Skutki rozpadu ZSRR dla świata i Polski.
Rozpad bloku wschodniego nie byłby możliwy bez przemian wewnętrznych w imperium radzieckim istniejącym od 1922 do 1991r.
Świadomość nadchodzącej zapaści docierała do czołówki politycznej ZSSR, która dalej prowadziła swoją politykę. Powoli zmianie ulegała sytuacja w stosunkach wschód – zachód. Przełomowym momentem był 1985r., kiedy na przewodniczącego partii wybrano Michaiła Gorbaczowa. Do tej pory od śmierci Stalina władzę sprawowali ludzie pochodzący z aparatu partyjengo (Chruszczow, Breżniew, Andropow, Czernienko) teraz przywódcą został człowiek młodszy, wykształcony na Uniwersytecie Moskiewskim a do tego mający staż zagranicą. Był on osobą otwartą, która na stanowiska kierownicze kraju wprowadzała nowych ludzi.
Zespół Gorbaczowa wprowadził politykę PIERESTROJKI, czyli reformy zmierzające do odbiurokratyzowania działalności państwa w celu przybliżenia władz do społeczeństwa.
Chciano odciążyć gospodarkę i podatnika, oraz odprężenia stosunków z Zachodem.
Zasady nowej polityki zagranicznej Gorbaczowa;
ü Odrzucenie wojny jako środka polityki,
ü Sformułowanie zasady równego bezpieczeństwa dla obu stron, było to porozumienie dotyczące ograniczenia broni, głowic nuklearnych, baz wojskowych,
ü Sformułowanie tezy nie wtrącania się w sprawy wewnętrzne innych państw,
ü Rezygnacja z globalnego ekspansjonizmu na świecie przez ZSRR.
Oprócz tego do rozpadu ZSRR przyczyniła się także sytuacja na jego terytorium.
Od 1989r. Gorbaczow zaczął mówić o błędach i deformacjach w polityce narodowościowej, postulując rozszerzenie praw republik i zagwarantowania faktycznego równouprawnienia narodów. Główną kwestią tego procesu było przywracanie statusu języka państwowego narodowym językom poszczególnych republik.
Drugą przesłanką podważającą imperium ZSRR były postulaty i deklaracje suwerenności poszczególnych republik. Kolejno miało to miejsce w Estonii 1988r., Litwie 1989r., Łotwie 1989r., Rosja, Ukraina, Białoruś i Mołdawia w1990r.
Trzecią przesłanką likwidacji ZSRR były proklamacje niepodległości poszczególnych republik. W kolejności uczyniły to Litwa, Estonia, Łotwa w 1990r. Następnie proklamowały to republiki słowiańskie i mołdawska, Uzbekistan, Turkmekistan, Tadżykistan, Azerbejdżan, Kazachstan i Kirgistan, Armenia, Gruzja w 1990r.
Okres panowania Gorbaczowa zaznaczył się jako droga do upadku całego systemu komunistycznego w Europie. Zasady takiej polityki zagranicznej budowały zaufanie państw zachodnich nie tylko dlatego, że je sformułowano, ale dlatego, że Gorbaczow ich przestrzegał, dzięki czemu zyskał wiarygodność i poparcie innych przywódców jak Regana, Busha i Tacher.
Swoją postawą rozbudził on nadzieje ludności ZSRR, że polityka przez niego proklamowana będzie dotyczyć polityki zewnętrznej i wewnętrznej. Jednak pojawili się też jego przeciwnicy, wywodzący się ze starej władzy, którzy w konsekwencji doprowadzili do rezygnacji Gorbaczowa 25.XII.1991r.
Jego następcą został Borys Jelcyn, który wraz z przywódcami Białorusi i Ukrainy podpisał w Puszczy Białowiejskiej pod Brześciem umowę o utworzeniu Wspólnoty Niepodległych Państw i zakończenie istnienia ZSRR (8.XII.1991r.) Umowa oznaczała wystąpienie z ZSRR przeciwko całej władzy wraz z Gorbaczowem na czele, co uznano za kryzys dotychczasowej państwowości. Finał nastąpił 21.XII.1991r. w Ałma – Acie, gdzie przywódcy 11 republik podpisali protokół do porozumienia białowieskiego o utworzeniu WNP. Oprócz republik założycielskich protokół podpisali przywódcy Azerbejdżanu, Armenii, Kazachstanu, Kirgistanu, Mołdawii, Tadżykistanu, Turkmekistanu, Uzbekistanu.
Skutki rozpadu ZSRR dla świata:
W wyniku rozpadu powstało kilkanaście nowych państw. Łącznie było ich 15, z czego część z nich otrzymała niepodległość.
ZSRR było imperium pewnej koncepcji politycznej i ekonomicznej, które w pewnych okresach było atrakcyjne, aż do momentu ujawnienia działalności zbrodniczej Stalina.
Po rozpadzie ZSRR załamaniu uległy partie komunistyczne w Europie. Ich pozycja znacząco się osłabiła.
Skutki rozpadu dotknęły również systemy państw zachodnich. Gdy nastąpił rozpad ZSRR w XII.1991r. w USA prezydentem był J. Bush, który starał się o kandydaturę po raz drugi. Pojawił się jego nowy konkurent, który propagował hasło „pora zająć się własnym domem” co pobudzało w społeczeństwie amerykańskim świadomość poniesionych kosztów na rozpad ZSRR ze strony USA. Hasło mówiło o spadku nakładów na wszystkie dziedziny życia amerykańskiego.
W okresie Zimnej Wojny Finlandia była państwem neutralnym, co przyniosło jej ogromne korzyści. Powadziła handel z ZSRR i w wyniku tego przebudowała swoją gospodarkę na towary AGD w zamian za surowce strategiczne jakim były metale, pozwoliło to rozbudować flotę handlową kraju. Rozpad ZSRR spowodował, że Finlandia przeżyła największy kryzys gospodarczy w całej Europy. Bezrobocie sięgało 20%, miały miejsce strajki i liczne demonstracje.
Rozpad ZSRR spowodował załamanie na rynkach walutowych w świecie. Znacznie spadły kursy walut, a szczególnie kurs marki niemieckiej.
Dzięki rozpadowi Niemcy urosły do drugiej potęgi gospodarczej w świecie, zaraz po USA.
Rozpad ZSRR obniżył pozycję Turcji jako członka Paktu Północnoatlantyckiego, ponieważ kraj ten był w pakcie tylko dlatego, że graniczył z ZSRR i w wyniku tego koncentrowały się tu oddziały amerykańskie wraz ze sprzętem wojskowym.
Skutki rozpadu ZSRR dla Polski:
Dzięki rozpadowi ZSRR Polska uzyskała całkowitą niepodległość, co dawało jej nowe możliwości. Polska zawarła traktaty polityczne z Czechosłowacją i Węgrami, z Ukrainą, Białorusią, Łotwą, Estonią, Rosją, Rumunią, Bułgarią i Gruzją. Nie mogła jednak dojść do porozumienia z Litwą aż do 1994r.
Polska, Czechy i Węgry tworzyły Trójkąt w czasie przygotowań do likwidacji Układu Warszawskiego i RWPG. W 1991r. Wałęsa, Havel i Gonez podpisali deklarację wyrażającą zgodę na ich rozwiązanie. Powstała Grupa Wyszehgradzka.
Pogłębiły się stosunki z państwami NATO i rozwijały nowe z Rosją.
Pojawiła się możliwość współkształtowania nowego porządku w Europie, włączenia w system polityczny, gospodarczy i prawny, oraz rozwój form współpracy regionalnej.
Wraz z państwami Trójkąta Polska utworzyła Komitet Wsółpracy Środkowoeuropejskiej by konsultować się w sprawach współpracy z EWG i restrukturyzacji swoich gospodarek.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"