Wyszukiwarka:

Wszędzie ------------------ Artykuły Newsy Informacje Linki Pliki

Sposoby finansowania działalności gospodarczej · FINANSOWANIE – pojęcie nie ma jednej definicji, na ogół rozumie się pod tym pojęciem mobilizowanie kapitału niezbędnego do przeprowadzenia określonej czynności, określonego działania gospodarczego; jeżeli tym działaniem gospodarczym jest zrealizowanie transakcji handlu międzynarodowego, to pojęcie finansowania odnosi się do sfery finansowania handlu międzynarodowego – proces mobilizowania kapitału niezbędnego do zawarcia i zrealizowania transakcji handlu międzynarodowego. · HANDEL MIĘDZYNARODOWY – wartość towarów i usług, która stanowi przedmiot wymiany między suwerennymi gospodarstwami narodowymi. Na szczeblu gospodarki światowej, ale tylko na tym makroszczeblu pojęcie handlu międzynarodowego można ograniczyć do pojęcia eksportu albo importu (X=M). Na szczeblu gospodarki narodowej X ą M. · Podmioty starające się o kapitał niezbędny do realizowania transakcji handlu międzynarodowego. 1. podmioty sprawcze w zakresie tych transakcji – eksporter lub importer Zawierają oni jako niezależne strony umowę sprzedaży międzynarodowej, z której wynikają określone prawa i obowiązki dla stron (w prawie cywilnym nie ma pojęcia umowy kupna). Na sprzedającym ciąży obowiązek dostarczenia rzeczy, wydania jej i przeniesienia własności na kupującego; na kupującym ciąży obowiązek odebrania rzeczy i zapłacenia ceny. Umowa sprzedaży międzynarodowej zawierana jest między rezydentami i nierezydentami. - Jeżeli eksporter dostarcza towar i odracza termin zapłaty, to w ten sposób zapewnia finansowanie tej transakcji. Importer nie musi sięgać po środki własne, by zapłacić za dostarczony towar natychmiast. Podstawowe formy kredytu kupieckiego: a. kredyt w rachunku otwartym (kredyt niezabezpieczony). Jest bardziej niebezpieczny; eksporter dostarcza towary i odracza moment zapłaty, następuje księgowanie zgodne u eksportera i importera i w odpowiednim czasie wynikającym z udzielonego kredytu kupieckiego następuje spłata; ,wydaje się dokumenty towarowe nie mając żadnego zabezpieczenia. Kredyt ten jest stosowany tylko wtedy gdy termin realizacji jest krótki oraz między przedsiębiorstwami, które znają się dobrze i darzą zaufaniem, także w przypadkach, gdy walcząc o zagranicznego nabywcę nie można zastosować innych warunków płatności (warunki płatności mają być elementem walki konkurencyjnej) b. Kredyt wekslowy (zabezpieczony). Weksel jest instrumentem zabezpieczenia wierzytelności. Kredyt wekslowy może funkcjonować w ten sposób, że eksporter wystawi weksel – ciągnie weksel na importera, importer ten weksel przyjmie, w związku z tym stanie się wekslowo zobowiązany do zapłaty sumy wekslowej (która ucieleśnia wartość należności kredytowej eksportera.) – jest to kredyt z wykorzystaniem weksla trasowanego, ciągnionego. Zabezpieczenie wekslowe może również wystąpić, gdy importer wystawił weksel własny na rzecz eksportera, zobowiązując się do zapłaty określonej sumy wynikającej z wartości kredytu. Weksel chroni interes ekonomiczny eksportera - wierzytelności wekslowe są zaspokajane w pierwszej kolejności przed wierzytelnościami wierzycieli osobistych dłużnika - szybsza procedura dochodzenia roszczeń, zostaje uruchomione uproszczone postępowanie nakazowe - wierzyciel dokonuje protestu weksla, jeśli dłużnik wezwany przez sąd do uregulowania zobowiązań nie dokona zapłat to sąd w uproszczonym postępowaniu stwierdza nieskuteczność domagania się sumy wekslowej i mocą wyroku sądowego daje prosty tytuł wykonawczy (można uruchomić komornika do ściągnięcia wierzytelności. Importer może zapewnić finansowanie, gdy dokonuje wpłaty zaliczki na poczet przyszłej dostawy przez eksperta. Zaliczka jest wówczas kredytem kupieckim importera udzielonym ekspertowi. Na rynku obowiązują dla grup towarów umowne wielkości zaliczek (15-20%, 20-25%). Eksporter korzysta ze środków importera dla sfinansowania cyklu produkcyjnego czy cyklu dostaw. Częściej i na szerszą skalę transakcje handlu międzynarodowego finansuje eksporter. Finansowanie to ma jednak wyraźne ograniczenia, gdyż ograniczone są środki własne eksportera oraz występują ograniczenia w dostępie do środków obcych, ponadto ryzyko operacji zagranicznych jest wyższe niż ryzyko operacji krajowych . W związku z tym eksporterzy nie chcą się na nie narażać. Oprócz tego mogą występować kłopoty z płynnością finansową, zamrożeniem środków – dlatego taki sposób finansowania dotyczy na ogół krótkich terminów – do 1 roku, ograniczonych sum. 2. Banki komercyjne W przypadku transakcji międzynarodowych pełnią 3 funkcje: dokonują rozliczeń transakcji, finansują te transakcje, wprowadzają do tych transakcji element pewności w postaci gwarancji bankowych. Bank eksportera finansuje transakcje eksportowe w tej mierze, w jakiej udziela kredytu refinansowego powiązanego z kredytem kupieckim eksportera na rzecz importera. Eksporter udziela kredytu kupieckiego, jeżeli ma pewność, że otrzyma refinansowanie ze swojego banku – będzie mógł finansować dalsze cykle produkcyjne i rozliczeniowe. Eksporter, poprzez kredyt kupiecki, przesuwa kredyt uzyskany w swoim banku. W szczególnych wypadkach dochodzi do zjawiska o złożonej strukturze zwanej kredytem dostawy – supplier’s credit. Podstawę tworzy stosunek umowny między eksporterem a importerem którzy zawierają umowę sprzedaży międzynarodowej (kontrakt eksportowy / importowy). Eksporter – zobowiązuje się odroczyć termin płatności – importer uzyskuje kredyt kupiecki, eksporter dostarcza towar. Eksporter zapewnia sobie refinansowanie tego kredytu kupieckiego w swoim banku – na mocy umowy kredytowej dochodzi do określenia zobowiązań banku eksportera względem eksportera – bank swoimi kredytami będzie refinansował kredyty kupieckie udzielone przez eksportera importerowi (kredyt bankowy może to być kredyt w rachunku bieżącym – z kredytem kupieckim; kredyt dyskontowy – z kredytem wekslowym. Z zakładem ubezpieczeń eksporter zawiera umowę ubezpieczeniową, na mocy której, płacąc składki ubezpieczeniowe eksporter zapewnia sobie pewne świadczenia (polisę). Bank eksportera najczęściej tylko wtedy angażuje się w refinansowanie kredytu, jeżeli ma zapewnioną cesją polisy ubezpieczeniowej ze strony eksportera. Ubezpieczenie kredytu eksportowego nie sięga pełnej kwoty kredytu, zakład ubezpieczeń nie ubezpiecza stopy zysku, z reguły ubezpieczenie sięga 85% kwoty kredytu. Bank eksportera może również udzielić kredyt importerowi. Buyer’s credit (kredyt dla nabywcy) Kredyt kupującego Kredyt funkcjonuje jako kredyt udzielony przez bank eksportera ale importerowi, tyle tylko, że za pośrednictwem banku importera. Ostatecznym kredytobiorcą jest importer, ale uzyskuje on kredyt w swoim banku, który środki niezbędne do udzielania kredytu bankowego importerowi czerpie z kredytu bankowego, którego udziela bank eksporterowi. Umowa kredytowa jest najpierw umową międzybankową, a potem między bankiem a klientem. Eksporter, jeśli nie chce lub nie może udzielić kredytu kupieckiego, a importer nie może sfinansować transakcji z własnych środków korzysta z kredytu bankowego udzielanego przez bank eksportera. Oprócz tego bank eksportera ten udzielony kredyt eksportowy powinien zabezpieczyć – stąd zawarta umowa ubezpieczenia z zakładem ubezpieczeń. Eksporter otrzymuje więc od importera zapłatę natychmiastową za dostarczony towar(może nawet nie wiedzieć o kredytowej strukturze tej transakcji) – bardzo dogodna sytuacja. W ramach struktury występują trzy porozumienia umowne – umowa sprzedaży międzynarodowej, podwójna umowa kredytowa i umowa ubezpieczenie. Kredyt bankowy udzielony zagranicznemu bankowi, z którego pośrednio korzysta importer może być zabezpieczony nawet w 100% Jeżeli nie występuje BE bank importera ze środków własnych udziela kredytu importerowi, to transakcja też ma strukturę kredytową, ale dla eksportera ma charakter gotówkowy – można raczej mówić o finansowaniu importu, niż eksportu. Banki komercyjne mają wyraźne ograniczenia we włączaniu się w proces finansowania transakcji handlu międzynarodowego: - ograniczone środki własne; - podwyższone ryzyko transakcji zagranicznych - bariery formalno-prawne – banki, jako instytucje zaufania publicznego muszą działać ze szczególną stabilnością; w związku z tym, że transponują depozyty w kredyty muszą zwracać uwagę na kondycję finansową potencjalnego kredytobiorcy, by w ten sposób eliminować ryzyko. Ostrożność tę nakłada Ustawa o Ochronie Deponentów: regulaminy wewnętrzne - określone normatywy dotyczące ryzyka kredytowego (Układ Bazylejski) norm oszczędnościowych. 3. Specjalne instytucje finansowe W wielu krajach działa jedna lub co najwyżej kilka specjalnych instytucji, które zapewniają tylko finansowanie eksportowi dóbr inwestycyjnych (lub prawie tylko) – nie chcą zajmować się tym bankiem komercyjnie USA – Bank Eksportowo-Importowy Stanów Zjednoczonych (udziela kredytów i gwarancji eksportowych). Niemcy – Bank Odbudowy (jest bankiem państwowym, finansuje eksport); konsorcjum Banków Niemieckich (stworzone do finansowania eksportu niemieckiego na warunkach co najmniej średnioterminowego kredytu) – kredyt Eksportowy Sp. z o.o.; obecnie już nie działający Bank Narodowy Handlu Zagranicznego. Wlk. Brytania, Polska nie ma takich instytucji (finansowanie zapewnione przez banki komercyjne) 4. Bank centralny Może się włączyć w finansowanie eksportu, gdy dyskontuje wtórnie weksle eksportowe pierwotnie dyskontowane przez banki komercyjne. Eksporter udziela kredytu kupieckiego importerowi, kredyt ten jest zabezpieczony wekslem. Wówczas eksporter może zdyskontować ten weksel w banku – uzyskuje kredyt dyskontowy, uzyskuje środki a właścicielem weksla staje się bank. Jeżeli bank ma kłopoty z płynnością finansową to może ten weksel dalej dyskontować. (redyskontować w Banku Centralnym) Możliwe są dwa rozwiązania: · przymus redyskonta wszystkich weksli eksportowych (rzadko stosowane) · limity redyskonta. Bank Centralny określa limit redyskonta (kwotę do której będzie przyjmował weksle wywodzące się z transakcji eksportowych) . Weksle te muszą być dogodnymi do dyskonta. Limity redyskontowe są najczęściej limitami odnawialnymi, co oznacza, że po spłacie weksli kwota odnawia się do poprzedniej wysokości. 5. Międzynarodowe instytucje finansowe Wiele z nich ma w zadaniach statutowych wyodrębnione zadanie w zakresie finansowania transakcji handlu międzynarodowego. Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy) Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju Europejski Bank Inwestycyjny Afrykański Bank Rozwoju Azjatycki Bank Rozwoju Międzyamerykański Bank Rozwoju Międzynarodowa Korporacja Finansowa 6. Struktury mieszane Gdy kredyty pochodzą z wielu źródeł i są finansowane zazwyczaj większe transakcje handlu międzynarodowego. Te formy mieszane najczęściej występują, gdy z jednej strony występuje kredyt państwowy, a z drugiej bankowy. Są to kredyty o naturze konsorcjalnej · Ryzyko RYZYKO – wystąpienie okoliczności powodujących, że wynik oczekiwanego działania będzie niekorzystny: nie osiągnie się zaplanowanej stopy zysku albo poniesie się straty - Jest nieodłączne od każdej działalności gospodarczej, także od transakcji wymiany międzynarodowej - Podział ryzyka ze względu na to, czy jest związane z działaniem a raczej zaniechaniem podmiotów sprawczych w zakresie realizowania transakcji w handlu międzynarodowym, czy jest od tego zaniechania niezależne 1. Ryzyko handlowe 2. Ryzyko niehandlowe Ad.1 Ryzyko handlowe Ryzyko handlowe wynika z działania albo zaniechania podmiotów sprawczych w zakresie transakcji handlu międzynarodowego Ze strony importera no;: nie dokonanie zapłaty, dokonanie zapłaty częściowej, dokonanie zapłaty z opóźnieniem w stosunku do warunków kontraktowych. Ze strony eksportera np.: nie dostarczenie towaru, dostarczenie z opóźnieniem itp. Ad.2 Ryzyko niehandlowe Leży poza sferą bezpośredniego działania lub zaniechania podmiotów sprawczych w zakresie transakcji handlu międzynarodowego. Ma wieloraką naturę, można wyróżnić: · ryzyko polityczne – wynikające z działalności organów władzy państwowej lub samorządowej, w wyniku którego nie jest możliwe dokonanie transakcji (np.;: nałożenie embarga na wywóz towarów, ograniczenia kredytowe): wynika z ujawnienia się pewnych procesów społecznych i politycznych uniemożliwiających zrealizowanie transakcji (wybuch wojny, zamieszek, rewolucji, ryzyko terroryzmu). · ryzyko katastroficzne – wystąpienia katastrof, czyli działania sił (żywiły, powodzie, wiatr, trzęsienie ziemi, trzęsienie dna morskiego) przyrody. · ryzyko kursowe – niekorzystnej zmiany relacji wymiany między walutą obcą a narodową – powoduje zburzenie pierwotnej kalkulacji transakcji. · ryzyko ekonomiczne – ryzyko wynikające z podejmowania określonej działalności gospodarczej, nie mogą być w należyty sposób identyfikowane prze podmiot działający · Ryzyko można w różny sposób ograniczyć lub eliminować: · Transfer na rzecz zakładu ubezpieczeń: ryzyko handlowe może być przejęte przez prywatne zakłady ubezpieczeń, które natomiast nie przejmują ryzyka niehandlowego, zwłaszcza politycznego (trudna do oszacowania szkodowość) · W zakresie ryzyka niehandlowego działają specjalne zakłady ubezpieczeń: tworzone jako państwowe albo działające jako prywatne, ale wykorzystujące specjalnie przeznaczone środki na podejmowanie ryzyka politycznego związanego z eksportem danego kraju Wlk. Brytania ®ECGB Francja ® COFACE Nowe instrumenty: faktoring, forfaiting. FAKTORING · Faktoring – ang. factoring, czynność dokonywana przez faktora łac. Facere – czynić, robić Faktor jako osoba pośrednicząca w obrocie jest znany od dawna, występujący w obrocie gospodarczym anglosaskim . Faktoring o znaczeniu podobnym do dzisiejszego pojawił się w USA w II poł. XIX w. W USA w tym czasie występował silny rozwój gospodarki, ale rodzimy przemysł był słaby, dlatego sporo importowano towarów, zwłaszcza z krajów macierzystych (Anglia, Irlandia). W przypadku importu towarów tekstylnych rozpowszechnił się tzw. faktoring, opierający się na komisowym stosunku prawnym. Umowa komisu była zawierana między europejskim producentem tekstylii (lub innych towarów) a funkcjonującym na rynku amerykańskim pośrednikiem, który był w tym stosunku prawnym komisantem i zajmował się czynnościami pośredniczenia w obrocie między zbywcami europejskimi a nabywcami amerykańskimi. Faktor amerykański nie tylko był typowym pośrednikiem, ale sprawował również istotne z punktu widzenia europejskiego komitenta funkcje – miał do czynienia z ostatecznymi nabywcami, więc zajmował się inkasowaniem wierzytelności, oraz przejmował na siebie ryzyko ewentualnej niewypłacalności tych amerykańskich dłużników, zaliczkował również wierzytelności, monitował dłużników, świadczył obsługę związaną z tymi wierzytelnościami. Rodzaj faktoringu stosowany w USA nazywa się klasycznym faktoringiem lub old-line factoring. · Na rynku amerykańskim funkcjonowało kilkudziesięciu konkurujących ze sobą faktorów, specjalizujących się przede wszystkim w obsłudze handlu tekstyliami, ale również materiałami budowlanymi (drewno, szkło). Na przełomie XIX XX w została wprowadzona silna protekcja celna rynku miejscowego, wprowadzono cła zaporowe na dobra luksusowe i dla grup towarów tzw. biegowych stanowiących przedmiot tradycyjnego importu amerykańskiego. Wprowadzone cła były cłami prohibicyjnymi, przerwały tradycyjny handel miedzy Europą a USA. Oznaczało to zburzenie podstaw funkcjonowania miejscowych faktorów – większość z nich ogłosiła upadłość, inni zaproponowali współpracę miejscowym producentom. Musiała być zmieniona podstawa prawna stosunków miedzy faktorem, a producentem (umowa komisu zastąpiona przez umowę nabycia wierzytelności). W latach 20 w Kanadzie, w Europie pod koniec lat 50 (Wlk. Brytania, Francja, Niemcy), Europa środkowa i Wsch. w połowie lat 90 – pojawił się faktoring. (Polska od połowy lat 90). W różnych krajach faktoring rozwija się różnie. · Umowa faktoringu jest umową nienazwana - strony mogą kształtować swoje stosunki wzajemne wynikające z tej umowy w sposób dowolny, ale nie niweczący określonej treści i zamiaru tego stosunku, umowa nie może kłócić się z zasadami współżycia społecznego. · Podejmowano próby skodyfikowania faktoringu w skali międzynarodowej. Próby te czyniła Komisja Prawa Międzynarodowego ONZ – 1988 przygotowano projekt konwencji Ottawskiej w sprawie faktoringu międzynarodowego, lecz tekst konwencji nie był zadawalający dla państw i sprawa utknęła w martwym punkcie. · Obecnie pod auspicjami ONZ powstał projekt kolejnej konwencji dot. zbywania wierzytelności. · Faktoring jest integralną kompozycją trzech funkcji. 1. Del credere 2. Finansowania 3. Usługi Ad. 1. Istotą jest to, że faktor nabywając wierzytelności przyjmuje ryzyko niewykorzystania zapłaty przez dłużnika. Jest to bardzo wygodne dla zbywcy wierzytelności, gdyż pozbywa się ewentualnych wierzytelności, transformuje wiele wierzytelności od dłużników w jedną wierzytelność w stosunku do faktora. Ad.2 Faktor przejmując wierzytelności jednocześnie je zaliczkowuje, refinansuje. Ad.3 Faktor świadczy obsługę wzg. przejętych wierzytelności, inkasuje wierzytelności, monitoruje w przypadku nieterminowej zapłaty ze strony dłużnika, wchodzi na stronę postępowania sądowego by zaspokoić swoje roszczenia, uruchamia postępowanie windykacyjne po uzyskaniu wyroku sadowego; może na życzenia nabywcy wierzytelności przejąć fakturowanie, prowadzenie księgowości i inne związane z wierzytelnościami usługi. · Faktoring z pełnym zakresem funkcji jest nazywany - Na rynku amerykańskim – old- line factoring, faktoring klasyczny - Na rynku europejskim – faktoring pełny. · Faktoring bez funkcji del credere – faktoring z regresem (recourse factoring), faktoring niepełny . w większości krajów, również i w Polsce dominuje faktoring niepełny. · Faktoring bez funkcji finansowania – naturity factoring (dość popularny w Niemczech) · Faktoring bez funkcji usługi – in–house factoring. Istota faktoringu · Faktoring opiera się na umowie zawartej miedzy dwiema stronami: faktorem i faktorantem. · Przedmiotem umowy faktoringu jest zbycie przez faktoranta, a nabycie przez faktora wierzytelności wywodzących się z transakcji sprzedaży rzeczy przez faktoranta na rzecz podmiotu nazywanego dłużnikiem (umowa sprzedaży). · Umowa faktoringu odnosi się ostatecznie do umowy sprzedaży w związku z tym na faktorancie ciąży obowiązek zbycia wierzytelności wywodzących się z umów sprzedaży, faktorant musi dokonać cesji wierzytelności powstałych w przedsiębiorstwie faktoranta. W konsekwencji faktor staje się wtórnym wierzycielem w stosunku do dłużnika, który powinien dokonać zapłaty na rzecz faktora. Umowa faktoringu Jest zawierana na określony czas z reguły na rok. Przedmiotem są wierzytelności, które dopiero powstaną w przedsiębiorstwie faktoranta w okresie obowiązywania umowy faktoringu. Zdarzają się umowy zawierane na okres dłuższy niż rok, ale jest to niewygodne dla obu stron w przypadku zmiany warunków ekonomicznych. Kraje skandynawskie – zwyczaj umów trzymiesięcznych z automatyczną prolongatą o kolejny okres, jeżeli przed upływem terminu ważności którakolwiek ze strony tej umowy nie wypowie. W Polsce umowy nie krótsze niż 1 rok i nie dłuższe niż 3 lata. Najważniejsze elementy umowy faktoringu: · Z umów często wynikają zapisy mogące wprowadzić w błąd – z większości umów faktoringu wynika, że w preambule do umowy lub w jej art. 1 od razu wspomina się, że faktorant jest zobowiązany zaoferować do nabycia faktorowi wszystkie wierzytelności, które powstaną w przedsiębiorstwie faktoranta w okresie obowiązywania tej umowy. · Faktycznie faktorant nie jest zobowiązany do przekazania wszystkich wierzytelności, ale (co wynika z dalszej części umowy) istnieją pewne ograniczenia: - Faktorant przejmuje tylko te wierzytelności, które wynikają z transakcji towarowych i usługowych realizowanych przez faktoranta z właściwymi dłużnikami. - Również przy świadczeniu del credere istnieje zasada wyznaczania limitów zaangażowania dla dłużnika. Faktor badając sytuację finansową dłużnika, rozstrzyga jakie jest ryzyko związane z tymi wierzytelnościami i w zależności od wniosków z badań, jest wyznaczony limit dla dłużnika. Faktor zastrzega sobie prawo cofnięcia lub ograniczenia przyznanego limitu, jeżeli znacząco pogorszy się sytuacja finansowa dłużnika. Faktor w okresie obowiązywania umowy faktoringu b. dokładnie monitoruje sytuację finansową dłużnika i aktualizuje limity. Tylko należności mieszczące się w limicie są przejmowane przez faktora wraz ze świadczeniem del credere (przejęciem ryzyka ). Wyznaczając limity zaangażowania faktor kieruje się swoimi przeszłymi doświadczeniami oraz informacjami ze źródeł obcych – wywiadownie gospodarcze zbierające dane o poszczególnych podmiotach, krajowa Izba Gospodarcza, referencje bankowe. Jeżeli faktorant oferuje do nabycia wierzytelności nie mieszczące się w limicie to faktor może te wierzytelności przejąć, ale wtedy nie przejmuje związanego z nimi ryzyka (faktor ma regres w stosunku do zbywającego wierzytelności). Funkcja finansowania · Nabycie wierzytelności przez faktora nie oznacz jeszcze ich finansowania. Faktor nabywa te wierzytelności na datę kontraktową ich uregulowania przez dłużnika, a owa data jest odroczona. · Wierzytelności nabywane przez faktora od faktoranta są wierzytelnościami krótkoterminowymi z okresem rozliczenia najczęściej nie przekraczającym 90 – 120 dni (w Polsce spółki ograniczają ten termin do 60 –70 dni). · Faktor kupuje wierzytelności na przyszłą datę za 3 – 4 m-ce.. Może świadczyć finansowanie na rzecz faktoranta, w związku z tym po zakupie od razu przekaże zaliczkę na poczet przyszłego rozliczenia. W ten sposób nastąpi refinansowanie kredytu kupieckiego udzielonego przez faktoranta dłużnikowi. Może ten kredyt przybrać formę kredytu w rachunku otwartym (niezabezpieczony) lub kredytu wekslowego (zabezpieczenie wekslowe – zróżnicowana technika operacji dla weksla zwykłego i trasowanego). · W związku z tym, gdy faktorant udzieli kredytu kupieckiego w rachunku otwartym, to refinansowanie ze strony faktora przybierze formę kredytu w rachunku bieżącym. Jeżeli natomiast faktorant udzieli dłużnikowi kredytu wekslowego, to refinansowanie ze strony faktoranta wystąpi w formie kredytu dyskontowego, ponieważ zostaną zdyskontowane, a więc kupione przed terminem nominalnym weksle ucieleśniające wierzytelności faktoranta. · Zaliczka nie jest 100%, max poziom 85% kwoty wierzytelności przejętej przez faktoranta, pozostała kwota jest przenoszona na rachunek zablokowany faktoranta i uwalniana dopiero w momencie dokonania zapłaty przez dłużnika na rzecz faktoranta (w Polsce zazwyczaj zaliczka max 70%). · Faktor tworzy limit gwarancyjny na wypadek nie dokonania zapłaty przez dłużnika albo nie dokonania zapłaty za świadczone przez faktora na rzecz faktoranta usługi. · W praktyce ten limit (kwota blokowana na rachunku) jest odpowiednio na bieżąco dopasowywana do kwoty przejętych przez faktoranta wierzytelności. · Finansowanie może następować albo metoda awansową – gdy zaliczki są świadczone w rachunku bieżącym, albo metodą dyskontową – gdy są dyskontowane weksle. O tym, która z form będzie przeważać, zależy od zwyczajów w obrocie handlowym i płatniczym w danym kraju, uregulowania pewnych prawnych obszarów aktywności gospodarczej. Zasada rozliczania wierzytelności. Oparta na tzw. średniej dacie, średnim okresie. Rozliczanie o średnią datę (mean date/due date w USA) II 2003 Czas zapłaty Skorygowane 1 1 II 10.000,00 USD 10 dni 100.000,00 USD dni 2 10 II 10.000,00 USD 20 dni 300.000,00 USD dni 3 20 II 10.000,00 USD 30 dni 500.000,00 USD dni Σ 30.000,00 USD 900.000,00 USD dni Jaki jest dzień rozliczenia wszystkich wierzytelności? Algorytm: due date (mean period) DD= iloczyn I*II / suma faktur DD= 900000USDdni/ 30000USD=30 dni Założenie: data bazowa 1 II - 2 marca (30dni od lutego) – dzień rozliczenia wierzytelności. - Faktorzy amerykańscy dorzucali tzw. dni respektowe – 2,3dni. Ostatecznie 5 marca dniem rozliczenia, ale pierwszy kredyt już dawno powinien być spłacony, a trzeci jeszcze nie – ale chodzi w tej zasadzie o to, aby uprościć całą kalkulację i mieć w jednej dacie rozliczenie wszystkich wierzytelności z danego okresu (tu miesiąca). Trudności przy tej metodzie pojawiają się np. przy reklamacjach. · Faktorzy wyraźnie zapisują w umowach faktoringu, że wierzytelności są przedmiotem nabycia przez faktorów są wierzytelnościami bezspornymi, pozbawionymi wad prawnych, wierzytelnościami netto z uwzględnieniem różnych upustów, bonifikat i rabatów jakie mogłyby przysługiwać dłużnikom z tytułu realizowanej sprzedaży. · Funkcja usługi · Jest najbardziej rozbudowana funkcją faktoringu. Może ograniczać się do inkasa, ściągania wierzytelności, a może być bardziej rozbudowana. Zakres usług zależy od woli stron objawionej w umowie. Do tej umowy może być wprowadzona korekta poprzez aneksowanie umowy. · Jest to funkcja, która najbardziej poszczególne formy faktoringu różni. · Przede wszystkim, jeżeli faktor nabywa wierzytelności to chce aby te wierzytelności do niego wpłynęły zgodnie z postanowieniami kontraktowymi. A jeśli z okoliczności wynika, że płatność w terminie nie następuje, to faktor wstępuje na drogę postępowania upominawczego – monitorowanie wierzytelności. Faktor uruchamia procedurę domagania się zapłaty sum wynikających z kontraktu (gdyż stał się wtórnym wierzycielem). W praktyce stosuje się stopniowe monitorowanie. Jeżeli w kontraktowym terminie nie wpłynie określona kwota to faktor wysyła do dłużnika pismo – pierwszy monit. W przypadku braku reakcji wysyła monit drugi bardziej stanowczy, potem trzeci. · Jeśli pomimo ponaglenia dłużnik nie płaci to wtedy należy sądownie dochodzić swoich roszczeń i w lepszej sytuacji są faktorzy, którzy mają zabezpieczenie wekslowe (korzystają z uproszczonego trybu zaspokajania roszczeń). · Faktorant może zlecić faktorowi, by fakturował wszystkie dostawy – na zasadzie out-sourceingu. · Faktor może przejąć prowadzenie księgowości faktorantowi, może przejąć świadczenia usług prawnych, może świadczyć usługi consultingowe ( np. doradztwo w sprawach produkcji, finansowania, eksportu, importu, przygotowania optymalnego programu transportu, przygotowania kampanii reklamowej). · Może się zajmować materiałami analitycznymi wynikającymi z opracowywania transakcji: VAT, wartości obrotu, średni cykl inkasowania wierzytelności – obsługa. · Faktor może być agentem celnym faktoranta Podsumowanie Faktoring jest nieokreślony ostatecznie, może występować w wielu formach na świecie. Klasyczne widzenie faktoringu to widzenie go przez pryzmat zintegrowania 3 podstawowych funkcji: del credere, finansowania, usługi. Wady i zalety faktoringu: Wady: 1. Droga forma finansowania, chociaż faktor świadczy dodatkowe usługi (przejęcie ryzyka, obsługa wierzytelności, a nie tylko czysta forma finansowania). 2. Może być kosztowo zdekomponowany na 3 elementy kosztowe: a) prowizja za del credere b) opłata za usługi c) odsetki za kredyt refinansowy Ad. a) Prowizja za del credere jest pobierana, gdyż faktor przejmuje ryzyko ewentualnej niewypłacalności dłużnika albo zwłoki w zapłacie w stosunku do kontraktowego terminu zapłaty. Faktor przejmuje ryzyko w ramach limitu wyznaczonego dla każdego dłużnika z osobna . Prowizję różnicuje się w zależności od rodzaju dłużników czy też od stosowanych instrumentów zabezpieczenia wierzytelności- prowizja może być podwyższona w przypadku braku zabezpieczenia i obniżona w przypadku zabezpieczenia wekslowego. Rozmiary prowizji na rynku: 0,5%- 2% kwoty przejętych wierzytelności. Wierzytelności muszą być: pozbawione wad prawnych, bezwarunkowo przynależeć faktorantowi, wierzytelnościami netto (z uwzględnieniem przyznanych opustów cenowych). Ad. b) Opłata za usługi- różnicowana w zależności od zakresu usług. Na ogół 1- 3% kwoty przejmowanych wierzytelności (Polska ..........4,25%- ze względu na młody rynek). Ad. c) Odsetki z tytułu wykorzystywania kredytu przez faktoranta. Zależy od kosztu pieniądza na rynku (krótkoterminowej stopy procentowej). Jeżeli faktor nie jest bankiem, lecz spółką wyspecjalizowaną, świadczącą tego typu kompleksowe usługi, to co oczywiste, spółka taka nie przekształca depozytów w kredyty, musi sama zaciągać kredyty w banku lub mobilizować środki pieniężne w inny sposób- emitując krótkoterminowe papiery dłużne, obligacje, podnosząc kapitał zakładowy, stąd do kosztu kredytu bankowego dolicza zazwyczaj narzut na koszty pozyskania kapitału. Typowe przedsiębiorstwo faktoringowe można postrzegać jako detalistę kredytowego. Są to czasami spółki zależne od banku, więc często bank może im udzielać kredytów na preferencyjnych warunkach. Spółka macierzysta określa dla zależnej strategię finansową- musi więc spółka zależna z konkretnego źródła (banku) pozyskiwać pieniądze. (W wielu wypadkach w grupie kapitałowej jednym z istotnych celów tworzenia kryteriów wartości jest strategia podatkowa- od centrali zależy, gdzie będzie lokowany tworzony dochód) Prowizja za del credere- tzw. procenty glat??- w stosunku do wartości nominalnej kwoty przejętych wierzytelności. Odsetki za kredyt- liczone są w skali rocznej. Trzeba wiedzieć, jaki jest średni cykl inkasowania wierzytelności i za pomocą stopy dostosowanej do okresu średniego rozliczenia wierzytelności można skalkulować koszty, na przykład: Odsetki w skali rocznej- 12% Okres finansowania wierzytelności- 60 dni Stopa dostosowana do okresu kredytowania 120/60= 2% Prowizja za del credere- 2% Opłata za usługi- 2% Koszt finansowania faktoringiem- 6% (W rzeczywistości 11- 12%) Zalety: 1. Zbycie wierzytelności faktorowi oznacza, że w miejsce wielu niepewnych dłużników pojawia się jeden dłużnik pewny, zmniejsza to odsetek nieściągalnych wierzytelności praktycznie do zera. Ma to konsekwencje finansowe dla faktoranta- nie ma strat z tytułu nieściągalnych wierzytelności. Z drugiej strony kłóci się to z zasadą dywersyfikacji ryzyka. Gdy coś stanie się faktorem-wierzytelności są nie do odzyskania, natomiast gdy istnieje wielu dłużników, to na pewno jakiś procent wierzytelności jest do odzyskania. W praktyce jednak faktoringiem zajmują się banki, które są poddawane szczególnie wnikliwej kontroli, dlatego występuje niskie prawdopodobieństwo upadłości banku zajmującego się faktoringiem, znacznie wyższe- przedsiębiorstw niebankowych zajmujących się faktoringiem (ale faktycznie należą one kapitałowo do banku). Faktor jako dłużnik, w odróżnieniu od tych wielu dłużników jest dłużnikiem pewnym. Przejmuje del credere- wobec tego, niezależnie od tego, co się stanie, zawsze zapłaci- albo po terminie albo po upływie okresu karencyjnego. Na ogół ten okres odroczenia świadczenia del credere nie jest dłuższy niż 180 dni (ostatnio tendencja do skrócenia do 90 dni) 2. Transformacja aktywów- w miejsce wierzytelności pojawia się gotówka (zaliczki)- można uregulować swoje zobowiązania w stosunku do wierzycieli i skorzystać z rabatu za przedterminową spłatę- skonto (najczęściej 1- 2%), co podnosi wiarygodność przedsiębiorstwa, a także w przypadku, gdy koszty materiałów stanowią większą część kosztów produkcji, podnieść stopę zysku. 3. Zlecanie usług faktorowi powoduje obniżenie kosztów (zwłaszcza osobowych) faktoranta- redukcja zatrudnienia w wielu działach. 4. Skrócenie cyklu inkasowania wierzytelności (gdy jedno przedsiębiorstwo będzie miało uregulowane wierzytelności, może zapłacić swoim wierzycielom). (Wlk. Brytania- nawet do 25%). Najczęściej średni okres inkasowania wierzytelności wynosi 60 dni, skrócenie go o 25% oznacza skrócenie do 45 dni! Powoduje to przyspieszenie krążenie środków obrotowych oraz poprawę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. „Idealny” faktorant Faktoring jest dostępny tylko dla ściśle określonego kręgu przedsiębiorców sprzedających towary (rzadziej usługi) na warunkach krótkoterminowego kredytu kupieckiego. Faktor najchętniej współpracuje z faktorantami: · których roczny obrót po stronie zbytu zawiera się w granicach 1 mln- 50 mln $ (każdy przypadek jest indywidualnie badany). Dla przedsiębiorstw z obrotem mniejszym faktoring może być zbyt drogi, natomiast przedsiębiorstwa z obrotem większym mają same na ogół ułatwiony dostęp do rynku pieniężnego, kapitałowego, w związku z tym tam pozyskują środki · które sprzedają na warunkach krótkoterminowego kredytu kupieckiego (o okresie 30 dni) · które odznaczają się dość regularnie rozłożonym w czasie zbytem (a nie działalnością sezonową) · które mają już dość zdywersyfikowany, ale nie nadmiernie krąg odbiorców, z którymi już długo współpracują (kilkadziesiąt do 200, 300). Niedobra jest sytuacja, gdy występuje tylko kilku dłużników- może wystąpić sytuacja, że jeden ogłosi upadłość, który ma 30% wierzytelności · branże: tekstylia, materiały budowlane, meble, zabawki, papier, wyroby z plastiku, akcesoria samochodowe, sprzęt komputerowy, szkło Faktoring eksportowy i importowy Faktoring jest najbardziej rozpowszechniony w poszczególnych gospodarkach narodowych, tzw. faktoring wewnątrzkrajowy (in- land factoring), ale jest też stosowany w skali międzynarodowej. Faktoring międzynarodowy dzieli się na eksportowy i importowy: · Faktoring eksportowy : Rysunek - Opiera się na tym, że faktor eksportera i faktorant będący eksporterem zbywającym towary i usługi za granicę są domicylowani w jednym kraju. Umowa faktoringu jest zawierana jako umowa krajowa, wewnętrzna. Natomiast importer ma swoją siedzibę poza danym krajem- dopiero umowa sprzedaży międzynarodowej ma charakter międzynarodowy. Nie ma różnicy między faktoringiem krajowym a eksportowym, tylko że przedmiotem tego faktoringu są wierzytelności eksportowe, czyli wywodzące się ze zbycia za granicę towarów lub usług. W odróżnienia jednak od faktoringu wewnątrzkrajowego faktoring eksportowy jest najczęściej faktoringiem pełnym, nie stosuje się 3 elementów kosztowych, ale faktorant ponosi koszty oraz płaci tzw. opłatę faktoringową, (obejmującą prowizję za del credere i opłatę za usługi) · Faktoring importowy: Rysunek - Dłużnik i tzw. faktor importowy mają siedzibę w tym samym kraju. Faktorant- eksporter ma siedzibę w innym kraju- umów a faktoringu jest umową międzynarodową, jest nią również umowa sprzedaży międzynarodowej zawierana między eksporterem a importerem. Istotą faktoringu importowego są wierzytelności wywodzące się z tytułu transakcji eksportowej zbycia towarów lub usług. Dla eksportera pewną niedogodnością jest fakt, że faktor importowy może więcej wiedzieć o importerze niż faktor eksportowy, w posiadanie pewnych informacji może wejść szybciej, w rezultacie może szybciej obniżać limity, co nie jest dobre dla eksportera. - System dwóch faktorów Jeżeli faktor eksportowy i faktor importowy zawrą porozumienie o współpracy i będą nawzajem świadczyć usługi w zakresie obsługi wierzytelności, to może być to korzystniejsze zarówno dla eksporterów jaki i importerów, jak i faktorów. Musi dojść do wyraźnego rozdzielenia funkcji faktoringu między faktora eksportowego i faktora importowego. Eksporter zawiera umowę faktoringu z faktorem eksportowym, ale faktor eksportowy odpowiednio wcześniej zawiera umowę z faktorem importowym, na mocy której strony zobowiązują się do świadczenia sobie wzajemnie usług. W ramach tej umowy (wtórnej) faktor importowy bada dłużników, wyznacza dla każdego limity zaangażowania i przejmuje na siebie del credere. Finansowanie przejmuje faktor eksportowy- do niego trafiają faktury, które zaliczkowuje. Funkcja usługi rozdzielana jest między 2 faktorów. · Faktor importowy, z racji tego, że przejmuje ryzyko, to inkasuje, monituje, wszczyna postępowanie windykacyjne (obsługa długu). · Faktor eksportowy może świadczyć obsługę prawną, fakturować, prowadzić całą księgowość, świadczyć doradztwo w sprawach produkcji, eksportu, importu, koszty prowadzenia kampanii reklamowych. W rezultacie każdy z nich skupiając się na określonym odcinku działalności działa w wyspecjalizowanym zakresie przy możliwie najtańszych kosztach, w rezultacie z tej współpracy korzysta eksporter. Współpraca między faktorami z różnych krajów pojawiła się w latach 50., 60. . Grupy instytucji faktoringowych (ringi) Zaczęły być tworzone na początku lat 60. 1. 1961- 62 r.- pierwsza grupa. Znany bank amerykański First National Bank of Boston zaczął kumulować udziały kapitałowe w świeżo tworzących się spółkach faktoringowych, tak by kontrolować ich działalność. Została stworzona struktura: International Factors Group. Około połowy lat 60. Do grupy należało ponad 20 instytucji faktoringowych. Grupa działa do dziś, mimo że First National Bank of Boston nie istnieje. 2. Około 62, 63 r.- pojawiła się wyspecjalizowana spółka amerykańska Walter E. Hellar Co. Strategia nieco odmienna od strategii FIBOB- tworzył albo stuprocentowo zależne przedsiębiorstwa od początku albo przejmował większościowy pakiet udziałów. Pod koniec lat 60. do grupy należało około 25 instytucji z obu Ameryk i Europy. Nie ma Hellara- przejęty przez General Electric 3. W 1968 r.- Factors Chain International. Inicjatywa utworzenia grupy należała do europejskich instytucji faktoringowych, mniejszych, samodzielnych, niepowiązanych ze sobą kapitałowo, niezależnych od siebie. Obecnie jest to największa grupa (ponad 300 instytucji; 50% obrotów faktoringowych). Działa dość luźno, ale koordynacją w grupie zajmuje się sekretariat z siedzibą w Amsterdamie. 4. Credit Factoring International. Utworzony w 1971- 72 r. w Wielkiej Brytanii. Na czele grupy stał brytyjski faktor Credit Factoring Ltd., spółka zależna w stosunku do National Westminister. Grupa ta obejmowała 17 przedsiębiorstw faktoringowych mieszczących się w krajach, w których interesy ekonomiczne i polityczne Wielkiej Brytanii były silne (Kanada, USA, Australia, Nowa Zelandia, Singapur). Niezależnie od tych większych grup tworzone są ad hoc (lub nawet o sformalizowanej strukturze) grupy mniejsze, po kilka podmiotów (np.: Polska- BRE Bank kupił kilku partnerów; EuroFactor). · Dane statystyczne - Największym rynkiem faktoringowym w świecie jest rynek brytyjski ( b duża ekspansja), na drugim miejscu USA, 3 Włochy, dalej (kraje ze znaczącymi obrotami faktoringowymi: Japonia, Francja). - W 2001 r.: Wlk. Brytania 139,9; USA 129; Włochy 125; Japonia 61,6; Francja 67,8; Polska 3,33. - Obroty na świecie: 97- 415,9; 98 – 450,7; 99 – 573,0; 00 – 641,6; 01 – 720,2. Nieustanny wzrost w granicach 10-12% rocznie. - Z danych wynika, że faktoring jest przede wszystkim operacją wewnątrzkrajową. - Faktoring międzynarodowy to 7 –8 % obrotów faktoringowych jest to znacząca forma finansowania eksportu. - Dane FCI wskazują, ze w obrębie faktoringu międzynarodowego dominuje faktoring eksportowy (dwa razy więcej niż importowego). - W świecie działa ponad 960 instytucji faktoringowych. Najwięcej instytucji faktoringowych działa w USA 262, Wlk. Brytania i Włochy – również znacząca ilość. Faktoring w Polsce. · Prekursorem faktoringu była centrala handlu zagranicznego Uniwersal już na przełomie lat 60 i 70, sprzedając towary, leżące w zakresie asortymentowym eksportu tej centrali, do Belgii i korzystając z usług miejscowego faktora (faktoring importowy). Współpraca układał się niekorzystnie, kierownictwo Uniwersalu narzekało na obniżane limity – faktoring zniknął w Polsce. Powrót faktoringu obserwowany jest od połowy lat 90. · Tworzone są wyspecjalizowane przedsiębiorstwa faktoringowe, również niektóre banki zaczynają oferować faktoring jako formę finansowania wierzytelności. · Na rynku Polskim wstępuje 6 liczących się przedsiębiorstw. Obrót nieco ponad 10 mld zł. 1. PKO faktoring Sp. z o. o.(zależna od PKO S.A.)- obrót około 4 mld zł, największa instytucja faktoringowa w Polsce, rozpoczęła działalność w 99 r. Członek IFG 2. Handlowy Heller S.A. ( z udziałem kapitału zakładowego banku Bank Handlowy w Warszawie S.A. , członek grupy City Bank) – obroty około 2 mld zł. 3. Forin Sp. z o. o. ( spółka zależna od Millennium S.A. poprzednio Big Bank Gdański) powstała w 93 r. , faktoringiem zajęła się w 98 r. Członek IFG. 4. Polfaktor S.A. (zależna od BRE Banku S.A.- udział > 50%).Jedyny polski członek FCI. 5. Raiffeisen Faktoring Bank Sp. z o.o. ( zależna w stosunku do banku Raiffeisen Bank Polska S.A.)Członek IFG 6. EuroFactor Sp. z o. o- działający na Śląsku. Okazjonalnie operacjami faktoringowymi zajmują się: Bank Przemysłowo Handlowy (obecnie po fuzji BPH i PBK), Prosper Bank (po zasjocowaniu z grupą kapitałowa Kredyt Bank, Polski Kredyt Bank S.A.) FORFAITING · Nazwa pochodzi od terminu francuskiego a forfait. a forfait – ryczałtem, hurtem, bez regresu, z wyłączeniem prawa regresu. · Istota forfaitingu: Eksporter towarów i usług, który ma wierzytelności eksportowe zbywa je instytucji forfaitingowej i zbywa je ostatecznie, a więc z wyłączeniem regresu tej instytucji w stosunku do odstępującego wierzytelności eksportera, jeśli dłużnik okazałby się niewypłacalny. · Przedmiotem forfaitingu są praktycznie wyłącznie wierzytelności eksportowe. · W obrocie gospodarczym świata forfaiting pojawił się już w latach 30, ale rozwinął się w latach 50. Wtedy to, szczególnie na rynku zurichskim pojawiły się wyspecjalizowane przedsiębiorstwa forfaitingowe nabywające wierzytelności od ekspertów z całego świata. Dominacja Zurychu jako rynku punktowego forfaitingu utrzymała się do połowy lat 70. Współcześnie również jest to bardzo ważny rynek, obok rynku londyńskiego. Oprócz tego instytucje forfaitingowe znajdują się na rynkach: paryskim, frankfurckim, amsterdamskim, wiedeńskim; a poza Europą : nowojorski, singapurski, hongkongski, tokijski. · PODMIOTY FORFAITINGU · Forfaitingiem zajmują się rozliczne instytucje forfaitingowe: - wyspecjalizowane instytucje forfaitingowe najczęściej zorganizowane w formie spółek kapitałowych (z o.o. lub S.A.), - banki komercyjne (w ten sposób dywersyfikują uniwersalizują swoją działalność), - kasy oszczędności. · W ten sposób tworzy się rynek pierwotny. Rynek pierwotny jest tworzony przez transakcje zawierane przez eksporterów – zbywców wierzytelności i pierwotnych nabywców wierzytelności (czyli wyżej wymienionych). · Wierzytelności nabyte pierwotnie mogą być dalej sprzedawane na rynku- tworzy się wówczas rynek wtórny forfaitingu. Na rynku po jednej stronie występują pierwotni nabywcy wierzytelności eksportowych, a po drugiej stronie kolejni nabywcy: - fundusze inwestycyjne poszukujące rentownych lokat, - tzw. hedge – funds ŕ fundusze o podwyższonym ryzyku, wybitnie spekulacyjne, - zakłady ubezpieczę poszukujące rentownych lokat, - fundacje prowadzące działalność gospodarczą, - osoby fizyczne. · Na rynku forfaitingowym działa wiele instytucji oferujących różne produkty..... · Wierzytelności nabywane przez instytucje forfaitingowe są zazwyczaj ucieleśniane w formie weksla. (Dlatego niektórzy utożsamiają forfaiting z dyskontem a forfait wekslów - jednak nie jest to do końca właściwe, ponieważ forfaiting może być również realizowany w odniesieniu do wierzytelności, które są niewekslowe- są w formie książkowej, nie są zabezpieczone, mimo to przeważają operacje dyskonta weksli a forfait). Istnieją weksle własne lub trasowane. 1. Weksel własny · Jest bezwarunkowym przyrzeczeniem zapłaty określonej sumy pieniężnej w określonym czasie i w określonym miejscu osobie uprawnionej. · Weksel własny wystawia dłużnik zobowiązując się bezwarunkowo do zapłaty sumy wekslowej wierzycielowi. · W odniesieniu do forfaitingu: weksel wystawia importer zobowiązując się do zapłaty eksporterowi za otrzymane na kredyt towary określonej pewnej sumy pieniężnej. Eksporter otrzymawszy ten weksel własny importera może zechcieć zbyć ten weksel na rynku forfaitingu, wtedy to zbycie następuje za pomocą dyskonta a forfait weksla własnego wystawionego przez importera na rzecz eksportera. To zbycie odbywa się za pomocą indosu. (Wiele weksli występujących w obrocie międzynarodowym są to weksle na zlecenie, a więc zbywane przez indos). · Indos- pisemne oświadczenie woli umieszczone na dokumencie (tu: wekslu) zawierające co najmniej podpis zbywcy, a świadczącym o przeniesieniu praw z dokumentu (weksla) ze zbywcy na nabywcę. · Tego, który zbywa weksel przez indos nazywamy indosantem, tego który nabywa weksel przez indos- indosatariuszem. · Indos może występować bez ujawnienia nabywcy, wtedy jest indosem in blanco (wystarczy podpis zbywcy i wręczenia weksla następnej osobie, aby można było skutecznie przenieść prawa ze zbywcy na nabywcę w przypadku weksla (tu: własnego). · Eksporter zbywając weksel umieszcza w klauzuli indosowej (oprócz zwykłego podpisu i ewentualnego wskazania następnej osoby- indos kwalifikowany lub imienny, wskazujący nabywcę) umieszcza klauzulę bez regresu albo inną równoznaczną z tą klauzulą, zgodnie bowiem z prawem wekslowym, jeżeli zbycie nastąpiło bez regresu, to znaczy, że indosant zbywający ten weksel wyłącza swoją odpowiedzialność za zapłatę weksla i nie służy w związku z tym następcom wekslowym prawo regresu w stosunku do eksportera- zbywcy przez indos weksla własnego, jeśli jest stosowane postępowanie zwrotne; czyli ostatni, który prezentował weksel dłużnikowi nie otrzymał zapłaty, to idzie do kolejnego, a ten jeszcze do kolejnego itd., ale w postępowaniu tym jest wyłączony eksporter jako zbywca weksla przez indos w formie dyskonta a forfait. · Weksel własny może być zawsze zbyty ostatecznie i bezpowrotnie jeśli jest zastosowana klauzula „bez regresu”. 2. Weksel ciągniony · Inaczej weksel trasowany, trata. · Jest to bezwarunkowe polecenie zapłaty skierowane przez wystawcę do dłużnika określonej sumy pieniężnej, w określonym czasie i w określonym miejscu osobie uprawnionej. Tą uprawnioną osobą w wekslu trasowanym może być sam wystawca weksla, jak i wskazana przez niego w dokumencie osoba trzecia, na rzecz której lub na zlecenie której dłużnik powinien sumę wekslową zapłacić. · Wystawcę weksla trasowanego nazywamy trasantem, dłużnika wekslowego trasatem, a osobę uprawnioną do otrzymania sumy wekslowej remitentem. W wielu wypadkach weksel trasowany jest wystawiany na zlecenie własne, co oznacza że trasant i remitent to ta sama osoba (w forfaitingu – eksporter). · To bezwarunkowe polecenie zapłaty kierowane przez eksportera do importera musi być zaakceptowane, czyli importer musi umieścić na blankiecie wekslowym swoje uhonorowanie tego długu, czyli zamieścić klauzulę „akceptuję” albo „przyjmuję” i opatrzyć to własnym podpisem – jest to jednoznaczne z przyjęciem długu. Dopiero po akceptacji weksla i zwróceniu tego weksla trasowanego eksporterowi, może on uruchomić dyskonto a forfait – czyli jako indosant weksla trasowanego zbywa ten weksel następnej osobie, zamieszcza w klauzuli indosowej klauzulę „bez regresu”, w związku z tym jako indosant weksla trasowanego nie odpowiada za zapłatę weksla. Zgodnie z prawem wekslowym istnieje wyraźna różnica między wekslem zwykłym a trasowanym. Prawo wekslowe wyraźnie stanowi, że nie może się uwolnić od zapłaty weksla jego wystawca., Wszystko jedno kto jest wystawcą weksla. Czyli ani dłużnik w wekslu własnym, a nie wierzyciel w wekslu trasowanym nie może się uwolnić od odpowiedzialności za zapłatę weksla. W wekslu ciągnionym eksporter wystawiający ten weksel może uwolnić się od odpowiedzialności jako indosant, ale nigdy jako wystawca. Stąd też należy uważać dyskontując a forfait weksle trasowane, z kim ma się do czynienia – kto jest nabywcą weksla. Ważne jest, aby mieć pewność, że instytucja forfaitingowa nabywając weksel a forfait zrezygnuje z regresu, choć zgodnie z prawem wekslowym będzie miała prawo dochodzić roszczenia od eksportera, pierwotnego zbywcy weksla trasowanego (gdyby chciała to może). Dodatkowym zabezpieczeniem w takim wypadku dla eksportera może być oświadczenie woli w formie pisemnej instytucji forfaitingowej, iż rezygnuje z prawa regresu. Ale takie dodatkowe oświadczenie jest bezskuteczne z punktu widzenia prawa wekslowego – nie jest brane za podstawę i jeżeli instytucja forfaitingowa zwróci się z regresem do eksportera, to on musi wówczas zapłacić. Tylko, może wtedy na zasadzie roszczenia cywilno prawnego dochodzić swoich praw od instytucji forfaitingowej. Jeżeli dłużnik nie zapłaci, wówczas wierzyciel może dokonać protestu tego weksla (stwierdzić przed sądem bezskuteczność domagania się zapłaty sumy wekslowej). Tytuł wykonawczy jest przyznawany komornikowi, który ściąga wierzytelność od dłużnika. · Zabezpieczenia wierzytelności: - poręczenie (awal) wekslowe – na wekslu poręczyciel wekslowy (awalista) umieszcza klauzulę, w której poręcza za określoną osobę. „Poręczam za”. Wtedy całym swoim majątkiem do wysokości udzielonego poręczenia ręczy za zobowiązania osoby, za którą poręczył, najczęściej dłużnika. Jeżeli poręczyciel wekslowy nie wskazał za kogo poręcza to zgodnie z prawem wekslowym, poręcza za wystawcę, czyli głównego dłużnika wekslowego w wekslu własnym i wierzyciela w wekslu ciągnionym. - Poręczenie cywilno – prawne – rodzaj zobowiązania osobistego, poręczyciel cywilno – prawny wskazuje, do jakiej sumy i za kogo ręczy. - Gwarancja bankowa – wystawiona przez bank, który w treści gwarancji zobowiązuje się do zapłacenia określonej sumy pieniężnej, jeśli zajdą okoliczności wskazane gwarancja, np.: dłużnik nie wywiąże się z zapłaty określonej sumy, wówczas, po udowodnieniu braku zapłaty, musi to uczynić, działając z należytą starannością i w dobrej wierze bank, który tę gwarancję wystawił. Gwarancje bankowe są skodyfikowane, w Polsce umowa z 29.08.97 – prawo bankowe. - Akredytywy dokumentowe z odroczonym terminem zapłaty – akredytywa dokumentowa jest samodzielnym zobowiązaniem banku do zapłaty, lub zabezpieczenia zapłaty pod warunkiem złożenia dokumentów dodatkowych zgodnych z akredytywą i w terminie jej ważności. Te akredytywy dokumentowe są przede wszystkim wykorzystywane w krajach anglosaskich, oraz w Niemczech, mniej stosowane w Polsce. Instytucje forfaitingowe kupują tylko te wierzytelności, które w ich opinii są dobrze zabezpieczone, jako że przejmują wierzytelności o mocno odroczonym terminie zapłaty. · Przedmiotem forfaitingu są przede wszystkim wierzytelności średnioterminowe – do 5 lat. Krótkoterminowe tylko o okresie rozliczenia nie krótszym niż 6 miesięcy W określonych sytuacjach mogą być kupowane wierzytelności do 7 lat, a w ekstremalnych do 10 lat. Jedna z największych instytucji forfaitingowych London Forfaiting Public Ltd Co kupuje wierzytelności z okresem rozliczenia najwyżej do 7 lat. W Polsce również do 7 lat. · Dla instytucji forfaitingowych dodatkową, pomocną informacją mogą być klasyfikacje ryzyka kraju dokonywane przez wyspecjalizowane instytucje. Znane są tzw. rating lists sporządzane przez miesięczniki gospodarcze, jak Euro Money czy Instytution Investor, lub instytucje międzynarodowe, czy też niezależne instytucje badawcze. Najbardziej znane są klasyfikacje, które dwa razy w roku (w marcu i we wrześniu) sporządza Euro Money. Zgodnie z tymi klasyfikacjami każdy kraj jest oceniany w skali 0-100 punktów. 100 punktów – brak ryzyka, 0 punktów – wyłącznie ryzyko(np.: Korea Pn. przybliżona do 0, a Holandia czy Szwajcaria do 100, USA » 80). Instytucje forfaitingowe przyjmują, że dopiero 33 punkty skłaniają do nabycia wierzytelności, chociaż każda transakcja jest rozpatrywana oddzielnie. Formy nawiązania współpracy między eksporterem a instytucją forfaitingową. · Każda transakcja jest niezależna, zawierana jest oddzielna umowa (nie tak jak w faktoringu – umowa obejmowała wszystkie transakcje w określonym czasie) eksporter zamierzający przeprowadzić operację forfaitingu powinien odpowiednio wcześniej nawiązać współpracę z instytucją forfaitingową, tak by mógł uzyskać jej opinię co do klauzul płatności zawartych w kontrakcie i wiedzieć w jakiej walucie wyrazić wierzytelności, aby ułatwić finansowanie. Eksporter może uzyskać od instytucji forfaitingowej taką niewiążącą listę stawek dyskontowych, które będą zastosowane np.: dyskonta a forfait weksla. Lista ta nie ma wiążącego charakteru. · Opcja Instytucja forfaitingowa może wystawić eksporterowi opcję na umowę forfaitingową. Opcja jako umowa niesymetryczna daje tylko prawa nabywcy, a tylko zobowiązaniami obciąża wystawcę opcji. Za udzieloną opcję eksporter płaci instytucji forfaitingowej cenę opcji, czyli tzw. premię opcyjną. Wtedy instytucja forfaitingowa w okresie życia tej opcji jest związana warunkami, jest więc ona wiążąca dla instytucji forfaitingowej, a niewiążąca dla eksportera, choć może on na podanych w opcji warunkach tę umowę definitywnie zawrzeć. Opcje są przyznawane na okresy krótkie, nie dłuższe jak dwutygodniowe. · Promesa forfaitingowa Eksporter może mieć przyznaną promesę forfaitingową, co oznacza, że jest to umowa wiążąca obie strony, choć możliwa dla obu stron do wykonania, jak i niewykonania. Jeżeli promesa zostanie przyznana, oznacza to, że w określonym terminie instytucja forfaitingowa zobowiązuje się te wierzytelności kupić na warunkach podanych w promesie. · Umowa Na mocy tej umowy instytucja forfaitingowa przejmuje wierzytelności, dyskontuje – płaci sumę weksla pomniejszoną o koszty finansowe. Forfaiting jest drogą formą finansowania, gdyż dotyczy co najmniej średniego okresu i jest związany z określonym ryzykiem. Dlatego stawki forfaitingowe są wyższe od stawek dyskontowych. Porównanie faktoringu i forfaitingu. CECHY FAKTORING FORFAITING Istota nabycie wierzytelności z przejęciem, albo bez przejęcia ryzyka przez faktora (dominują wierzytelności krajowe) nabycie wierzytelności eksportowych bez regresu wobec eksportera (tylko forma finansowania eksportu) Okres wierzytelności Z reguły do 90 dni Z reguły 6 miesięcy do 5 lat Waluty większość Z reguły USD, DEM, CHF (Euro nie zastąpiło DEM na rynku forfaitingu) Zakres finansowania Z reguły do 80% (zaliczkowanie) wartość nominalna wierzytelności minus dyskonto Ryzyko del credere obciąża faktora albo faktoranta instytucję forfaitingową Ryzyko polityczne obciąża z reguły faktoranta instytucję forfaitingową Koszty prowizja powiększona o koszty finansowania koszty odpowiedniego refinansowania powiększone o premię za ryzyko Tytuł wierzytelności z reguły towary konsumpcyjne, usługi z reguły dobra inwestycyjne · Forfaiting w Polsce: - Mała powszechność w Polsce; - Znajduje się w ofercie niektórych baków: Bank Handlowy w Warszawie, Kredyt Bank, operacje natomiast rzadko są realizowane. - W 1998 roku została założona w Polsce wyspecjalizowana spółka London Forfaiting Poland Sp. z o. O. Z siedzibą w Warszawie (spółka zależna od London Forfaiting Public Ltd Co), po roku spółka zlikwidowała działalność, jej skala działalności to tylko kilka milionów. - Usługi forfaitingowe świadczy jeszcze przedstawicielstwo West .... Bank. - Forfaiting jest realizowany tylko biernie – wierzytelności wobec polskich dłużników są przedmiotem obrotów na rynku. (duża popularność w latach 70.) - Operacje w skali roku, około kilkunastu mld $. LEASING · Pojęcie leasingu. - To lease – najmować, wynajmować, dzierżawić, wynajmować. - Istotą leasingu jest możliwość użytkowania rzeczy bez konieczności jej nabycia, ale z obowiązkiem płacenia w okresie użytkowania rzeczy rat leasingowych na rzecz właściciela rzeczy. W okresie użytkowania użytkownik może czerpać pożytki z użytkowania, występować w roli pseudowłaściciela, właścicielem formalnie rzecz biorąc nie będąc. - Leasing nie jest na świecie spostrzegany jednolicie, w nielicznych do tej pory krajach został określony jako forma prawna umowy nazwanej. Pierwszym krajem który uregulował i wprowadził do swojego porządku prawnego leasing była Francja w 1967r., rok później Belgia, potem: Szwecja. Brazylia. W Polsce leasing stał się umową nazwaną na gruncie cywilno prawnym z mocy ustawy z dnia 26.07.00. nowelizującej kodeks cywilny, dot. umowy leasingu oraz umowy agencyjnej. Od 8.12.00 obowiązuje regulacja dotycząca leasingu, umowa leasingu jest w Polsce umową nazwaną. - Tego, który oddaje w użytkowanie na warunkach leasingu nazywa się leasingodawcą, natomiast tego, który bierze w użytkowanie na warunkach leasingu nazywa się leasingobiorcą. W regulacji zawartej w ustawie z 26.07.00. strony umowy leasingowej nazywają się: ten, który oddaje w użytkowanie na zasadzie leasingu – finansujący, ten który korzysta z rzeczy – korzystający. Różne rodzaje leasingu Nastąpiły próby kodyfikacji leasingu w skali międzynarodowej, 88 r. na konferencji dyplomatycznej w Ottawie przyjęto tekst konwencji w sprawie faktoringu międzynarodowego oraz konwencji dotyczącej leasingu finansowego, ale nie ratyfikowano jej. · Leasing bezpośredni i pośredni. Z punktu widzenia leasingodawcy (kto oddaje w użytkowanie na warunkach leasingu) można wyróżnić leasing bezpośredni oraz leasing pośredni. - Leasing bezpośredni (direct) – leasingodawcą jest producent rzadziej kupiec określonych rzeczy, który oddaje te rzeczy w użytkowanie na czas określony i otrzymuje od użytkownika płatności rat leasingowych w okresie obowiązywania umowy leasingu. według niektórych autorów ten rodzaj leasingu znali Babilończycy, a na pewno znany był w starożytnym Rzymie. Określeni leasing zostało wprowadzone do użytku w latach 70. XIX w., gdy powstała firma A.G. Bella – telefony oddawane były na warunkach leasingu w użytkowanie klientom. - Leasing pośredni (indirect) – między użytkownika a producenta włącza się wyspecjalizowane przedsiębiorstwo leasingowe, najczęściej zorganizowane w formie prawnej spółki kapitałowej (zoo czy SA). Przedsiębiorstwo to nabywa rzeczy od producenta oddaje w użytkowanie na warunkach leasingu – zawiera odrębną umowę leasingową z użytkownikiem. W 1952 roku zostało utworzone pierwsze wyspecjalizowane przedsiębiorstwo leasingowe w USA - United States Leasing Corporation. Spółka ta, o kapitale zakładowym 30 tys. USD, powstała jako spółka rodzinna 3 osób. W końcu lat 50 wartość aktywów oddanych na warunkach leasingu a sfinansowanych przez US Leasing Corporation przekraczała kilkanaście milionów $. Pierwsze przedsiębiorstwa wyspecjalizowane leasingowe w Europie Zachodniej zaczęły być tworzone pod koniec lat 50. Przede wszystkim powstawały jako spółki prywatne albo spółki prawa handlowego z wyraźnie zaznaczonym udziałem kapitału bankowego (zależne albo z większościowym pakietem kontrolnym). W krajach Europy Śr i Wsch wyspecjalizowane przedsiębiorstwa leasingowe zaczęły być tworzone od lat 90. · Leasing ruchomych środków trwałych i leasing nieruchomości. W zależności od charakterystyki przedmiotu umowy leasingu można wyróżnić leasing ruchomych środków trwałych (equipment leasing) oraz leasing nieruchomości (real estate leasing). Istnieje kontrowersja, czy dobra konsumpcyjne trwałego użytku mogą być traktowane jako przedmiot umowy leasingu, czy jest to raczej inna forma obrotu gospodarczego. Wg amerykańskich autorów twierdzi, że forma obrotu gospodarczego, która dotyczy dóbr konsumpcyjnych to nie leasing lecz renting, wg innych nie należy wykluczać dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku (samochodów osobowych, sprzętu gospodarstwa domowego) z kategorii przedmiotów leasingowych i należy je włączyć tę grupę rzeczy do przedmiotów umowy leasingu. Od kilku lat w Polsce a od kilkunastu w Wielkiej Brytanii i krajach Europy kontynentalnej mówi się o tzw. personal leasing – leasing osób – wynajmuje się określoną grupę osób zadaniową do zrealizowania pewnych określonych celów. Jednak leasing raczej odnosi się do rzeczy a nie do osób, dlatego personal leasing nie może być traktowany jako rodzaj leasingu. · Leasing finansowy (finance leasing)i leasing operacyjny (operate/operation leasing). W zależności od tego czy w okresie obowiązywania umowy leasingu dojdzie do pełnej amortyzacji czy też nie to wówczas wyróżnia się leasing finansowy i leasing operacyjny. - Leasing finansowy, inaczej kapitałowy polega na tym, że w okresie obowiązywania umowy leasingu użytkownik płacąc raty leasingowe zapewnia pełną amortyzację przedmiotu umowy. Oznacza to, że suma płaconych okresowo rat leasingowych jest co najmniej taka jak wartość nabycia przedmiotu umowy leasingowej. Najczęściej płatności rat leasingowych zapewniają nie tylko pełną amortyzację, ale również i godziwy zysk dla przedsiębiorstwa leasingowego. W związku z tym w ramach jednej umowy dojdzie do pełnej amortyzacji przedmiotu. - Leasing operacyjny charakteryzuje się tym, że w jednym cyklu umownym nie dojdzie do pełnej amortyzacji przedmiotu umowy leasingowej. Ryzyko amortyzacji ciąży na właścicielu – leasingodawcy. I dopiero być może za pomocą kolejnych umów leasingu uda się doprowadzić do pełnej amortyzacji przedmiotu umowy leasingu. · First hand leasing i second hand leasing. W zależności czy umowa leasingu dotyczy rzeczy nowych czy też użytkowanych wcześniej wyróżnia się first hand leasing i second hand leasing. - First hand leasing – dotyczy rzeczy nowych (nie użytkowanych wcześniej) użytkowanych przez leasingobiorcę - Second hand leasing – leasing rzeczy wcześniej użytkowanych, gdy po raz kolejny są one użytkowane przez kolejnych użytkowników. · Leasing terminowy i leasing odnawialny - Leasing terminowy, bazowy (term leasing, base leasing) – jeżeli w okresie użytkowania nie może dojść do wymiany przedmiotu umowy leasingu na inny, nowocześniejszy. - Leasing odnawialny, rewolwingowy (revolving leasing) – jeżeli użytkownik ma prawo dokonania zamiany w okresie obowiązywania umowy leasingu użytkowanej rzeczy na inną nowocześniejszą bez konieczności dopłacania · Leasing indywidualny (individual leasing) i leasing blankietowy (blanket leasing). Umowa leasingu może bardzo konkretnie wskazywać przedmiot umowy (typ, parametry, nr seryjny, itp.), może być też konstrukcją blankietową – ramowo określa wartość i przedmiot umowy (przedmiot do późniejszego wskazania o wartości nie większej niż), dopiero drogą aneksu do umowy leasingu użytkownik i leasingodawca wskażą jaki będzie ten zindywidualizowany przedmiot umowy leasingu. · Leasing netto i leasing brutto. Umowa leasingu może brać pod uwagę tylko aspekty finansowe, jak również dodatkowe aspekty usług świadczonych przez leasingodawcę na rzecz użytkownika. - Leasing netto (net leasing)występuje jeśli przedsiębiorstwo leasingowe nabywa rzecz wskazaną przez użytkownika od producenta i daję tę rzecz w użytkowanie na warunkach leasingu nic dodatkowo nie świadcząc na rzecz leasingobiorcy. Przedsiębiorstwo leasingowe zapewnia tylko finansowanie tej transakcji, poprzez nabycie rzeczy i oddanie jej w użytkowanie na warunkach leasingu. - Leasing brutto występuje, jeśli leasingodawca, niezależnie od tego finansowania świadczy jeszcze na rzecz użytkownika uzgodnione usługi (konserwacje, remonty, przeglądy, serwis). Leasing pośredni występuje wyłącznie w formie leasingu netto, natomiast leasing bezpośredni może wystąpić w formie leasingu brutto, gdy użytkownikowi może szczególnie zależeć na świadczeniu tych usług serwisowo remontowo konserwacyjnych ze strony leasingodawcy. Leasing brutto dość często świadczą przedsiębiorstwa zależne będące w grupach kapitałowych koncernów samochodowych (volkswagen, opel, fiat). NP.: Użytkownik może zawierać umowę leasingu dotyczącą samochodów ciężarowych tak że będzie to umowa typy leasing brutto, a już zadaniem leasingodawcy (tu przedsiębiorstwa związanego z producentem) będzie zapewnienie tego, aby na czas były dostarczane materiały pędne, smarne, może zapewnić również i własnych kierowców. · Leasing krótkoterminowy, leasing średnioterminowy, leasing długoterminowy. Ze względu na czas trwania wyróżnia się trzy rodzaje leasingu, granice czasowe poszczególnych rodzajów leasingu są dyskusyjne. Najbardziej rozpowszechniona jest następująca klasyfikacja: - leasing krótkoterminowy - czas trwania leasingu krótszy niż 3 lata - leasing średnioterminowy – od 3 do 10 lat - leasing długoterminowy – powyżej 10 lat. Leasing krótkoterminowy i średnioterminowy jest związany przede wszystkim z leasingiem środków trwałych, natomiast leasing długoterminowy z leasingiem nieruchomości. Jeżeli weźmie się pod uwagę to że normatywny okres amortyzacji właściwych rzeczy ruchomych i nieruchomych bardzo się różni (dla większości maszyn i urządzeń normatywny okres amortyzacji wynikający z przepisów fisk