W
dobie rozbicia dzielnicowego książę Konrad Mazowiecki znalazł się w uciążliwym
sąsiedztwie Prusów.Ze względu na to, że nie mógł dać sobie z nimi rady,
poradzono mu by sprowadził do swojego księstwa bezrobotny podówczas Zakon
Rycerzy Najświętszej Marii Panny. Zakon ten był utworzony w Ziemi Świętej
(1190) i sprowadzony przez króla węgierskiego Andrzeja do powracania Połowców.
Przejściowo zajmował ziemie w połud. - wsch. Siedmiogrodzie (1211-1225 ). Król
węgierski jednak zorientował się, że zakon jest grożną potęgą militarną i dąży
do emancypacji spod jego wpływów. Sytuację zakonu uratował książę K.
Mazowiecki, który sprowadził krzyżaków do swojego księstwa i nadał im ziemię
chełmińską. Zadaniem i misją krzyżaków było nawracanie pogańskich jeszcze
Prusów. Teoretycznie rzecz biorąc ziemie podbite przez Krzyżaków miały się
znależć we władzy księcia Mazowieckiego, Krzyżacy jednak sfałszowali dokument i
podsunęli go do podpisu papieżowi. Podbój Prusów trwał do 1283 r. Na zajętych
terenach Krzyżacy utworzyli silne i dobrze zagospodarowane państwo. Tajemnica
sukcesu krzyżackiego tkwi w tym, że mieli do czynienia z cywilazacją
"skóry i drewna". Plemiona pruskie były rozproszone i stawaiały opór
w sposób niezorganizowany. Część ludności Prusów włącznie z elitami, czyli ci
którzy przyjeli chrzest, stawali się poddanymi zakonu. Inni którzy stawiali
opór zostali wycięci. Ponadto krzyżacy prowadzili politykę kolonizacji i
umacniania się w terenie tzn. na zajętych terenach budowali zamki z cegieł. Tak
więc na zajęte tereny przybywała dość liczna grupa osadników z Niemiec. Należy
podkreślić, że podbój krzyżacki prowadzony był stosunkowo słabymi i skromnymi
siłami. Przewagę zapewniała technika, organizacja, dyscyplina. W tym samym czasie,
na terenie póżniejszych Inflant powstało Państwo Kawalerów Mieczowych (1202 -
1237 ), później połączone z zakonem krzyżackim. W XIII w. krzyżacy nie byli
zagrożeniem dla polskiego stanu posiadania, a nawet uchodzili za sojuszników w
walkach z najazdem mongolskim. Sytuacja zmieniła się dopiero na początku IV w.
Na początku XIV w. koronowanym władcą Polski był Wacław II czeski z rodu
Przemyślidów. O władzę ubiegał się również od 1304 r. książę Władysław
Łokietek. Łokietek był popierany przez papiestwo i króla węgierskiego . W 1305
r. Wacław II zmarł. Jego naturalnum następcą został Wacław III. Ów Wacław jako
dziedzic korony polskiej w zamian za Miśnię i Łużyce przekazał margrabiom
brandemburskim prawa do Pomorza Gdańskiego. Na Pomorzu Brandemburczycy cieszyli
się poparciem niemieckiej ludności Gdańska. W 1308 r. margrabiowie
brandemburscy postanowili zrealizować swoje prawa i podeszli pod Gdańsk.
Łokietek mający trudności w Małopolsce ( kłopoty z Muskatem), nie mogł
pospieszyć z pomocą polskiej załodze Gdańska. Poradzono mu wówczas, by zwrócił
się o pomoc do krzyżaków (pomoc odpatna )Brandemburczycy na wieść o zbliżaniu
się Krzyżaków odstąpili od oblężenia, ale kiedy weszli do miasta urządzili
rzeź. W 1309 r. Krzyżacy zajęli całe Pomorze. Następnie zażądali od Łokietka
takiej zapłaty, której wielkość przekraszała nie tylko możliwości płatnicze
księcia, ale również wartość zajętych ziem. Jednocześnie zaproponowano
Łokietkowi, że gdyby chciał się zrzec praw do Pomorza, to oni sami chętnie mu
zapłacą. Łokietek odrzucił propozycję. Natomiast krzyżacy, by umocnić swoją
pozycję prawną odkupili od Brandemburczyków ich prawa, oczywiście za
odpowiednio niższą cenę.Łokietek całą sprawę oddał do sądu papieskiego. Odbył
się proces w Inowrocławiu ( 1320/1321 r.) Łokietek proces wygrał, Krzyżacy
zostali skazani na zwrot zagarniętych ziem i na zapłacenie odszkodowania, ale
wnieśli oni apelację do Rzymu i tam z przyczyn formalnych wykonanie wyroku za-
wieszono. Nie mogąc wygrać drogą prawną , Łokietek postanowił odzyskać Pomorze
drogą militarną.
W 1325 r. zawarł przymierze z Litwą potwierdzone ślubem
jego syna Kazimierza z Aldoną córką Giedymina. (Sojusz militarny był niewiele
wart , natomiast dał Krzyżakom broń propagandową-chrześcijański władca w
przymierzu z poganinem niszczy chrześcijańskie kraje.W tej sytuacji ani papież
, ani zięć ( Karol Robert Węgierski ) nie mogli przyjść mu z pomocą , zaś na
Polskę spadło podwójne uderzenie : krzyżackie i Jana Luksemburskiego) W tym
czasie Jan Luksemburski jako dziedzic korony Czeskiej rościł sobie pretensje do
tronu Polskiego. Prowadził on politykę , której celem było bądź to odzyskanie
korony polskiej, bądź zabór ziem polskich wspólnie z Krzyżakami. Wstępem
polityki było zhołdowanie księstw śląskich(1327-1329).Od tego czasu Śląsk wchodził
w skład Królestwa Czeskiego.
W latach 1327-1332 trwa wojna między Łokietkiem , Janem
Luksemburskim i Zakonem Krzyżackim. Na początku tej wojny Łokietek popełnia
kilka niezręczności dyplomatycznych , a mianowicie kiedy Krzyżacy są na
wyprawie przeciw pogańskiej Litwie korzystając z posiłków Litewskich uderza na
ziemie zakonu (1326). Jest to poważny błąd ponieważ w sojuszu z poganami
uderzył na ziemie rycerzy będących na wyprawie krzyżowej. Łokietek nic tą
wyprawą nie zyskał, co więcej ludność zakonu była po stronie swojej władzy
(Pomorze, Prusy). Reperkusje tego niezręcznego kroku były takie , że papież
chcąc nie chcąc musiał odstąpić od sprawy Łokietka , jednocześnie Jan
Luksemburski jak i Krzyżacy uzyskali świetne uzasadnienie ideologiczne dla prowadzenia
działań przeciw Polsce, dla której wojna była niezwykle ciężka. Polacy nie
mogli sprostać połączonym siłom i tylko brak koordynacji działań między
sojusznikami sprawił , że Królestwo Polskie tego okresu nie poniosło zupełnej
klęski. W tym też roku doszło do bitwy pod Płowcami (27.IX.1331) , z tym, że
bitwa miała bardziej znaczenie propagandowe niż militarne. Militarnie była nie
roztrzygnięta. W 1332 r. Krzyżakom udało się opanować całe Kujawy i w tak
niekorzystnej sytuacji zawarto rozejm. 2.III.1333 r. Władysław Łokietek zmarł.
Następcą korony został syn Łokietka Kazimierz zwany
Wielkim.
Kazimierz zdawał sobie sprawę z tego, że królestwo nie jest
w stanie rozwiązać swoich problemów środkami militarnymi.
Kazimierz nie był pozbawiony sojuszów. Jego sojusznikiem
był władca Węgier- Karol Robert, żoną którego była siostra Kazimierza-Elżbieta
Łokietkówna Korzystając z mediacji władcy Węgier przystał na przedłużenie
rozejmu i rozmowy pokojowe. Do rokowań doszło w Wyszehradzie(Węgry). Stronami
rozmów byli:Zakon Krzyżacki, Jan Luksemburski, Karol Robert i Kazimierz. Zjazd
miał miejsce w 1335 r.(I zjazd). W trakcie tego zjazdu J. Luksemburski (władca
Czech )zrzekł się pretensji do korony polskiej w zamian za 20 tyś. kop groszy
praskich. Jednocześnie J. Luksemburski chciał uzyskać zrzeczenie się praw
Kazimierza do Śląska.Na tym samym zjeździe król węgierski Karol Robert i król
czeski Jan Luksemburski orzekli wyrok przyznający Polsce Kujawy pod warunkiem
zrzeczenia się przez Kazimierza Pomorza Gdańskiego i ziemi chełmińskiej na
rzecz Krzyżaków. Jeśli chodzi o Krzyżaków, Kazimierz nie chciał zrezygnować ze
swych uprawnień do Pomorza Gdańskiego. Ponownie odwołał się do drogi
procesowej. Proces taki miał miejsce w neutralnej Warszawie w 1338 r. i toczył
się do roku 1339. Trybunał obradujący w Warszawie pod przewodnictwem legata
papieskiego skazał Krzyżaków na zwrot zagrabionych ziem(Pomorza i ziemi
Chełmińskiej ) i zapłacenie wysokiego odszkodowania. Ale wyrok miał tylko
znaczenie moralne, ponieważ Krzyżacy wnieśli apelację do papieża. W 1339 r.
miał miejsce II zjazd w Wyszehradzie. W trakcie tego zjazdu zapadły następujące
postanowienia:
-jeśli by Kazimierz zszedł z tego świata bez dziedzica,
wówczas królem Polski miał zostać syn Karola Roberta i E. Łokietkówny - Ludwik
-władca węgierski zobowiązywał się w zamian poprzeć
roszczenia Polski w stosunku do Krzyżaków oraz udzielić poparcia dla polskich
praw na Rusi Halickiej.
Prawa Kazimierza na Rusi Halickiej wyglądały w następujący
sposób: Księciem halickim był Bolesław Jerzy Trójdenowicz z mazowieckiej lini
Piastów. Władca ten zmarł bezpotomnie, a więc Kazimierz uchodził za jego
prawowitego spadkobiercę. W trakcie procesów z Krzyżakami zaczyna się
wykształcać pojęcie Korony Królestwa Polskiego, jako instytucji prawnej
niezależnej od osoby władcy. Tak więc w trakcie procesów w Warszawie świadkowie
operują argumentacją, że Pomorze jest ziemią przynależną do Korony Polskiej. W
poprzednim procesie w Inowrocławiu, operowano argumentacją, że Pomorze było
dziedzictwem rodu piastowskiego. W trakcie ekspansji na Ruś Halicką, aczkolwiek
używano pojęć z prywatnego prawa spadkowego, to jednak ziemie te po
przyłączeniu nie były prywatną własnością władcy, lecz ziemiami przyłączonymi
do Korony K.P.Pojęcie Korony odpowiadały naszym pojęciom państwa lub
najwyższego urzędu sprawowania władzy. Korona stanowiła konstrukcję prawną -
osobę prawną niezależną od osób fizycznych. Ekspansja na Ruś była zgodna z
interesami państwa(zwiększenie dochodów państwa skarbu ), zgodna z interesami możnowładztwa
Małopolskiego, które spodziewało się nadań i majątków na tamtych terenach, było
także zgodne z interesami mieszczaństwa Małopolskiego (Kraków), możliwość
bezpiecznych i korzystnych kontraktów handlowych. Zaangażowanie się Kazimierza
w sprawy ruskie(1340 - 1351), a także konflikt o Śląsk z
Luksemburgami(1341-1345) w jakiś sposób rozproszyły siły Królestwa. Tak więc w
1343 r. Kazimierz został niejako zmuszony do podpisania z Krzyżakami pokoju
wieczystego w Kaliszu. Mocą tego pokoju Pomorze Gdańskie miało być wieczystą
jałmużną dla Zakonu Krzyżackiego, natomiast Polska odzyskiwała Kujawy .Prawie
wszyscy książęta śląscy pozostali lennikami Jana Luksemburskiego także po jego
rezygnacji z praw do korony polskiej. Weszli tym samym w skład królestwa czeskiego.
W oporze trwał tylko książę świdnicki Bolko popierany przez Kazimierza
Wielkiego. Doprowadziło to do kilkuletniej wojny polsko- czeskiej, w czasie
której wojska Kazimierza operowały na Śląsku, a Czesi atakowali Kraków. W 1348
r. został zawarty z Czechami pokój w Namysłowie, mocą którego potwierdzono
przynależność Śląska do Korony Czeskiej, zaś Luksemburgowie ponownie zrzekli
się pretensji do korony polskiej i Mazowsza, które częściowo zostało włączone
do Polski częściowo stało się lennem. Na odcinku płd. - wsch. w 1351 r.
ostatecznie udało się przyłączyć Ruś Halicką do Polski. Obszar Rusi Halickiej
był w tym czasie obszarem konfliktów między Polską a Litwą. I nie toczono wojny
z Rusią Halicką, lecz prowadzono wojny o Ruś Halicką.(1349-1351) Jednym, ostatnim
zapamiętania wydarzeniem jest traktat sukcesyjny między Ludwikiem Węgierskim i
Kazimierzem z 1355 r. Traktat sukcesyjny został poparty przez stany polskie w
zamian za gwarancje, jakich udzielił sukcesor szlachcie polskiej (przywilej w
Budzie 1355 r.)
Po roku 1343 sprawa krzyżacka znikła z polityki polskiej. W
zasadzie cała aktywność polityczna Polaków skupiona była na Rusi Halickiej ,
miały także miejsce zatargi z Litwą o ziemie sporne na tym obszarze ( Ruś
Włodzimierską ).Również L. Węgierski nie kontynuował polityki antykrzyżackiej.
Krzyżacy natomiast w tym czasie prowadzili wojny z Litwą ( jeszcze pogańską ).
Sytuacja na Litwie przedstawiała się w ten sposób , że co prawda Litwini
ulegali Krzyżakom na północy, ale prowadzili ekspansję na południu i wschodzie,
narzucając swoje panowanie księstwom ruskim. Krzyżacy również często
wykorzystywali nieporozumienia w litewskiej rodzinie panującej, popierając
coraz to innych pretendentów do tronu. Przełom nastąpił w roku 1385 , kiedy
Polska i Litwa zawarła unię w Krewie.
Warunki unii :
1. W zamian za uzyskanie ręki Jadwigi i tronu polskiego
Jagiełło zobowiązuje się przyjąć chrzest w obrządku łacińskim wraz ze swoimi
braćmi i nawrócić Litwę na chrześcijaństwo. Przyłączyć do Polski ziemie Litwy i
Rusi, odzyskać utracone przez Polskę terytoria (Pomorze). Właściwie był to
program polityczny Władysława Jagiełły, który trwał przez całe jego panowanie
(1386-1434).
Unia w Krewie spotkała się z oporem bojarów litewskich, na
których czele stanął książę Witold. Książę Witold sprzymierzył się nawet z
Krzyżakami i razem z nimi najeżdżał Litwę. W 1392 r. Jagiełło zawarł ugodę z
Witoldem, mocą której przekazał mu władzę na Litwie, zachowując ogólne
zwierzchnictwo. Tymczasem Witold miał bardzo ambitne plany rozciągnięcia
swojego władztwa na południowym-wschodzie. Aby zabezpieczyć się na północy
zawarł w 1398 roku układ mocą którego przekazywał Żmudź Zakonowi Krzyżackiemu.
Plany Witolda uległy jednak załamaniu. W 1399 roku pod Worsklą. Musiał więc
powrócić do koncepcji północnej. Zainspirował powstanie na Żmudzi, co ściągnęło
wyprawy krzyżackie na Litwę. Wcześniej jednak w 1401 roku zawarto Unię
WILEŃSKO-RADOMSKĄ. Mocą tej unii Witold został uznany księciem dożywotnim Litwy
pod zwierzchnią władzą Jagiełły. Unia pozwoliła na sojusz polsko-litewski w
wojnie z Krzyżakami w 1404 roku. W 1402 r. Zakon krzyżacki najechał na Litwę.
Polakom udało się uzyskać poparcie kurii papieskiej, która zakazała najazdów. W
1404 roku został zawarty pokój w Raciążu. Warunkiem tego pokoju było
zatwierdzenie zakonu przy jego ziemiach, Polacy mogli wykupić ziemię dobrzyńską
zostawioną krzyżakom jeszcze przez Władysława Opolczyka. Sumy na wykupienie
zostały zebrane przez sejmiki szlacheckie.. Natomiast Żmudź nadal pozostawała w
rękach Krzyżaków. W dalszym ciągu trwały napięcia na granicy
krzyżacko-polskiej, a jeszcze bardziej krzyżacko-litewskiej W 1408 r. wielkim
mistrzem został Urlyk von Jungingen.. W 1409 r.(maj) na Żmudzi wybuchło wielkie
powstanie za wiedzą i wolą księcia Witolda. W trakcie rokowań
polsko-krzyżackich poseł polski Mikołaj Trąba dopuścił się tzw. kontrolowanego
przecieku. Wielki mistrz spytał posła polskiego, czy król polski udzieli pomocy
Witoldowi, jeżeli Krzyżacy tłumiąc powstanie na Żmudzi będą zmuszeni do
wypowiedzenia wojny Litwie, która popiera i wspomaga buntowników. Wówczas poseł
polski niby się wygadał-tak powiada : król polski poprze całą swą potęgą , na
co mistrz Krzyżaków odkrzyknął : tu was mam i wypowiedział wojnę Polsce. Na co
dyplomacja polska ogłosiła, że jest ofiarą agresji, lecz to nie Polska złamała
warunki dwukrotnie zaprzysiężanego pokoju kaliskiego, co więcej król polski
miał słuszne prawo wezwać do obrony swoich ziem wszystkich swoich poddanych
łącznie ze schizmatykami i poganami.
Wojna trwała w latach 1409-1411, jej kluczowym momentem
była bitwa pod Grunwaldem (15 lipiec 1410 r.), było to najświetniejsze
zwycięstwo oręża polskiego w dobie średniowiecza. Rozgromiona została cała
armia krzyżacka, prysł mit o potędze zakonu. Początkowo miasta i zamki krzyżackie
przechodziły na stronę polską, jednak politycznych celów wojny nie udało się
osiągnąć. Omawiając bitwę pod Grunwaldem należy zwrócić uwagę, że przeciw
Krzyżakom wystąpiła połączona koalicja sił polskich, litewskich, były również
posiłki ruskie i tatarskie. Zakon natomiast miał w swoich szeregach wielu tzw.
gości z krajów zachodnioeuropejskich. W szeregach wojsk zakonnych walczyli
książęta pomorscy. Sojusznikiem zakonu był cesarz-Zygmunt Luksemburski, który
nawet wypowiedział wojnę Polsce w tym okresie.
1 lutego 1411 roku w Toruniu zawarto pokój
polsko-krzyżacki.Krzyżacy zrezygnowali ze Żmudzi na okres życia Jagiełły i
Witolda, ziemia dobrzyńska miała pozostać przy Polsce. Kupcy obu państw mają
swobodę handlu na przeciwnych terytoriach. Zakon zobowiązał się wypłacić Polsce
100 tys. kop groszy tytułem wykupu jeńców.
W historiografii istnieje szereg sporów na temat
wykorzystania bądź niewykorzystania zwycięstwa pod Grunwaldem. Nie należy
jednak zapominać, że zakon mimo poniesionej klęski był wielką i dobrze
zorganizowaną potęgą militarną, polityczną i gospodarczą. Tak więc mimo klęski
zdołał szybko odzyskać utracone zamki, zaś twierdza Malbork przy nikłej ilości
piechoty wojsk polskich była faktycznie nie do zdobycia. Ponadto zaczynała się
jesień, istniały duże kłopoty z aprowizacją zgromadzonych sił. Ponadto Litwini
nie byli zainteresowani w umacnianiu potęgi króla polskiego.( Własne cele
osiągnęli - odzyskali Żmudź ). W 1412 roku odbył się w którym udział wzięli:
Jagięłło,Witold, Zygmunt Luksemburski. Przyżekli oni sobie przyjaźń i pokój, co
więcej pożyczył Zygmuntowi 30 tys. kop groszy pod zastaw tzw. Grodów spiskich.
Miasta te pozostawały przy Polsce do 1789 roku. W 1413 roku Polska i Litwa
podpisały następną Unię w Horodle. Unia miała charakter zdecydowanie
antykrzyżacki, wystawiono trzy dokumenty: wspólny króla i Witolda, oraz osobno
panów polskich i litewskich. Unia ta zacieśniała więzy między Polską a Litwą,
ale zaznaczała odrębność pomiędzy krajami. Litwini zobowiązali się do
porozumienia z Polakami przy wyborze wielkiego księcia. II dokument- w razie
śmierci króla bez prawych następców, nowa elekcja w Polsce zostanie
przeprowadzona w porozumieniu z Witoldem i Litwinami. III dokument - bojarzy
litewscy zostaną dopuszczeni do rodów heraldycznych (mogli pieczętować się
herbami szlachty polskiej) Wielu bojarów otrzymało wtedy te same prawa co
szlachta polska i została przyjęta do polskich herbów. Byli to bojarowie
wyznania katolickiego. Na Litwie wprowadzono wtedy podział na :kasztelanie i
województwa. Obie strony zobowiązywały się do wspólnych narad w Lublinie i
Parczewie. W 1414 roku miała miejsce następna wojna z Zakonem tzw. wojna
głodowa, ponieważ Krzyżacy zamknęli się w swoich zamkach i nie występowali w
pole. Pod wpływem wysłannika papieskiego obie strony zgodziły się na rozejm i
przedstawienia swoich pretensji papieżowi, cesarzowi bądź soborowi, który wtedy
obradował. W 1414-1418 miał miejsce sobór w Konstancji. Na tym to soborze
delegacja polska, w skład której wchodził wybitny polski uczony Paweł
Włodkowic, wystąpiła z poglądem, że mocą prawa naturalnego poganie mają prawo
do posiadania życia, mienia i własnych państw, a co za tym idzie, cesarz nie ma
prawa do nadawania ziem pogańskich jakiejkolwiek osobie bądź instytucji jako
ziem niczyich ( chodziło o podstawy prawne istnienia państwa zakonnego ).
Krzyżacy odpowiedzieli paszkwilami. W 1419 roku miała następna wojna z
Krzyżakami, z tym że znowu odwołano się do arbitrażu Zygmunta Luksemburskiego.
Wyrok wydany przez cesarza wywołał oburzenie polskiej szlachty. Było to w
gruncie potwierdzenie warunków I pokoju toruńskiego. W 1422 roku wybuchła
następna wojna, nie przyniosła roztrzygnięcia, ale w roku 1422.IX.27 zawarto z
Krzyżakami pokój nad jeziorem Melno. Polska odzyskała niektóre ziemie przygraniczne,
ale Krzyżacy zrezygnowali ze Żmudzi na rzecz Litwy po wsze czasy. W latach
30-tych (1430-1435) Krzyżacy włączyli się do rozgrywek wewnętrznych na Litwie
popierając jednego z pretendentów do tronu wielkoksiążęcego( w 1431 r. zmarł
Witold ). To wywołało konflikt z Polską, który przerodził się w wojnę. Krzyżacy
popierali Świdrygiełłę, Polacy zaś Kiejstutowicza Zygmunta. Zygmunt
Kiejstutowicz wznowił unię z Polską w zamian za uzyskaną pomoc. Wojna
przeciągnęła się do 1435 roku ( po śmierci Jagiełły ), Polacy byli posiłkowani
przez czeskich husytów, którzy pustoszyli ziemie zakonne i wreszcie w Brześciu
Kujawskim w 1435 roku (grudzień) Krzyżacy przyjęli upokarzające > warunki :
a) nie będą słuchali rozkazów cesarskich
b) jeśli złamią postanowienia pokoju, wtedy poddani mają
prawo do wypowiedzenia posłuszeństwa
Po pokoju w Brześciu Kujawskim polityka polska zaangażowała
się w sprawy wschodnie, natomiast na ziemiach państwa zakonnego doszło do
pewnych procesów emancypacyjnych tamtejszego społeczeństwa. W 1440 roku stany
pruskie szlachty i miast zawiązały konfederację tzw. ZWIĄZEK PRUSKI. Związek
początkowo tolerowany, a nawet akceptowany przez Krzyżaków jako stanowa
reprezentacja społeczeństwa bardzo szybko wszedł w zatarg z państwem zakonnym.
Sprawa oparła się o sąd cesarski i papieski. Cesarz wydał wyrok nakazujący
rozwiązanie związku, a przywódców na karę śmierci skazał. Papież natomiast
obłożył członków związku pruskiego klątwą. Nie należy przy tym zapominać, że
zarówno mieszczaństwo, jak i w przeważającej części rycerstwo ziem pruskich
było pochodzenia niemieckiego. A więc owe wyroki dotyczyły spraw wewnętrznych
państwa krzyżackiego. W 1454 roku w Prusach wybuchło powstanie. Powstańcy
opanowują miasta : Gdańsk, Elbląg, Grudziądz, Chełmno. Delegacja stanów
pruskich przybyła do Krakowa z prośbą o włączenie Prus do korony K.P. Staje się
to przyczyną długiej wojny zwanej WOJNĄ TRZYNASTOLETNIĄ ( 1454-1466 ). Wojna
zaczęła się dla Polski dość niepomyślnie, bowiem szlachta zebrana na pospolitym
ruszeniu zarządała przywilejów, które zresztą uzyskała tzw. przywilej
cerkwicki, a następnie poniosła klęskę w bitwie pod Chojnicami ( 18.IX.1454
r.). Wojna ukazała nieprzydatność pospolitego ruszenia jako siły militarnej. W
międzyczasie bowiem w sztuce i sposobach wojowania zaszły duże zmiany. Główną
siłą militarną były wojska zaciężne wynajmowane całymi oddziałami, które
złożone były z profesjonalistów. Oddziały takie były niczym firma usługowa,
świadczące usługi w dziedzinach militarnych władcy, który byłby w stanie zapłacić.
A więc o możliwości zwycięstwa w wojnie decydowały zasoby finansowe państwa.
Zmienił się również sposób wojowania, albowiem oddziały te, jeśli nie zostały
opłacone zgodnie z umową brały w zastaw bronione przez siebie twierdze i zamki,
które strona przeciwna mogła od nich odkupić. W twn sposób zajęty został przez
stronę polską Malbork. Trzeba podkreślić, że cała wojna trzynastoletnia w
gruncie rzeczy toczyła się w oparciu o zasoby finansowe : Gdańska, Elbląga,
Torunia (mieszczaństwo niemieckie). Przełom militarny w wojnie nastąpił w 1462
roku (IX), kiedy wojska zaciężne w służbie polskiej odniosły zwycięstwo w
Świeciu koło jeziora Żarnowieckiego. W następnym roku (IX) 1463 flota polska
odnosi zwycięstwo w bitwie na Zalewie Wiślanym ( połączone floty Gdańska i
Elbląga ). W 1466 roku zostaje podpisany II POKÓJ TORUŃSKI, gdzie następuje
podział państwa krzyżackiego: Pomorze Gdańskie, zachodni pas Prus z Malborkiem
i Elblągiem oraz Warmia i Ziemia Chełmińska wracają bezpośrednio do Polski
otrzymując nazwę PRUS KRÓLEWSKICH.
Reszta ziem zakonu tzn. wschodnia część Prus pozostaje przy
Krzyżakach jako lenno polskie.(Prusy krzyżackie)
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach