duży zakres autonomii. Każde z nich mogłoby być samodzielnym przedsiębiorstwem. Tym co łączy je między sobą są głównie powiązania ekonomiczne. Wspólna centrala prowadzi tylko jednolitą politykę finansową, kształtując zasady ustalania cen, nakłady inwestycyjne, nakłady na prace badawczo – rozwojowe, politykę kredytową, politykę płacową, politykę kadrową w odniesieniu do wyższych szczebli kierowniczych. Podległe jej przedsiębiorstwa centrala kontroluje również głównie za pomocą badania osiąganych przez nie wyników finansowych (obroty, koszty, zyski, poziom rentowności, zainwestowany kapitał). Większość pozostałych problemów każde z przedsiębiorstw rozwiązuje we własnym zakresie przeznaczając przy tym część wypracowanych zysków do dyspozycji centrali. Ten typ struktury jest często nazywany typem struktury dywizjonalnej. Struktury dywizjonalne powstały albo w wyniku podziału rozrastającej się struktury typu U, która z racji swej wielkości stawała się niezarządzalna, albo w wyniku otwierania przez przedsiębiorstwo nowych swoich filii i zakładów, albo w wyniku kupowania już istniejących przedsiębiorstw będących wcześniej samodzielnymi przedsiębiorstwami lub częściami innych przedsiębiorstw, albo przez fuzję. Te wszystkie procesy były procesami koncentracji kapitału i produkcji dlatego tego typu przedsiębiorstwa nazywane są koncernami. W skład dużych koncernów wchodzi czasem kilkadziesiąt mniejszych lub większych przedsiębiorstw. Wiele z nich ma charakter międzynarodowy i z reguły są one towarzystwami akcyjnymi. Koncerny mają różny charakter. Najczęściej spotykanymi są: 1. koncerny branżowe (poziome) – ograniczają swój profil produkcyjny do produkcji jednej branży 2. koncerny technologiczne (pionowe) – Grupują w swoich ramach przedsiębiorstwa, które mają różną, ale w jakiś sposób uzupełniającą się specyfikę branżową. Charakter taki mają często koncerny samochodowe, które dodatkowo produkują samoloty lub sprzęt gospodarstwa domowego. Ich produkt finalny wymaga z reguły materiałów i podzespołów o różnym charakterze i aby nie uzależnić się całkowicie od dostawców. 3. konglomeraty Oprócz form typowych koncernów charakterystykę struktur dywizjonalnych mają holdingi, spółki joint – ventures i konsorcja, których związki między przedsiębiorstwami mają charakter luźniejszy niż w koncernach i są to związki głównie o charakterze kapitałowym. Holding to kapitałowy związek przedsiębiorstw połączonych istnieniem tzw. Spółki matki. Spółka matka to samodzielne przedsiębiorstwo, które posiada kontrolne pakiety akcji bądź udziałów w spółkach córkach, które nie są bezpośrednio przez spółkę matkę zarządzane. Jednak dzięki posiadaniu przez nią kontrolnego pakietu akcji lub większościowego udziału może ona wywierać na spółki córki duży wpływ. Dla przedsiębiorstw (spółek córek) zgrupowanych w holdingu fakt wchodzenia w jego strukturę przynosi też często duże korzyści. Holding bowiem mając znaczną siłę kapitałową może wpływać na procesy rynkowe, zmniejszać ryzyko finansowe przedsiębiorstw, ułatwiać zdobywanie kredytów i osiągać korzyści wartościowego lokowania nadwyżek finansowych. Spółka joint – ventures jest organizacyjną formą współpracy dwóch lub większej liczby przedsiębiorstw, które wspólnie inwestują w powołanie do życia nowego przedsiębiorstwa, którego stają się udziałowcami. Wypracowanym zyskiem działa się proporcjonalnie do wartości wniesionych aportów i wielkości zainwestowanego kapitału. Spółki joint – ventures powoływane są najczęściej nie tyle dla samego połączenia kapitału, ale dla łatwiejszego wchodzenia na nowe rynki, powiększania swojego udziału w jakimś segmencie rynkowym, ułatwiania dostępu do surowców. Konsorcjum – jest najbardziej luźnym i najmniej trwałym związkiem kapitałowym przedsiębiorstw. W takie związki wchodzą między sobą najczęściej banki. W przypadku konsorcjum nie mamy do czynienia z żadną nową formą organizacyjną, ale z czystym związkiem kapitałowym. Łączeniem kapitału ma na celu z reguły zainwestowanie w jakieś przedsięwzięcie rokujące nadzieję na wysokie zyski. Konkretne zadania wykonawcze związane z realizacją danego przedsięwzięcia jest zlecane innym już funkcjonującym przedsiębiorstwom. ELEMENTY I SEGMENTY OTOCZENIA PRZEDSIĘBIORSTWA. Elementy otoczenia przedsiębiorstwa 1. rynek 2. technologia 3. państwo (otoczenie prawne) 4. otoczenie kulturowo – ekologiczne Do segmentów otoczenia zaliczamy 1. segment natura 2. segment gra 3. segment władza 4. segment walka Rynek – dla przedsiębiorstw największym składnikiem otoczenia jest rynek i zachodzące nba nim zmiany. Na rynku bowiem przedsiębiorstwo występuje jako oferent swoich wyrobów i jako nabywca wyrobów produkowanych przez inne przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa żyją dzięki wymianie rynkowej. Stąd penetracja rynkowego otoczenia jest jedną z najważniejszych funkcji we współczesnym zarządzaniu przedsiębiorstwem. Jest to szczególnie ważne dla przedsiębiorstw, których rynkowe otoczenie jest mało stabilne, zmienne, burzliwe. Dotyczy to głównie przedsiębiorstw produkujących wyroby podlegające fluktuacjom mody, silnej konkurencji ze strony innych producentów, bądź uwikłanym w wyścig technologiczny. Ten burzliwy charakter otoczenia rynkowego może pojawić się nie tylko po stronie zbytu ale też po stronie źródeł zaopatrzenia w surowce półprodukty, energię, pieniądze, informacje itp. Zmienność może dotyczyć stóp procentowych, wyczerpywania się zasobów surowcowych ruchów cen na rynku krajowym, światowym , duża dynamika postępu naukowo technicznego itp. Przeciwnym do burzliwego otoczenia rynkowego jest rynek ustabilizowany tzn. mało zmienny, przewidywalny. Jest to rynek , na którym zapotrzebowanie na produkty jest względnie stałe, rzadziej pojawiają się nowe technologie wytwarzania, nowe firmy konkurencyjne, powiązania kooperacyjne mają względnie trwały charakter i nie zachodzą istotne zmiany w dostępie do zasobów. Do firm, które mogą cieszyć się funkcjonowaniem na takim rynku zaliczamy firmy, których produkcja ma charakter masowy, a których wyroby są środkami zaspokajającymi podstawowe potrzeby (np. przemysł spożywszy). Między typem otoczenia rynkowego, a sposobem zarządzania przedsiębiorstwem istnieją pewne ścisłe związki o charakterze organizacyjnym. Przedsiębiorstwa działające na ustabilizowanym rynku są częściowo zbudowane i zarządzane wg modelu mechanistycznego. Przedsiębiorstwa działające w burzliwym otoczeniu rynkowym częściej zarządzane są na podstawie modelu adaptacyjno organicznego. Cech modelu mechanistycznego 1. hierarchiczna struktura kierowania władzy i komunikowania się 2. wysoka specjalizacja funkcji i zadań wewnątrz przedsiębiorstwa 3. szczegółowe określenie kompetencji i odpowiedzialności dla każdego stanowiska pracy 4. przewaga komunikowania się pionowego nad poziomym 5. istnienie szczegółowych instrukcji i zaradzeń 6. powiązanie autorytetu poszczególnych pracowników z zajmowana przez każdego z nich pozycja w hierarchii służbowej Cech modelu adaptacyjno organicznego 1. słabo sformalizowana elastyczna i zmieniająca się wraz ze zmiana realizacji zadań struktura organizacyjna 2. ogólne określenie zakresów funkcji, zadań i kompetencji poszczególnych pracowników 3. ścisła współpraca i bezpośrednie komunikowanie ssie pracowników bez pośrednictwa kanałów służbowo hierarchicznych 4. zanikanie władzy na rzecz współpracy i doradztwa 5. znaczna samodzielność poszczególnych działów organizacyjnych i zatrudnianych w nich pracowników. 6. powiązanie społecznego prestiżu ludzi w przedsiębiorstwie z posiadana przez nich wiedzą, doświadczeniem i umiejętnościami OTOCZENIE TECHNOLOGICZNE Cechą charakteryzującą współczesne metody konkurencję przedsiębiorstw jest wzrost znaczenia konkurencji pozacenowej. W szczególności w sferze nowych konstrukcji i procesów wytwarzania. Osiągnięcie widocznego postępu w tej dziedzinie wymaga bardzo wysokich nakładów na prace badawczo – rozwojowe. W krajach ponoszących największe nakłady na cele badawczo rozwojowe ich poziom waha się od 2,5 – 5,0 % PKB, w porównaniu do Polski z niespełna 0,5 % świadczy to o możliwościach innowacyjnych polskiej gospodarki. Wzrost poziomu nakładów finansowych na prace badawczo – rozwojowe i wprowadzenie nowych technologii w powiązaniu z koniecznością ponoszenia wysokich nakładów marketingowych powoduje obecnie znaczne zwiększenie się tzw. Masy krytycznej, tzn. poziomu nakładów, który zapewnia przedsiębiorstwu ciągłość korzyści czerpanych z otoczenia rynkowego. Masa krytyczna składa się z: a) początkowej masy krytyczne (wprowadzającej) jest to minimalna inwestycja początkowa niezbędna dla stworzenia produktu i popytu na niego. b) Podtrzymującej masy krytycznej – którą stanowi roczna suma nakładów niezbędnych dla utrzymania minimalnego udziału w rynku, gwarantująca przedsiębiorstwu utrzymanie się na rynku. Składa się ona z 3 elementów: 1. Przedsiębiorcza masa krytyczna – jest minimalnym wydatkiem potrzebnym na utrzymanie produkowanych i sprzedawanych wyrobów na nowoczesnym poziomie. Jej wielkość jest zależna od nacisku innowacyjnego otoczenia przedsiębiorstwa. Im rozwój innowacji szybszy i presja konkurentów większa tym ta masa krytyczna rośnie szybciej. 2. Marketingowa masa krytyczna – minimalny poziom nakładów potrzebny, aby zapewnić sprzedaż wyrobów przedsiębiorstwa na rynku. 3. operacyjna masa krytyczna – to konieczny zasób środków finansowych, potrzebny przedsiębiorstwu do przetrwania w określonym początkowym okresie przy konieczności utrzymania wielkości produkcji i sprzedaży na poziomie progu rentowności (sprzedaż po cenach równych kosztom wytworzenia). Jest rzeczą oczywistą, że zasoby finansowe powinny być większe od tak rozumianej masy krytycznej, aby przedsiębiorstwo mogło nie tylko wejść na rynek z nowym wyrobem , ale również zwiększyć swój udział na tym rynku. Otoczenie technologiczne jest też dlatego ważnym czynnikiem wpływającym na siłę konkurencyjną i sposób działania przedsiębiorstwa ze względu na oddziaływanie na niego następujących czynników. 1. skracanie się czasu stopnia nasycenia rynku 2. skracanie się cyklu życia produktu na rynku 3. skracanie się czasu między wynalezieniem nowych technologii a ich komercjalizacją. Przedsiębiorstwo, które nie jest otwarte na nowe technologie nie może sprostać współczesnej konkurencji innych przedsiębiorstw. OTOCZENIE „PAŃSTWO” Rola Państwa w gospodarce wynika z pełnienia przez nie trzech funkcji 1. funkcja prawodawcza – Polega na stanowieniu określonych norm prawa regulujących życie społeczno – gospodarcze i określaniu sankcji prawnych za naruszenie tych norm 2. funkcja inwestora – polega na - tworzeniu przedsiębiorstw państwowych - wykupywaniu udziałów i akcji w spółkach prywatnych - subwencjonowaniu i dotowaniu przedsiębiorstw realizujących strategiczne cele rozwojowe państwa. Państwo ma na celu stabilizowanie sytuacji gospodarczej i rynku, wpływanie na poziom bezrobocia i realizację innych strategicznych, przyjętych przez siebie celów społeczno - gospodarczych 3. funkcja nabywcy towarów i usług. - każde państwo zmuszone jest do utrzymywania rezerwy strategicznej - konieczność zagwarantowania obywatelom bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego - pełnienie funkcji opiekuńczych Państwo jest mniej wymagające jeśli chodzi o negocjacje cenowe Korzyści dla przedsiębiorstw, których kontrahentem jest państwo jest taka, że nie muszą one ponosić dodatkowych kosztów na działania marketingowe i promocyjne. OTOCZENIE KULTUROWE Jest szczególnie ważne dla przedsiębiorstw działających na arenie międzynarodowej, ponieważ zmuszone są one do uwzględniania w swoich strategiach czynników kulturowych charakterystycznych dla społeczeństw pastwa, w którym działają. Kultura – całokształt dorobku danej społeczności, danego państwa wytworzonego w dotychczasowym rozwoju historycznym. Elementami tak rozumianej kultury są nie tylko produkty materialne i instytucje społeczne, ale też zasady współżycia między ludźmi, sposoby ich postępowania, wzory do naśladowania, kryteria ocen estetycznych i moralnych w danej społeczności. Od połowy lat ’80 obserwuje się proces globalizacji kultury w skali światowej. W odniesieniu do Europy widoczne są tendencje do eksponowania wspólnego dorobku kulturowego państw Starego kontynentu, na którym to dorobku buduje się koncepcję tzw. Wspólnego europejskiego domu. Procesy globalizacji kultury nie oznaczają występowania w obrębie danych państw ich odrębności kulturowych, które muszą być uwzględnione przede wszystkim przez firmy zagraniczne powstające na ich terytorium. Otoczenie ekologiczne Znaczenie otoczenia ekologicznego wyróżnia się w potrzebie sankcjonowania przez przedsiębiorstwo norm ochrony środowiska określonych w ustawie o ochronie środowiska i aktach wykonawczych do niej. Dostosowanie działalności przedsiębiorstwa do norm ochrony środowiska pociąga za sobą określone koszty. Są to koszty zamontowania urządzeń itp. Jest to jeden z aspekt. Drugi aspekt jest związany z możliwością prowadzenia działalności gospodarczej w odniesieniu do niektórych przedsiębiorstw np. w przemyśle elektronicznym wymagane jest czyste powietrze, czysta woda. Wzrost zanieczyszczenia środowiska powoduje, że niektóre branże nie mogą się rozwijać. Trzeci aspekt to aspekt zdrowotny. Zanieczyszczone środowisko przyczynia się do wyższego poziomu zachorowań, a to pociąga za sobą koszty dla przedsiębiorstwa. Ludzie chorzy pracują mniej wydajnie. Segmenty otoczenia 1. segment natura 2. segment władza 3. segment gra 4. segment walka SEGMENT WŁADZA W skład tego segmentu wchodzą zmiany elementów otoczenia przedsiębiorstwa, których charakter jest podobny do zmian zjawisk przyrodniczych lub para - przyrodniczych. Zmiany cen surowców, paliw na rynkach światowych, mają charakter para - przyrodniczy. Ponadto są to też migracje ludności, zmiany cen akcji itp. . Zmiany te można tylko przewidywać, a wpływ przedsiębiorstw na nie jest albo żaden albo niewielki. SEGMENT WŁADZA Ten segment oddziaływuje na przedsiębiorstwa w sposób celowy i świadomy, sam jednocześnie poddając się tylko w niewielkim stopniu oddziaływaniu ze strony przedsiębiorstw. Władzą jest przede wszystkim państwo stanowiące prawa i egzekwujące ich stosowanie. Państwo dysponuje przymusem i sankcjami, wydaje nakazy, zakazy, ustala normy postępowania, określa zasady opodatkowania, stawki celne, podstawowe stopy procentowe i określa zasady transferu zysków, dopuszczalne normy emisji zanieczyszczeń środowiska. Są to przykłady władczego oddziaływania państwa na przedsiębiorstwa. Drugi element wchodzący w skład tego segmentu w odniesieniu do związków przedsiębiorstw dotyczy tego, że władzą w takim związku przedsiębiorstw jest ich centrala. Może ona wydawać nakazy, rozkazy. SEGMENT GRA Tworzą go różni partnerzy przedsiębiorstwa, a głównie jego rynkowi kontrahenci (dostawcy, odbiorcy, banki, firmy ubezpieczeniowe, firmy consultingowe itp.). każdy z tych partnerów w tej grze realizuje własne interesy i cele. By je realizować potrzeba innych przedsiębiorstw, bądź zasobów, których nie posiada, usług których nie świadczy. W ten sposób partnerzy wchodzą ze sobą w związki, relacje, kooperacje, wymieniają między sobą dobra i usługi, pilnie bacząc na to by wymiana była dla nich wszystkich opłacalna. Musi być to gra o sumie dodatniej , bo w przeciwnym razie ci partnerzy rynkowi nie podejmą tej gry. Nie oznacza to jednak, że każdy z partnerów uzyska takie same korzyści w wyniku tej gry. Nie mniej jednak ta gra musi być grą „fair play”, z poszanowaniem interesów partnerów, z zachowaniem ich odrębności. Musi ona polegać na nieustannych negocjacjach i dochodzeniu do kompromisów. Poruszanie się przedsiębiorstwa w tym segmencie wymaga nie tylko od kadry kierowniczej dużej wiedzy i inteligencji, ale też sprytu. Trzeba bowiem nieustannie rozpoznawać interesy własne i partnera, jego i własne atuty oraz jego i własne słabe strony. W tej grze partnera można ograć, ale nie można , nie wolno go zniszczyć w dobrze pojętym wspólnym interesie. Można być negocjatorem twardym, ale zawsze lojalnym. Lojalność i wzajemne szanowanie odrębnych interesów są etyczną podstawą tej gry. SEGMENT WALKA To rodzaj gry, tyle, że chodzi w niej o zniszczenie przeciwnika, bądź o znaczne osłabienie jego sił. Jest to gra o sumie zerowej. Wygrana jednej strony zawsze oznacza przegraną drugiej. Przeciwnikami są jego rynkowi konkurenci. Przestaje tu obowiązywać wzajemna lojalność i poszanowanie odrębnych interesów, bo żadna wspólnota interesów już nie istnieje. ROLA MAYCH I ŚREDNUCH PRZEDSIĘBIORSTW W GOSPODARCE Kryteria wyodrębniania i ogólna charakterystyka różnych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Przedsiębiorca lub przedsiębiorstwo top osoba lub jednostka organizacyjna prowadząca działalność gospodarczą zawodowo w celach zarobkowych. Podmiotami gospodarczymi mogą być osoby fizyczne i prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Podmioty gospodarcze można podzielić wg następujących kryteriów 1. kryterium własnościowe 2. kryterium wielkości przedsiębiorstwa Ad.1. Podmioty można podzielić na: • Przedsiębiorstwa oparte na własności publicznej – przedsiębiorstwa państwowe lub komunalne (samorząd terytorialny) • Przedsiębiorstwa oparte na własności prywatnej - przedsiębiorstwa jednoosobowe - spółki prywatne - spółki kapitałowe - spółdzielnie - towarzystwa wzajemnych ubezpieczeń - fundacje, zakłady fundacji - przedsiębiorstwa o własności mieszanej z przewagą udziałów prywatnych W ramach własności - przedsiębiorstwa państwowe - spółki państwowe osób prawnych (jednoosobowa spółka Skarbu Państwa) W ramach własności komunalnej - przedsiębiorstwa komunalne - spółki komunalne Mogą to też być przedsiębiorstwa mieszane z przewagą własności publicznej. Przedsiębiorstwa państwowe mogą być tworzone przez naczelne oraz centralne organy władzy państwowej, które określone są przez ustawę o przedsiębiorstwach państwowych mianem organów założycielskich. Utworzenie przedsiębiorstwa państwowego odbywa się w drodze wydania aktu erekcyjnego, który określa jego nazwę, rodzaj, siedzibę i rodzaj działalności. Siedzibą przedsiębiorstwa państwowego jest miejscowość, w której ma swoją siedzibę organ zarządzający tj. dyrektor. Dyrektora powołuje organ założycielski (w nowotworzonych). W już istniejących Rada Pracownicza. Przedsiębiorstwo państwowe podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych. Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej – są tworzone na mocy ustawy o samorządzie terytorialnym i mają na celu zaspokojenie w sposób bieżący i nieprzerwany potrzeb lokalnych społeczności. Są to głównie potrzeby w zakresie usług inżynierii sanitarnej, komunikacji miejskiej, zaopatrzenia w wodę, energię. Nie oznacza to możliwości powstania i działania w tym zakresie przedsiębiorstw prywatnych, które mogą być dotowane przez samorządy terytorialne. Spółdzielnie – zasady powstawania i funkcjonowania reguluje ustawa „prawo spółdzielcze”. Wg tej ustawy spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem powołanym do prowadzenia w samodzielny sposób działalności gospodarczej. Spółdzielnie mogą zakładać osoby fizyczne i prawne. W celu założenia spółdzielni trzeba albo 3 osoby prawne albo 10 osób fizycznych. Założyciele spółdzielni uchwalają statut, który jest podstawą prawną jej organizacji i działalności. Założyciele powinni również powołać w momencie tworzenia spółdzielni zarząd, który występuje do sądu z wnioskiem o wpis jej do rejestru spółdzielni i ich związków. Spółki są najbardziej popularną formą prowadzenia działalności gospodarczej. Z ekonomicznego punktu widzenia spółka jest zrzeszeniem osób lub kapitału w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Z prawnego punktu widzenia zaś spółka jest to umowa zawarta przez wspólników dla prowadzenia wspólnego przedsiębiorstwa zarobkowego lub osiągnięcia w innej formie wspólnego celu gospodarczego. Spółka z o.o.- może być zawierana w celach gospodarczych lub pozagospodarczych. Zawiązanie spółki wymaga zawarcia umowy spółki lub dokonania jednostronnej czynności prawnej w postaci aktu założycielskiego, wniesieniu całego kapitału zakładowego, ustanowieniu władz spółki i wpisu do rejestru handlowego. Zawarcie umowy spółki lub dokonanie jednostronnej czynności w postaci aktu założenia musi być dokonane w formie pisemnej , w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Udziałowcy spółki za jej zobowiązania odpowiadają do wysokości wniesionych udziałów. Chyba, że w formie zabezpieczenia zaciągniętych zobowiązań zabezpieczenia te sięgają do majątku osobistego. Spółki akcyjne mogą być zawierane w celach gospodarczych i pozagospodarczych. Powstanie spółki wymaga 1. określenia celu działalności spółki 2. sporządzenia statutu spółki w formie aktu notarialnego 3. uzyskania koncesji na działalność jeśli jest wymagana 4. powołanie organów spółki Obowiązkiem Zarządu jest zgłoszenie spółki do rejestru handlowego poprzez który spółka uzyskuje osobowość prawną. Spółka cywilna – powstaje na mocy przepisów prawa cywilnego. Zawiązuje się w drodze umowy. Do podstawowych postanowień umowy należą. 1. dążenie wspólników do osiągnięcia celu gospodarczego 2. zobowiązanie się wspólników do przedsięwzięcia działań oznaczonych w umowie a w szczególności do wniesienia wkładów Spółka jawna – podlega wpisowi do rejestru handlowego, nie musi jednak wpis ten nie ma charakteru obligatoryjnego. Wpis spółki do rejestru powinien obejmować 1. firmę, siedzibę i przedmiot działalności 2. nazwę 3. imiona i nazwiska wspólników 4. osoby upoważnione do reprezentowania spółki ROLA MAŁYCH I ŚREDNICH FIRM W GOSPODARCE RYNKOWEJ Istnieje co najmniej kilka powodów dla, których przedsiębiorstwa małe i średnie wyodrębniają się z całej populacji przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej. 1. Małe przedsiębiorstwa prywatne tworzą główną populację przedsiębiorstw w gospodarkach rynkowych. W krajach UE małe przedsiębiorstwa stanowią ok. 97 % wszystkich przedsiębiorstw tam istniejących. 2. małe przedsiębiorstwa tworzą znaczną większość nowych miejsc pracy. W UE ok. 70 %. W USA przedsiębiorstwa zatrudniające do 20 pracowników ok. 98 %. 3. populacja małych przedsiębiorstw jest bardzo niestabilna. Wiele z nich upada, a w ich miejsce powstaje bardzo wiele nowych. Cechą charakterystyczną małego przedsiębiorstwa jest krótki okres życia na rynku Liczba nowych firm Współczynnik przetrwania w % Po roku Po 2 latach Po 3 latach Po 4 latach Firmy prywatne 109.520 79 64 53 45 Spółki 49.150 95 80 68 59 4. Małe firmy wykazują największą elastyczność, kreatywność i innowacyjność na rynku. Małe firmy są rezerwuarami przedsiębiorczości. 5. Jeśli jest mowa o maksymalizacji zysku to ten cel odnosi się przede wszystkim do małych i średnich firm. Natomiast duże przedsiębiorstwa kierują się ogólnym celem strategicznym jakim jest strategia rozwoju i przetrwania. 6. tylko w małych firmach mamy do czynienia z prawdziwym przedsiębiorcą, a nie z koncepcją ekonomiczną w postaci kolegialnych organów władzy itd. Ta cech wyróżnia małe firmy od ogółu. Kryteria ilościowe wyodrębniania małych i średnich firm z ogółu 1. Kryterium wielkości zatrudnienia – najczęściej stosowany jest w przemyśle 2. kryterium wielkości obrotów – stosowany w odniesieniu do handlu 3. kryterium wielkości kapitału – stosowane jest w niektórych usługach Wielka Brytania: w przemyśle mała firma to tak która zatrudnia do 200 osób, w górnictwie i budownictwie do 20 osób. W sprzedaży samochodów do 200 tys. £ obrotów rocznie. W handlu detalicznym i innych usługach do 50 tys. £ obrotów. W transporcie drogowym – do 5 samochodów. Holandia: mała firma do 50 osób Japonia: w przemyśle do 20 osób W handlu i usługach do 5 osób Małe przedsiębiorstwo to takie, które wyróżnia się z pozostałej populacji przedsiębiorstw pod względem następujących cech: 1. Zawsze mały relatywnie udział w rynku 2. małe przedsiębiorstwo zarządzane jest przez właścicieli lub wspólników w sposób spersonalizowany i bezpośredni tj. bez pośredniego szczebla zarządzania. 3. ]niezależność tzn. że mała firma nie jest częścią (zakładem) większego przedsiębiorstwa i jej właściciele nie podlegają zewnętrznej kontroli w podejmowaniu kluczowych decyzji Zakłady przemysłowe Zatrudnieni Kraj Ilość zakładów Udział małych firm (%) Zatrudnieni w małych firmach w (mln) Ilość zakładów na 100 zatrudnionych Przeciętna liczba zatrudnionych na zakład Włochy 628,5 99,0 5,30 11,85 8 Japonia 744,3 99,0 10,89 6,83 15 Kanada 32,0 95,0 1,70 1,88 53 USA 350,8 94,0 18,52 1,89 53 WB 108,2 94,0 7,14 1,52 66 Niemcy 93,1 93,0 7,18 1,24 80 Formy wspierania powstawania i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw 1. Pojęcie i rola inkubatorów przedsiębiorczości w powstawaniu i rozwoju przedsiębiorstw. Inkubator przedsiębiorczości (wylęgarnia przedsiębiorczości), która pomaga nowopowstałym firmom przetrwać początkowy okres ich istnienia na rynku. Cele inkubatorów przedsiębiorczości: 1. celem bezpośrednim jest tworzenie małych firm 11 – 15 osobowych o różnym profilu działalności produkcyjnej, handlowej i usługowej. 2. celem pośrednim jest promowanie prywatnej przedsiębiorczości w celu łagodzenia skali i skutków bezrobocia i ożywienia gospodarki lokalnej Cele szczegółowe 1. Zwiększenie liczby prywatnych firm na rynku i wzrost konkurencyjności rynku 2. stymulacja powstawania firm w określonych branżach 3. zmniejszenie bezrobocia 4. potencjalne zmniejszenie przestępczości w grupie bezrobotnych 5. realizowanie programu restrukturyzacji przedsiębiorstw przez lepsze wykorzystanie zbędnych zabudowań i terenów zajmowanych przez upadające przedsiębiorstwa. Korzyści osiągane przez uczestników inkubatora przedsiębiorczości. 1. zmiana statusu, sytuacji życiowej wielu ludzi ze statusu bezrobotnego na status aktywnego uczestnika życia gospodarczego. 2. uzyskanie wielu przywilejów w postaci niższych czynszów dzierżawnych, lepszej lokalizacji, większych szans na uzyskanie kredytu, skuteczniejszej reklamy. 3. niższe koszty startu w wyniku zapewnienia przez inkubator infrastruktury biurowo – administracyjnej i informacyjnej 4. możliwość korzystania w ramach inkubatora z usług w zakresie badania rynku, szkolenia pracowników itp. Prawna forma inkubatora Są dwie podstawowe formy inkubatorów 1. spółka prawa cywilnego lub handlowego 2. stowarzyszenie Na czele spółki stoi Zarząd, który może świadczyć usługi w zakresie zarządzania i administracji, pozyskiwania nowych uczestników inkubatora. Pełni też funkcję łącznika między uczestnikami inkubatora, małymi firmami, a różnymi uczestnikami otoczenia. Inkubatory przedsiębiorczości zabezpieczają powierzchnię na działalność gospodarczą, obsługę biurową oraz usługi wspierające takie jak: doradczo ekonomiczne, prawne, finansowe, organizacyjne, techniczne. Ułatwiają dostęp do źródeł finansowania, ułatwiają prowadzenie marketingu i zarządzania firmą. Programy i fundusze wspierania rozwoju małych i średnich firm. dzielą się na. 1. krajowe –Są to programy , których realizatorem są określone agendy rządowe. Są to też określone banki wytypowane przez rząd do wspierania małych i średnich przedsiębiorstw, których działalność opiera się głównie na udzielaniu preferencyjnych kredytów gwarancji i poręczeń. 2. zagraniczne – głównym programem jest program UE PHARE. Program ten służył wspieraniu następujących projektów: - wspierania rozwoju polityki i systemu regulacji prawnych wobec małych i średnich przedsiębiorstw - rozwojowi infrastruktury usługowej dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw. - Promocji kultury przedsiębiorczości Od 1998 r. Nastąpiła zmiana zakresu realizowanych zadań w ramach programu PHARE, który wspierał następujące zadania: 1. Rozwiązania systemowe wobec małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście wejścia Polski do UE. 2. pomoc doradcza dla instytucji rządowych i organizacji przedsiębiorstw działających na rzecz rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w przygotowaniu strategii wprowadzenia małych i średnich firm na rynki UE, by stawały się one konkurencyjne na tych rynkach 3. skoncentrowanie się na programach problemowych a nie sektorowych 4. wspieranie zmian w strukturach instytucjonalnych w celu ich dostosowania do wzorów UE. Polsko amerykański fundusz przedsiębiorczości wspierany przez kongres USA, świadczy on usługi doradcze dla małych i średnich przedsiębiorstw, prowadzi współpracę finansową z prywatnymi podmiotami gospodarczymi, tworzy z polskimi podmiotami gospodarczymi wspólne przedsięwzięcia kapitałowe i udziela kredytów inwestycyjnych. Działalność kredytowa do ’98 była prowadzona za pośrednictwem I polsko – amerykańskiego banku. Brytyjski projekt restrukturyzacji organizacyjnej i finansowej wspierany jest przez rząd WB. W ramach tego projektu udzielane są poręczenia i gwarancję kredytowe, środki tego projektu miały służyć wspieraniu przekształceń strukturalnych w branży rolniczej. Szwajcarski program regionalny – jego celem jest wspieranie rozwoju obszarów wiejskich z uwzględnieniem doświadczeń szwajcarskich. Odbywa się to przez udzielanie preferencyjnych pożyczek. Rząd Francuski wystąpił z formą pomocową której celem jest wspieranie prac związanych z przygotowaniem do przystąpienia Polski to UE, pomoc w rozwijaniu stosunków partnerskich polsko – francuskich. Program francuski był skierowany na kształcenie kadr w dziadzienie ekonomii administracji, prawa, bankowości, finansów i zarządzania przedsiębiorstwem. Pomoc francuska to też współpraca w dziedzinie rolnictwa, finansów publicznych. Fińskie i Szwedzkie fundusze pomocowe działają na zasadzie bezpośrednich inwestycji, przedsięwzięcia typu joint – venture, ponadto oferują pomoc doradczą