Społeczeństwo polskie w oczach przedstawicieli polskiego społeczeństwa. (Pozytywizm)
|
|
|
|
Problemy społeczne. które
nastąpiły po upadku powstania styczniowego na ziemiach polskich w II poł. XIX
wieku, mają szeroki zasięg. Polska znalazła się w krytycznej sytuacji
materialnej i ekonomicznej, gnębiona przez restrykcje popowstaniowe i skutki
walk powstańczych. Na
ziemiach polskich zaczęto realizować hasła pozytywistyczne, mające za zadanie
poprawić warunki życia społeczeństwa i wzmocnić je ekonomicznie co było
środkiem do walki o niepodległość. Pierwszym
środkiem była praca organiczna, która zespalała całe społeczeństwo w jeden
organizm, w obrębie którego wszystkie organy pracują wydajnie, bo są
powiązane wspólnym celem. Każdy Polak powinien mieć w społeczeństwie swoje
miejsce i określone funkcje do wykonywania i określone prawa, których musi przestrzegać
i które go bronią. Realizację tego hasła pokazują w swoich utworach pisarze
pozytywiści. Praca dla bohaterów tych dzieł stała się sensem życia. Mam tu na
myśli Wokulskiego (zajmował się handlem galanteryjnym), Rzeckigo (subiekt u
Wokulkiego), Benedykta Korczyńskiego i jego syna oraz Witolda i
Bohatyrowiczów (Korczyńscy i Bohatyrowicze pracują na ziemi jako rolnicy,
mimo iż są szlachcicami). Problem
pracy organicznej wymagał zrozumienia całego społeczeństwa, a niestety klasy
najbiedniejsze były zupełnie niewykształcone i brakowało im poczucia
przynależności narodowej. W celu poprawienia tego stanu rzeczy na
"świadomej" części społeczeństwa stanął obowiązek kształcenia ich i
opieki. Ten rodzaj działalności nazywano pracą u podstaw. W twórczości
pozytywistów zajmuje ona także czołowe miejsce. Pani Andrzejowa Korczyńska
(postać z "Nad Niemnem" E.Orzeszkowej) starała się uczyć wiejskie dzieci,
chociaż nie żywiła do nich głębszych uczuć, ale rozumiała konieczność takiego
postępowania. Joanna Lipska (z noweli "A... B... C...") nie
nauczała dzieci biedaków tylko ze względu na zarobek. Wiedziała, że muszą one
zdobywać wiedzę i rozwijać się by wspomóc nasz kraj. Witold Korczyński, Syn
Benedykta (z "Nad Niemnem" E.Orzeszkowej) starał się przekonać ojca
o tym, że należy żyć w zgodzie z chłopami i zachęcać ich do wspólnej pracy, a
nie zniechęcać bezsensownym procesowaniem. Zmiana
sytuacji w kraju wymagała także rewizji sytuacji kobiet, które po stracie
mężów (zginęli w powstaniu lub zostali zesłani na Syberię) zmuszone były
utrzymać się same i jeszcze wychować dzieci, a przecież w tych czasach
kobiety nie były przyuczane do zawodu i ciężko im było o pracę. Pozbawione
pieniędzy bogate szlachcianki i arystokratki oraz zwykłe kobiety, pozostawały
na łasce bogatszych krewnych. Takie są losy Marty Korczyńskiej, panny Teresy,
Justyny Orzelskiej (z "Nad Niemnem"), panny Florentyny i Marii, czy
ledwo zarabiającej na życie Helenki Stawskiej (z "Lalki" B.Prusa).
Pisarze epoki popowstaniowej przedstawiając sylwetki tych kobiet, chcieli
zwrócić uwagę na ten problem i zachęcić do jego rozwiązania. Uregulowanie
kwestii mniejszości narodowych (Żydzi) też miało duże znaczenie dla
prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa polskiego. Żydzi nie byli
akceptowani przez Polaków, Którzy uważali tę mniejszość narodową ziem
polskich za niższą od siebie. Przykładem tego jest sytuacja Szlangbaumów (z
"Lalki" B.Prusa), którzy uważani są tylko za chciwych handlarzy, do
których nie warto nawet zwracać się z szacunkiem. Wśród postaci powieści
Prusa tylko Wokulski i Rzecki traktują ich tak, jak powinno się traktować
wszystkich ludzi, a nawet przyjaźnią się z Żydem, doktorem Szumanem. Kolejnym
problemem społecznym jest stosunek warstw posiadających, bogatych i
wpływowych, do biedoty miejskiej i wiejskiej. Rzepa (ze "Szkiców
węglem" H.Sienkiewicza) stał się ofiarą pisarza gminnego Zołzikiewicza,
który tylko dlatego, aby uwieść żonę chłopa, Rzepową, doprowadził Rzepę do
szału, zaś jego rodzinę do tragedii, snując intrygę, której efektem miało być
wysłanie chłopa do wojska. Nie tylko Rzepa znajdował się w dramatycznej
sytuacji, spowodowanej złą sytuacją materialną. W "Lalce" B.Prus
pokazał różne warstwy społeczeństwa miejskiego, od najbogatszych do
najbiedniejszych. Te ostatnie reprezentują: Wysocki, Maria i studenci.
Wszyscy oni nie mają warunków do życia, ale o wszystkich dba Stanisław
Wokulski, niosąc im pomoc finansową. Ten bohater chce zmienić także sytuację
mieszkańców nędznego, warszawskiego Powiśla. Pomoc dla najbiedniejszych była
jednym z podstawowych obowiązków, narzuconych przez pozytywistów na klasy
posiadające. Rozwiązanie kwestii społecznych było jednym z podstawowych obowiązków pokolenia pozytywistów od poprawy warunków życia i współżycia społeczeństwa polskiego zależała jego potęga, która mogła spowodować zmianę sytuacji narodu i osiągnięcie przez niego wolności. |
|
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach