Stosunek prawny i jego elementy
Wśród tak pojmowanych stosunków społecznych wyodrębnia się grupa stosunków, ktore są ze społecznego punktu widzenia interesów państwa, ważne. Państwu nie jest obojętne, jak w pewnych przypadkach ludzie będą wobec siebie postępowali. Chcąc ich skłonić do postępowania korzystnego dla siebie, państwo reguluje te stosunki za pomocą norm prawnych. Takie stosunki nazywamy stosunkami prawnymi.
Stosunkiem prawnym jest stosunek społeczny uregulowany przez prawo.
Osoby lub grupy osób uczestniczące w stosunku prawnym nazywają się podmiotami albo stronami stosunku prawnego. W każdym stosunku uczestniczą przynajmniej dwa podmioty. Istotą stosunku prawnego jest to, że podmiot stosunku prawnego może żądać od drugiego podmiotu określonego zachowania i sam może wobec niego postępować w określony sposób.
W każdym stosunku prawnym występuje 5 elementów:
a) prawo podmiotowe,
b) obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu,
c) podmiot prawa,
d) podmiot obowiązku,
e) przedmiot stosunku prawnego.
Za elementy stosunku prawnego uważa się więc strony tego stosunku oraz prawa i obowiązki, które im przysługują, a nadto przedmiot stosunku czyli to, o co w danym stosunku chodzi ( rzeczy, dobra materialne, działania ). Gdy Adam pożyczy Piotrowi 1000 zł, powstaje między nimi stosunek prawny, który trwa tak długo, póki Piotr nie zwróci pieniędzy lub zobowiązanie w inny sposób nie wygaśnie. Piotr ma obowiązek zwrócić pożyczkę, a Adam ma prawo domagać się zwrotu, dłużnik jest podmiotem obowiązku, a wierzyciel podmiotem prawa. Przedmiotem stosunku prawnago jest to wszystko, do czego odnoszą się prawa i obowiązki stron ( w tym przykładzie zwrot 1000 zł ).
W związku z powyższymi wiadomościami o stosunku prawnym i jego elementach należy przypomnieć, że termin ,, prawo " może być rozumiany dwojako. Mówiąc o prawie można mieć na myśli zarówno przepisy, jak i tak zwane prawo podmiotowe. Z tym ostatnim spotykamy się właśnie w stosunku prawnym.
Prawo podmiotowe to przysługująca określonemu podmiotowi prawa możność domagania się od innego podmiotu prawa pewnego zachowania się ( oddania pieniędzy, udzielenia urlopu, wykonania zamówienia ).
Prawa podmiotowe wynikają z przepisów prawnych. Na przykład wierzyciel może domagać się od dłużnika zwrotu pożyczonej kwoty dlatego, że takie prawo podmiotowe przyznają dającemu pożyczkę przepisy kodeksu cywilnego. Egzekowanie praw podmiotowych może następować na drodze prawnej.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"