Zyciorys Wokulskiego jest bardzo bujny i obfituje w wiele zdarzen. Jest on wplatany w powstanie
styczniowe, zostaje zeslany, po powrocie staje sie kupcem, bogaci sie, potem traci wszystko
przez kobiete, usiluje popelnic samobójstwo, w koncu najprawdopodobniej opuszcza kraj. Przegrywa,
poniewaz nie chcial i nie potrafil wybrac pomiedzy romantyzmem a pozytywizmem, kierowal sie
w zyciu uczuciem, a jednoczesnie musial byc dobrym kupcem. Jego rozdarcie wewnetrzne zostalo
spowodowane tym, ze wychowal sie w romantyzmie, a musial zyc w pozytywizmie. Wokulski
przezyl czysto romantyczna milosc do Izabeli, która zmienila cale jego postepowanie - czesto
zapominal o sklepie, myslal tylko o niej, idealizowal ja. Zreszta nie tylko w milosci odzywala sie
jego romantyczna czesc duszy - bral udzial w powstaniu styczniowym, za co zaplacil zsylka,
pojedynkowal sie z baronem Krzeszowskim. Byl indywidualista, samotnikiem odrzuconym przez
spoleczenstwo, bo nie umial sie do niego przystosowac - jego idealizm, pragnienie realizowania
swoich marzen (maszyny dla ludzkosci) - wszystko to bylo niezrozumiale w jego srodowisku. Jego
dzialalnosc takze nie znajdowala uznania. Nie rozumiano potrzeby pracy organicznej i pracy
u podstaw, jaka m.in. Wokulski wykonywal pomagajac biednym (Wegielek, Magdalenka).
Wokulski mial umiejetnosc pomnazania majatku i czynil to, aby pomóc narodowi - byl swiadom
potrzeby reform. Wierzyl gleboko w nauke i jej przyszle wykorzystanie dla dobra ludzkosci. Cenil
prace, gdyz wszystko, co mial, zawdzieczal sobie i swojej pracy. Wyszedl z nizin spolecznych.
Ufal Zydom.
Cechy romantyka:
- bierze udzial w postaniu styczniowym - poswieca mlodosc patriotycznej walce,
milosc ojczyzny jest dla niego wazna sprawa;
- romantyczna milosc, której na przeszkodzie staja: konwenans i stosunki
spoleczne;
- milosc do Izabeli jest uczuciem wszechogarniajacym, paralizujacym umysl
Wokulskiego, jego jedyna idea - jest na tym etapie romantycznym kochankiem na
miare Gustawa;
- tragiczne zakonczenie milosci powoduje, ze Wokulski próbuje popelnic
samobójstwo. Zostaje jednak uratowany, lecz nie potrafi na nowo podjac trudu zycia;
- niejasne zakonczenie zycia.
Cechy pozytywisty:
- szacunek do nauki, pragnienie wiedzy i przyznawanie jej prymatu nad
irracjonalizmem;
- Wokulski jest silna, przedsiebiorcza jednostka. Dochodzi do fortuny wlasna
praca i wysilkiem;
- Wokulski stoi na granicy dwóch swiatów: upadajacej arystokracji i
raczkujacego swiata kapitalizmu;
- dzialalnosc filantropijna i spoleczna - stara sie pomóc biednym, czym
realizuje haslo pracy u podstaw;
- w mlodosci rzuca sie w wir pracy i nauki.
Prus nie odpowiada na pytanie: kim byl Wokulski? Nie wiemy czy zginal pod gruzami zamku
(element romantyczny), czy pojechal do Paryza, aby tam pracowac naukowo (cecha
pozytywistyczna).
Adam Mickiewicz "Dziady część III"