Widma i zjawy Plan symboliczny współtworzą postacie o szczególnym statusie i zadaniach. Zjawy ukazują się na krótko tylko pojedynczym, wybranym bohaterom. Widma stanowią pogłębienie charakterystyki autentycznych osób i są upersonifikowaniem ich przeżyć, odczuć, marzeń, niepokojów, rozterek i lęków.
Widmo - przybywa do Marysi jako jej dawny kochanek i jest ono postaciowieniem jej utraconych marzeń i szans. Jest to postać inspirowana dziełami romantyków. Oboje wspominają wspólnie spędzone chwile, a po tym Widmo zaprasza Marysię do tańca. Zjawa przytula się do kobiety, ta jednak odczuwa grobowy chłód bijący od Widma i odpycha je.Stańczyk - jest osobą inspirowaną obrazami Matejki i "Teką Stańczyka". Jest on jak gdyby wewnętrznym głosem Dziennikarza analizującym teraźniejszość w kontekście zdarzeń historycznych. Stańczyk z "Teki" krytykuje manifestacje patriotyczne, konspiracyjne działania i marzenia o demokracji, zaś ten z "Wesela" w podobny sposób analizuje sprawy narodowe, ale prowadzi refleksje w innym kierunku. Dzwon Zygmunta - symbol potęgi Polski - powinien, według Stańczyka, budzić siły i uczucia patriotyczne. W tej tradycji trzeba szukać bodźców do działania. Taki głos nadziei każe Dziennikarzowi zweryfikować jego stanowisko polityczne, zwraca uwagę na szkodliwość polityki bez perspektyw i bez wyraźnego programu, polityki poddania i rezygnacji. Dziennikarz jako konserwatysta, który prowadzi lojalną politykę wobec zaborców, usypia naród zamiast go budzić. Stańczyk wręcza mu laskę błazeńską jako symbol ironicznego przewodnictwa. Rycerz Czarny - utożsamiany z postacią Zawiszy Czarnego, tytułowego bohatera dramatu Tetmajera. Rycerz przypomina o utracie zdobywanej z trudem pozycji ojczyzny, o zaprzepaszczeniu kolejnych szans na odzyskanie swobody i dawnej świetności. Jest on symbolem męstwa, odwagi i bohaterstwa. Poeta w jego mniemaniu powinien być przywódcą narodu, a dzięki swoim utworom jednoczyć ludzi w działaniu. Słowa Rycerza są wyraźnym potępieniem, tak powszechnego w tamtym okresie, katastrofizmu i dekadentyzmu. Hetman - Ksawery Branicki, zdrajca i jeden z przywódców konfederacji targowickiej. Jest reprezentantem kierującej się prywatą magnaterii. Ukazuje się Panu Młodemu, ponieważ on zdradza swoją klasę żeniąc się z chłopką. Upiór Jakuba Szeli - ukazuje się Dziadowi jako znak niechlubnej postawy, kierującej się klasową nienawiścią oprawcy szlachty galicyjskiej. Upiór ostrzega, że zbratanie klasowe jest pozorne. Jest groźbą przypomnienia, że to co było, może wrócić. Wernyhora - lirnik, wróżbita, znany z dzieł romantyków. Przybyły z Kresów starzec z lirą oprócz wspomnienia tragicznych faktów historycznych, przywozi ważne nowiny o przygotowywanym powstaniu. Jako jego zwiastun i organizator, powierza Gospodarzowi misję zwołania chłopów. Oczekiwane wsparcie jego wysiłków kończy się zaniedbaniem, brakiem zrozumienia dla rangi zdarzeń. Przybywa jako osoba obdarzona znamionami realizmu - pozostawia ślad swojej obecności.
Przedmioty materialne Funkcję symboliczną nadał autor niektórym przedmiotom. Laska błazeńska, podarowana Dziennikarzowi przez Stańczyka, jest symbolem ironicznego przywództwa, władzy. Złoty róg, pozostawiony Gospodarzowi przez Wernyhorę, ma służyć jako ważny element dziejowych przemian. Zgubienie go, poświęcenie dla czapki z pawich piór - symbolu próżności, pozornego bogactwa i egoizmu - przesądza o klęsce, o marnotrawstwie wszelkich zabiegów niepodległościowych. Jest zarazem znakiem przekazania narodowej misji młodemu, jeszcze nie posiadającemu świadomości narodowej, pokoleniu chłopów. Zgubiona przez Wernyhorę złota podkowa potwierdza jego obecność w zagrodzie Gospodarza i symbolizuje szczęście, zwiastuje dobry los, powodzenie. Tak interpretuje ten znak Gospodyni - chowa podkowę w skrzyni, by chronić przed obcymi rodzinne szczęście. W dosłownym sensie zamyka ową zapowiedź sukcesu, ogranicza zasięg płynącej zeń mocy. Chochoł zaś, żartobliwie zaproszony na wesele, powołuje jak gdyby do życia nową rzeczywistość rozszerzającą krąg osób i spraw o istotnym znaczeniu. Jego przybycie zapoczątkowuje kolejne tajemnicze wizyty. Ten zabezpieczony przed mrozem krzak róży, "śmieć" - jak nazywa go Isia, jest straszydłem i kojarzy się z fantastycznymi, ludowymi wierzeniami.Całe sceny symboliczne Jest to przede wszystkim ostatni III akt dramatu, w którym kontynuowane są i dopowiadane treści wniesione wcześniej przez Wernyhorę. Wernyhora chce Przymierza pomiędzy panami a chłopami. Wszyscy mają się zebrać przed kościołem i nasłuchiwać przyjazdu Wernyhory. Jednak Jasiek, któremu Gospodarz powierzył tę misję, gubi złoty róg, a pozostali zebrani, poddani rozkazom Chochoła, tańczą powolny taniec. Następuje tu ostatecznie ocena społeczeństwa i scena ułożonego w "błędne koło" tańca niedoszłych powstańców Chłopi posiadają świadomość swej przynależności narodowej i są gotowi podjąć walkę dla uzyskania niepodległości, lecz brak im odpowiedniego przywódcy. Inteligencja natomiast posiada bardzo sielankowy i rozmyty obraz polskości, wyrażanej w - często pustych i pozbawionych autentycznej treści - symbolach i gestach.
Najczęściej czytane
Adam Mickiewicz "Dziady część III" Mit grecki - pojęcie i podział Biblia Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka Quo Vadis "Treny" J. Kochanowskiego Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a Filozofowie greccy. Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki Henryk Sienkiewicz „Potop” Barok - charakterystyka epoki. „Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie... Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu Wizja Boga, świata i człowieka... Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter "Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach